گیاه پزشکی
سال:1394 | دوره:38 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

یونجه با سطح زیر کشتی معادل 78631 در استان آذربایجان شرقی و حدود 6410 هکتار در شهرستان اهر، یکی از گیاهان علوفه ای مهم در منطقه به شمار می رود. با توجه به نبود تحقیقات جامع در مورد نماتدهای انگل گیاهی مزارع یونجه و لزوم شناسایی عوامل مهم کاهش کمی و کیفی این محصول دراین منطقه تحقیق موردنظر صورت گرفت. به منظور بررسی تنوع زیستی نماتدهای انگل گیاهی مزارع یونجه شهرستان اهر، با جمع آوری33 نمونه خاک ازمزارع یونجه مناطق مختلف شهرستان اهر طی سالهای 83-82، بخشی ازتنوع زیستی نماتدهای انگل گیاهی این محصول شناسایی گردید. نماتدها به روش تلفیق الک و سانتریفوژ از نمونه های خاک استخراج و به گلیسیرین خالص منتقل شدند. پس ازتهیه اسلایدهای میکروسکوپی دائمی ازگونه های موجود، بوسیله میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم، صفات ریخت شناختی و ریخت سنجی آنها بررسی گردید. در این تحقیق، 20 گونه از 11 جنس مربوط به زیرراسته Tylenchina شامل گونه های Boleodorus thylactus, Coslenchus aquaticus, Criconemella antipolitana, Ditylen chus medicaginis, Ditylenchus dipsaci, Geocenamus brevidens, Geocenamus nanus, Geocenamus quadrifer, Helicotylenchus digonicus, Helicotylenchus pseudorobustus, Helicotylenchus vulgaris, Paratylenchus italiensis, Paratylenchus tateae, Pratylenchus scribneri, Pratylenchus neglectus, Pratylenchus thornei, Psilenchus iranicus, Tylenchorhynchus parvus, Tylenchorhynchus striatus, Zygotylenchus guevarai   شناسایی شد که در میان گونه های مذکور Coslenchus aquaticus و Tylenchorhynchus striatus برای اولین بار از ایران گزارش و توصیف می شوند.

پشه گال زای برگ انبه Procontarinia matteiana Kieffer از آفات مهم انبه در بلوچستان محسوب می شود. پشه های گال زای انبه، تولید گال های زگیل مانندی روی برگ درختان انبه نموده و باعث کاهش فتوسنتز، ریزش برگها و کاهش تولید محصول می شوند. در روستای کهیر، اثر پنج حشره کش به تنهایی و همراه با روغن امولسیون شونده یک درصد در مقایسه با تیمار شاهد برای کنترل آفت، هنگام ظهور برگ های جوان انبه بررسی شدند. حشره کش های مورد استفاده شامل آبامکتین (EC 1.8%)، دیمتوات (EC40%)، مالاتیون (EC57%)، سیرمایزین (WP75%) و استامی پراید (SP20%). این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با یازده تیمار و چهار تکرار در دو سال انجام شد. برای ارزیابی تاثیر هر کدام از تیمارها در کنترل آفت، تعداد گال های روی برگ یک روز قبل از سمپاشی، 5 و 14 روز پس از سمپاشی شمارش شدند. نتایج بررسی نشان داد که بین تیمارها در دو سال اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد وجود دارد. در سال اول مالاتیون به تنهایی و همراه باروغن و سیرومایزین همراه روغن به ترتیب با 93.76، 98.75 و 91.48 درصد تلفات در چهارده روز پس از سمپاشی موثرترین ترکیبات در کنترل آفت بودند. در سال دوم مالاتیون به تنهایی و همراه باروغن و سیرومایزین، دیمتوات و استامی پراید همراه روغن به ترتیب با 94.93، 94.90، 82.42، 83.65 و 83.12 درصد تلفات در چهارده روز پس از سمپاشی ایجاد کردند. روغن ولک یک درصد بدون استفاده با حشره کش ها کمترین تاثیر را در کنترل آفت کافی داشت.

کنه ی تارتن دولکه ای Tetranychus urticae یکی از آفات مهم و با دامنه میزبانی بسیار وسیع در سرتاسر جهان می باشد. گیاهان میزبان و ارقام مختلف گیاهی می توانند به عنوان یک فاکتور موثر روی خصوصیات زیستی از جمله پارامترهای زیستی و تولیدمثلی آفات اثر بگذارند. تاثیر دوازده رقم تجاری گیاه پنبه شامل 010، آوانگارد، ب 557، بلی ایزوواز، چگوارا، خرداد، اوپال، ساحل، شیرپان 539، تاشکند، ورامین و ورامین 349 روی پارامترهای زیستی و تولید مثلی کنه ی تارتن دولکه ای در شرایط آزمایشگاهی، دمای 1±25 درجه ی سانتی گراد، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره ی نوری 16ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مورد مطالعه قرار گرفت. براساس نتایج طولانی ترین دوره ی نابالغی کنه های ماده روی رقم 010 (13.70 روز) و کوتاه ترین آن روی رقم خرداد (10.06) مشاهده شد. طولانی ترین و کوتاه ترین طول عمر کنه ی بالغ ماده به ترتیب روی رقم ورامین 349 (18.70 روز) و رقم اوپال (9.30 روز) بود. امید به زندگی کنه های بالغ یک روزه نیز روی ارقام مذکور به ترتیب 13.30، 11.95، 12.45، 16.30، 16.80، 8.45، 8.17، 12.85، 17.82، 10.41، 11.10 و 18.20 روز تخمین زده شد. نرخ خالص باروری روی رقام ذکر شده فوق به ترتیب 11.21، 33.96، 39.64، 41.70، 50.09، 49.09، 5.19، 43.07، 41.47، 6.69، 14.62 و 82.03 به دست آمد. همچنین، بیشترین مقدار نرخ خالص زادآوری روی رقم ورامین 349 (83.45) و کمترین مقدار روی رقم اوپال (5.81) بود. مقایسه پارامترهای حاصله روی ارقام پنبه مورد مطالعه نشان داد که رقم ورامین 349 رقم حساس و رقم اوپال، دارای مقاومت بیشتر به این آفت می باشند که این موضوع می تواند در طراحی یک برنامه ی مدیریتی تلفیقی کنه ی تارتن دولکه ای مورد توجه قرار گیرد.

سفیدبالک گلخانه Trialeurodes vaporariorum Westwood ازآفات مهم سبزیجات گلخانه ای است. کنه Amblyseius swirskii به عنوان شکارگر عمومی سفیدبالک گلخانه شناخته می شود. در این مطالعه، واکنش تابعی کنه های کامل ماده این شکارگر روی تراکم های مختلف پوره های جوان (سن یک و دو) سفیدبالک گلخانه و تداخل شکارگری این شکارگر در تراکم های مختلف خود، در شرایط آزمایشگاهی (دمای 25±1oC، رطوبت نسبی 10±70% و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت) مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی واکنش تابعی، تراکم های مختلف سفیدبالک (2، 4، 6، 8، 12، 20، و 30) روی دیسک های برگی خیار در معرض کنه بالغ قرار گرفت. از نرم افزار SAS برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. تجزیه نتایج نشان داد که واکنش تابعی کنه ماده A. swirskii نسبت به تراکم های مختلف سفیدبالک گلخانه از نوع دوم بود. برای تعیین پارامترهای قدرت جستجو (a) و زمان دستیابی (Th) از معادله راجرز استفاده شد. پارامترهای اشاره شده به ترتیب 0.022±0.142 و 0.110±2.310 برآورد شد. در آزمایش تداخل تاثیر تراکم های مختلف کنه های کامل ماده (1، 2، 3، 4، 5، و 6) بر قدرت جستجوگری آنها مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه داده های تداخل نشان داد که ارتباط معنی داری بین لگاریتم تراکم کنه شکارگر A. swirskii و لگاریتم قدرت جستجوی سرانه آن ها در برابر تراکم 40 عددی پوره های جوان سفیدبالک گلخانه وجود داشت و مقدار تداخل برای کنه های ماده این شکارگر 0.167- برآورد گردید. نرخ شکارگری با افزایش تراکم سفیدبالک از 2 به 30 و همچنین با کاهش تراکم شکارگر از 6 به 1 افزایش یافت.

به منظور مطالعه بیماری سفیدک پودری در اراضی یونجه کاشته شده در عرصه های منابع طبیعی اطراف شهرستان بروجرد از استان لرستان بررسی هایی شامل شناسایی قارچ بیمارگر، برآورد شدت بیماری، آزمایش اثبات نقش آسکوسپور به عنوان مایه اولیه آلوده کننده، بررسی درصد جوانه زنی کنیدی های قارچ عامل بیماری، آنالیز شیمیایی گیاهان سالم و آلوده، بررسی نحوه زمستان گذرانی عامل بیماری و مطالعه ارتباط فنولوژی گیاه میزبان با مراحل رشدی قارچ انجام شد. با بررسی و ثبت مشخصات قارچ بیمارگر، گونه (Leveillula taurica Lev.) Arnaud تشخیص داده شد. میانگین شدت بیماری حدود 12.13 درصد در سطح رویی و 39.32 درصد در سطح زیری برگ برآورد شد. همچنین بین شدت بیماری در سطح رویی و زیرین برگ همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت (r=46.4 وp<.01 ). باز شدن چاسموتسیوم ها و آزاد شدن آسک و آسکوسپورها از چند ماه قبل تا زمان آلودگی سیر صعودی داشت و احتمال نقش آسکوسپورها در آلودگی اولیه وجود داشت که با آزمایش اثبات نقش آسکوسپور به عنوان ماده اولیه آلوده کننده مشخص شد که آسکوسپور یکی از عوامل آلودگی سال جدید است. همچنین مشخص شد که بهترین دما و زمان برای جوانه زنی کنیدی ها دمای 20 درجه سانتی گراد و زمان 48 ساعت بود و بین سه دمای 10، 15 و 20 درجه سلسیوس از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود نداشت (P<0.01). از تجزیه گیاهان سالم و آلوده به سفیدک پودری مشخص شد که بین درصد ماده خشک گیاهان سالم و آلوده و چربی خام گیاهان سالم و آلوده اختلاف معنی دار مشاهده نشد. اما بین درصد پروتیین خام، فیبر خام و خاکستردرگیاه سالم و آلوده اختلاف معنی دار مشاهده شد (P<0.05 و df=7). رشد قارچ روی گیاه در نیمه دوم خرداد همزمان با مرحله رشد سبزینه ای گیاه (با میانگین ارتفاع 55.25 سانتی متر) مشاهده شد. مرحله جنسی بیمارگر در نیمه دوم شهریور ماه و در مرحله ریزش بذر گیاه تکمیل شد.

پژمردگی ورتیسلیومی یکی از بیماری های مهم زیتون است که با تخریب آوندها باعث خشکیدگی شاخه ها، کاهش عملکرد و در نهایت مرگ درختان بیمار میشود. در این تحقیق ابتدا از درختان زیتون مشکوک به پژمردگی ورتیسیلیومی در منطقه طارم در استان زنجان نمونه برداری شد. پس از کشت و خالص سازی قارچ، استخراج دی ان ا با روش سی تب انجام شد. برای ارزیابی واکنش ارقام زیتون، ریشه نهال های پنج ماهه ارقام زرد، آربیکن، آبلونکا و کرونایکی به روش غوطه ور سازی با سوسپانسیون 107 اسپور جدایه برگریز قارچ عامل بیماری تلقیح گردید. استخراج دی ان ا از ریشه نهال های تلقیح شده بلافاصله و سپس در زمان های 2-7-15-27-41-56-77 روز بعد از تلقیح انجام گردید. روند افزایش تدریجی میزان دی ان ا قارچ موجود در ریشه نهال ها با روش Real- time PCR و با استفاده از سایبرگرین همراه با آغازگرهای اختصاصی کمیت سنجی گردید. نتایج بررسی نشان داد که در طول زمان، نسبت دی ان ا قارچ به دی ان ا کل در ارقام زرد و آربیکن نسبت به ابلونکا وکرونایکی افزایش بیشتری داشتند و رقم کرونایکی محدودیت بیشتری برای استقرار پاتوژن در روی ریشه ایجاد نمود. با این حال در روی ریشه رقم زرد، قارچ عامل بیماری توانست با سرعت بیشتری تکثیر یافته وعلایم شدیدتری از بیماری را ظاهر سازد. نتایج این بررسی نشان داد که تکنیک Real-time PCR ابزار مناسبی برای ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های مختلف زیتون نسبت به بیماری پژمردگی ورتیسلیومی است که می تواند در کنار روش های معمول برای غربالگری ارقام مقاوم به بیماری مورد استفاده قرار گیرد.

تاثیر پارازیتوئید روی رشد جمعیت شته بستگی به الگوی انتخاب سن میزبان دارد. الگوهای ترجیح اغلب با توجه به وضعیت فیزیولوژیکی پارازیتوئید ماده شامل بارتخم، سن و اندازه تغییر می کند. در این پژوهش، اثر سن و اندازه جمعیت ماده زای زنبورLysiphlebus fabarum  روی الگوی ترجیح سن رشدی شته میزبان Aphis fabae مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور زنبورهای مادهی یکروزه به مدت 8 ساعت، به طور جداگانه (30=n) به 30 عدد شته میزبان (شامل 10 عدد پوره سن اول، 10 عدد پوره سن دوم و 10 عدد پوره سن چهارم)، معرفی شدند. این زنبورها در سن سه روزگی خود مجددا با شرایط قبلی با شته های میزبان مواجه شدند. در آزمایش دیگر، گروه های همسن (یک روزه) از زنبورهای کوچک و بزرگ، به صورت انفرادی (30=n) و با شرایط آزمایش قبلی به 30 شته میزبان معرفی شدند. بر اساس نتایج بهدست آمده روی زنبورهای جوان و مسن، در سن چهارم پورگی، تعداد مومیایی و نسبت ظهور در زنبورهای یک روزه بیشتر از زنبورهای سه روزه بود. در خصوص مقایسه زنبورها در دو اندازهی مختلف، نرخ ظهور نتاج زنبورهای کوچک در سنین اول و چهارم پورگی میزبان به طور معنی داری بیشتر بود. همچنین در زنبورهای کوچک و بزرگ، تعداد مومیایی های ایجاد شده و نسبت ظهور نتاج در سن اول پورگی به طور معنی داری بیشتر از سایر سنین بود، اما اندازه زنبور تاثیری بر ترجیح میزبانی نداشت. در یک جمعبندی میتوان گفت که زنبورهای L. fabarum، در هر دو سن و اندازه، سن اول پورگی شته را نسبت به سایر سنین ترجیح دادند.

اسانس های گیاهی می توانند به عنوان جایگزین آفت کش های شیمیایی مورد استفاده قرار گیرند. در این مطالعه سمیت تنفسی اسانس زیره سبز، (Cuminum cyminum (L.، روی حشرات کامل شپشه گندم، Sitophilus granarius (L.) و شپشه آرد، Tribolium confusum Jacquelin du Val، بررسی شد. آزمایشات در دماهای 1±25 و 1±32 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 55 درصد و تاریکی در چهار تکرار انجام شد. اسانس زیره سبز برای شپشه گندم در غلظت های 4، 7، 10، 13 و 16 میکرولیتر بر لیتر هوا و در مورد شپشه آرد 8، 11، 14، 17 و 20 میکرولیتر بر لیتر هوا مورد استفاده قرار گرفت. مرگ و میر حشرات کامل 24 و 48 ساعت پس از اسانس دهی شمارش شد. نتایج نشان داد افزایش دما و مدت زمان اسانس دهی باعث افزایش درصد مرگ میر در هر دو حشره می شود. همچنین، حشرات کامل شپشه گندم حساس تر از شپشه آرد بودند. فعالیت حرکتی حشرات کامل در هر دو دما با نرم افزار SwisTrack version3 بررسی شد. مسافت طی شده و سرعت حرکت حشرات در تیمار اسانس در دمای 1±32 درجه سلسیوس به طور معنی داری بیشتر از کاربرد اسانس در دمای 1±25 درجه سلسیوس بود. بنابراین، تلفیق اسانس های گیاهی و دما می تواند در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات محصولات انباری مورد استفاده قرار گیرد.

اسانس های گیاهی به عنوان ترکیبات کم خطر برای پستانداران و حشرات غیرهدف، علیه انواع مختلفی از آفات استفاده شده اند. در تحقیق حاضر سمیت تماسی و تدخینی اسانس های افسنطین (.Artemisia absinthium L) و مریم گلی (.Salvia pratensis L) روی حشرات کامل شپشه قرمز آرد ((Tribolium castaneum Herbst (Tenebrionidae) و سوسک چهارنقطه ای حبوبات ((Callosobruchus maculatus (F.) (Bruchidae) بررسی شد. ایزوستیل فتالات (39.39%) و آلفا- مونوپالمتین (16.71%) در اسانس افسنطین دودکان (30.42%) و تری دکان (12.10%) در اسانس مریم گلی به عنوان ترکیبات اصلی توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی طیف سنج جرمی شناسایی شدند. نتایج نشان دادند که اسانس ها دارای سمیت تماسی و تدخینی مناسبی بودند. اسانس افسنطین با غلظت کشنده 50 درصد (10.033-7.093) 8.518 میکرولیتر بر لیتر نسبت به اسانس مریم گلی با غلظت کشنده 50 درصد (11.121-13.904) 12.539 میکرولیتر بر لیتر به طور معنی داری سمیت تدخینی بیشتری روی شپشه قرمز آرد پس از 72 ساعت نشان داد. در مورد سوسک چهارنقطه ای حبوبات این اختلاف به دلیل همپوشانی حدود اطمینان مربوطه معنی دار نبود. در سمیت تماسی اسانس افسنطین، شپشه قرمز آرد با غلظت کشنده 50 درصد (0.196–0.117) 0.150 میکرولیتر بر سانتی مترمربع از سوسک چهارنقطه ای حبوبات با غلظت کشنده 50 درصد (0.356–0.230) 0.281 میکرولیتر بر سانتی مترمربع حساس تر بود. بین میزان مرگ و میر با غلظت اسانس و زمان در معرض قرار گیری حشرات در سمیت تدخینی ارتباط مستقیمی مشاهده گردید. با توجه به سمیت بالای اسانس های افسنطین و مریم گلی روی شپشه قرمز آرد و سوسک چهارنقطه ای حبوبات، می توان نتیجه گرفت که امکان استفاده از این اسانس ها برای مدیریت این آفات وجود دارد.

سخت بالپوشان خانواده Carabidae اغلب شکارگران قابل توجهی برای آفات عمومی محصولات کشاورزی هستند. با توجه به وسعت و تنوع طبیعی شهرستان جیرفت به خصوص مناطق کشاورزی، در این تحقیق فون این خانواده در مناطق مختلف کشاورزی شهرستان جیرفت بررسی شد. با استفاده از روش های مختلف مانند جمع آوری با دست، تله گودالی و تله نوری در سالهای 1391-92، در مجموع 30 گونه و زیرگونه از 21 جنس و 10 زیر خانواده از این خانواده جمع آوری و شناسایی گردید. اکثر گونه ها توسط تله گودالی جمع آوری شدند. بجز 8 گونه که قبلا از استان کرمان جدید گزارش شده بقیه نتایج برای فون این استان گزارش جدید بودند. گونه Pheropsophus arabicus Arrow دارای بیشترین تعداد در نمونه ها جمع آوری شده بود صفات تاکسونومیک برای شناسایی گونه ها از یکدیگر و نیز از گونه های مشابه موجود در منطقه ارائه شده است. جمع آوری اطلاعات در مورد بیولوژی و اکولوژی گونه های جمع آوری شده و حفاظت از زیستگاه این سخت بالپوشان مفید شکارگر پیشنهاد می شود.