جنگل و فرآورده های چوب
سال:1391 | دوره:65 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

در این مطالعه از روش «مشتق سازی- گسست کاهشی» (DFRC) برای بررسی ساختار لیگنین چوب آسیاب شده (MWL) و لیگنین دیوکسان چوب سرو سیمین استفاده شد. با استفاده از این روش و نیز فنون طیف سنجی FT-13CNMR و GC-Mass و کروماتوگرافی تراوش ژلی (GPC) ساختارهای تشکیل دهنده این دو نوع لیگنین مورد بررسی قرار گرفته و نتایج با یکدیگر مقایسه شده است. نتایج نشان داد که مهمترین واحدهای ساختاری در دو لیگنین فوق الذکر از شکسته شدن پیوندها در موقعیت های b-O-4 حاصل می شوند. بر اساس این مشاهدات، مهمترین واحدهای ساختاری در لیگنین دیوکسان و لیگنین چوب آسیاب شده به ترتیب، 4- هیدروکسی- 3- متوکسی- 1- فنیل پروپن و 4- هیدروکسی- 3- متوکسی- 1- فنیل- پروپنال (ساختارهای گواییاسیل) می باشند.

تغییرات رنگی چوب ناشی از عوامل زیستی یا غیرزیستی و یا ترکیبی از هر دو، باعث کاهش کیفیت چوب، افزایش هزینه های فرآوری و همچنین کاهش کیفیت محصول نهایی می گردند. در این تحقیق تغییرات آناتومیکی و توپوشیمیایی مواد استخراجی و لیگنین قبل و بعد از تیمارهای خشک کردن و کهنگی در برون چوب راش با استفاده از روش میکرواسپکتروفوتومتری UV در سطح سلولی (UMSP) مورد مطالعه قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل ترکیبات شیمیایی به روش کروماتوگرافی مایع فشار بالا (HPLC) صورت پذیرفت. نتایج به دست آمده نشان می دهند که با افزایش دمای خشک کن تا 180OC و افزایش مدت زمان کهنگی تا 6 ماه مقدار مواد استخراجی در حفره آوندها و حفره سلول های پارانشیمی و میزان لیگنین در لایه های مختلف دیواره سلولی افزایش می یابد. همچنین می توان یک ارتباط مستقیم بین شدت تغییر رنگ مشاهده شده و میزان جذب مواد استخراجی در محدوده طول موج 280-700nm تعریف کرد. هرچه تغییر رنگ مشاهده شده شدیدتر باشد، به همان اندازه میزان جذب مواد استخراجی در طول موج 280nm بیشتر خواهد بود. آزمایش های HPLC نشان می دهد که با افزایش دما و مدت زمان کهنگی، تغییرات رنگی بیشتر و واضح تری در بافت چوب راش اتفاق می افتد و ترکیبات لیگنین و مواد استخراجی دستخوش تغییراتی می شوند و می توان سیگنال های مربوط به کاتکین و 2 و 6- دی متوکسی بنزوکینون را مشاهده کرد که از جمله پیش ترکیب های اصلی گروه های رنگ ساز در چوب راش هستند.

اثرات استفاده از اسکیدرهای چرخ لاستیکی در چوب کشی بر روی خاک های جنگلی می تواند به سه گروه اصلی تقسیم بندی شود: بهم خوردگی خاک، کوبیدگی خاک و شیاری شدن خاک. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر تعداد تردد اسکیدر چرخ لاستیکی تیمبرجک 450C  و رطوبت خاک در مسیرهای چوب کشی بر روی شیاری شدن و ایجاد رد چرخ در خاک های ریزدانه و کمی کردن این اثرات است. این مطالعه در قالب طرح فاکتوریل کاملا تصادفی در جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود اجرا شد و اثرات رطوبت خاک در سه دسته 25، 35 و 45 درصد و سطوح متفاوت کوبیدگی که به وسیله تعداد عبور اسکیدر اعمال شده شامل 1، 5، 10، 15، 20 و 30 بار تردد است. نتایج نشان داد که افزایش تعداد دفعات عبور اسکیدر، شیاری شدن و تشکیل رد چرخ را افزایش داده است. همچنین شیاری شدن و تشکیل رد چرخ در خاک در رطوبت 45 درصد بیشتر از رطوبت های 25 و 35 درصد است. به طور میانگین، عمق رد چرخ خاک در رطوبت های 25، 35 و 45 درصد به ترتیب برابر 43، 101 و 172 میلی متر است. بنابراین متوقف کردن عملیات چوب کشی در طول دوره ای که رطوبت خاک بالا است، می تواند صدمه به خاک و ایجاد رد چرخ را کاهش دهد. در نتیجه عملیات چوب کشی به طور عمده باید در طول فصل تابستان و شرایط خشکی انجام شود.

محلب Cerasus mahaleb (L.) Mill یکی از گونه های درختی مهم موجود در جنگل های زاگرس می باشد از جمله گونه هایی است که بیشترین خطر نابودی متوجه آن می باشد. در این بررسی، تاثیر تیمارهای مختلف سرما دهی (با توجه به رویش محلب در ارتفاعات فوقانی)، مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای مورد بررسی شامل: 4، 8، 12، 16، 18، 20 و 22 هفته استراتیفه سرد (در حالت های با و بدون پوسته) بودند. نتایج این بررسی نشان داد بین تیمار های مورد بررسی تفاوت معنی داری وجود دارد (P<0.01) و تیمار 22 هفته استراتیفه سرد دارای بیشترین میانگین جوانه زنی (61.5 درصد) است. کمترین میزان جوانه زنی در تیمار 8 هفته استراتیفه سرد صورت گرفت و در تیمارهای شاهد و 4 هفته استراتیفه سرد، جوانه زنی مشاهده نشد. بیشترین قدرت جوانه زنی نیز در تیمار 22 هفته استراتیفه سرد و کمترین میزان آن در تیمار 4 هفته استراتیفه سرد صورت گرفت.

در این تحقیق، الگوی دینامیکی همکشیدگی چوب راش (Fagus sylvatica) و نوئل (Picea abies) طی خشک شدن به صورت غیرمخرب و پیوسته با استفاده از تکنیک طیف سنجی با اشعه X بررسی شد. همچنین، مطالعات میکروسکوپ الکترونی (ESEM) و الگوی توسعه گرادیان رطوبت نیز انجام شد تا تشخیص دقیقی از رفتار دینامیکی همکشیدگی این دو چوب ارائه گردد. نتایج نشان داد که الگوی دینامیکی همکشیدگی چوب راش و نوئل متفاوت است، همکشیدگی چوب راش به هنگام جریان توده ای (مویینگی) آب آزاد و همزمان با کاهش رطوبت سطح بلوک چوبی به زیر نقطه اشباع فیبر آغاز شد، در حالی که همکشیدگی چوب نوئل فقط در هنگام انتشار آب آغشتگی رخ داد. نوساناتی در الگوی دینامیکی همکشیدگی چوب راش مشاهده شد که بیانگر همکشیدگی ناهمگن تر آن در مقایسه با چوب نوئل است. در هر دو چوب به ویژه چوب راش، در دامنه انتشار آب آغشتگی و در رطوبت نزدیک به رطوبت نهائی با وجود کاهش رطوبت، همکشیدگی رخ نداد. با توجه به عدم مشاهده آثاری از چین خوردگی سلول ها در چوب راش، می توان نتیجه گیری کرد که همکشیدگی قابل ملاحظه چوب راش در دامنه آب آزاد نمی تواند ناشی از چین خوردگی سلول ها در اثر کشش مویینگی باشد.

این تحقیق با هدف بررسی اثر زمان انبارداری ساقه پنبه بر خواص فیزیکی و مکانیکی تخته خرده چوب ساخته شده از آن بوده است. بنابراین با استفاده از ساقه پنبه در 5 حالت تازه، بعد از 4 ماه و 8 ماه انبارداری در دو حالت فضای باز و سرپوشیده و همچنین کاربرد 2 نوع ترکیب چوبی شامل 100 درصد ساقه پنبه و ترکیب 60 درصد ساقه پنبه و 40 درصد چوب صنوبر، اقدام به ساخت 30 تخته خرده چوب آزمایشگاهی همسان گردید. سپس ویژگی های فیزیکی و مکانیکی تخته ها اندازه گیری و نتایج حاصل با استفاده از طرح آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش زمان انبارداری ساقه پنبه، مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته تخته های ساخته شده با کاهش معنی داری روبرو گردید. با این حال افزوده شدن چوب صنوبر به ترکیب چوبی باعث شد که مقدار کاهش مقاومت خمشی و به ویژه مدول الاستیسیته تخته های ساخته شده با ساقه پنبه با انبارداری 4 و 8 ماه به حداقل برسد. نتایج نشان داد که انبارداری ساقه پنبه موجب کاهش چسبندگی داخلی تخته های ساخته شده گردیده است و استفاده از چوب صنوبر در ترکیب چوبی برای حفظ میزان چسبندگی داخلی تخته های ساخته شده در سطح مطلوب موثر بود. همچنین با افزایش زمان انبارداری ساقه پنبه، واکشیدگی ضخامت تخته ها به طور معنی داری افزایش یافت. نتیجه این بررسی بیانگر آن است که کلیه ویژگی های فیزیکی و مکانیکی تخته خرده چوب ساخته شده از ساقه پنبه با افزایش زمان انبارداری آن کاهش می یابد.

برآورد مشخصه های ساختاری جنگل، از اساسی ترین اطلاعات در مدیریت پایدار و برنامه ریزی جنگل می باشد. در این مطالعه ارتباط بین داده های سنجنده ASTER و سه مشخصه مهم ساختار جنگل شامل حجم سرپا، سطح مقطع برابر سینه و تعداد درختان در هکتار، در بخشی از جنگل های شمال ایران مورد بررسی قرار گرفت. پیــش پردازش و پردازش های مناسب بر روی داده های طیفی انجام گرفت. پس از برداشت اطلاعات زمینی محاسبات مقادیر حجم، سطع مقطع برابر سینه و تعداد درختان در هکتار در سطح قطعات نمونه صورت گرفت. ارزیابی اعتبار بهترین مدل بدست آمده با تعدادی قطعه نمونه و با معیارهای ارزیابی مناسب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیب خطی شاخص های MSAVI2،NDVI  و باند سبز نسبت به دیگر شاخص ها و ترکیبات باندی به کار رفته، توانست مشخصه حجم را بهتر پیش بینی نماید. برای مشخصه سطح مقطع برابر سینه در هکتار نیز ترکیب خطی شاخص های MSAVI2،NDVI و نسبت ساده SWIR12 بهترین نتایج را نشان دادند. همچنین ترکیب خطی شاخص MSAVI2 و باندهای SWIR1 و SWIR2 با ضریب تبیین اصلاح شده 85 درصد و ریشه میانگین مربعات خطای 50.95 پایه در هکتار نسبت به سایر ترکیبات بکار رفته توانست مشخصه تعداد درختان در هکتار را بهتر پیش بینی نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بکارگیری داده های سنجنده ASTER و روش رگرسیون خطی می تواند تا حدودی وضعیت کلی از برخی مشخصه های ساختار جنگل مورد مطالعه را ارائه دهند.

با توجه به اینکه مساحت قابل توجهی از بیابان های مرکزی کشور زیر پوشش گونه های مختلف تاغ قرار دارد، هرگونه مطالعه در مورد این گیاهان مقاوم حائز اهمیت زیادی است. در این راستا دو نقطه از جنگل های تاغ، هر یک به مساحت 30 هکتار انتخاب و از طریق اندازه گیری فاصله و آزیموت، موقعیت مکانی کلیه پایه ها ثبت گردید. با کمک نرم افزار ArcGIS نقشه موقعیت مکانی پایه ها ترسیم و در هر بخش 35 قطعه نمونه 10 آری به صورت تصادفی سیستماتیک پیاده شد. مراکز این قطعه ها به عنوان نقطه تصادفی برای بررسی روش های فاصله ای مد نظر قرار گرفت. شاخص های فاصله ای شامل ابرهارت، هینز، هاپکینز، جانسون زایمر، پیلو، هولگیت، نزدیکترین همسایه و مربع تی (C) و شاخص های کوادراتی شامل موریسیتا، استاندارد شده موریسیتا، گرین، نسبت واریانس به میانگین و لوید بودند. یافته های حاصل از پژوهش نشان دادند که در منطقه اول با توجه به شاخص های ابرهارت، هاینز، پیلو، موریسیتا،C ، نزدیک ترین همسایه، پراکنش و موریسیتا الگو تصادفی و بر اساس شاخص جانسون زایمر کپه ای است. شاخص های گرین و لوید نیز الگو را تصادفی مایل به کپه ای نشان دادند. در منطقه دوم تمامی شاخص ها به استثنای شاخص های هاپکینز و جانسون زایمر الگو را کپه ای نشان دادند. از برآیند این روش ها، الگوی پراکنش تاغ در منطقه سیاه کوه از تصادفی مایل به کپه ای در مناطق هموار تا کپه ای در کوهپایه ها ارزیابی می گردد. همچنین بهترین شاخص ها برای تعیین الگوی پراکنش تاغ مربع تی و هولگیت ارزیابی شدند. بین شاخص های مبتنی بر کوادرات نیز شاخص موریسیتا بهتر از سایرین توانست الگوی پراکنش واقعی را تشخیص دهد.

در این تحقیق اثر تکرار دفعات بازیافت بر ویژگی های فیزیکی خمیرکاغذ های لیگنین دار سولفیت خنثی نیمه شیمیایی (NSSC) و خمیرکاغذ شیمیایی- مکانیکی (CMP) ارزیابی شد. به این منظور خمیرکاغذهای مورد نظر بدون انجام پالایش بیشتر و با حفظ نرمه سه بار تحت فرآیند بازیافت قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برخی از خواص هر دو خمیرکاغذ نظیر مقاومت به کشش، جذب انرژی کششی، مقاومت به ترکیدن، مقاومت فشاری و دانسیته ظاهری با افزایش دفعات بازیافت کاهش می یابند که این امر به دلیل استخوانی شدن، کاهش انعطاف پذیری و کاهش واکشیدگی الیاف است که منجر به کاهش پیوندهای بین لیفی می گردد. با وجود این ازخواص نوری اندازه گیری شده، ماتی و ضریب پخش نور کاغذهای تهیه شده از خمیر CMP و NSSC با بازیافت روند افزایشی داشته است. به علاوه، زبری سطح، سفتی خمشی و نفوذپذیری در برابر هوا در اثر بازیافت روند افزایشی داشته اند. بطورکلی نتایج تحقیق نشان می دهد رفتار خمیرکاغذهای CMPو NSSC در طی بازیافت مشابه رفتار خمیرکاغذهای شیمیایی می باشد.

به منظور آگاهی از سطح تنوع ژنتیکی، ریخت شناسی گل و دانه گرده درختان نمدار، هشت رویشگاه در سطح جنگل های هیرکانی مورد ارزیابی قرار گرفت. از هر رویشگاه، 6 تا 15 پایه به فواصل حداقل 100 متر از یکدیگر انتخاب، و نمونه گل از آن ها تهیه شد. نتایج حاکی از تفاوت معنی دار عرض برگه گل آذین و پایک میوه در بین جمعیت های مختلف بود، در حالی که دمگل، طول برگه گل آذین و طول دم برگه گل آذین تفاوت معنی دار با یکدیگر نشان ندادند. طول دم گل آذین در جمعیت های واقع در ارتفاعات پایین تر از 1200 متر از سطح دریا بلندتر از جمعیت های ارتفاعات بالاتر از 1500 متر از سطح دریا است. علاوه بر این، دو نوع خامه شامل کرک دار و بدون کرک در رویشگاه های مورد مطالعه شناسایی شد. دانه گرده نمدار از نظر شکل در طبقه تقریبا کروی و از نظر اندازه در گروه متوسط قرار گرفت. به استثنای جمعیت اسالم که در برخی از پایه های آن، حدود 25 درصد گرده ها چهار حفره ای بودند در سایر جمعیت های مورد مطالعه، دانه های گرده دارای سه حفره بودند. آرایش سطح دانه گرده در برخی از جمعیت ها به ویژه جمعیت های بندبن و دلیر (بالای 2000 متر از سطح دریا) به دلیل وجود رگه هایی در سطح آن کاملا متفاوت با سایر جمعیت ها بود. همچنین تنها، در رویشگاه بندبن کرک های ستاره ای بسیار پراکنده روی برگه گل آذین درختان این رویشگاه مشاهده شد. به طور کلی، در بین صفات گل و گرده، صفات قطر استوایی و قطر قطبی دانه گرده دارای بیشترین تغییرات در مقابل شرایط محیطی، و جمعیت بندبن از نظر صفات مورد بررسی از سایر جمعیت ها متمایز است.