جنگل و فرآورده های چوب
سال:1393 | دوره:67 | شماره:1 |تعداد مقالات:14

آب باران پس از شست وشوی عناصر از روی زیست توده روزمینی و بقایای گیاهی در جنگل، به خاک وارد می شود، و در خاک تحت تاثیر فضای ریشه ای درختان، میکروارگانیسم ها، ضخامت افق ها، و ماده آلی متحمل تغییرات وسیعی از لحاظ کیفیت می شود. فرایند مذکور نتیجه واکنش بسیار پیچیده ای از فرایند های اتمسفریک، هیدرولوژیک، و بیوژئوشیمیایی است که تحت تاثیر فصول قرار دارد. در این پژوهش، تغییرات فصلی آب شویی کاتیون های بازی (سدیم، پتاسیم، کلسیم، و منیزیم) در خاک توده آمیخته راش ممرزستان در سری یک طرح جنگل داری دکتر بهرام نیا (استان گلستان) بررسی شد. نمونه های حاصل از آب شویی افق سطحی و عمقی (010 و 1050 سانتی متر) طی یک سال (1/10/87 تا 1/10/88) بعد از هر بارندگی جمع آوری شد. برای تعیین تغییرات کاتیون های بازی در فصول مختلف در آب شویی افق سطحی و عمقی، از روش آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد در آب شویی افق سطحی مقدار همه کاتیون ها، به جز پتاسیم در فصول مختلف، اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد داشتند؛ به طوری که در زمستان، بیشترین آب شویی کاتیون های سدیم و منیزیم مشاهده شد. همچنین در آب شویی افق عمقی، عناصر سدیم و منیزیم در فصول مختلف اختلاف معنی داری را در سطح 5 درصد نشان دادند؛ به طوری که بیشترین آب شویی سدیم در زمستان و منیزیم در بهار بود. با شناسایی میزان تغییرات ویژگی های شیمیایی آب شویی در خاک سطحی و عمقی برای بهره مندی حداکثر از آب شویی کاتیون ها، می توان گفت برنامه ریزی عملیات بهره برداری جنگل، بهتر است در ماه اسفند باشد تا چرخه بیوژئوشیمیایی بهینه شود.

در دهه های اخیر کاربرد مصالح زنده در پروژه های عمرانی و حفاظتی به سرعت در حال گسترش بوده است. پیش نیاز استفاده از این روش ها آگاهی از ویژگی های موثر گیاهان به عنوان مصالح است. هدف از این پژوهش برآورد ویژگی های زیست مکانیک گونه تبریزی شامل تراکم، پراکنش، و مقاومت کششی بود. به این سبب، در منطقه ای مسطح، که دو ردیف صنوبر کاشته شده بود و پروفیلی به عمق یک متر بین آن دو حفر شده بود، نسبت سطح ریشه به سطح خاک (RAR) با استفاده از روش دیواره پروفیل برداشت شد. با توجه به ردیفی بودن درختان، نقطه ای تصادفی در امتداد آن ها انتخاب و یک پروفیل پیوسته به طول 10 متر و موازی با ردیف درختان بررسی شد. کلیه ریشه ها در دیواره های پروفیل با فاصله 0.5 (دیواره نزدیک) و 1.0 متر (دیواره دور) از تنه درختان در افق های 10 سانتی متری برداشت شد. سپس تعدادی نمونه ریشه به منظور تعیین ویژگی مکانیکی برای آزمایش مقاومت کششی انتخاب شد. نتایج نشان داد با افزایش عمق و نیز فاصله از درختان میزان RAR کاهش می یابد که این کاهش از تابع توانی پیروی می کند. اغلب، بیشترین مقادیر RAR در لایه های بالایی خاک قرار داشت و حداکثر عمق ریشه دوانی نیز حدود یک متر بود. نتایج آزمایش کششی رابطه توانی مثبت بین نیروی کششی و قطر ریشه و رابطه توانی منفی بین مقاومت کششی و قطر ریشه را نشان داد. نتایج این پژوهش مهم ترین ویژگی های زیست مکانیکی ریشه تبریزی را به صورت کمی نشان داد که می تواند در زیست مهندسی خاک کاربرد فراوانی داشته باشد.

داده های سنجش از دور، به ویژه تصاویر هوایی رقومی با توان تفکیک مکانی و رادیومتری زیاد، می تواند ابزار مناسبی برای شناسایی گونه های درختی باشد. هدف از این تحقیق بررسی قابلیت این تصاویر و روش شی ء پایه برای تشخیص گونه های درختی است. به این منظور منطقه ای 5.86 هکتاری از پارک طالقانی تهران انتخاب شد. تصاویر دوربین UltraCam-D چهار باندی ادغام شده با باند پانکروماتیک با پیکسل هایی به ابعاد 7×7 سانتی متر و عمق رادیومتری 12 بیت استفاده شدند. تصحیح هندسی تصاویر به کمک نقشه بزرگ مقیاس (1:2000) منطقه و داده های پروازی (IMU) به روش مثلث بندی هوایی انجام گرفت. باندهای اصلی به همراه داده های تبدیلی NDVI، PCA، و HIS در فرایند قطعه بندی و طبقه بندی مورد آزمون قرار گرفتند. طبقه بندی به روش شی ء پایه صورت گرفت. ابتدا یک قطعه بندی با شاخص های مختلف انجام گرفت و نتیجه آن به صورت کیفی ارزیابی شد. بعد از انتخاب توصیف گرهای مناسب برای تفکیک طبقات، طبقه بندی به روش نزدیک ترین همسایه با تعریف نمونه های تعلیمی برای هر طبقه اجرا شد. با بازدیدهای میدانی واقعیت زمینی نقطه ای تهیه شد. ارزیابی صحت نقشه حاصل از طبقه بندی با نقشه واقعیت زمینی نشان دهنده صحت کلی 78 درصد و ضریب کاپای 0.73 است. گونه های چنار و عرعر به ترتیب بیشترین (0.817) و کمترین (0.248) ضریب کاپای طبقه را کسب کردند. صحت کلی و ضریب کاپای خوب و برابری آن ها، بیانگر قابلیت خوب تصاویر مورد استفاده و روش شی ء پایه در تشخیص اکثر گونه های درختی مورد مطالعه است. برای ارزیابی هر چه کامل تر قابلیت داده های UltraCam-D ضرورت دارد این داده ها در شرایط رویشگاهی مختلف و دیگر گونه ها استفاده شوند.

از مهم ترین آشفتگی هایی که در راشستان ها مشاهده می شود ریشه کن شدن درختان و به دنبال آن ایجاد نواحی خرده رویشگاه پیت و ماند است که به تغییرات اساسی در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک منجر می شود. پیت و ماندها، با سنین مختلفی در جنگل دیده می شوند. این پژوهش به منظور بررسی رابطه پویایی پیت و ماند با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در توده آمیخته راش جنگل شصت کلاته گلستان انجام شد. نمونه های خاک از 4 بخش پیت، ماند، حاشیه خشکه دار، و زیرتاج پوشش بسته در 4 درجه پوسیدگی جمع آوری شد و از نظر میزان ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری، و pH خاک در 4 بخش مذکور و سنین متفاوت، با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یک طرفه مقایسه شدند. نتایج نشان داد میزان ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری، و pH خاک در بخش های مختلف از اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد برخوردار بودند. بیشترین مقدار ماده آلی به پیت، و وزن مخصوص ظاهری و pH به ماند اختصاص داشته است. میزان ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری در سنین متفاوت اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد نشان داد. حال آنکه در pH اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بیشترین مقدار ماده آلی و وزن مخصوص ظاهری به ترتیب در سنین بالغ و جوان مشاهده شد. می توان گفت با گذشت زمان و افزایش سن پیت مقدار ماده آلی افزایش، ولی میزان وزن مخصوص ظاهری کاهش می یابد که سبب حاصل خیزی خاک بر اثر تجزیه مناسب لاشبرگ در طی زمان و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها می شود. خرده رویشگاه های ایجاد شده سرآغاز تحول و حاصل خیزی خاک جنگل اند.

تراکتورهای کشاورزی ماشین های چندکاره ای هستند که کاربرد زیادی به خصوص در کشاورزی و بهره برداری جنگل دارند. حمل به روش چوب کوتاه با استفاده از تراکتور کشاورزی مجهز به یدک کش از روش های خروج چوب است که در جنگل کاری های شمال ایران مانند بسیاری از نقاط دیگر دنیا رایج است که طی آن گرده بینه های کوتاه از کنار کنده به محل دپو حمل می شوند. در این مطالعه، که در عرصه های جنگل کاری منطقه شیخ نشین حوزه آبخیز شفارود انجام شده است، 69 نوبت چوب کشی با تراکتور کشاورزی مطالعه و پس از تعیین عوامل تاثیرگذار بر زمان چوب کشی، مطالعه زمانی اجزای یک نوبت چوب کشی برای تعیین مدل پیش بینی زمان آن انجام و هزینه تولید بهره برداری در ساعات کار مفید و برنامه ریزی شده محاسبه شد. زمان چوب کشی تحت تاثیر تعداد گرده بینه، حجم بار، و فاصله چوب کشی است. نتایج نهایی نشان داد متوسط تعداد بینه در هر نوبت چوب کشی 59 عدد، حجم بار 3.81 متر مکعب، و فاصله چوب کشی 202 متر است و با این مقادیر میزان تولید ساعتی تراکتور کشاورزی در ساعات کار مفید 5.66 متر مکعب و در ساعت کار برنامه ریزی شده 5.34 متر مکعب و هزینه واحد تولید با و بدون احتساب زمان های تاخیر به ترتیب 88196 و 80354 ریال بود. نتایج این مطالعه، همگام با تحقیقات پیش رو، با برآورد دقیق و با جزئیات هزینه های بهره برداری به برنامه ریزان بهره برداری جنگل، مدیران جنگل، و بهره برداران اجازه می دهد تا با مقایسه، ماشین مناسب را انتخاب کنند.

مدیریت جنگل و برنامه ریزی اصولی برای آن مستلزم داشتن اطلاعات کمی و کیفی مناسب است. این اطلاعات از طریق آماربرداری از جنگل به دست می آید. از این رو، آماربرداری جنگل در برآورد وضعیت موجود و برنامه ریزی آینده نقش اساسی دارد. در این بررسی 37.2 هکتار از جنگل های دالاب ایلام به صورت صددرصد با قطعات نمونه 1 هکتاری آماربرداری شد. برای برآورد مشخصه های کمی، دو روش خط نمونه با طول ثابت 50 متر و خط نمونه با تعداد ثابت 5 درخت، مقایسه شدند. مشخصه های اندازه گیری شده شامل تعداد درختان در هکتار، سطح مقطع برابر سینه، و درصد تاج پوشش بود. برای هر روش تعداد 37 قطعه نمونه براساس الگوی منظم تصادفی با ابعاد شبکه 100×100 متر برداشت و مشخصات مورد نیاز درختان اندازه گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که با در نظر گرفتن دقت و هزینه، روش خط نمونه با تعداد درخت ثابت، روش مناسب برای برآورد مشخصه های کمی جنگل های منطقه دالاب استان ایلام است.

این مطالعه با هدف تعیین اثر عوامل فیزیوگرافی (شیب، جهت، و ارتفاع از سطح دریا) بر مشخصه های کمی بلوط ایرانی در جنگل های زاگرس میانی صورت گرفته است. دراین تحقیق که در جنگل های شهرستان آبدانان، از توابع استان ایلام، و در منطقه ای به وسعت تقریبی 150 هکتار انجام شد، 134 قطعه نمونه مستطیل شکل به ابعاد 50×40 متر به روش آماربرداری منظم تصادفی در شبکه ای به ابعاد 100×100 متر تعیین و مشخصه های گونه، قطر برابرسینه، قطر تاج، ارتفاع درختان، و نیز فیزیوگرافی قطعه نمونه (شیب، جهت دامنه، و ارتفاع از سطح دریا) برداشت شد. نتایج نشان داد که عوامل فیزیوگرافی بر قطر برابرسینه درختان تاثیر معنی داری ندارد. جهت دامنه و ارتفاع از سطح دریا بر اندازه مشخصه های سطح تاج درختان، سطح مقطع برابرسینه، و تعداد در هکتار تاثیر معنی داری دارد. در بین عوامل فیزیوگرافی، جهت دامنه بر ارتفاع درختان تاثیر معنی داری داشته است. این تحقیق، در حفظ مناطقی که دارای گونه های بلوط با مشخصه های کمی بهتر یا مناطقی که در حال تخریب هستند، موثر خواهد بود.

در این تحقیق، تاثیر پیش تیمار بخارزنی چوب نراد بر میزان جذب، ماندگاری، و عمق نفوذ ماده حفاظتی ACC بررسی شد. پیش تیمارهای بخارزنی در دماهای 120، 140، و 160 درجه سانتی گراد به مدت 1 ساعت و تحت فشار 2 تا 3 اتمسفر انجام گرفت. عملیات بخارزنی بر روی تخته هایی به ابعاد 50×100×250 میلی متر با الگوی برش بینابینی و با میانگین رطوبت اولیه 30 درصد انجام شد. پس از متعادل سازی رطوبت نمونه ها، عملیات اشباع با استفاده از محلول حفاظتی ACC با غلظت 5 درصد تحت فرایند کم فشار انجام شد. همچنین، با استفاده از نرم افزار Image j درصد اشباع سطح مقطع نمونه ها با ماده حفاظتی محاسبه شد. نتایج نشان دادند که پیش تیمار بخارزنی چوب نراد در دماهای 140 و 160 درجه سانتی گراد موجب افزایش میزان جذب، عمق نفوذ، و سطح اشباع ماده حفاظتی می شود، ولی تفاوت معنی داری بین نمونه های شاهد و نمونه های بخاردیده در دمای 120 درجه سانتی گراد مشاهده نشد. نتایج همچنین نشان داد که با افزایش دمای بخارزنی از 140 به 160 درجه سانتی گراد به طور معنی داری بر میزان جذب و عمق نفوذ ماده حفاظتی افزوده می شود.

سلولز فراوان ترین پلیمر طبیعی روی کره زمین است که به علت خواص فیزیکی و مکانیکی منحصربه فرد خود کاربردهای متنوعی یافته است. ساختار سلولز طبیعی (سلولزI ) از عوامل مهم محدود کننده پتانسیل آن در ارزش رقابتی در تولید فرآورده های مختلف است. در این مطالعه، از دو حلال یونی ایمیدازول پایه 1-بوتیل 3-متیل ایمیدازولیوم کلرید (BMIMCl) و 1-بوتیل 3-متیل ایمیدازولیوم متیل سولفات ([BMIM][MeSO4]) برای انحلال سلولز استفاده شد. بررسی ها نشان داد که حلال [BMIM][MeSO4] قادر به انحلال سلولز نیست و عمل آوری با حلال سبب تشکیل ترکیبات تخریبی محلول در آب گردید، اما عمل آوری با BMIMCl سبب انحلال سلولز شد. ساختار بلوری سلولز بر اثر انحلال و بازسازی به سلولز II تغییر شکل می یابد و مقدار بلورینگی ساختار آن کاهش می یابد. درصد کریستالی، ضخامت نانوکریستال ها، نرخ کریستالی، و انرژی پیوند نیز بر اثر انحلال و باز سازی سلولز کاهش یافتند. نتایج نشان داد که درصد کریستالی و ضخامت نانوکریستال ها بر اثر بازسازی سلولز با روش سرد کردن تدریجی در مقایسه با روش سرد کردن ناگهانی افزایش می یابد.

در این تحقیق، تاثیر استفاده از نانوالیاف سلولزی و نشاسته کاتیونی بر بهبود ویژگی های مقاومتی خمیرکاغذ سودا آنتراکینون تهیه شده از ساقه برنج پیش استخراج نشده و پیش استخراج شده با قلیا، در سیستم متداول تهیه کاغذ دست ساز، بررسی شد. نانوالیاف سلولزی در سه سطح 2، 5، و 10 درصد و در سه سطح زمان اختلاط 2، 5، و 10 دقیقه به سوسپانسیون خمیرکاغذ حاصل از ساقه برنج پیش استخراج نشده و پیش استخراج شده اضافه شدند. میزان مصرف نشاسته کاتیونی ثابت و برابر 1.5 درصد در نظر گرفته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که مقاومت های مکانیکی خمیرکاغذ با افزودن نانوالیاف سلولزی به رغم استفاده از ورق سازی متداول آزمایشگاهی در سه سطح (2، 5، و 10 درصد) به طور خطی افزایش می یابد. با افزودن نانوالیاف سلولزی بعد از کاتیونی کردن خمیرکاغذ با نشاسته کاتیونی، با توجه به افزایش نگه داری نانوالیاف سلولزی، مقاومت ها به طور معنی داری افزایش یافت. نتایج حاکی از آن است که به کارگیری سیستم نانوالیاف سلولزی به همراه نشاسته کاتیونی در ارتقای ویژگی های مقاومتی خمیرکاغذ سودا آنتراکینون در سیستم متداول تهیه کاغذ دست ساز موثر و موفق بوده است.

در صنعت کاغذسازی، برای بازیافت مواد محلول حاصل از فرایند تبدیل چوب به خمیر کاغذ، از پرس استفاده می شود که کارایی آن نقش بسزایی در جلوگیری از هدر رفت منابع و آلودگی پساب دارد. این تحقیق برای نشان دادن اثر درصد خشکی خمیر خروجی از پرس دو قلو بر کارایی شست وشو با استفاده از مدل ریاضی و بر مبنای الگوی شبیه سازی آنالیز مهندسی سیستم، صورت گرفته و بر اساس آن عملکرد پرس بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان داد که در یک مقدار تولید ثابت برمبنای اطلاعات شرکت چوب و کاغذ مازندران، کارایی شست وشوی پرس دوقلو رابطه مستقیم با درصد خشکی خمیر خروجی از پرس دارد؛ به طوری که افزایش حدود 10 درصد خشکی خمیر خروجی باعث افزایش 10 درصد کارایی شست وشو و هم زمان باعث کاهش حدود 35 درصد مواد بازیافت نشده می شود که این موضوع نشان دهنده کاهش بار آلودگی پساب است.

این تحقیق برای ارزیابی پتانسیل آنزیم سلولاز در بهبود ویژگی های فیزیکی و قابلیت زه کش خمیرکاغذ OCC انجام شد. خمیرکاغذ OCC با درصد خشکی 10 درصد، تحت شرایط ثابت درجه حرارت 50oC ، مدت زمان 60 دقیقه، و محدوده 4.5-5.5 PH در سطوح مختلف 0.05، 0.1، 0.2، 0.3 و 0.5 درصد (بر اساس وزن خشک خمیرکاغذ) با آنزیم سلولاز پیش تیمار شد. همچنین، خمیرکاغذهای OCC در زمان های مختلف 30، 90، 120، و 150 دقیقه در غلظت ثابت سلولاز (0.3 درصد) به طور مجزا پیش تیمار آنزیمی شدند. در ادامه، خمیرکاغذهای پیش تیمار شده با آنزیم، در دور ثابت 2000 پالایش مکانیکی شدند. نتایج نشان داد پیش تیمار آنزیمی بدون اعمال پالایش موجب افزایش درجه روانی خمیرکاغذ به میزان حدود 22 درصد در مقایسه با نمونه شاهد (خمیرکاغذ تیمار نشده با درجه روانی470 ml, CSF ) شد. استفاده از 0.3 و 0.5 درصد به طور مشترک بیشترین درجه روانی (600 ml, CSF) را نتیجه داد. با افزایش مصرف آنزیم سلولاز از 0.05 درصد به 0.3 درصد، کاغذهای با ضخامت کمتر و دانسیته بیشتر حاصل آمد و در مصرف بیشتر (0.5 درصد) دانسیته کاغذ کاهش یافت. در خمیرکاغذ OCC پالایش نشده، استفاده از زمان کوتاه تر تیمار آنزیمی (30 تا 60 دقیقه)، خمیرکاغذهای با دانسیته و مقاومت به عبور هوای بیشتری را نتیجه داد. حداکثر درجه روانی خمیرکاغذ (645 ml, CSF) در مدت زمان 90 دقیقه به دست آمد. افزایش مصرف آنزیم همراه با پالایش، موجب بهبود درجه روانی خمیرکاغذ شد و بهترین سطح مصرف آنزیم در محدوده 0.1-0.05 درصد پیشنهاد می شود.

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر پوشش دهی سبک بر مقاومت ها و ویژگی های نوری کاغذ چاپ شرکت چوب و کاغذ مازندران انجام شد. دو رنگدانه معدنی نانورس و کربنات کلسیم رسوبی در درصدهای وزنی مختلف نسبت به لاتکس برای پوشش دهی به روش تیغه ای استفاده شد. از میکروسکوپ نیروی اتمی برای بررسی ساختار سطح کاغذ استفاده شد. همچنین، خواص مقاومتی و نوری کاغذهای شاهد و پوشش شده اندازه گیری شد. مقایسه این ویژگی ها نشان داد سطح کاغذ پوشش یافته با نانورس به دلیل زیادتر بودن سطح ویژه نانورس و تفاوت در شکل ذرات آن (صفحه ای)، در مقایسه با کربنات کلسیم رسوبی، از یکنواختی و صافی نسبتا خوبی برخوردار است. اختلاف معنی داری بین مقاومت های کاغذ، به جز سفتی کشش، وجود نداشت. زردی کاغذهای پوشش دهی شده سبک با نانورس تا حدود 20 درصد در مقایسه با شاهد کاهش یافت؛ درحالی که بین روشنی و ماتی کاغذهای پوشش دهی شده با نمونه شاهد، اختلاف معنی داری وجود ندارد.

هدف مندی یارانه ها گام مهمی برای شکوفایی اقتصاد کشور بود. اثر هدف مندی یارانه ها بر چوب و محصولات چوبی ایران مشخص نبود و چگونگی اثر آن بر این محصولات کارگاه ها و فروشگاه های کشور پرسشی اساسی است. روش شناسی تحقیق پیمایشی بود و با محاسبه نرخ تورم و درصد تغییرات قیمت تولیدکننده چوب و فرآورده های چوبی و با آزمون من ویتنی یو1 و تحلیل توصیفی به آزمون سوال پرداخته شد. نتایج نشان می دهد اثر هدف مندی یارانه ها بر وضعیت اقتصادی این بنگاه های محصولات صفحه ای و چوبی صنایع مبلمان ضعیف است، اما هزینه و قیمت نهاده های آن ها را بیشتر از سایر موارد، مانند رقبا و رقابت، تحت تاثیر قرار داده است. نیز سفارش محصولات را بدون تغییر درآمد یا سود افزایش داده و باعث افزایش و تغییر در قیمت و مصرف برخی محصولات مانند تخته فیبر نیمه سنگین در مقایسه با دیگر محصولات شده است. آزمون من ویتنی یو نشان می دهد پاسخ فروشندگان و کارگاه ها قبل و بعد از هدف مندی غالبا یکسان است، اما مصرف محصولات داخلی و ارزان قیمت مانند تخته فیبر داخلی و تخته خرده چوب معمولی و همچنین تغییر قیمت انواع مبل ها و قفسه های چوبی در بعد از هدف مندی یارانه ها بیشتر بوده و در سطح 95 درصد معنی دار است. نرخ تورم تولید کننده محصولات چوب و کاغذ در بعد از هدف مندی بیشتر از قبل از آن است.