پژوهش در علوم زراعی
سال:1392 | دوره:5 | شماره:20 |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی تاثیر سطوح آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد دانه، پروتئین دانه و صفات رویشی در رقم سحر سویا آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در تابستان 1389 در منطقه خان به بین واقع در استان گلستان انجام شد. دور آبیاری به عنوان فاکتور اصلی شامل سه سطح 7، 14 و 21 روز بود. کود نیتروژن سرک با چهار سطح 0، 35، 70 و 105 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان فاکتور فرعی بود که در دو مرحله یعنی قبل از گل دهی (رشد رویشی و با اولین آبیاری) و بعد از گل دهی (رشد زایشی و زمان آبیاری کل کرت ها با هم) مصرف شد. نتایج تاثیر دور آبیاری و ن یترو ژن مصرفی نشان داد که دور آبیاری بر عملکرد دانه، ارتفاع بوته و عملکرد پروتئین دانه در سطح یک درصد و بر ارتفاع آخرین غلاف، تعداد گره در بوته و درصد پروتئین دانه در سطح پنج درصد معنی دار شد ولی بر ارتفاع اولین غلاف و تعداد شاخه های فرعی تاثیری نداشت. تاثیر نیتروژن مصرفی بر کلیه صفات یعنی عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف، ارتفاع آخرین غلاف، تعداد گره در بوته، تعداد شاخه های فرعی، درصد پروتئین دانه و عملکرد پروتئین دانه در سطح یک درصد معنی دار شد. اثر متقابل دور آبیاری و نیتروژن مصرفی در مورد هیچ یک از صفات معنی دار نشد. ارتفاع بوته و ارتفاع آخرین غلاف در دور آبیاری 7 روز به ترتیب با 79.71 و 77.23 سانتی متر بیشتر از دو تیمار دیگر بود. عملکرد دانه و تعداد گره در بوته در تیمار دور آبیاری 14 روز بیشتر از سایر تیمارها و به ترتیب برابر با 4360 کیلوگرم در هکتار و 34.52 گره بود. حداکثر درصد پروتئین دانه با 40.72 مربوط به تیمار دور آبیاری 21 روز بود. حداکثر عملکرد پروتئین دانه با 1723 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار دور آبیاری 14 روز و حداقل آن با 1424 کیلوگرم در هکتار به تیمار دور آبیاری 21 روز تعلق داشت. حداقل عملکرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف، ارتفاع آخرین غلاف، تعداد گره در بوته، تعداد شاخه های فرعی، درصد پروتئین دانه و عملکرد پروتئین دانه به ترتیب با 3368 کیلوگرم در هکتار، 70.64 سانتی متر، 13.54 سانتی متر، 68.18 سانتی متر، 28.83، 6.156، 36.38 درصد و 1223 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عدم مصرف نیتروژن و حداکثر صفات فوق به ترتیب با 4430 کیلوگرم در هکتار، 77.06 سانتی متر، 14.6 سانتی متر، 76.4 سانتی متر، 35.7، 7.513، 41.51 درصد و 1835 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار مصرف 105 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بود.

به منظور بررسی رژیم آبیاری بر صفات کیفی سه رقم آفتابگردان در واکنش به میزان کود پتاسیم از منبع سولفات پتاسیم تحقیقی به صورت آزمایش اسپلیت استریپ پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 89-90 اجرا شد. تیمارهای اصلی شامل (آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله 55 BBCH، قطع آبیاری در مرحله 65 BBCH)، سطوح مختلف کود سولفات پتاسیم در سه سطح شامل (صفر، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل فرعی اول و سه ژنوتیپ آفتابگردان به نام های هایسان 33، رکورد و پروگرس به عنوان عامل فرعی دوم بودند. طبق نتایج بدست آمده اثرات متقابل آبیاری × کود روی محتوای رطوبت نسبی برگ و اثرات متقابل بین آبیاری × کود × رقم روی درصد پروتئین و روغن معنی دار شد. بیشترین محتوای رطوبت نسبی (89.26) متعلق به ترکیب تیماری آبیاری کامل و میزان پتاسیم 300 کیلوگرم و کمترین محتوای رطوبت نسبی (39.66) مربوط به تنش متوسط و بدون کود پتاسیم بود. بالاترین درصد پروتئین (19.53) و روغن (56.76) به ترتیب از ترکیب تنش شدید با میزان کودی 300 کیلوگرم در رقم هایسان33 و آبیاری کامل بدون کود پتاسیم در همان رقم و هم چنین کمترین درصد پروتئین (10.33) و روغن (43.13) به ترتیب از ترکیب تیماری آبیاری کامل بدون کود پتاسیم در رقم هایسان 33 و تنش متوسط با میزان کودی 300 کیلوگرم در رقم رکود بدست آمدند. در نتیجه درصد روغن و محتوای رطوبت نسبی تحت تنش خشکی کاهش می یابد ولی درصد پروتئین تحت شرایط تنش افزایش می یابد. در تنش رطوبتی پتاسیم می تواند در افزایش عملکرد کیفی موثر باشد.

مکان یابی ژن های کنترل کننده صفات کمی علاوه بر اطلاعات مفیدی که در زمینه جایگاه و تعداد ژن ها فراهم می کند، می تواند به نژادگران را در گزینش به کمک نشانگر یاری نماید. به منظور مکان یابی ژن های کنترل کننده تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، عرض تک دانه، ضخامت دانه و وزن دانه در هر بلال، جمعیتی شامل 108 توده نسل سوم که از تلاقی دو اینبرد لاینK1264.1  و K47.2-2-1-3-3-1-1-1 حاصل شده بودند، ارزیابی گردیدند. نقشه پیوستگی جمعیت با استفاده از 60 آغازگر ریزماهواره ترسیم گردید که، نشانگرها در سه گروه پیوستگی قرار گرفته و 618.2 سانتی مورگان از ژنوم ذرت را پوشش دادند. تجزیه بر اساس مکان یابی فاصله ای مرکب برای صفات مورد مطالعه، 59 جایگاه صفت کمی شناسایی نمود. پنج جایگاه برای صفت کمی تعداد ردیف دانه در بلال شناسایی گردید که در مجموع78.49  درصد از تنوع فنوتیپی را توجیه کردند. نوزده جایگاه برای عرض دانه شناسایی شد، که جایگاه های اول با 3.49 سانتی مورگان فاصله از نشانگر phi104127 (بر روی کروموزوم شماره 3) و جایگاه نهم با 2 سانتی مورگان فاصله از نشانگر phi213984 (بر روی کروموزم شماره 4)، با توجه به فاصله کم آن ها از نشانگرهای مجاورشان می توانند به عنوان یک نشانگر جهت استفاده در انتخاب ژنوتیپ ها برای صفت مذکور معرفی گردند. برای تعداد دانه در ردیف نیز یک جایگاه مکان یابی شد که 17.9 درصد از تغییرات فنوتیپی را توجیه نمود. نوزده جایگاه برای ضخامت دانه و پانزده جایگاه برای وزن دانه شناسایی شد که به ترتیب 98.4 و 87.17 درصد از تغییرات فنوتیپی را توجیه نمودند. جایگاه های شناسایی شده در صفات وزن، ضخامت و عرض دانه و تکرار تعدادی از آن ها نشان از پیوستگی صفات مذکور می باشد و می توانند جهت تعیین محل ژن های مهم این صفات، مورد استفاده قرار گیرند، هم چنین نشانگرهای ریز ماهواره که با این صفات پیوستگی نزدیکی دارند، می توانند در برنامه های به نژادی و از طریق روش گزینش به کمک نشانگر استفاده گردند.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی عناصر کم مصرف آهن، روی، منگنز و پتاسیم در مراحل مختلف نمو بر خصوصیات رویشی و عملکرد آفتابگردان آجیلی، آزمایشی طی سال 1390 در مزرعه ای واقع در بیزنده از توابع شهرستان خوی اجرا گردید. این تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. در این تحقیق فاکتور اول شامل نوع کود مصرفی در سه سطح «محلول پاشی پتاسیم + آهن، محلول پاشی پتاسیم + آهن و روی و محلول پاشی پتاسیم + آهن، روی و منگنز» و فاکتور دوم زمان محلول پاشی کود در سه سطح «محلول پاشی طی مرحله 12 تا 14 برگی + مرحله ظهور گل آذین، محلول پاشی طی مرحله ظهور گل آذین + مرحله ابتدای گرده افشانی و محلول پاشی طی مرحله 12 تا 14 برگی + مرحله ابتدای گرده افشانی» بود. نتایج نشان داد که نوع کود مصرفی بر قطر طبق، تعداد دانه پر، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود و بر صفات تعداد کل دانه، درصد مغز به کل دانه و وزن صد دانه اثر معنی داری نداشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 3498.49 و 2954.08 کیلوگرم در هکتار در تیمارهای «محلول پاشی پتاسیم و عناصر آهن + روی + منگنز» و «محلول پاشی پتاسیم و عنصر آهن» به دست آمدند. هم چنین زمان محلول پاشی بر صفات تعداد کل دانه، وزن صد دانه، تعداد دانه پر و عملکرد دانه اثر معنی داری داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 3573.49 و 2886.10 کیلوگرم در هکتار در تیمارهای«محلول پاشی در مراحل ظهور گل آذین و ابتدای گرده افشانی» و «محلول پاشی در مراحل  12تا 14 برگی و ظهور گل آذین» به دست آمدند. اثرات متقابل دو فاکتور بر تعداد دانه پر، وزن صد دانه و عملکرد دانه معنی دار بود. با توجه به نتایج آزمایش توصیه می گردد تا عناصر کم مصرف به صورت توام با هم و به خصوص در مراحل ابتدای گرده افشانی و هم چنین ظهور گل آذین استفاده گردد تا عملکرد دانه مناسبی را داشته باشیم.

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته بر عملکرد و اجزای آن در هیبریدهای ذرت، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شهرستان ایوان، در خردادماه سال 1387 انجام شد.فاکتورهای آزمایش، شامل ارقام، در 3 سطح Ksc 704، Ksc 604 و Ksc 647 در کرت های اصلی و تراکم بوته در 5 سطح، شامل 5.5، 7، 8.5، 10 و 11.5 بوته در مترمربع در کرت های فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رقم و تراکم بر صفات مورد بررسی (ارتفاع بوته، ارتفاع بلال، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه و عملکرد دانه) معنی دار گردید. بیشترین تعداد ردیف در بلال (15.06)، در هیبرید 604 Ksc به دست آمد و در تراکم 5.5 بوته در مترمربع با 15.13، بالاترین مقدار را نشان داد. هیبرید Ksc 704 بیشترین تعداد دانه در بلال (375.8) را تولید کرد و کمترین مقدار در هیبرید 604 Ksc به دست آمد. وزن هزار دانه در هیبرید Ksc 704 و 604 Ksc به ترتیب با 278.5 و269.4  گرم، بیشترین و کمترین مقدار را داشت و وزن هزار دانه از تراکم 5.5 به 11.5 بوته در مترمربع روند کاهشی نشان داد. با توجه به نتایج این آزمایش، هیبرید Ksc 704 بیشترین عملکرد دانه (9196 کیلوگرم در هکتار) و تراکم 10 بوته در مترمربع، به عنوان بهترین رقم و تراکم دیده شدند.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی عصاره کودهای آلی، بیولوژیک و اوره بر عملکرد و برخی از پارامترهای جوانه زنی ماش، دو آزمایش در دانشگاه ارومیه در سال 1390 اجرا گردید. آزمایش اول به صورت بلوک های کامل تصادفی بود که تیمار های آزمایشی شامل محلول پاشی های نیتروکسین، کود های آلی آمینواسید، گرین هام، مسریز، ناتریمن ان 24، بایوکراپ ال-45، عصاره کود گاوی، آب و شاهد بودند. آزمایش دوم شامل بررسی خصوصیات جوانه زنی بذور بدست آمده تحت تیمار مزرعه، در سه سطح شوری: 0 (S1)، 100 (S2) و 150 (S3) میلی مولار محلول کلرید سدیم بود. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب 3810.8 و 1629.2 کیلوگرم در هکتار بود که از تیمار محرک رشد مسریز و بایوکراپ ال- 45 بدست آمد. هم چنین گیاهان قرار گرفته در شرایط محلول پاشی آمینواسید بیشترین وزن هزار دانه را دارا بودند. بیشترین درصد پروتئین دانه (24.68) و عملکرد بیولوژیکی (16198 کیلوگرم در هکتار) از تیمار مسریز بدست آمد. در آزمون جوانه زنی، بذور گیاهان مادری محلول پاشی شده با گرین هام میانگین مدت زمان جوانه زنی را به ترتیب در شرایط عدم اعمال شوری (S1) و شرایط شوری شدید (S3) کاهش داد و موجب افزایش سرعت جوانه زنی در ماش گردید. بیشترین شاخص ویگور بذر در شرایط عدم تنش شوری در بذور گیاهان قرار گرفته در شرایط بایوکراپ ال- 45 بدست آمد. به طور کلی، عملکرد دانه ماش و درصد پروتئین دانه آن به واسطه محلول پاشی محرک رشد مسریز افزایش یافت. هم چنین شاخص های جوانه زنی بذور ماش به واسطه محلول پاشی عصاره کودهای آلی و بیولوژیک در گیاهان مادری در شرایط تنش شوری افزایش یافت.

به منظور بررسی اثر دگرآسیبی عصاره آبی اندام های مختلف علف هرز توق روی درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه گیاه ذرت آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی (CRD) با سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان انجام شد. فاکتور اصلی شامل اندام های گیاه توق (برگ، ریشه، ساقه، میوه و ترکیب اندام ها) و فاکتور فرعی شامل درصد غلظت عصاره آبی 25%، 50%، 75% و شاهد (آب مقطر) بود. نتایج به دست آمده نشان داد که اثر اندام های مختلف توق، غلظت عصاره ها و اثر متقابل آن ها بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه ذرت معنی دار است. افزایش غلظت عصاره آبی اندام های گیاه توق تا 75 درصد به طور معنی داری باعث کاهش درصد جوانه زنی، درصد سرعت جوانه زنی، درصد طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه و افزایش نسبت طول ریشه چه به ساقه چه گیاه ذرت شد. در تمام صفات مورد مطالعه بیشترین مقادیر به تیمار شاهد مربوط بود.

به منظور ارزیابی اثر تراکم و تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت، آزمایشی تحت شرایط مزرعه ای در منطقه میلاد در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان پلدشت به صورت فاکتوریل دو فاکتور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1390 اجرا شد. فاکتور اول تراکم کاشت در سه سطح (6، 7 و  8بوته در مترمربع) و فاکتور دوم تاریخ کاشت در چهار سطح (20 اردیبهشت، 5 خرداد، 20 خرداد و 5 تیر) منظور گردیدند. نتایج نشان داد که تاثیر تراکم و تاریخ کاشت روی ارتفاع بوته، طول بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در هکتار معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه به میزان 7.94 تن در هکتار از تراکم کاشت 7 بوته در مترمربع حاصل شد. از نظر تاریخ کاشت نیز بیشترین عملکرد دانه به مقدار 10.39 تن در هکتار از تاریخ کاشت 20 اردیبهشت ماه به دست آمد. هم چنین با توجه به تولید 7.09 تن عملکرد دانه در هکتار در تاریخ کاشت 20 خرداد ماه، کشت تاخیری این محصول در این منطقه نیز قابل اجرا است.

با توجه به فراوانی علف هرز مرغ (Cynedon dactylon)، پنیرک (Malva parvifloral)، تلخه (Acroptylon repens) و ترپچه وحشی (Raphanus raphanistrum) در مزارع سورگوم علوفه ای به ویژه در کشت دوم بعد از محصولات پاییزه، آزمایشی با هدف مطالعه اثرات آللوپاتی عصاره حاصل از اندام های هوایی و ریشه این علف های هرز بر جوانه زنی و رشد سورگوم علوفه ای واریته اسپیدفید انجام گرفت. این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سال 1390 در آزمایشگاه و گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل محلول های بدون عصاره (شاهد)، 0.5، 1، 1.5 و 2 درصد عصاره از مخلوط اندام های هوایی و ریشه و عامل دوم چهار نوع علف هرز مرغ، پنیرک، تلخه و ترپچه وحشی بودند. نتایج حاصل از بررسی آزمایشگاهی نشان داد که اثر نوع علف هرز بر صفات وزن تر ریشه چه و ساقه چه، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و تعداد گیاهچه های غیر نرمال معنی دار بود. بیشترین درصد جوانه زنی در حضور علف هرز پنیرک با میانگین 87.1 درصد و کمترین درصد جوانه زنی نیز در حضور علف هرز تلخه با 81.7 درصد حاصل شد. هم چنین اثر غلظت عصاره آبی علف های هرز بر تمامی صفات مورد بررسی معنی دار گردید. بیشترین درصد جوانه زنی نیز در تیمار شاهد با میانگین 95 درصد و کمترین آن با 74.4 درصد در تیمار عصاره 2 درصد مشاهده شد. تجزیه واریانس صفات گلخانه ای نشان داد اثر نوع علف هرز بر صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه سطح برگ، بیوماس و نسبت ساقه به ریشه معنی دار بود. بیشترین وزن خشک گیاه با میانگین 75.3 گرم در حضور علف ترپچه وحشی حاصل شد که با علف هرز مرغ تفاوت معنی داری نداشت و کمترین ماده خشک با 67.7 گرم در حضور تلخه حاصل شد. هم چنین اثر پودر گیاهی علف های هرز بر صفات ارتفاع بوته، قطر ساقه، سطح برگ و بیوماس معنی دار بودند. در این بین بیشترین بیوماس با 83.42 گرم در تیمار شاهد و کمترین آن با 58.85 گرم در مصرف 1.2 درصد وزنی خاک گلدان حاصل شد. با توجه به نتایج این بررسی علف هرز تلخه، آسیب رسانی بیشتری نسبت به علف های هرز دیگر داشت و علف هرز مرغ در مقایسه با سایر علف های مورد مطالعه از دگرآسیبی کمتری بر سورگوم برخوردار بود.

شناسائی نوع علف های هرز و آگاهی از تراکم و غالبیت آن ها به عنوان اساسی ترین اقدام در مدیریت علف های هرز محسوب می شود. بر اساس سطح زیرکشت و مساحت مزارع جو در شهرستان های استان طی سه سال زراعی (1389-1387) تعداد 32 مزرعه انتخاب شد و طبق روش توماس با انداختن کادر تعداد علف های هرز به تفکیک جنس و گونه در هر کادر مشخص شد. با استفاده از روابط موجود تراکم (در واحد سطح)، فروانی و یکنواختی هر گونه به دست آمد. در هر مزرعه طول و عرض جغرافیائی و ارتفاع از سطح دریا توسط دستگاه GPS ثبت شد. با استفاده از این اطلاعات نقشه پراکنش گونه های علف های هرز مزارع جو استان در محیط GIS تولید گردید. نتایج نشان داد که در مزارع جو آبی استان آذربایجان غربی 38 گونه علف هرز از 15 تیره گیاهی وجود دارد. نتایج این بررسی هم چنین نشان داد که پهن برگ های غالب مزارع جو آبی استان به ترتیب اهمیت عبارت بودند از بی تی راق Galium aparine، هفت بند Polygonum aviculare و سلمه تره Chenopodium album. باریک برگ های غالب به ترتیب اهمیت یولاف وحشی زمستانه Avena ludoviciana و چاودار Secale cereal بودند. مهم ترین رستنی های مزاحم قبل از برداشت جو عبارت بودند از پیچک صحرایی Convolvulus arvensis، تلخه Acroptilon repens و ترتیزک وحشی Cardaria draba.