زمین و منابع
سال:1390 | دوره:4 | شماره:4 (پیاپی 13) |تعداد مقالات:8

آب مهمترین عامل پیشرفت و توسعه در آینده است. بهره برداری از ابخوان ها برای مصارف مختلف و مدیریت صحیح و اصولی مصرف آب زیرزمینی، نیاز به اطلاعات دقیق در مورد کمیت و کیفیت آب دارد. آبخوان دشت جیرفت سیستمی متشکل از لایه های آبدار، تراوا و ناتراوا است که درون یک گود افتادگی ناودیسی به وجود آمده است. در شمال و شمال شرقی این دشت سلسله جبال بارز قرار گرفته که قسمتی از زون ارومیه دختر است و در قسمت غربی دشت، مجموعه های دگرگونی زون سنندج - سیرجان قرار دارند. همچنین تکتونیک فعال کواترنر در این دشت و عملکرد گسل سبزواران تاثیر مستقیم بر کیفیت و کمیت منابع آب زیرزمینی در دشت داشته است. در این مطالعه ضمن بررسی های هیدروژئولوژی، بر پایه نتایج آنالیز شیمیایی 40 نمونه آب زیرزمینی به بررسی هیدروشیمی آبخوان دشت جیرفت پرداخته شد و پارامترهای شوری (EC)، اسیدیته (PH)، مقدار کل املاح محلول در آب (TDS)، دمای آب، مقدار کاتیون ها و آنیون های موجود در آب بر مبنای اکی والان گرم اندازه گیری شد و نقشه های هیدروشیمی نظیر کلر و هدایت الکتریکی ترسیم شد. در این پژوهش آب های زیرزمینی دشت جیرفت از نظر مصارف شرب با استفاده از دیاگرام های شولر پهنه بندی شد و جهت تقسیم بندی آب های این دشت از نظر مصارف کشاورزی از نمودار‏های ویل کاکس (Wilcox) استفاده شد.

دایک های بازالتی در منطقه جواهردشت واقع در شرق گیلان برونزد دارند. مطالعات ژئوشیمیایی و پتروگرافی نشان می ‏دهند که تفریق کلینوپیروکسن و اولیوین عامل اصلی تنوع دایک های منطقه است. مطالعه بر روی روند عناصر ناسازگار و مقایسه آنها با مقادیر پوسته قاره ای و نسبت های عناصر کمیاب ناسازگار حاکی از آن است که این دایک ها با پوسته قاره ای آلایش یافته اند. مطالعات ما نشان می دهد که این سنگ ها از گوشته تهی شده منبع مورب نشات گرفته که در حین صعود با سنگ های پوسته قاره ای آلوده شده اند و از این حیث قابل مقایسه با ریفت آفار در اتیوپی می باشند.

کمیت آب های زیرزمینی از جمله فاکتورهای مهم و تاثیرگذار در اولویت بندی محورهای سد زیرزمینی در فرآیند مکان یابی نقاط مستعد احداث سدهای زیرزمینی است. در واقع از مهمترین اهداف احداث سدهای زیرزمینی، ذخیره سازی آب های زیرزمینی در مناطقی است که فاقد حجم مناسب آب های سطحی هستند. بدین منظور هر چه حجم آب های زیرزمینی بیشتر باشد احداث سد، مقرون به صرفه تر و منطقی تر خواهد بود. در این تحقیق به منظور برآورد و تخمین حجم آب های زیرزمینی در حوضه‏ های آبریز سدهای زیرزمینی به منظور استفاده در اولویت بندی محورهای مشخص شده در طی پروژه مکان یابی نقاط مستعد احداث سدهای زیرزمینی در استان قزوین، حجم رواناب حاصل از بارندگی در بالادست محور این سدها، مشخص و با فرض این که باران بر تمام سطح حوضه آبریز به صورت یکسان باریده است، از حجم بارندگی حوضه آبریز بالادست محور، کسر گردید. جهت برآورد رواناب سطحی در حوضه بالادست محورها، از روش SCS استفاده شد. در این راستا از تصاویر ماهواره ای جهت تهیه نقشه کیفی نفوذپذیری خاک و جهت تعیین نوع اراضی از نقشه کاربری اراضی استان استفاده گردید. همچنین جهت برآورد میزان بارندگی، نرم افزار Arc Gis9.3 جهت تبدیل آمارهای بلندمدت استان به داده های رقومی و تولید نقشه هم باران استان، مورد استفاده قرار گرفت.

هنگامی که تونل از شرایط زمینی ضعیف و متفاوتی عبور می کند و یا پوشش کم عمقی از خاک در بالای تاج تونل قرار دارد، توده خاک یا سنگ باید پایدار شده و سیستم نگهداری به گونه ای طراحی و اجرا شود تا میزان نشست و همگرایی که از مهمترین عوامل طراحی تونل است کنترل شود. بنابراین به منظور انجام برنامه ریزی لازم برای ایجاد سیستم نگهداری با توجه به شرایط محل انجام پروژه، ارائه یک مدل تصمیم گیری در انتخاب گزینه مناسب سیستم نگهداری تونل در مرحله برنامه ریزی طراحی پروژه تونل ضروری است. هدف از انجام این تحقیق، ارائه طرحی است که بتوان با استفاده از آن، گزینه های مناسب سیستم نگهداری تونل متروی تهران خط 3 فاز 4 را مشخص و مناسب ترین گزینه را انتخاب کرد تا به عنوان الگوی مناسب برای مقاطع آتی استفاده شود. این مدل بر اساس عوامل فنی، اقتصادی، اجرایی، اجتماعی و سیاسی و عوامل ژئومکانیکی در محل انجام پروژه و با توجه به معیارهای متعدد شکل گرفت. از طرفی گزینه های انتخاب سیستم نگهداری تونل مترو، شامل لتیس، تیرآهن، بتن مسلح با استفاده از سیستم قالب بندی مدولار، فورپولینگ، ورق فولادی موج دار و قطعات بتنی پیش ساخته است که در این مدل به کار گرفته شد. لذا بر اساس این معیارها و با استفاده از مدل های مختلف تصمیم گیری و روش های جدید تحقیق در عملیات، گزینه های مناسب، اولویت بندی شده و در نهایت گزینه E (چهار عدد لتیس 18 به فاصله 1 متر به همراه 1 لتیس 25، دستک، 2 لایه مش و شاتکریت، عایق، بتن ریزی کف و لاینینگ) بر اساس روش TOPSIS به عنوان بهترین گزینه برای سیستم نگهداری مقطع انتخاب شده شناخته شد.

در منطقه شرق تالش بر اثر هوازدگی سنگ ‏های ولکانیکی متعلق به دوره ائوسن رخنمون هایی از خاک های صنعتی تشکیل شده است. بر اساس مطالعه کانی شناسی به روش XRD، خاک صنعتی مورد مطالعه، در فاز اصلی شامل کوارتز، آلبیت و ارتوکلاز و در فاز فرعی حاوی ایلیت و مونت موریلونیت می باشد و بر این اساس عمدتا از نوع فلدسپات می باشند. بررسی ژئوشیمی و تست ‏های صنعتی فلدسپات زندانه نشان می‏ دهد که این کانی دارای رنگ پخت شکلاتی، انقباض پخت کم (%1.8)، جذب آب بالا (%17.3)، مقاومت خشک پایین (13kg/Cm2) بوده و دارای پرت حرارتی (%2.5) می باشد. مقایسه نمونه مورد مطالعه با نمونه های استاندارد سرامیک نشان می دهد که نمونه مورد مطالعه برای استفاده در صنایع کاشی و سرامیک مناسب نمی باشد و برای استفاده در سایر صنایع نیز نیاز به فرآوری خواهد داشت.

داده های دورسنجی نقش مهمی در اکتشاف مواد معدنی دارند چرا که به کمک آنها می توان خطواره ها و دگرسانی گرمابی که همگی آنها به عنوان کلید اکتشافی عمل می کنند را تعیین کرد. ناحیه ترک در 40 کیلومتری جنوب خاوری سراب و در نقشه زمین شناسی 1:100000 سراب قرار گرفته است. در این مقاله، با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره ای سنجنده +ETM7 و به کارگیری روش های مختلف خطواره ها و دگرسانی های آرژیلیک و اکسید آهن منطقه تعیین شدند. بیشتر خطواره هایی که به کمک ترکیب های رنگی و فیلترها استخراج شدند، روند شمالی - جنوبی و شمال باختر - جنوب خاور دارند. دگرسانی ها نیز با استفاده از روش های چون تفریق باندی، نسبت باندی، تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی، پیش بینی خطی باند، کمترین نویز و نقشه برداری زاویه طیفی تفکیک گردیدند که روش های به کار گرفته شده همدیگر را در مطالعات صحرایی تایید می کرد. بر اساس تلفیق کلیه داده ها، بیشتر دگرسانی ها در امتداد خطواره ها رخ داده اند. در نهایت سه ناحیه جهت مطالعات بیشتر معرفی گردید.

عناصر پرتوزای موجود در طبیعت در فرآیند فروپاشی خود به عناصر دیگر، پرتوهای آلفا، بتا و گاما ساطع می کنند که با توجه به قدرت نفوذ اشعه گاما، از اندازه گیری های این اشعه برای اکتشاف رادیومتری عناصر رادیواکتیو به خصوص اورانیوم استفاده می شود. با استفاده از داده های برداشت شده هوایی رادیومتری، به راحتی می توان یک منطقه وسیع را در مدت زمان بسیار کوتاه و با صرف هزینه اندک مورد بررسی قرار داد و در نهایت به مناطق امیدبخش عناصر پرتوزا دسترسی پیدا کرد. با توجه به توزیع عنصر اورانیوم در پوسته زمین و بررسی این نقشه ها عمده ترین بخش مراحل اولیه اکتشاف اورانیوم، فاکتورها و روش های جدایش محدوده ها و نقاط داغ آنومالی از جوامع و بخش های زمینه می باشد. نقشه مربوط به مناطق ناهنجاری اورانیوم و توریوم منطقه زاهدان تهیه و معرفی شدند.

منطقه اردبیل از نظر تکتونیکی جزو زون البرز غربی - آذربایجان است. گدازه های بازالتی در اطراف اردبیل و در سه منطقه حیران، رضی و صائین مورد مطالعه قرار گرفته اند. سن تشکیل بازالت ها در مناطق سه گانه از کرتاسه فوقانی تا کواترنر می باشد. برونزدهایی از پیلولاوا، منشور، دایک و روانه های گدازه ای در نقاط متعدد منطقه نشانه هایی از دو نوع فوران زیردریایی و هوایی را نشان می دهد. مطالعات میکروسکپی این سنگ ها نشان دهنده وقوع تحولات ماگمایی به ویژه اختلاط در آنها می باشد. علی رغم سن متفاوت این سنگ ها، پدیده مورد اشاره در نمونه های هر سه منطقه مشاهده می گردد. این سنگ ها از نظر مشخصات پتروگرافی در طیفی از آندزی بازالت تا اولیوین بازالت قرار دارند. تجمع کانی های نامتعادل، آلتراسیون انتخابی کانی ها، خوردگی و اوپاسیتیزاسیون حاشیه کانی ها و نیز مرز کنگره ای بین فنوکریست ها از جمله شواهد اختلاط ماگمایی در نمونه های مورد مطالعه می باشند. ضمن این که تغییر در ترکیب شیمیایی و زونینگ نوسانی در کلینوپیروکسن ها، زون های میانبار در پلاژیوکلازها، حضور دو نسل از بلورهای پلاژیوکلاز و وجود آپاتیت های سوزنی شکل را نیز باید به این شواهد اضافه نمود.