پژوهش در علوم زراعی
سال:1388 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:10

این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات تنش خشکی بر ارتفاع بوته، ارتفاع اولین طبق از سطح خاک، قطر طبق، تعداد شاخه های فرعی، نسبت مغز به کل دانه، عملکرد دانه و درصد روغن گلرنگ بهاره، در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی طی سال زراعی 1386 به اجرا درآمد. مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار پیاده گردید. فاکتورهای به کار رفته شامل 2 رقم (محلی اراک - 2811 و محلی اصفهان) و فاکتور آبیاری در 4 سطح بدون تنش و تنش کمبود آب در مراحل ساقه روی، گل دهی و پر شدن دانه ها بودند. نتایج نشان دادند که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار ارتفاع بوته، ارتفاع اولین طبق از سطح خاک، قطر طبق، نسبت مغز به کل دانه و عملکرد دانه گردید. بر اثر قطع آبیاری در مرحله ساقه روی ارتفاع بوته و ارتفاع اولین طبق از سطح خاک، کاهش یافت و نیز تنش خشکی باعث کاهش قطر طبق و نسبت مغز به کل دانه در تیمار قطع آبیاری در مرحله پرشدن دانه ها گردید. بر اثر تنش خشکی از میزان عملکرد دانه کاسته شد، که از 3263.5 کیلوگرم در هکتار در حالت آبیاری عادی به 2388.5 کیلوگرم در هکتار با قطع آبیاری در مرحله گل دهی رسید. با توجه به نتایج به دست آمده، تعداد شاخه های فرعی و درصد روغن دانه تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. بین ارقام از نظر عملکرد دانه و درصد روغن تفاوت معنی داری مشاهده شد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت رقم محلی اصفهان با داشتن بیشترین عملکرد دانه با میانگین 2978.75 کیلو گرم در هکتار در شرایط تنش در مراحل حساس فنولوژیک و آبیاری عادی نسبت به رقم محلی اراک ـ 2811 با میانگین 2735.66 کیلوگرم در هکتار بهتر عمل کرده است.

به منظور مطالعه اثر کودهای حاوی عناصر ریزمغذی روی، بر و منگنز بر خواص کمی و کیفی چغندرقند، آزمایشی در سال زراعی 1386 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان میاندوآب به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوﮎ های کامل تصادفی با 3 تکرار و 3 فاکتور انجام شد. فاکتور اول کلات روی، فاکتور دوم اسید بوریک و فاکتور سوم کلات منگنز و هر یک در سه سطح عدم مصرف (شاهد)، مصرف به مقدار توصیه شده و مصرف کودها با دو برابر مقدار توصیه شده بود. نتایج حاصل از این پژوهش برای بخش ﻫﺎﻱ دم، تنه، طوقه و سر حاکی از موثر بودن اثر کودهای روی و منگنز و برتری آن ها نسبت به شاهد و دو برابر مقدار مصرف شده از لحاظ درصد قند خالص، درصد قند ناخالص، عملکرد تنه، ضریب استحصال و عملکرد قند خالص بود. همچنین اثرات توام روی، بر و منگنز بر کیفیت جزء سر و طوقه چغندرقند اثر معنی دار داشت. بین کودهای استفاده شده، روی و منگنز نسبت به بر از برتری برخوردار بود. تغذیه برگی با مصرف عناصر روی و منگنز از لحاظ ناخالصی ﻫﺎﻱ ریشه معنی دار گردید و نسبت به شاهد کاهش زیادی نشان داد. در هر یک از اجزای ریشه، مصرف کودها با مقدار توصیه شده نسبت به شاهد و دو برابر مقدار توصیه شده از لحاظ درصد قند خالص و ضریب استحصال افزایش نشان داد. از لحاظ مقایسه میانگین مقدار قند تنه، دم، طوقه و سر به ترتیب در ردیف ﻫﺎﻱ 1، 2، 3 و 4 قرار گرفتند. مصرف عناصر روی و منگنز به صورت محلول پاشی نه تنها سبب افزایش کمیت و کیفیت چغندرقند شد، بلکه این روش می تواند جنبه ﻫﺎﻱ اقتصادی قابل توجهی در کاهش هزینه ﻫﺎﻱ مصرف کودی از جمله رفع سریع کمبود آن، آسانتر بودن اجرای آن و کاهش سمیت ناشی از تجمع این عناصر را در بر داشته باشد.

این پژوهش با هدف مقایسه دو روش مختلف آبیاری بر طبق سیستم ارزیابی پارامتریک در سطحی معادل 15831 هکتار در دشت خران یا گرگر در استان خوزستان انجام شد. پارامترهای خاک مورد مطالعه شامل بافت، عمق، هدایت الکتریکی، زهکشی، میزان کربنات کلسیم و شیب حاصل از مطالعات نیمه تفصیلی دقیق دشت گرگر در مقیاس 1:25000 بودند. پس از تجزیه و تحلیل و ارزیابی ویژگی های خاک، نقشه تناسب برای هر دو روش آبیاری در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی آی اس)، تهیه گردید. نتایج نشان داد که 3444 هکتار از اراضی مورد مطالعه برای روش آبیاری سطحی بسیار مناسب (S1) بودند. در روش آبیاری قطره ای 163 هکتار بسیار مناسب (S1) و 9482 هکتار نسبتا مناسب (S2) تشخیص داده شد و در هر دو روش آبیاری واحد 3 به مساحت 406 هکتار در حال حاضر نامناسب (N1) است. مهم ترین عوامل محدودکننده در هر دو روش آبیاری در اراضی مورد مطالعه، شوری و زهکشی خاک و در روش آبیاری تحت فشار کربنات کلسیم به عوامل محدودکننده اضافه شد.

به منظور بررسی اثرات تنش نیتروژن در مراحل مختلف نمو و رشد و تراکم کاشت بر صفات زراعی برنج رقم طارم لنگرودی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1387 در مزرعه تحقیقاتی واقع در شهرستان آمل اجرا گردید. عدم مصرف نیتروژن در سه مرحله ابتدای پنجه دهی، ظهور خوشه های آغازین و خوشه دهی کامل و مصرف نیتروژن (شاهد) به عنوان عامل اصلی و تراکم های کاشت 80، 120 و 160 بوته در مترمربع به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که عدم مصرف نیتروژن در ابتدای پنجه دهی موجب کاهش ارتفاع بوته و افزایش تعداد خوشه در مترمربع گردید و عدم مصرف نیتروژن در مرحله خوشه دهی کامل سبب کاهش وزن هزار دانه، حرکت خمش میان گره چهارم و تعداد خوشه در مترمربع شد. ارتفاع بوته، تعداد پنجه موثر در بوته و حرکت خمش میان گره چهارم با افزایش تراکم تا 160 بوته در مترمربع به ترتیب به نسبت 6.9، 46.3 و 18.7 درصد کاهش داشتند، اما تعداد خوشه در مترمربع به نسبت 15 درصد افزایش یافت. اثرات متقابل عدم مصرف نیتروژن با تراکم کاشت از نظر آماری تنها بر ارتفاع بوته در سطح احتمال 5 درصد اثر معنی داری را نشان داد.

به منظور مقایسه عملکرد و بررسی واکنش ژنوتیپ های مختلف گندم نان نسبت به تنش خشکی آزمایشی در سال زراعی 85 -84 در مزرعه تحقیقاتی، واقع در منطقه صالح آباد از توابع استان ایلام اجرا شد. ژنوتیپ های چمران، اترک، زاگرس، کوهدشت و چناب از ارقام متداول منطقه در شرایط مطلوب و تنش خشکی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام با در نظر گرفتن عملکرد دانه به عنوان صفت وابسته نشان داد که صفات تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و در نهایت وزن هزار دانه بیشترین همبستگی و تاثیر را با عملکرد دانه داشته و در مجموع این سه صفت تحت شرایط تنش و بدون تنش به ترتیب 93 و 96 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط بدون تنش، چهار مولفه اول حدود 95.3 درصد از کل تغییرات را توجیه کردند و به ترتیب به عنوان مولفه های اجزای عملکرد، رشد طولی، وزن هزار دانه و عملکرد نام گذاری شدند. در تجزیه به مولفه های اصلی در شرایط تنش پنج مولفه اول حدود 95.18 درصد از کل تغییرات واریانس را توجیه کردند و مولفه های اول و دوم به ترتیب مولفه های اجزای عملکرد و رشد طولی نام گذاری شدند. در مولفه سوم به ترتیب صفات تعداد روز تا رسیدگی و طول سنبله بیشترین اثر منفی و مثبت را داشته و در مولفه های چهارم و پنجم بیشترین اثر مثبت مربوط به طول دوره پرشدن دانه، تعداد سنبلچه و تعداد دانه در سنبله بود. با در نظر گرفتن نتایج کلی این بررسی و با ارزیابی صفات موثر در تجزیه به مولفه های اصلی و گزینش ترکیبات متفاوتی از این صفات، می توان در کارهای اصلاحی برای انتخاب ژنوتیپ های پر عملکرد و متحمل به شرایط خشک استفاده کرد.

به منظور بررسی تحمل به تنش خشکی با استفاده از خشک کننده های شیمیایی در ژنوتیپ های گندم نان، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات با دو کرت اصلی (دیم و آبیاری تکمیلی) و 20 ژنوتیپ گندم در کرت فرعی بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 87 -1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. ژنوتیپ های گندم سه روز بعد از گرده افشانی با محلول های کلرات سدیم و کلرید کلسیم3.5 % برای ایجاد تنش مصنوعی (مختل نمودن فرآیند فتوسنتز) محلول پاشی شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در شرایط آبیاری تکمیلی میان ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه و وزن هزار دانه اختلاف معنی داری وجود داشت. هم چنین در شرایط دیم نیز از نظر وزن هزار دانه بین ژنوتیپ ها اختلاف معنی دار بود. محلول پاشی با کلرید کلسیم و کلرات سدیم باعث کاهش عملکرد دانه و وزن هزار دانه در ژنوتیپ های گندم گردید. محلول پاشی به وسیله خشک کننده های شیمیایی در شرایط آبیاری تکمیلی در کل موجب کاهش 20 درصد عملکرد دانه ژنوتیپ ها و 7 درصد وزن هزار دانه آن ها گردید. کاهش عملکرد دانه بر اثر محلول پاشی را می توان ناشی از توقف فتوسنتز بعد از اعمال محلول پاشی توسط کلرید کلسیم و کلرات سدیم نسبت داد. ژنوتیپ هایی که در تیمارهای محلول پاشی و عدم محلول پاشی از ثبات وزن دانه برخوردار بودند، در زمره ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی قرار داشتند. بنابراین می توان با کاربرد خشک کننده های شیمیایی در برنامه های اصلاحی گندم، نسبت به غربال ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی استفاده نمود.

نشانگرهای ریزماهواره ابزاری بسیار ارزشمند برای اهدافی از جمله نقشه یابی، انگشت نگاری و برنامه های اصلاحی می باشند. با این وجود، این نشانگرهای ارزشمند تنها برای برخی از گیاهان مهم از نظر اقتصادی، قابل دسترس می باشد که دلیل آن هزینه های گزاف و مدت زمان طولانی در اجرای برنامه ساخت کتابخانه ریزماهواره و طراحی آغازگر می باشد. نقشه های مقایسه ای درجه بالایی از تشابه بین گونه و جنس های خویشاوند خانواده گراس ها نشان داده اند و بدین ترتیب قابلیت انتقال نشانگرهای ریزماهواره ای بین گونه و جنس های خویشاوند میسر گردیده است. در این تحقیق هدف ارزیابی قابلیت انتقال نشانگرهای ریزماهواره ای سورگوم (Sorghum ssp) بر روی نیشکر (Sαcchαrum spp) و ذرت (Zeα mαys) بود. از 29 جفت آغازگر ریزماهواره ای سورگوم، به ترتیب 20.7% و6.9 % بر روی ژنوم نیشکر و ذرت قابلیت انتقال نشان دادند. نشانگرهای ریزماهواره ای این تحقیق آگاهی بخش بودند با این که تنها شش رقم از هر گونه استفاده شد. تعداد قطعات تکثیر یافته توسط نشانگرهای چند شکل در گونه های نیشکر و ذرت به ترتیب 9-4 (متوسط6.2 ) و 3 -2 (متوسط 2.5) بود. اندازه قطعات تکثیری در گونه های هدف، تفاوت هایی را در مقایسه با سورگوم نشان دادند. یک نشانگر با قابلیت تکثیر در هر سه گونه دیده شد که نشان دهنده حفظ نواحی آللی جایگاه اتصال نشانگر در بین این سه گونه می باشد. این نشانگرها با قابلیت تکثیر بین گونه ای، در حال حاضر می توانند برای مطالعات ژنتیکی و اصلاحی در این گونه ها مورد بهره برداری قرار گیرند.

بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی یکی از بیماری های مهم در استان آذربایجان شرقی است، به منظور جلوگیری از خسارت هرچه بیشتر این بیماری، تعیین حساسیت و مقاومت ارقام گوجه فرنگی و معرفی ارقام مقاوم به تولیدکنندگان، تعداد 7 رقم رایج کشت گوجه فرنگی در استان با منشا کشورهای ایتالیا، امریکا، دانمارک و ایران به نام لیندا، اوربانا، موبیل، سوپرچیف، سوپراسترن بی، لاله و بومی استان در شرایط گلخانه تحت تاثیر جدایه قارچ Fusαrium oxysporum قرار گرفت و بر اساس شاخص درصد آلودگی برگ ها برای ارزیابی مقاومت ارقام مشخص گردید که رقم سوپراسترن بی (%0)، نسبت به ارقام دیگر از نظر شاخص فوق مقاومت بیشتری دارد. رقم موبیل (%21.88)، بومی استان (%14.06)، لاله (%10.94) و سوپرچیف (%7.813) به عنوان ارقام نیمه مقاوم و رقم لیندا (%45.31) و اوربانا (%28.13) به عنوان ارقام حساس، شناخته شدند.