علوم زیستی
سال:1389 | دوره:4 | شماره:4 (پیاپی 15) |تعداد مقالات:8

پوسته اویسترها در حال حاضر در دنیا به عنوان منبع آهک (Ca (OH)2) و منبع تغذیه ای برای ماکیان و چهارپایان استفاده می شود. بنابراین استفاده های دیگر از این پوسته ها می تواند بسیار مفید باشد. در این مطالعه توانایی صدف Saccustrea cucullata (زنده و پوسته های مرده) را برای جذب فلزات سنگین به عنوان فیلتر زیستی هنگامی که که در معرض 50 میکروگرم بر لیتر فلز آهن (به عنوان یک عنصر ضروری) و 150 میکروگرم بر لیتر فلز کادمیوم (به عنوان یک عنصر غیرضروری) در خلیج فارس مورد مطالعه قرار گرفت. در مقایسه با پوسته های مرده، صدف های زنده این دو فلز را به میزان بیشتری حذف کردند که میزان جذب با توجه به ماهیت فلز متفاوت بود. میزان حذف کادمیوم و آهن توسط پوسته ها در طول یک ساعت آزمایش به میزان متوسط 8 درصد و 9 درصد (به ترتیب) نسبت به غلظت اولیه اندازه گیری شد. این مقدار برای صدف های زنده (به ترتیب) 23 درصد و 19.61 درصد محاسبه شد. با توجه به نتایج گرفته شده مشخص می شود که صدف Saccostrea cucullata توانایی بالایی در جذب فلزات سنگین و در نتیجه خودپالایی زیستگاه مانگرو دارا می باشد و می توان از آن ها به عنوان فیلتر زیستی استفاده کرد.

امروزه به علت عدم طراحی فنی تورها بر اساس شرایط و وضعیت کمی و کیفی گونه های هدف متاسفانه شاهد صید ماهیان غیر استاندارد به میزان بیش از حد مجاز، بوده ایم. به طوری که در سالیان اخیر میزان ماهیان غیر استاندارد صید شده به حدود 40% مجموع صید رسیده است. در شرایط حاضر که بخش عمده صید ماهیان استخوانی صیادان شرکت های تعاونی پره را ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) تشکیل می دهد. در طی گذشت قریب به 80 سال میزان طول متوسط آن ها از 55 سانتی متر به 37 سانتی متر در سال 1386 تنزل یافته است. بنابراین ملاحظه می گردد که در طول 8 دهه اخیر که سالیانه به طور متوسط بیش از 15000 تن انواع ماهیان استخوانی (Bony fishes) مشتمل بر ماهی سفید (Rutilus frisii kutum)، ماهیان کفال طلائی (Liza auratus)، کفال پوزه باریک (Liza saliens)، کپور وحشی (Cyprinus carpio)، کلمه (Rutilus rutilus caspicus)، سیاه کولی (Vimba vimba persa)، شاه کولی (Chalchalburnus chalcodes)، ماش ماهی (Aspius aspius taeniatus)، شگ ماهی (Alosa sp)، سس ماهی (Baebus brachycephalus caspius)، ماهی سیم (Abramis brama orientalis)، ماهی سوف (Sander lucioperca)، ماهی آزاد (Salmo trutta caspius)، اسبله ماهی (Silurus glanis)، اردک ماهی (Esox lucius)، انواع ماهیان خاویاری (Acipenseridae) به صورت صید ضمنی برداشت می شد، هیچ گونه معیار و مأخد علمی در طراحی وسایل صید به منظور برداشت بهینه ماهیان تجاری و مولد بکار نگرفته شده است.

ماهیان خاویاری باارزش ترین ماهیان دریای خزر هستند که در طی سالیان گذشته بنا به دلایل مختلف نسل آن ها مورد تهدید قرار گرفته است، که در این بین انگل ها از جمله عوامل مهم هستند، هرچند مطالعات مختلفی راجع به آن ها صورت گرفته ولی در سواحل دریای خزر (غرب مازندران) تاکنون مطالعه کمی صورت گرفته است. به همین منظور دستگاه گوارش ماهیان خاویاری که به نوعی میزبان بخش عمده ای از فون انگلی هستند در طی سال 1385 (فصل صید ماهیان خاویاری) مورد بررسی قرار گرفتند. طبق مطالعات انجام گرفته از 30 عدد ماهی خاویاری شامل قره برون (8 عدد)، ازون برون (17 عدد)، شیپ (2 عدد) و چالباش (3 عدد) در مجموع 5 گونه انگل به نام های:Cuculanus sphaerocephalus ، Eustrongylides excicus (نماتد)، Skrjabinonpsolus semiarmatus (ترماتد)، Leptorhynchoides pelagicephalus (آکانتوسفال) و پلروسرکوئید Ligula intestinalis (سستود) جداسازی شدند. در بین این ها بیشترین و کمترین میزان شیوع به ترتیب مربوط به 20) L. plagicephalus درصد) و L. intestinalis و  E.excicus(2.86 درصد)، بیشترین و کمترین میانگین شدت آلودگی به ترتیب مربوط به  S. semiarmatus (23.95 عدد) و(1.43 E. excicus  عدد)، بیشترین و کمترین میانگین فراوانی به ترتیب مربوط به  (15.06 S. semiarmatusعدد) و  L. intestinalis (0.11عدد) و بیشترین و کمترین دامنه تعداد به ترتیب مربوط (1-117 S. semiarmatus به عدد) و 1-2) E. excicus عدد) بود.

در این تحقیق یک روش سریع، تکرارپذیر و قابل اعتماد برای اندازه گیری سدیم بنزوات (یکی از مهم ترین نگهدارنده های مواد غذایی) در آب میوه ها، نوشابه ها، لبنیات، انواع سس ها و برخی دیگر مواد غذایی بسته بندی طراحی و به کار گرفته شده است. کروماتوگرافی مایع با کارآئی بالا (HPLC) مجهز به ردیاب ماورای بنفش (UV) برای اندازه گیری کیفی و کمی این افزودنی غذایی طراحی شد نمونه های غذایی مورد بررسی با استفاده از بافر فاز متحرک کروماتوگرافی به نسبت 1:10 رقیق شدند. نمونه های غلیظ تر و یا جامد نیز در مخلوط کننده با همان بافر رقیق شدند و سپس همه نمونه ها قبل از آنالیز توسط (HPLC) صاف شدند تا ذرات ریز جامد جدا شوند. برای ردیابی و تعیین مقدار سدیم بنزوات در نمونه ها از ستون فاز معکوس (C18) استفاده شده و ردیاب (UV) در طول موج 225 مورد استفاده قرار گرفت. با به کار گرفتن سدیم بنزوات مرک به عنوان استاندارد خارجی، مقدار این افزودنی در نمونه ها به صورت در صد وزنی محاسبه گردید.

به منظور بررسی میزان صید ماهی کفال پوزه باریک (Liza saliens) در خلیج گرگان، نمونه برداری از این ماهی از اول شهریور 1379 تا مرداد ماه سال بعد انجام گرفت. در طول سال در هر هفته 2 بار عمل گشت زنی انجام گرفت و تعداد دام های غیرمجاز 13974 رشته شمارش گردید. میزان کل صید در واحد تلاش (یک رشته دام روز) دام های تحقیقات 1.2 کیلوگرم بدست آمد که گونه کفال پوزه باریک با 15.1 درصد (235.9 کیلوگرم) از نظر میزان صید در رده چهارم قرار گرفت. بیشترین میزان صید در واحد تلاش (یک رشته دام روز) برای ماهی کفال پوزه باریک 0.18 کیلوگرم بود. به طور کل میزان صید غیرمجاز در کل خلیج گرگان 149908 کیلوگرم در یکسال برآورد گردید. دامنه سنی ماهی کفال پوزه باریک صید شده در خلیج گرگان 1 الی 6 سال بوده و ترکیب سنی 3 سال بیشترین تعداد (48.6 درصد) از صید ماهی کفال پوزه باریک را شامل می شود. ماهی کفال پوزه باریک صید شده در خلیج گرگان دارای طول های 11 الی 34 سانتی متر بوده و حداکثر فراوانی طولی آن در کلاسه (20-19) سانتی متری که حدود 25 درصد از صید این گونه را شامل می شود. دامنه تغییرات وزنی ماهی کفال پوزه باریک بین 360 - 20 گرمی بوده است که بیشترین فراوانی وزنی صید شده در وزن 220 گرمی قرار داشته و وزن های 180 الی 240 گرم بیش از 50 درصد از صید فراوانی وزنی این گونه را شامل می شود. بیشترین میزان صید این ماهی در آبان ماه بوده است و دارای اوج دیگری نمی باشد.

در دهه گذشته مشاهده گردید که Campylobacter ها و Arcobacter ها از عوامل اصلی ابتلا انسان و حیوانات به التهاب روده می باشند. زیستگاه طبیعی اکثر گونه های Campylobacter و Arcobacter روده پرندگان و انواع حیوانات خونگرم می باشد. این ارگانیسم ها می توانند از طریق مدفوع پرندگان، حیوانات و انسان های آلوده به محیط مانند آب آشامیدنی وارد شوند. هدف اصلی از این مطالعه، جداسازی و شناسایی Campylobacter و Arcobacter از نمونه های محیطی در شمال ایران بود. جهت جداسازی از تکنیک prêt-KB و به منظور تعیین هویت و تشخیص نهایی از تست های فنوتایپینگ و مولکولی (سکوانسییگ ژن 16S rRNA) استفاده گردید. از 235 نمونه که از مدفوع حیوانات اهلی (گاو، گوسفند و اسب)، ماکیان، آب رودخانه ها و فاضلاب جمع آوری گردید، 64 سویه شناسایی شد. از این تعداد 48 سویه کاتالاز مثبت و 16 سویه کاتالاز منفی تشخیص داده شدند. نتیجه فنوتایپینگ سویه های کاتالاز مثبت، شناسایی 21 سویه از Campylobacter jejuni، 13 سویه Campylobacter coli، 10 سویه Campylobacter lari، 1 سویه Campylobacter gracilis و 3 سویه Arcobacter butzleri بود. تشخیص فنوتایپینگ تعدادی از سویه های جدا شده توسط تکنیک سکوانسییگ ژن 16S rRNA تائید شد. نتایج به دست آمده نشان داد، اگرچه این باکتری ها تقریبا از تمامی مخازن محیطی جدا شدند، اما ماکیان و آب رودخانه ها به ترتیب، مخازن اصلی Campylobacter و Arcobacter می باشند. از این رو حضور این باکتری های بیماری زا در منابع محیطی مورد تحقیق می تواند احتمال انتقال این عوامل بیماری زا به انسان را از طریق مصرف محصولات غذایی و آب غیر بهداشتی افزایش دهد.

تعیین دوره تخم ریزی و اوج تخم ریزی در مدیریت و بازسازی ذخایر یک گونه صید نقش بسیار مهمی دارد. در این تحقیق روند تکامل تخمدان و تخم ریزی ماهی کپور معمولی در جنوب شرق دریای خزر و ماهی کفال خاکستری در استخرهای پرورشی جنوب شرق دریای خزر واقع در گمیشان از نظر بافت شناسی مورد بررسی قرار گرفت و تغییرات بافتی در طی روند تکامل تخمدان بررسی گردید. نمونه برداری از ماهی کپور معمولی به صورت ماهانه از تورهای پره صیادی صورت پذیرفت. در این تحقیق از روش هماتوکسیلین- ائوزین جهت رنگ آمیزی نمونه ها استفاده شد. شناسایی مراحل بلوغ جنسی بر اساس کلید شش مرحله ای صورت گرفت. اطلاعات به دست آمده از بررسی های ماکروسکوپی و بافت شناسی حاکی از آن است که گناد ماهی کپور معمولی دارای یک دوره تخم ریزی ممتد در دریای خزر است. با توجه به نتایج حاصله می توان بیان داشت که با توجه به مطالعات بافت شناسی دوره تخم ریزی ماهی کپور معمولی در دریای خزر طولانی بوده و هرگاه میانگین دمای آب بالا باشد، این ماهی تخم ریزی می کند. همچنین نتایج حاصله از مطالعات بر روی ماهی کفال خاکستری نشان داد که مرحله اول و دوم رشد تخمدان در مرداد و اوایل شهریور، مرحله سوم در شهریور و مرحله چهارم در مهر و آبان صورت می گیرد. بنابراین از آبان ماه می توان مولدین را جهت رسیدگی نهایی، تحت القاء هورمونی قرار داد. در نتیجه گیری کلی اوج تخم ریزی ماهی کپور معمولی در بهار رخ می دهد در حالی که مولدین کفال خاکستری در پائیز و اوایل زمستان بعد از القاء هورمونی قادر به تخمریزی است.

شیگلوزیس علت مهم کولیت عفونی حاد است که توسط گونه های شیگلا به وجود می آید. این بیماری و عفونت ناشی از آن علت اصلی مرگ و میر در ایران و بویژه طی فصول گرم سال است. به طوری که مرگ حاصل از آن در میان اطفال کمتر از 5 سال شایع می باشد. این مطالعه بر روی 630 بیمار مبتلا به اسهال حاد و طی یک دوره یک ساله در بیمارستان 17 شهریور شهرستان رشت انجام شد. کشت و سرو تایپینگ نمونه های مدفوعی بدست آمده مطابق با پروتکل کمیته ملی استانداردهای آزمایشگاه کلینیکی صورت گرفت. تست حساسیت آنتی بیوتیکی با روش Kirby Bauer انجام شد و نتایج حاصل از آن با یک آنالیز توصیفی بیان گردید. از 35 گونه جدا شده شیگلا، 12 ایزوله مربوط به گونه flexneri، 11 ایزولهShiglla dysenteriae ، 11 ایزوله Shiglla sonnei و 1 سویه متعلق به گونه boydii بودند. نتایج حاصل از تست حساسیت آنتی بیوتیکی بیشترین مقاومت را نسبت به آنتی بیوتیک های ذیل نشان داد: آموکسی سیلین و سفالوتین 100 درصد، آمپی سیلین و تتراسیایکلین 94.3 درصد، کوتریموکسازول 88.6 درصد، کلرامفنیکل 31.4 درصد، جنتامایسین و نالیدیکسیک اسید 2.9 درصد. بیشترین میزان حساسیت نسبت به آنتی بیوتیک ها به ترتیب شامل: سیپروفلوکسازین 82.9 درصد، جنتامایسین 74.3 درصد، کلرامفنیکل 68.6 درصد، نالیدیکسیک اسید 34.3 درصد، کوتریموکسازول 11.4 درصد و آمپی سیلین 2.9 درصد بود.