بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1386 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:11

در بیشتر مناطق ایران رشد و عملکرد غلات به دلیل خشکی کاهش پیدا می کند. یکی از گیاهان مناسب برای چنین شرایطی گیاه جو معمولی و بدون پوشینه است. چهار ژنوتیپ جو بدون پوشینه UH3، U46M،EHM81-12  وCM67 ) در ایستگاه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید به مدت دو سال (1384 و 1383) در دو آزمایش جداگانه برای بررسی میزان تحمل آن ها به خشکی مورد بررسی قرار گرفتند در آزمایش تنش خشکی چهار تیمار شامل آبیاری پس از رسیدن پتانسیل آب خاک به -0.5bar (شاهد)، آبیاری پس پتانسیل 1.5- بار ، 3- و 5- بار به کار برده شدند. تیمارهای آزمایش به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اعمال شدند. تیمارهای خشکی در کرت های اصلی و ارقام در کرت های فرعی قرار گرفتند . فاکتورهای مورد اندازه گیری عبارت بودند از عملکرد، اجزای عملکرد و محتوی یونی ساقه. نتایج آزمایش نشان داد که تعداد دانه و سنبله درگیاه کاهش معنی داری در شرایط تنش داشتند و وزن دانه و حساسیت کمتری داشت. عملکرد دانه و بیولوژیک نیز در شرایط تنش کاهش نشان دادند و دربین ژنوتیپ ها رقم UH3 کمترین و رقم GM67 بیشترین مقدار عملکرد دانه و بیولوژیک را نشان دادند. تفاوت مقدار عملکرد بیولوژیک به تعداد پنجه و سنبله در گیاه و کاهش سطح برگ و ارتفاع مرتبط بود. کاهش عملکرد دانه به تعداد سنبله کمتر در گیاه و تعداد دانه در سنبله کمتر ربط داشت. پروتئین دانه در شرایط تنش خشکی افزایش یافت. تنش، میزان سدیم و کلر برگ را افزایش داد ولی مقدارNO3 ، NH4، Ca،P ، K و Mg کاهش یافت. درکل رقم UH3 کمترین و رقم CM67 بیشترین مقدار عملکرد را داشتند.

  هدف اصلی این مطالعه تدوین الگوی بهینه بهره برداران چغندرکار اقلید (استان فارس) و هم چنین بررسی اهمیت چغندرقند در الگوی کشت آن ها بود. با توجه به اثرگذاری مساله ریسک بر تصمیم تولیدکنندگان، دو منشا ریسک قیمت و عملکرد نیز در تدوین الگو دخالت داده شدند. هم چنین با استفاده از قابلیت تکنیک برنامه ریزی چند هدفی، مساله کاهش استفاده از آب نیز به سایر اهداف اضافه شد. یافته ها نشان داد که تفاوت بازدهی الگوی فعلی با الگوی بهینه تنها 7 درصد است، اما از نظر ترکیب محصول میان آن ها تفاوت وجود دارد. به این ترتیب که در الگوی فعلی 3.8 هکتار از سطح زیرکشت بهره بردار نماینده با 6.8 هکتار به چغندرقند اختصاص دارد در حالی که در الگوی بهینه این مقدار به 0.2 هکتار کاهش می یابد. به طور کلی در الگوهای ارایه شده، ترکیب محصول از چغندرقند و گندم به نفع لوبیا تغییر می یابد. این تغییر افزون بر هدف تامین بازدهی فعلی بهره برداران، هدف کاهش مصرف آب تا 33 درصد سطح مصرف فعلی را نیز تامین می کند. یافته ها نشان داد که بهره برداران در تدوین الگوی کشت خود عمدتا به ریسک قیمت توجه دارند. هم چنین مشخص گردید که ناکارایی چغندرقند در استفاده از نهاده محدود کننده آب باعث کاهش اولویت آن در الگوی کشت گردیده است.

 کرم سیبCydia pomonella L.، آفت کلیدی باغات سیب می باشد که هر سال چندین بار سموم مختلف علیه این آفت به کار گرفته می شود. به منظور دست یابی به یک حشره کش جدید و موثر روی این آفت و جایگزین کردن آن  به جای سموم کم اثر، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 6 تیمار در چهار تکرار انجام گرفت. در این آزمایش کارایی سه دز 400،500 و600 پی پی ام حشره کش جدید کالیپسو او- دی به همراه فرمولاسیون اس- سی کالیپسو با دز 300 پی پی ام وسم آزینفوس متیل ای- سی با دز 2000 پی پی ام (به عنوان تیمار استاندارد) در مقایسه با تیمار شاهد (بدون سم پاشی) مورد ارزیابی قرار گرفت. آماربرداری یک روز قبل و 3، 7، 14 و 25 روز بعد از هر نوبت سم پاشی از میوه های ریخته شده هر کرت انجام  گرفت و در بیست و پنجمین روز آخرین سم پاشی ضمن جمع آوری و شمارش میوه های پای درختان هر کرت و شمارش تعداد میوه های سالم و کرموی روی هر درخت، آماربرداری کامل گردید. درصد تاثیر تیمارهای مختلف نسبت به شاهد بر اساس تعداد کل میوه های سالم و آلوده ریزش کرده و روی درخت به وسیله فرمول اشنایدر- اورلی محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بین تیمارهای سم پاشی شده و شاهد از لحاظ درصد میوه سالم وبین تیمارهای سم پاشی شده از لحاظ درصد تاثیر در سطح احتمال 1% اختلاف معنی دار وجود دارد. مقایسه میانگین داده ها در سطح احتمال 1% نشان داد که از لحاظ درصد میوه های سالم و درصد تاثیر، تمام دزهای کالیپسو او- دی و کالیپسو اس- سی در یک سطح (به ترتیبa, ab ) آزینفوس متیل در سطح b و شاهد در سطح c قرار گرفت. نتایج نشان داد که هر دو فرمولاسیون سم کالیپسو با تمام دزهای مورد آزمایش بیشتر از سم استاندار منطقه (آزینفوس متیل) در کاهش میزان آلودگی موثرند، در نتیجه این سم می تواند با این دزها جایگزین سموم متداول منطقه شود.

 هدف اصلی مدیریت اکوسیستم های کشاورزی رساندن جریان انرژی و مواد مصرفی انسان به حداکثر است. این بررسی به منظور ارزیابی کارایی انرژی محصول زراعی جو دیم در استان آذربایجان غربی، با روش عملیات میدانی و تکمیل پرسشنامه توسط کشاورزان جوکار و استفاده از داده های موجود در سازمان جهاد کشاورزی استان انجام گرفت. در این مطالعه کلیه داده ها اعم از نهاده و ستاده با روش های علمی موجود به میزان های معادل انرژی تبدیل و سپس کارایی انرژی (نسبت انرژی تولیدی به مصرفی) محاسبه گردید. میزان انرژی عوامل و نهاده های به کار برده شده در این مزارع 5923.79 هزار کیلوکالری در هکتار و میزان انرژی تولیدی (ستاده)، محصول زراعی جو 7644.16 هزار کیلوکالری در هکتار برآورد گردید. میزان کارایی انرژی (نسبت ستاده به نهاده) برای این محصول 1.22 به دست آمد. داده ها نشان می دهد که بیشترین انرژی مصرفی در کشت این محصول در استان آذربایجان غربی مربوط به مصرف کودهای شیمیایی و انرژی مصرفی ماشین آلات است که با مدیریت صحیح می توان مصرف نهاده ها را کاهش و کارایی را افزایش داد.

با توجه به این که تراکتور دارای تایرهای لاستیکی معمولی، به علت لغزش و فرورفتگی تایر در خاک قادر به اجرای عملیات زراعی در زمین های بسیار مرطوب نمی باشد. به منظور حل این مشکل و در نتیجه افزایش بازده کششی تراکتور و بالا بردن ظرفیت مزرعه ای در عملیات مختلف زراعی کشت برنج، دو نوع چرخ آهنی تراکتور ساخته شد. یکی از این چرخ ها، نوعی وسیله کمک کششی است که روی چرخ عقب تراکتور نصب شده و به هنگام حمل و نقل در جاده، پره های آن قابلیت باز و بسته شدن به صورت لولایی روی لاستیک چرخ را دارد. نوع دیگر یک چرخ آهنی کامل با دندانه هایی در محیط آن به نام چرخ آهنی باتلاقی بوده که جایگزین چرخ عقب تراکتور شده و قابلیت حرکت در داخل زمین های خاک ورزی شده در شرایط اشباع و باتلاقی را دارد. در این آزمایش، چرخ آهنی با پره های تاشو (وسیله کمک کششی)، از نظر تاثیر برمیزان لغزش چرخ ها و ظرفیت مزرعه ای در سرعت های مختلف تراکتور، در عملیات خاک ورزی اولیه ودر خاک بسیار مرطوب با چرخ لاستیکی بدون وسیله کمک کششی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. برای تحلیل آماری از آزمون کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار استفاده گردید. چرخ آهنی نوع دوم (چرخ باتلاقی) به طور مجزا در عملیات ماله زنی از نظر ظرفیت مزرعه ای و کارایی آن در سرعت های مختلف تراکتور، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که استفاده از وسیله کمک کششی آهنی در شرایط خاک بسیارمرطوب کاهش معنی داری در لغزش چرخ ها ایجاد کرده و امکان عمل خاک ورزی با سرعت های بالاتر را در این شرایط فراهم نموده، در نتیجه ظرفیت مزرعه ای را تا حد زیادی افزایش می دهد. هم چنین با استفاده از چرخ آهنی باتلاقی می توان سرعت تراکتور و ظرفیت مزرعه ای را در عملیات زراعی از قبیل تسطیح با ماله، بذرپاشی و سم پاشی که همگی در زمین خاک ورزی شده در شرایط اشباع انجام می شوند، به صورت قابل توجهی افزایش داد.

سردخانه های گوشت استان فارس شامل سردخانه های لار، شیراز، مرودشت و کازرون محصول خود را از شهرستان های اقلید، شیراز، تهران، کازرون و مرودشت تامین و آن را در شهرهای لار، جهرم، مرودشت، شیراز، فسا، کازرون و داراب توزیع می کنند. یکی از نکات قابل توجه در خصوص سردخانه ها، محل استقرار آن ها یا به عبارت دیگرموقعیت آن ها نسبت به مراکز تولید که سردخانه ها از آن تغذیه می شوند و هم چنین مراکز مصرف که محصول نگهداری شده به آن جا منتقل می گردد، می باشد. در صورت مشخص بودن محل های استقرار می توان از میان مراکز تولید و مصرف متعدد به الگویی دست یافت که کم ترین هزینه را در بر داشته باشد. در این تحقیق برای تدوین الگوی بهینه برای شبکه انتقال گوشت میان مراکز تولید، نگهداری و مصرف در استان فارس، داده ها از طریق تکمیل پرسش نامه از سردخانه ها جمع آوری گردید و الگوی بهینه با استفاده از نرم افزار Lingo 10 برآورد شد. نتایج نشان داد که در الگوی فعلی، مجموع هزینه های انتقال محصول در هر دو شبکه برابر با 1181 میلیون ریال است، در حالی که در الگوی بهینه این رقم به 940.1 میلیون ریال کاهش می یابد. به این ترتیب در الگوی بهینه نسبت به الگوی فعلی هزینه های انتقال محصول 20.4 درصد کاهش می یابد. مسیرهای انتقال کازرون به شیراز، کازرون به لار و کازرون به فسا در الگوی بهینه از اولویت لازم جهت قرار گرفتن در شبکه انتقال حداقل کننده هزینه قرار نگرفتند، لذا دو الگوی تقریبا بهینه با انحراف (افزایش هزینه) 5 درصد ارایه گردید. الگوهای تقریبا بهینه از تغییر شبکه انتقال محصول از مراکز تولید تا سردخانه ها حاصل گردید. الگوی تقریبا بهینه اول از تغییر در شبکه حمل محصول به سردخانه های کازرون و لار به دست آمد. الگوی تقریبا بهینه دوم نیز از طریق ایجاد تغییر در مسیر حمل محصول به سردخانه های شیراز و کازرون حاصل شد.

در این تحقیق تاثیر سه نوع کود بیولوژیک، شامل ریزوبین سوپر پلاس، سوپر نیترو پلاس و ازتوباکتر به همراه یک تیمار کودی(شرایط زارع) با مصرف 75 کیلو گرم نیتروژن از منبع کود اوره و شاهد (بدون مصرف کود و عدم تلقیح) بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم مختلف لوبیا شامل لوبیای قرمز ناز، لوبیای چیتی رقمCOS16  و لوبیای سفید کشاورز، طی آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1385 در منطقه خرمدره (استان زنجان) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که میان مایه های تلقیح بذر لوبیا، اختلاف معنی داری از نظر صفاتی چون عملکرد دانه، عملکرد کل ماده خشک اندام هوایی، نیتروژن اندام های هوایی، تعداد و وزن گره (در زمان 50 درصد گل دهی)، درصد نیتروژن و پروتئین دانه وجود دارد. تلقیح نمودن بذور مختلف لوبیا باعث افزایش عملکرد دانه، عملکرد کل ماده خشک اندام هوایی، نیتروژن اندام های هوایی، تعداد و وزن گره، درصد نیتروژن و پروتئین دانه در مقایسه با تیمار شاهد شد، اما در مقایسه با کاربرد 75 کیلوگرم نیتروژن خالص، افزایش تنها در تعداد و وزن گره (در زمان 50 درصد گل دهی) مشاهده شد. به طوری که تاثیر تیمار ریزوبین سوپر پلاس در عملکرد دانه، عملکرد کل ماده خشک اندام هوایی و درصد نیتروژن و پروتئین دانه مشابه با آن بود و سایر تیمارها نیز اثر کمتری نسبت به آن داشتند. در این آزمایش مشخص گردید ریزوبین سوپر پلاس موثرتر و کارآمدتر از سایر مواد بیولوژیک بوده و این مواد به تنهایی قادر به جایگزینی کامل برای کودهای نیتروژنه نبوده و لازم است با کاهش درصدی از کودهای نیتروژنی، این مواد را به عنوان مکملی برای دسترسی به عملکرد مطلوب و کاهش آلایندگی محیط زیست به کار برد.

این تحقیق به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های تجاری گندم بهاره از نظر پتانسیل حرکت مجدد اسیمیلات ها به دانه در دو شرایط نرمال و تنش خشکی، در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در یک آزمایش آبیاری بر اساس شرایط آب و هوایی و نیاز ظاهری گیاه تا پایان دوره رشد صورت گرفت. در حالی که در آزمایش دیگر پس از انجام آبیاری در مرحله سنبله دهی، با عدم آبیاری در دوره پر شدن دانه، ژنوتیپ های مورد مطالعه در شرایط تنش خشکی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تفاوت ژنوتیپ ها از نظرمقدار ماده خشک انتقال یافته از پدانکل و میان گره دوم در هر دو شرایط محیطی نرمال و تنش خشکی معنی دار نبود، در حالی که تفاوت ژنوتیپ ها از نظر مقدار ماده خشک انتقال یافته از بقیه بخش های گیاه معنی دار گردید. تنوع ژنتیکی ژنوتیپ ها از نظر سهم حرکت مجدد ماده خشک در کلیه اندام ها معنی دار نبود. در شرایط نرمال، کارایی حرکت مجدد ماده خشک از پدانکل و میان گره دوم بدون اختلاف معنی دار و در مورد بقیه گیاه در سطح 5% معنی دار بود. در شرایط تنش خشکی بر عکس، کارایی حرکت مجدد ماده خشک پدانکل و میان گره دوم در سطح 5% دارای اختلاف معنی دار و در مورد بقیه گیاه بدون اختلاف معنی دار می باشد. با توجه به عدم همبستگی صفات وابسته به فرایند حرکت مجدد با عملکرد دانه، اگر چه این فرایند به عنوان یک منبع پشتیبانی کننده وزن دانه گندم ارزیابی می شود، اما با توجه به سهم نسبتا اندک این فرایند در وزن دانه به نظر نمی رسد که در ژنوتیپ های نیمه پاکوتاه، انتخاب بر اساس صفات وابسته به این فرایند منجر به دست یابی ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا گردد.

این تحقیق به منظور مقایسه تاثیر روش های کاربرد کودهای شیمیایی حاوی عناصر ریزمغذی بر عملکرد دانه، کاه، میزان پروتئین و غلظت عناصر غذایی در دانه گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار روش کاربرد کود شامل: مصرف خاکی، محلول پاشی، آغشته نمودن بذر، مصرف خاکی به علاوه محلول پاشی و آغشته نمودن به علاوه محلول پاشی، در سه تکرار در ایستگاه تیکمه داش آذربایجان شرقی اجرا شد. پس از آماده سازی زمین و تهیه کرت ها، کودهای اصلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم براساس آزمون خاک و توصیه کودی منطقه از منابع اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم به صورت یکسان در تمام کرت ها اعمال گردید. در روش مصرف خاکی، سولفات روی، سولفات منگنز، سولفات مس، سکوسترین آهن و اسید بوریک هر کدام به ترتیب به میزان 40، 30، 20 ،10 و 20 کیلوگرم در هکتار، قبل از کاشت در سطح کرت پخش و با خاک مخلوط شدند. در روش محلول پاشی، عناصر ریزمغذی هر کدام با غلظت دو در هزار به همراه نیم درصد اوره در سه مرحله ساقه رفتن، خوشه رفتن و یک هفته بعد از گل دهی به صورت محلول پاشی اعمال گردید. در روش آغشته نمودن بذر، یک لیتر محلول 30 درصد از کودهای مذکور تهیه و بر روی 10 کیلوگرم بذر گندم پاشیده و به دقت مخلوط شدند. در روش توام مصرف خاکی به علاوه محلول پاشی تلفیق دو روش مذکور و در روش آغشته نمودن بذر به علاوه محلول پاشی، تلفیق دو روش مربوطه اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که تاثیر تیمارهای فوق بر عملکرد دانه گندم در سطح 1 درصد و بر غلظت روی در دانه گندم در سطح 5 درصد معنی دار شد. بر اساس گروه بندی به عمل آمده، روش مصرف خاکی + محلول پاشی از سایر روش ها بهتر بود، در صورتی که سه تیمار شامل روش های محلول پاشی، آغشته نمودن بذر + محلول پاشی و مصرف خاکی + محلول پاشی، پروتئین دانه گندم را بیشتر افزایش دادند. از نظر تاثیر تیمارها بر وزن هزاردانه نیز روش آغشته نمودن بذر نسبت به سایر تیمارها ارجحیت داشت اما هیچ یک از روش ها اثر معنی داری روی عملکرد کاه گندم نداشتند. بنابراین روش مصرف خاکی توام با محلول پاشی عناصر ریزمغذی، به دلیل افزایش قابل ملاحظه در عملکرد دانه و نیز بالا بردن میزان پروتئین و غلظت عناصر در دانه گندم در مقایسه با سایر روش ها در زراعت گندم ارجحیت دارد.