فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1387 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

راسته مارماهی شکلان (Anguilliformes) از جمله ماهیان موجود در آب های خلیج فارس و دریای عمان به شمار می روند که برخی از آنها دارای جنبه های زینتی و ارزش خوراکی می باشند. این طرح به بازنگری تاکسونومی و نواقص  رده بندی آنها می پردازد. مجموعه نمونه ها به مدت یکسال از سواحل جنوبی ایران شامل چابهار، بوشهر، بندرعباس، بندرلنگه و  نمونه های موجود در موزه ها، مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی سطح کشور جمع آوری شد و تمامی منابع معتبر ماهی شناسی منتشر شده در این منطقه مورد توجه قرار گرفت. نتیجه حاصله حاکی از آن است که از میان 27 نمونه مورد بررسی 10 نمونه حاضر در این مقاله متعلق به خانواده های مارماهیان بزرگ آب شور (Congridae)، مارماهیان درنده دریایی (Muraenesocidae)، مارماهیان رنگین نواری (Muraenidae)، مارماهیان حفار (Ophichthidae)، مارماهیان ساکن آبهای عمیق (Nettastomatidae) و مارماهیان حلق بریده (Synaphobranchidae) بیشترین تنوع گونه ای را در منطقه مورد بررسی دارا بوده و همچنین گونه های Pseudoxenomystax. Albeacens (مارماهی)، Muraenesox bagio (مارماهی تیزدندان معمولی)،Congeresox talabon (مارماهی موری معمولی)،Congeresox talabonoides (مارماهی موری هندی)،lohnsoni Gymnothorax  (مارماهی موری)، Gymnothorax kidako (مارماهی موری قهوه ای)، sathete Strophidon (مارماهی موری بزرگ)، Rhinomuraena questathete (مارماهی موری نواری)، Hoplunnis diomedianus (مارماهی دم سیاه) و Synaphobranchus affinis (موری خاکستری حلق بریده) به عنوان اولین گزارش از آب های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان معرفی می گردد.

پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های مفیدی هستند که در دستگاه گوارش موجودات بصورت کلونی در آمده و اثرات مفیدی بر سلامتی و رشد موجود میزبان دارند. به منظور استفاده بهینه از این میکروارگانیسم ها، در تحقیق جاری اثر پروبیوتیک بیوپلوس 2-ب و ترکیب آهن بر رشد لارو ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور تعداد 2700 لارو (میانگین وزنی 0.135 گرم) در 8 گروه 100 تایی و یک تیمار شاهد با 3 تکرار به مدت 30 روز بررسی شدند. تیمار اول شامل لاروهای ماهی تغذیه شده از جیره حاوی 1.6x109 CFU(3)/g ، تیمار دوم شامل1.2x109 CFU/g ، تیمار سوم شامل جیره دارای 7 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره، تیمار چهارم دارای 5 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره، تیمار پنجم شامل پروبیوتیک به مقدار 1.6x109 CFU/g همراه با 7 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره، تیمار ششم شامل پروبیوتیک به مقدار 1.6x109 CFU/g همراه با 5 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره، تیمار هفتم شامل پروبیوتیک به مقدار 1.2x109 CFU/g همراه با 7 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره و تیمار هشتم شامل پروبیوتیک به مقدار 1.2x109 CFU/g همراه با 5 میلی گرم آهن در هر کیلو جیره، بود. در طول دوره آزمایش، زیست سنجی ماهیان هر 6 روز یکبار انجام شد. وزن نهایی، ضریب تبدیل غذایی، ضریب رشد ویژه و نسبت کارآیی پروتیین در تیمارهای 1، 2 و 6 نسبت به سایر تیمارها و تیمار شاهد بیشترین مقدار را به خود اختصاص داد (P£0.05). بررسی های آماری حاکی از عدم وجود اختلاف معنی دار در طول کل و درصد بقا بین تیمارها می باشد (P³0.05). در انتهای دوره آزمایشی حداکثر مقدار درصد پروتئین لاشه در تیمارهای 1 و 2 مشاهده گردید (P£0.05). درصد چربی لاشه نیز در تیمارهای مزبور دارای کمترین مقدار بود (P£0.05). یافته های بدست آمده، تایید کرد که اگر جیره حاوی پروبیوتیک باشد (در مقایسه با مخلوط پروبیوتیک و آهن در جیره) تاثیر بهتری را بر رشد و فاکتورهای تغذیه ای در لارو ماهی قزل آلای رنگین کمان دارد.

گاوماهی خزری منبع غذایی مهمی در دریای خزر می باشد. این ماهی غذای عمده ماهیان خاویاری را تشکیل می دهد، بدین جهت ساختار ژنتیک جمعیت گاوماهی خزری با استفاده از روش PCR-RFLP مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 135 نمونه گاو ماهی خزری از 3 منطقه در طول ساحل حوضه جنوبی دریای خزر که شامل سواحل انزلی، چالوس و بندرترکمن می باشد، جمع آوری گردید. با استفاده از یک جفت پرایمر که مربوط به توالی نوکلیوتیدهای مجموعه ژن سیتوکروم b، ژن های tRNA,2 و ناحیه D-loop ژنوم میتوکندری که از چند گونه ماهی بدست آمده بود، انتخاب و جهت PCR مورد استفاده قرار گرفت نتایج بدست آمده نشان داد که محصول PCR حدود 700bp از نمونه ها بدست آمد که جهت انجام آنالیز RFLP از آنزیم های ALUI، ALW26، BSeNI، DraI، MboI، RsaI، TasI، HincII، BSURI، Bsh12851، HinII و BSu15I برای هضم محصول PCR استفاده شد. الگوهای هضم آنزیمی با ژل پلی اکریل آمید و رنگ آمیزی نیترات نقره مشاهده گردید. این الگوها برای تمام نمونه ها مشابه بود. بر این اساس می توان گفت که پدیده پلی مورفیسم با استفاده از آنزیم های فوق در گاوماهی خزری قابل مشاهده نبوده و جمعیتی قابل جداسازی تشخیص داده نشد.

سمیت حاد و اثرات سم سوین بر ضایعات ایجاد شده در برخی بافت های بچه ماهیان کپور، بر اساس دستورالعمل O.E.C.D ، به صورت استاتیک (ساکن)، در شرایط کیفی ثابت آب و دمای 20±2 درجه سانتی گراد مورد مطالعه قرار گرفت. در آزمایش های سمیت حاد میانگین وزنی بچه ماهیان کپور 3.63±0.26 گرم بود. میزان 96 LC50 ساعته این سم برای گونه کپور 14.187 میلی گرم در لیتر به دست آمد. همچنین حداکثر غلظت مجاز سم سوین در محیط های طبیعی بر گونه کپور 1.4187 میلی گرم در لیتر محاسبه شد. بر اساس طبقه بندی جدول سطوح سمیت حشره کش ها، سم سوین برای گونه کپور جزو سموم "سمیت متوسط" طبقه بندی شد. در بررسی ضایعات ناشی از سم، ماهیان مسموم از نظر بالینی علایمی از قبیل شنای غیر عادی، چرخش، تند شدن حرکات تنفسی و افتادن به کف وان را از خود نشان دادند. همچنین ماهیان مسموم دچار انحنا ستون فقرات و رنگ پریدگی آبشش شدند. برای انجام مطالعات بافت شناسی ماهیان با میانگین وزنی 3.8±0.42 گرم در معرض غلظتی کمتر از 96 LC50 ساعته (10 میلی گرم در لیتر) به مدت چهار روز قرار گرفتند. نمونه برداری ها از بافت های کبد، کلیه، آبشش و روده در دو گروه شاهد و در معرض سم انجام شد. از نظر آسیب شناسی بافتی نیز پرخونی، التهاب، ادم و هیپرتروفی در بافت آبشش و پرخونی، ادم و التهاب در بافت روده و کبد مشاهده شد. در بافت کلیه علاوه بر ضایعات مذکور نکروز بافت کلیوی و اتساع فضای بومن نیز مشاهده شد. از نتایج این تحقیق می توان این طور نتیجه گیری نمود که بررسی ضایعات بافتی بچه ماهیانی که در معرض غلظت هایی از مواد سمی آلاینده محیط قرار می گیرند، می تواند در شناسایی نحوه عملکرد این سموم و اندام های هدف آنها بسیار مفید باشد.

در این مطالعه اثرات آنالوگ هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRHa) به شکل امولسیون آب در روغن (w/o) و خالص در تحریک و همزمانی اوولاسیون قزل آلای رنگین کمان بررسی شد. آنالوگ هورمون GnRH در محلول نمکی 0.9 درصد و یا گلیکول پروپلین حل شد و با حجم برابری از آدجوانت ناقص فروند (GnRHa-FIA)ترکیب گردید. در ماهیان تیمارهای مختلف 0.5 میلی لیتر از ترکیب مذکور تزریق شد. میزان هورمون در همه تیمارها به جز تیمار شاهد-که محلول نمکی 0.9 درصد دریافت نمود- 25 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن بود. همه ماهیانی که هورمون GnRHa حل شده در محلول نمکی 0.9 درصد را همراه با آدجوانت یا در دو مرحله تزریق دریافت نمودند به ترتیب 10 و 11 روز بعد از تزریق تخمریزی کردند، در حالی که درصد تجمعی اوولاسیون در گروه شاهد و ماهیانی که هورمون GnRHa را به شکل خالص و در یک مرحله تزریق دریافت نمودند تا 36 روز بعد از تزریق به ترتیب 75 و 60 درصد بود، ولیکن 87 درصد ماهیانی که هورمون GnRHa محلول در گلیکول پروپلین را همراه با آدجوانت دریافت کردند تا 36 روز بعد از تزریق تخم ریزی نمودند و همه ماهیانی که هورمون یاد شده را در دو مرحله دریافت نمودند 13 روز بعد از تزریق تخم ریزی کردند. درصد لقاح، چشم زدگی و تفریخ در همه تیمارها مناسب بود و بین تیمارها تفاوت معنی داری مشاهده نشد (P>0.05). مرگ و میر قبل و بعد از تخم ریزی در مولدین مورد آزمایش مشاهده نشد. نتایج این مطالعه نشان داد که تزریق ترکیب هورمون حل شده در محلول نمکی و آدجوانت ناقص فروند (GnRHa-FIA) سبب پیشرس کردن، همزمانی و کوتاه شدن دوره تخم ریزی در مولدین قزل آلای رنگین کمان در مقایسه با گروه شاهد و گروه دریافت کننده هورمون GnRHa به شکل خالص و در یک مرحله گردید. تزریق GnRHa-FIA تاثیر منفی بر کیفیت تخم های استحصالی نداشته و مرگ و میری در مولدین مشاهده نشد.

ماهی صبور با نام علمی Tenualosa ilisha گونه پلاژیک یوری هالین و مهاجر رودخانه ای (Anadromous) بوده که در آب شور و شیرین گسترش داشته و معمولا بیش از 100 کیلومتر در فصل تخم ریزی به رودخانه ها مهاجرت می نمایند. در این تحقیق که از تیر ماه 1385 تا خرداد 86 صورت گرفت، در مجموع 344 قطعه ماهی با تور گوشگیر تعقیبی در سواحل بندردیلم استان بوشهر (شمال غربی خلیج فارس) صید شد. بررسی ها نشان داد که ماهی صبور پلانکتون خوار بوده و غالبا از فیتوپلانکتون ها و تا حدودی از زیوپلانکتون ها تغذیه می کند. بیشترین فراوانی فیتوپلانکتونی مربوط به شاخه Bacillariophyta بود. در این شاخه جنس Chaetoceros بیشترین فراوانی و جنس Cocconeis دارای کمترین فراوانی بود. پس از آن شاخه Pyrrophyta دارای بیشترین فراوانی بود که از این شاخه جنس Ceratium بیشترین و Dinophysis کمترین فراوانی را دارا بود. از گروه زیوپلانکتونی بندپایان (Arthropoda غالبا رده Copepoda) تقریبا در تمامی ماه های سال به جز (مرداد 85 و اردیبهشت 86) و پس از آن مژه داران (Ciliophora اغلب جنس Parafavella)، غالب غذاهای زیوپلانکتونی مورد مصرف ماهی صبور را در منطقه مطالعاتی تشکیل داده بود. طبق نتایج بدست آمده نوسان غذاها تنها بین دو گروه فوق (بندپایان و مزه داران) بر حسب ماه دیده می شود و سایر اقلام غذایی کمتر از 5 درصد تعداد زیوپلانکتون های مصرف شده موجود در لوله گوارش (معده و روده) ماهی صبور را تشکیل داده است. طول نسبی لوله گوارش (RLG) در کل ماهیان بررسی شده بین 0.88 تا 2.34 متغیر بوده و میانگین آن 1.53±0.22 محاسبه گردید. شاخص شکمی - بدنی در ماهیان بررسی شده بین 0.04 تا 2.64 متغیر بوده و میانگین آن 0.752±0.448 اندازه گیری شد.

قارچ های آبزی به عنوان یکی از مهمترین عوامل آسیب رسان به روند تولید تخم ماهی محسوب می گردند، بطوری که آلودگی های قارچی در کارگاه های تکثیر ماهی می توانند منجر به مرگ و میر وسیعی گردند. هدف این پژوهش، ارزیابی اثر ضد قارچی ازون و فرمالین در تخم های تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) و افزایش میزان تخم گشایی آن بوده است. اثرات غلظت های 0.03، 0.05 و 0.1 ppm از ازون و غلظت 1000 ppm از فرمالین بر روی میزان تخم گشایی آزمایش گردید. گندزدایی تخم ها با 1000 ppm فرمالین بالاترین میزان تخم گشایی (74 درصد) را در بین همه تیمارها به خود اختصاص داد. در میان تیمارهای ازون، غلظت 0.1 ppm ازون بیشترین نسبت تخم گشایی (4/71 درصد) را حاصل داد و اختلاف معنی داری بین تیمارهای ازون در میزان تخم گشایی وجود نداشت (P>0.05). میزان تخم گشایی تیمار شاهد (بدون گندزدایی) 56.2 درصد بود، و میزان تخم گشایی این تیمار با بقیه تیمارها اختلاف معنی دار داشت (P<0.05). ازون نسبت به فرمالین ترجیح داده می شود و می تواند بعنوان یکی از بهترین مواد گندزدا در نظر گرفته شود، به آن دلیل که غلظت کمتری از ازون برای گندزدایی محیط پرورش کافیست و نتیجه آلودگی های محیطی کاهش خواهد یافت. اگر در بالاترین شرایط مصرف ازون (0.1 ppm)، غلظت های این دو ماده ازون و فرمالین با هم مقایسه گردند، ازون در نسبت 1 به 10000 فرمالین (0.1 در مقابل 1000 ppm) مورد استفاده واقع شده ولی اثرات تقریبا یکسانی را در میزان تخم گشایی نشان می دهد.

ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) تنها ماهی سردابی پرورشی در ایران می باشد. یکی از مهمترین مسایل در پرورش این ماهی، تکثیر مصنوعی و تولید لارو است. در این بین مولدین نر نقش مهمی در فرآیند تکثیر مصنوعی دارند. به این دلیل بررسی اثر توان باروری مولدین نر قزل آلای رنگین کمان در فصل تکثیر 87-1386، بر روی درصد لقاح، درصد چشم زدگی، درصد ظهور لارو و درصد بازماندگی لارو تا مرحله جذب کیسه زرده ضروری به نظر رسید. برای این منظور 3 گروه سنی از مولدین نر (3، 4 و 5 ساله) با ماهیان ماده بصورت جداگانه لقاح داده شدند. نتایج نشان داد که بین تیمارهای مورد بررسی از نظر میانگین درصد لقاح، تعداد تخم لقاح یافته، درصد بازماندگی تا مرحله چشم زدگی و درصد ظهور لارو اختلاف معنی دار آماری وجود دارد (P<0.05). همچنین بین مولدین نر 3 و 4 و 5 ساله از نظر حجم اسپرم اختلاف معنی دار آماری مشاهده گردید (P<0.05). نتایج تصدیق کرد که ماهیان نر 3 ساله از نظر میانگین، بیشترین درصد اسپرماتوکریت را به خود اختصاص داده و با ماهیان نر 4 و 5 ساله اختلاف معنی دار آماری دارند (P<0.05). بر این اساس، تحقیق حاضر نشان داد که تخم های حاصل از لقاح اسپرم های مولدین نر 4 ساله و تخمک های مخلوط از مولدین ماده، بیشترین میانگین درصد لقاح (97 درصد)، درصد بازماندگی تا مرحله چشم زدگی (97.21 درصد)، درصد ظهور لارو (90.50 درصد)، درصد بازماندگی تا مرحله جذب کیسه زرده (88 درصد) را داشته است.