شیلات
سال:1397 | دوره:71 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

تحقیقات نشان داده است که شیوه ی انجمادزدایی ماهیان بر کیفیت نهایی آنها تاثیر دارد. پژوهش حاضر در نظر دارد شیوه ی انجمادزدایی با آب نمک (غلظت های 0، 1/5، 3، 4/5 و 6 درصد) را بر ویژگی های فیزیکی (ظرفیت نگهداری آب WHC، آب چک DL، میزان سفتی بافت) و شیمیایی (TVB-N، TBA)، فیله ماهی کپور نقره ای مورد بررسی قرار دهد. به این منظور پس از آماده سازی، فیله ها به مدت 24 ساعت در دمای 18-درجه سانتی گراد منجمد و سپس جهت انجمادزدایی به مدت 90 دقیقه در غلظت های مختلف 0، 1/5، 3، 4/5 و 6 درصد آب نمک قرار داده شدند. نتایج نشان داد که میزان WHC در بین تیمارها آزمایشی دارای اختلاف معنی داری با همدیگر می باشند (0/05>P) به گونه ای که کمترین و بیشترین میزان ظرفیت نگهداری آب به ترتیب برای تیمارهای شاهد (80 درصد) و 3 درصد (88 درصد) آب نمک گزارش گردید. نتایج میزان آب چک نیز بیانگر تاثیر غلظت های بالاتر آب نمک بر میزان آب چک می باشد و کمترین میزان آن در تیمار 1/5 درصد مشاهده گردید که با سایر تیمارها دارای تفاوت معنی داری می باشد (0/05>P) در حالی که میزان سفتی اندازگیری شده، بیانگر عدم تفاوت معنی دار در بین تیمارها می باشد. نتایج حاصل از آزمایشات شیمیایی نیز نشان داد که کمترین میزان TVB-N برای تیمار 3 درصد (13/86 میلی گرم ازت در 100 گرم فیله) گزارش گردید. همچنین نتایج TBA نیز، بیانگر سیر صعودی میزان TBA در غلظت های مختلف آب نمک می باشد به طوری که کمترین میزان TBA برای تیمار شاهد (0/62 میلی گرم مالون آلدهید در کیلوگرم فیله) گزارش گردید که با سایر تیمارها دارای تفاوت معنی داری نمی باشد. بنابراین با توجه به اهمیت فرآیند انجمادزدایی در کیفیت نهایی فیله، و همچنین با توجه به این که بهترین نتایج حاصل از آزمایشات فوق در تیمار 3 درصد مشاهده گردید، استفاده از آب نمک با غلظت 3 درصد را می توان جهت انجمادزدایی فیله ماهی نقره ای در صنعت، مورد استفاده قرار داد.

در آب های داخلی ایران خانواده گاوماهیان شامل 42 گونه در 15 جنس است که جنس Ponticola با 6 گونه تنوع بالایی دارد. تنوع ریختی بالای اعضای جنس Ponticola شناسایی گونه های این جنس را دشوار ساخته است. اخیراً یک گونه جدید از این جنس به نام گاوماهی ایرانی Po. iranicus براساس ویژگی های ریختی از رودخانه های زیرحوضه رودخانه سفیدرود یعنی رودخانه های بیجار، گیسوم و توتکابن توصیف شده است. از این رو تحقیق حاضر جهت اعتبارسنجی این گونه و تعیین جایگاه آرایه شناسی آن براساس ژن COI به اجرا درآمد. برای این منظور نمونه های موردنظر پس از نمونه برداری و استخراج DNA با روش فنول-کلروفرم، ژن سیتوکروم COI آن ها طی فرآیند PCR تکثیر و پس از خالص سازی توالی یابی شدند. نتایج نشان داد که Po. iranicus از نظر مارکر ژنی مورد بررسی یک گونه معتبر بوده و به عنوان گونه خواهری Po. syrman با فاصله ژنتیکی حدود 3 درصد می باشد.

جهت بررسی رابطه طول و وزن ماهی خیاطه Alburnoides cf. tabarestaensisتعداد 325 قطعه ماهی به وسیله الکتروشوکر از اسفند ماه 1395 تا تیر ماه 1396 صید گردید. نسبت جنسی نر به ماده در جمعیت مورد مطالعه 0/9: 1 بود که نشان می دهد اختلاف معنی داری بین نسبت جنسی نر و ماده در جمعیت فوق وجود ندارد (0/151 =2χ ). بیشینه طول کل و وزن ماده ها 11/5 سانتی متر و 18/18 گرم و برای نرها 10/5 سانتی متر و 11/48 گرم ثبت گردید. رابطه طول و وزن در ماده ها 3/13TL0091/0 W= و در نرها 3/15TL0091/0 W=و در جمعیت 3/14TL0091/0 W= به دست آمد. نتایج نشان داد که الگوی رشد این گونه در رود مبارک آباد مینودشت از نوع آلومتریک مثبت پیروی می کند (t-test, t male= 2. 70, female= 2. 52, population= 3. 90). بررسی ضریب وضعیت نشان داد کمترین مقدار ضریب وضعیت برای هر دو جنس نر و ماده در تیرماه و بیشترین مقدار آن برای جنس نر در اسفند ماه و برای جنس ماده در فروردین ماه به دست آمد. بیشترین ضریب رشد لحظه ای برای هر دو جنس نر و ماده در سنین صفر تا یک سال مشاهده شد. طول بی نهایت برای جنس نر 122/40 میلی متر، برای جنس ماده 127/14 میلی متر و برای جمعیت 133/53 میلی متر به د ست آمد. معادله رشد فون برتالانفی برای جنس ماده (1/08+t) 0/15-e-1)127/14 Lt= و برای جنس نر (1/07+t) 0/24-e-1)122/40 Lt= محاسبه گردید.

این تحقیق به مدت 45 روز در مرکز بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان دریایی شادروان دکتر یوسف پور سیاهکلواقع دراستان گیلان انجام گرفت. در این مطالعه عادات غذایی بچه ماهیان سوف معمولی تا وزن 1 گرمی در 4 استخر خاکی 4 هکتاری مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری از لارو و بچه ماهیان هر 15 روز یک بار انجام شد و در مجموع تعداد 320 قطعه بچه ماهی از استخرها صید و محتویات شکمی آن ها مورد بررسی قرار گرفت. محتویات دستگاه گوارش در بچه ماهی سوف معمولی شامل روتیفر، دافنی، سیکلوپس و شیرونومید می شد. در دوره لاروی، روتیفر و دافنی های ریز جزو غذای اصلی آن به حساب آمدند. در دومین دوره نمونه برداری (روز سی ام)، روتیفر و دافنی از غذاهای اصلی و ناپلیوس سیکلوپس از غذاهای فرعی مصرف شده بودند. در پایان دوره آزمایش دافنی، سیکلوپس و شیرونومید جزو غذاهای اصلی محسوب می شدند و روتیفر غذای اتفاقی بود. نتایج نشان داد که بیومس غذای زنده در استخرهای مورد مطالعه در ابتدای دوره پرورش افزایش ولی در انتهای آن سیر نزولی را نشان می دهد. در هر نمونه برداری، شاخص های رشد مثل رشد روزانه (GR)، نرخ رشد ویژه (SGR) و ضریب چاقی (CF) اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که GR با افزایش اندازه و وزن بچه ماهیان در طول دوره پرورش افزایش داشته است. همچنین کاهش SGR و CF در انتهای دوره تنها به کاهش غذای زنده در استخرها بستگی داشت. بر اساس مطالعه حاضر می توان بیان نمود که غذای زنده با اندازه های مختلف در طول دوره آزمایش، سبب رشد مطلوب ماهیان گردیده و پس از عبور از مرحله لاروی و هم زمان با روند رشد، تمایل بچه ماهیان به تغذیه از غذاهای زنده با اندازه بزرگ (شیرونومید و دافنی) افزایش یافته و به تدریج از مصرف روتیفرها کاسته شده است. بنابراین تولید غذای زنده از طریق کوددهی و غنی سازی استخرها، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده و می تواند به مدیریت بهتر استخرهای پرورش و تولید بچه ماهیان سوف با وزن بالاتر در زمان کوتاه تر کمک قابل توجهی نماید.

نقش اُزن در تصفیه آب و فاضلاب مراکز پرورش ماهی به عنوان یک عامل اکسید کننده و نیز یک ترکیب ضدعفونی کننده حائز اهمیت زیادی است. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر اُزن زنی با سطوح مختلف به فاضلاب آبزی پروری ماهی قزل آلای رنگین کمان بر شاخص های فیزیکوشیمیایی فاضلاب اعم از pH، پتانسیل اکسیداسیون و احیا (ORP)، اکسیژن مورد نیاز زیستی (BOD)، اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD)، کل ذرات جامد محلول (TDS) و فسفات انجام گرفت. برای انجام این تحقیق، حدود 120 لیتر فاضلاب تصفیه نشده آبزی پروری ماهی قزل آلای رنگین کمان در 4 تیمار با سطوح صفر (به عنوان تیمار شاهد) و تیمارهای 1، 3 و 5 میلی گرم در لیتر اُزن به عنوان تیمارهای تحقیق با 3 تکرار در هر تیمار انجام گردید. اُزن-دهی توسط دستگاه اُزن ژنراتور با خروجی 5000 میلی گرم در لیتر و در مدت زمان 48 ساعت صورت گرفت و بلافاصله بعد از قطع اُزن دهی نمونه برداری و آنالیز فاضلاب انجام گردید. بر اساس نتایج با افزایش سطح اُزن زنی در گروه های آزمایش مختلف، شاخص های BOD، COD، محتوای کربن طبیعی (TOC) و هدایت الکتریکی (EC) به شکل معنی داری کاهش یافت. اما در مورد شاخص ORP، با افزایش سطح اُزن زنی، میزان این شاخص به شکل معنی داری افزایش یافت. همچنین افزایش سطح اُزن زنی، تأثیر معنی داری بر شاخص فسفات نشان نداد. به طور کلی نتایج نشان داد که با افزایش سطح اُزن زنی، شاخص های فیزیکوشیمیایی فاضلاب آبزی پروری ماهی قزل آلای رنگین کمان بهبود یافته و با کیفیت مناسب تری وارد محیط زیست رودخانه ای خواهد شد. از این رو توصیه می شود که در خروجی مراکز پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان اُزن زنی تا سطح 5 میلی گرم بر لیتر جهت بهبود شرایط کیفی فاضلاب انجام گیرد.

خیار های دریایی از موجودات شاخه خارپوستان هستند که متابولیت های زیست فعال از جمله ساپونین با طیفی از خواص ضد میکروبی از آن ها استخراج شده است. هدف از مطالعه حاضر بررسی خواص ضد قارچی ساپونین استخراج شده از خیار دریایی خلیج فارس گونه Stichopus hermanni نسبت به سویه قارچ Aspergillus fumigatus و مخمر Candida albicans می باشد. پس از عصاره گیری از خیار دریایی با اتانول، ساپونین از عصاره تغلیظ شده و از طریق کروماتوگرافی ستونی با بکارگیری حلال های مختلف جداسازی شد. برای شناسایی ساپونین از کروماتوگرافی لایه نازک و کروماتوگرافی لایه نازک با کارایی بالا استفاده گردید. برای بررسی خواص ضد قارچی ساپونین در سویه های قارچ و مخمر، از روش ریز رقیق سازی محیط کشت به منظور تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی و حداقل غلظت کشندگی استفاده شد. دو دسته ساپونین استروئیدی و ساپونین گلیکوزیدی-استروئیدی در فرکشن های استخراج شده با کروماتوگرافی لایه نازک شناسایی شد. ساپونین استروئیدی در غلظت 200 میکرو گرم بر میلی لیتر رشد قارچ و در غلظت 400 میکروگرم بر میلی لیتر رشد مخمر را مهار نمود و در غلظت 400 میکروگرم بر میلی لیتر در قارچ خاصیت کشندگی داشت. برای ساپونین گلیکوزیدی-استروئیدی، حداقل غلظت مهار کنندگی در قارچ برابر با 30 میکروگرم بر میلی لیتر و در مخمر برابر با 100 میکروگرم بر میلی لیتر بود در حالی که حداقل غلظت کشندگی در قارچ برابر با 100 میکروگرم بر میلی لیتر و در مخمر برابر با 400 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. خیار دریایی S. hermanni دارای متابولیت های زیست فعال قابل استخراج با خواص ضد قارچی می باشد و تحقیقات جامع برای بررسی امکان استفاده از آن به عنوان یک منبع غنی جهت سنتز ترکیبات دارویی پیشنهاد می گردد.

در بین کپورماهیان ایران برخی از گونه ها شامل Luciobarbus esocinus، L. schejch، L. xanthopterus، Mesopotamichthys sharpeyi و Tor grypus از رشد خوبی در طبیعت برخوردار هستند. هدف این پژوهش بررسی جایگاه شجره شناسی میتوکندریایی ماهیان سونگ، گطان، بنی و شیربت است. در این مطالعه از توالی های ژن سیتوکروم اکسیداز زیر واحد یک (COI) استفاده شد. به منظور تهیه بارکد ژنتیکی کپورماهیان نمونه برداری در تالاب شادگان و رودخانه قصرشیرین انجام شد. نتایج نشان داد که گونه های T. grypus و M. sharpeyi از نظر تکاملی به هم نزدیک هستند. علاوه بر این نتایج نشان می دهد رابطه تکاملی بسیار نزدیکی در رابطه با ژن مورد استفاده در بین گونه های L. esocinus و L. xanthopterus وجود دارد (0/6 درصد فاصله ژنتیکی K2P) که این امر می تواند نشان دهنده تمایز اخیر گونه های یاد شده و یا دورگ بودن یکی از آن ها باشد. با توجه به دارنگاره های ترسیم شده و فواصل ژنتیکی می توان بیان نمود که ماهیان بنی و شیربت دارای منشأ شرقی بوده و همچنین ماهیان سونگ و گطان دارای منشأ غربی یا پالئارکتیک هستند.

به منظور بهینه سازی شرایط بازیابی کیتوزان از پوسته میگو سفید هندی (Fenneropenaeus indicus) با استفاده از روش سطح پاسخ (RSM)، میزان توان مایکروویو در سطوح 300، 600 و 900 وات، زمان 7، 9 و 11 دقیقه و نسبت سدیم-هیدروکسید به سوبسترا 1: 15، 1: 20 و 1: 25 درصد، به عنوان متغیر های مستقل مورد آزمون قرار گرفتند. ظرفیت اتصال آب برای کیتوزان بهینه و مرکزی به ترتیب g/kg 600/35 و 600/32 و به صورت معنی داری بالاتر از کیتوزان تجاری با مقادیر 516/63 درصد بود (0/05>P)، همچنین ظرفیت اتصال چربی برای نمونه کیتوزان بهینه 500/34 و کیتوزان مرکزی 500/33 بود که به صورت معنی داری بالاتر از کیتوزان تجاری با میزان 462/45 درصد بود (0/05>P). در خصوص پارامترهای رنگ، پارامتر سفیدی (W) برای کیتوزان تجاری 77/99 بود که به صورت معنی داری بالاتر از کیتوزان های تولیدی بهینه و مرکزی (به ترتیب 69/96 و 70/99) بود (0/05>P). بر اساس داده های FT-IR باند های جذبی مربوط به گروه های NH و CH و باندهای اطراف 1680-1610، 1560-1515و 1385-1345 به آمیدI، II و III در کیتوزان های بازیافتی مشاهده گردید در حالی که ساختار کششی O-C در جذب 1085-1010 اتفاق افتاد و گروه OH در جذب 700– 670 مشاهده شد. میزان بلورینگی در کیتوزان بهینه (2/08) ثبت گردید که به صورت معنی داری کمتر از نمونه تجاری (64/21) و مرکزی (75/60) بود. پتانسیل زتا ذرات کیتوزان بهینه 56/8، مرکزی 4/48 و تجاری 11/60 میل ی ولت بود، (0/05>P). تصویر برداری SEM برای هر دو کیتوزان تجاری و تولیدی (بهینه و مرکزی) نشان دهنده ساختاری نا همگن، با شکل تقریباً کروی و صفحه ای، بدون خلل و فرج بوده و همچنین ساختارهای رشته ای بهم پیوسته (میکرو فیبر) و پودری نیز مشاهده گردید، همچنین اندازه ذرات برای کیتوزان بهینه، مرکزی و تجاری به ترتیب 1839، 3524 و 1441 نانومتر بود. نتیجه این که جدای از سایز ذرات، کیتوزان بازیافتی از پوسته میگو سفید هندی درجه داستیلاسیون بالا به همراه ویژگی های کیفی و ساختاری مطلوب نشان داد.

میگوی پاسفید غربی (Litopenaeus vannamei) گونه مهم و غالب پرورشی در سرتاسر جهان می باشد. ارزیابی کیفیت و زمان ماندگاری میگوی تازه قبل از تیمار نگهدارنده (متابی سولفیت سدیم) طی فرایند برداشت ضروری است. روش های مختلف نگهداری، شامل نگهداری در یخچال (4° C) (تیمار A) و نگهداری در یخ پودری (تیمار B) و یخ فالوده ای (تیمار C)، بر کیفیت و زمان ماندگاری میگوی پاسفید غربی مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور، آزمایش های مجموع بازهای نیتروژنی فرار (TVB-N)، تیوباربیتوریک اسید (TBARS)، مقادیر اسیدیته و آزمایش های میکروبی شامل شمارش کلی باکتری ها (APC) و شمارش باکتری های سرمادوست (PTC) طی 12 روز (هر دو روز یک بار) انجام شد. افزایش میزان (TVB-N، TMA-N، TBA) و (PV) طی دوره نگهداری در یخ فالوده ای به شکل معنی داری در مقایسه با یخ پودری و یخچال (C° 4) کاهش یافت (0/05>P). زمان ماندگاری نگهداری میگوی در یخچال (C° 4)، 6 روز بود. روند رشد باکتری های هوازی (APC)، باکتری های سرماپسند (PTC) در نمونه های نگهداری شده در یخچال در مقایسه با دو تیمار دیگر به طور معن ی داری افزایش یافت(0/05>P). به طور کلی، نتایج حاکی از عملکرد بهتر تیمار (C) یخ فالوده ای در حفظ کیفیت میگوها طی 12 روز نگهداری بود.

به منظور مقایسه اثر دو نوع مکمل غذایی تجاری پربیوتیکی (اگریموس) و پروبیوتیکی (باکتوسل) بر مقاومت به استرس های دما، شوری و تغییرات جمعیت باکتری های اسید لاکتیکی روده در ماهی زبرا دانیو (D. rerio)، این تحقیق انجام شد. لذا 630 قطعه ماهی در 21 آکواریوم تقسیم شده و طی دوره آزمایش، جیره غذایی پایه به عنوان تیمار شاهد (T0) و سه جیره غذایی T1، T2 و T3 به ترتیب با سطوح 2، 4 و 8 گرم پربیوتیک اگریموس در هر کیلوگرم غذا و نیز سه جیره T4، T5 و T6 به-ترتیب با 0/1، 0/2 و 0/4 گرم پروبیوتیک باکتوسل در هر کیلوگرم جیره با 3 تکرار به عنوان تیمارهای آزمایش در نظر گرفته شدند. بچه ماهیان 15 روزه به مدت 90 روز با جیره های آزمایشی تغذیه شدند. نتایج نشان داد ماهیان تغذیه شده با جیره های پروبیوتیکی به طور معنی داری مقاومت بیشتری نسبت به استرس دارا هستند. درصد بازماندگی و مقاومت نسبت به استرس دمایی بین تمامی تیمارها با تیمار شاهد اختلاف معنی دار داشت (P<0. 05). بر اساس نتایج تعداد باکتری های اسید لاکتیکی در تیمارهای تغذیه شده با سطوح مختلف اگریموس و باکتوسل پس از 90 روز نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی دار نشان دادند. اما از نظر تعداد کل باکتری ها تمامی سطوح تغذیه ای با پروبیوتیک باکتوسل دارای اختلاف معنی داری با تیمار شاهد و تیمارهای پربیوتیک اگریموس بوده و تیمار T6 با کلیه تیمارها اختلاف معنی دار نشان داد. همچنین مشاهده شد تمامی تیمارهای پربیوتیکی و پروبیوتیکی پس از تغذیه 90 روزه افزایش معنی دار وزن را نشان دادند. از نظر افزایش شاخص طول کلیه تیمارهای پروبیوتیکی نسبت به شاهد افزایش معنی دار نشان دادند. نتایج حاصل از این آزمایش استفاده از جیره غذایی حاوی مکمل های غذایی تجاری فوق را در بهبود عملکرد پاسخ به استرس و فلور روده تأیید نموده و کاربرد آن ها را پیشنهاد می دهد.