دانش گیاهپزشکی ایران
سال:1388 | دوره:40 | شماره:1 |تعداد مقالات:12

در این بررسی اثرات ضد قارچی عصاره شش گیاه بومی و خودرو شامل آقطی، زیتون تلخ، سرخس، گندواش، هفت بند و مرزه روی Magnaporthe grisea، عامل بیماری بلاست برنج در شرایط آزمایشگاهی انجام شد. تاثیر عصاره های الکلی (اتانلی و متانولی) برگ های تازه جمع آوری شده در جلوگیری از رشد شعاعی میسلیوم قارچ در محیط غذایی PDA در داخل تشتک پتری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصاره های بکار رفته می تواند اثر بازدارندگی روی رشد قارچ داشته باشند به طوری که در بین عصاره های اتانولی آزمایش شده گندواش کمترین (Effective dose) ED50 را داشت و موثرترین عصاره بود. عصاره های اتانولی از موثرترین تا کم اثرترین آنها بر اساس میزان ED50 به ترتیب گندواش، آقطی، سرخس، هفت بند، زیتون تلخ و مرزه اندازه گیری شد. همچنین مشاهده شد که در بین عصاره های متانولی آزمایش شده آقطی و گندواش کمترین ED50 را داشته و بیشترین تاثیر را روی قارچ نشان دادند.ED50  عصاره های متانولی سرخس، هفت بند، مرزه و زیتون تلخ با ED50 آقطی اختلاف معنی داری داشتند. عصاره های متانولی از موثرترین تا کم اثرترین آنها به ترتیب گندواش، آقطی، هفت بند، مرزه، زیتون تلخ و سرخس اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، که ED50 عصاره های متانولی و اتانولی اختلاف معنی داری در سطح 5% نداشتند. فقط در مورد سرخس، تاثیر بازدارندگی عصاره اتانولی بیشتر از عصاره متانولی آن بود، به طوری که ED50 عصاره متانولی 2.65 برابر ED50 عصاره اتانولی آن می باشد.

به منظور تعیین تاثیر چهار آفت کش ایمیداکلوپرید، دیکلرووس، پیمتروزین و آبامکتین بر مرگ و میر پوره ها و تولید مثل حشرات کامل سن شکاریOrius albidipennis (Reuter) (Hemiptera: Anthocoridae)  آفت کش ها در بالاترین دز توصیه شده روی حساس ترین مرحله رشدی حشره (پوره سن یک) به کار رفتند. زیست سنجی با استفاده از روش قفس در شرایط کنترل شده با دمای27±1oC ، رطوبت نسبی %5±65 و دوره نوری 16 ساعت روشنایی در اتاقک رشد صورت گرفت. تعیین تاثیرات کلی آفت کش با محاسبه نرخ مرگ و میر پوره ها و میزان کاهش در باروری حشرات کامل انجام شد. پس از اعمال تصحیحات مربوطه، میزان مرگ و میر پوره ها در تیمار با آفت کش های ایمیداکلوپرید، دیکلرووس، آبامکتین و پیمتروزین به ترتیب 8.59±75.55، 6.34±50.22، 4.81±32.88 و 2.37± 28.28درصد مشاهده گردید. میانگین تعداد تخم گذاشته شده توسط هر حشره (R) در همین تیمارها به ترتیب 7.61±15.56، 15.25±38.44، 5.56±6.89 و 5.71± 10.22عدد اندازه گیری شد. تاثیر آفت کش بر تخمریزی (Er) به ترتیب 0.24±0.54، 0.49±1.33، 0.29±0.33 و 0.16± 0.35 ارزیابی گردید و بالاخره تاثیر کل آفت کش (E) در این تیمارها به ترتیب 5.75± 86.76، 4.20±33.82، 9.67±77.92 و 11.77±74.94 درصد برآورد شد. بر اساس استانداردهای سازمان بین المللی مبارزه بیولوژیک دیکلرووس در رده دوم سمیت (کمی زیان آور)، آبامکتین و پیمتروزین با توجه به خطای استاندارد مربوطه در رده های دوم و سوم (کمی زیان آور تا نسبتا زیان آور) و ایمیداکلوپرید در رده سوم (نسبتا زیان آور) طبقه بندی شد. با توجه به اینکه هیچ یک از آفت کش های مورد بررسی در شرایط آزمایشگاهی بی زیان ارزیابی نشدند، انجام آزمون در شرایط نیمه مزرعه ای برای کلیه آفت کش های مورد مطالعه توصیه می شود.

درختان نارنگی کینو دو ساله پیوند شده بروی پایه رافلمون با جدایه های مختلفی از قارچ میکوریزآربسکولار شامل Glomus manihotis, Gigaspora gigantean, Glomus mosseae  بصورت جداگانه و مخلوط مایه کوبی گردیدند. پنج پرایمر اختصاصی جنس های Glomus و Gigaspora به نام هایVAGLO VANS1, NS21, NS61  و VAGIGA پس از ساخت و با استفاده از DNA استخراج شده از ریشه های آلوده به میکوریزآربسکولار با استفاده از تکنیک واکنش زنجیره ای پلی مراز مورد آزمون قرار گرفتند. دراین مطالعه پرایمر VAGLO بعنوان پرایمر اختصاصی جنس Glomus به همراه پرایمر VANS1 بعنوان پرایمر اختصاصی راسته گلومرال بصورت موفقیت آمیزی قطعه ای با اندازه 190 جفت باز از نمونه های G. mosseae و G. manihotis را تکثیر نمود. کاربرد این پرایمرها بر روی نمونه های حاوی  G.giganteanو همچین شاهد (گیاهان مایه کوبی نشده) منجر به تولید این قطعه نگردید. استفاده ازجفت پرایمر VANS1-NS61 برای تکثیر قطعه نسبتا کاملی از ژن های هسته ای با اندازه حدود 1 کیلوباز که زیر واحد کوچکی از rRNA را کد می نمایند موفقیت آمیز بود و استفاده از این قطعه بعنوان DNA الگو پس ازیک چرخه اضافی PCR (به منظور تکثیر بیشتر) به همراه جفت پرایمرهای VANS1-VAGLO و VANS1-VAGIGA منجر به تولید قطعه ای از DNA در اندازه مورد انتظاربرای جفت پرایمراول گردید و در مورد جفت پرایمر دوم نتیجه ای در پی نداشت. این تحقیق به وضوح نشان دهنده امکان استفاده از این تکنیک بعنوان ابزاری دقیق و سریع برای نشان دادن و شناسایی قارچ میکوریزآربسکولار درون ریشه های نارنگی کینو می باشد.

کنترل بیولوژیک نماتد مولد گره ریشه  Meloidogyne javanicaبه وسیله جدایه Trichoderma harzianum در گوجه فرنگی رقم کینگ استون در شرایط گلخانه و آزمایشگاه مورد ارزیابی قرار گرفت. در این آزمایش تاثیر غلظت های 103 الی 108 اسپور در میلی لیتر قارچ روی میزان بیماری (متوسط قطر گال، متوسط وزن تر ریشه و اندام های هوایی، متوسط تعداد توده تخم به ازا هر گیاه و متوسط تعداد تخم به ازای هر توده تخم) بررسی گردید. نتایج نشان داد که غلظت 106 اسپور در میلی لیتر قارچ در مقایسه با غلظت های کمتر قارچ به میزان معنی داری موجب کاهش قطر گال، وزن تر ریشه، تعداد توده تخم و تعداد تخم داخل هر توده تخم گردید. در حالی که در مقایسه با غلظت های بیش از 106 اسپور در میلی لیتر قارچ اختلاف معنی دار نداشت. متوسط وزن تر اندام های هوایی در غلظت 106 اسپور در میلی لیتر قارچ نسبت به سایر غلظت ها و شاهد اختلاف معنی دار داشت(P£0/05) . مایه زنی گیاهچه ها با غلظت 106 اسپور در میلی لیتر قارچ موجب افزایش میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز در ریشه گیاه در روز هفتم بعد از مایه زنی اندازه گیری شد. فعالیت آنزیم پراکسیداز در گیاهچه های مایه زنی شده با تیمار نماتد+قارچ در مقایسه با گیاهچه های مایه زنی شده با قارچ (شاهد) اختلاف معنی دار داشته و حداکثر فعالیت آنزیم پراکسیداز در روز پنجم بعد از مایه زنی اندازه گیری شد.

در سال 1384، 35 جدایه قارچ Gibberella intermedia (با آنامورف Fusarium proliferatum)، به عنوان عامل غالب بیماری پوسیدگی طوقه برنج در استان مازندران، از نظر تنوع در گروه های سازگاری رویشی مورد بررسی قرار گرفتند. از جهش یافته های  nit(فاقد قدرت استفاده از نیترات) برای شناسایی و ارزیابی این گروه ها استفاده شد. از سه جدایه روی محیط های حاوی 1، 3 و 5 درصد کلرات پتاسیم جهش یافته های nit بدست نیامد و به عنوان جدایه های crn از مطالعه حذف شدند. از سه جدایه نیز تنها جهش یافتگان فنوتیپ nit 1 بدست آمد. بیست و نه جدایه باقیمانده در 26 گروه سازگاری رویشی شامل 23 گروه تک عضوی و 3 گروه دو عضوی قرار گرفتند. این گروه ها با اسامی VCG1 تا VCG29 مشخص شدند. تمام گروه های سازگاری رویشی دو عضوی در منطقه جغرافیایی محدودی قرار داشتند، که این مساله نشان دهنده شباهت ژنتیکی بیشتر جدایه های این منطقه با یکدیگر می باشد. گروه های سازگاری رویشی تک عضوی فراوان در جمعیت قارچ نشان دهنده تنوع ژنتیکی بالا و وجود ساز و کارهای لازم برای ایجاد تنوع ژنتیکی در جمعیت آن می باشد. یکی از مهمترین عوامل بروز تنوع در قارچ ها، نوترکیبی جنسی است، که بروز تولید مثل جنسی فراوان در جمعیت این قارچ در طبیعت، این فرضیه را تایید می کند.

طی فصل زراعی سال 1382 تعداد 231 نمونه برگی از ذرت های آلوده به ویروس و دارای علایم موزاییک و در مواردی علایم موزاییک همراه با کوتولگی، از مزارع ذرت مناطق مختلف استان تهران جمع آوری گردید. با استفاده از آنتی سرم های پلی کلونال چهار پوتی ویروس MDMV،SCMV ،SrMV  وJGMV  بر روی نمونه ها آزمون های سرولوژیکیDAS-ELISA ،DIBA  و TPIA انجام گردید. در پایان، تمامی نمونه ها با آنتی سرم ویروس موزاییک نیشکر(SCMV)  واکنش قوی بروز دادند و واکنشی با آنتی سرم سه پوتی ویروس دیگر مشاهده نگردید. نمونه ها در بافر فسفات پتاسیم 0.1 مولار (7 pH) حاوی 2 درصد پلی وینیل پایرولیدون(PVP)  عصاره گیری و جدایه ها در گلخانه بر روی ذرت شیرین رقم 403 پارس و سورگوم دانه ای رقم کیمیا مایه زنی و تکثیر گردیدند. در آزمون های سرولوژیکی مجدد بر روی گیاهان مایه زنی شده نیز تنها حضور SCMV در آنها محرز گردید. در مطالعه دامنه میزبانی، جدایه های منتخب SCMV به روی Avena sativa، Panicum miliaceum، Pennisetum americanum Triticum aestivum، Hordeum vulgare و Setaria italica منتقل نشدند. خالص سازی ویروس به روش  Minipurificationبر روی 2 گرم از بافت گیاهی آلوده انجام و غلظت ویروس خالص و نسبت A260/280 برای آن به ترتیب 11.45 mg/ml و 1.2 محاسبه شد. در بررسی الکترون میکروسکوپی به روش تلفیق سرولوژی و الکترون میکروسکوپی (ISEM) و دکوراسیون با آنتی سرمSCMV ، پیکره های رشته ای قابل انعطاف SCMV در نمونه ها مشاهده و عکس برداری انجام شد. با انجام آزمون های SDS-PAGE و Western blotting بر روی نمونه های گیاهی آلوده و سوسپانسیون های ویروس خالص، وزن مولکولی پروتئین پوششی SCMV در حدود 37-38 KDa بود. آزمون RT-PCR با استفاده از جفت پرایمر SCMVF3 و SCMV R3 انجام گرفت و قطعات تکثیر یافته در حدود 900 bp بودند که تاییدی مضاعف بر حضور ویروس SCMV در نمونه ها بدست آمد. بر اساس تحقیق حاضر ویروس موزاییک نیشکر پوتی ویروس شایع و غالب و عامل اصلی موزاییک و موزاییک کوتولگی در مزارع ذرت استان تهران می باشد.

بیماری آتشک با عامل باکتریایی Erwinia amylovora از بیماری های مهم میوه های دانه دار محسوب می شود. این بیماری طی سال های گذشته خسارت های هنگفتی به باغ های میوه دانه دار ایران تحمیل نموده است. استفاده از روش های دقیق و قابل اطمینان جهت شناسایی و ردیابی به موقع بیمارگر، به کنترل زود هنگام و جلوگیری از گسترش بیماری و حذف درختان آلوده کمک می نماید. در این تحقیق دو آنتی سرم پلی کلونال اختصاصی تهیه شده و برای ردیابی سلول های باکتری E. amylovora (Ea) در آزمون های نشت در آگار وDIBA  مورد استفاده قرار گرفتند. آزمون دیبا قادر به ردیابی107×1 سلول باکتری در هر میلی لیتر کشت خالص و نیز عصاره آلوده بود. با غنی سازی در محیط مایع کینگ بی، سطح حساسیت دیبا به 10 سلول افزایش یافت. در این بررسی کارایی روش های سرولوژیکی با برخی از روش های مبتنی بر PCRکه جهت شناسایی این باکتری منتشر شده اند نیز مقایسه گردید. به این منظور قطعه ای یک کیلو بازی از پلازمید pEA29 بنام pstI با استفاده از آغازگرهای A و B در روش PCR تکثیر گردید. سطوح حساسیت این روش در آب و عصاره گیاهی به ترتیب 104×2 و 106×2 سلول در مخلوط واکنش بود. سه روش ذکر شده قادر به شناسایی استرین های متعلق به میزبان ها و مناطق مختلف کشور بوده و جهت شناسایی Ea در مقایسه با سایر جنس های باکتریایی اختصاصی عمل نمودند. در Nested-PCR با استفاده از آغازگرهای AJ75 و AJ76 یک قطعه 800 جفت بازی تکثیر گردید. این روش بسیار حساس توانست در مخلوط واکنش تا یک سلول باکتریایی را در آب و تا 100 سلول را در عصاره گیاهی ردیابی نماید.

امروزه پژمردگی ورتیسیلیومی با عامل Verticillium dahliae از مشکلات متداول در باغ های زیتون شمال ایران می باشد. نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica از نظر پراکنش یکی از گسترده ترین نماتدهای باغات زیتون در ایران به شمار می آید. هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر دو نوع بستر رویش بر تعامل دو بیمارگر مورد نظر می باشد. در این آزمایش میکرواسکلروت های Verticillium dahliae و لاروهای سن دوم Meliodogyne javanica به عنوان مایه تلقیح انتخاب شدند. نهال های یکساله زیتون رقم زرد در انواع بسترها از خاک لومی شنی (شن: 72.8% ، سیلت: 13.8%، رس: 13.4%، ماده آلی: 2.2%، ECE=2.76،(pH 7.76  و شن درشت (به قطر ذرات 5-7 میلیمتر) استریل کشت شدند. آزمایش بر اساس طرح کاملا تصادفی در شش تیمار و هشت تکرار طراحی گردید: شاهد (بدون مایه تلقیح)، نماتد به تنهایی، قارچ به تنهایی، قارچ و نماتد همزمان، قارچ دو هفته قبل از نماتد و نماتد دو هفته قبل از قارچ. میزان مایه تلقیح نماتد و قارچ به ترتیب 1500 عدد لارو سن دوم و 7200 عدد میکرواسکلروت برای هرگلدان تعیین گردید و زمان آزمایش 9 ماه در نظر گرفته شد. نتایج آزمایش نشان داد که میزان کلنی زایی قارچ در ریشه در گلدان های حاوی خاک لومی شنی نسبت به گلدان های دارای شن درشت بیشتر بود، در مقابل تعداد گره های ریشه و ماده های بالغ در گلدان های حاوی شن درشت در مقایسه با گلدان های حاوی خاک بیشتر بود. تعداد برگ های سبزرد، بافت مرده و پژمرده در گلدان های حاوی خاک لومی شنی بیشتر بود. بر اساس آزمون F فرض یکسان بودن واریانس جوامع (خاک و شن) در سطح احتمال 5% پذیرفته شد. حضور نماتد قبل از قارچ سبب کاهش کلنی زایی قارچ در ریشه و ساقه شد، در حالی که حضور قارچ قبل از نماتد موجب کاهش گره های ناشی از فعالیت نماتد گردید .(p£0.05) شدیدترین نشانه های بیماری در بخش هوایی نهال ها در تیماری که قارچ و نماتد را همزمان دریافت کرده بود (در بستر خاک به میزان 97 درصد) مشاهده گردید (p£0.05).

چهل جدایه تک اسپور Magnaporthe grisea، به منظور شناسایی گروه های سازگاری رویشی و تعیین تنوع ژنتیکی بر اساس انگشت نگاری DNA به روش rep-PCR در این تحقیق استفاده شدند. جدایه ها در سال های 1382-1384 از تعدادی علف هرز تیره گرامینه شامل علف انگشتی (Digitaria sanguinalis)، ارزن دم روباهی (Setaria italica)، سوروف (Echinochloa crus-galli) و علف هرز نامعلوم جمع آوری گردیدند و در کلکسیون قارچ شناسی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران نگهداری شدند. برای شناسایی گروه های سازگاری رویشی، جهش یافتگان nit در محیط حداقل حاوی 6%- 5% کلرات جداسازی و آزمون های مکمل سازی جهش یافته های nit در تمام حالات ممکن روی محیط حداقل انجام شد. سه گروه سازگاری رویشی VCG1،VCG2  و VCG3 در بین جدایه ها تشخیص داده شدند. گروه VCG1 با 29 جدایه، گروه غالب بود. برای تعیین تنوع ژنتیکی و شناسایی دودمان های کلونی پراکنده در جمعیت قارچ، از دو آغازگر بر اساس توالی نوکلئوتیدهای قطعه ERIC و BOX طراحی شده، استفاده گردید. قطعات DNA با طولی بین 420 تا 3000 جفت باز تکثیر شدند. شش دودمان کلونی در بین جدایه ها شناسایی و با حروف A، B، C، D،E  و F مشخص شدند. دودمان کلونی A با فراوانی حدود62.5 % دودمان کلونی غالب را تشکیل داد. این تحقیق نشان داد بر خلاف نتایج گروه های سازگاری رویشی که جدایه های حاصل از ارزن دم روباهی و علف انگشتی با هم تشکیل هتروکاریون دادند، در تعیین تنوع ژنتیکی به روش مولکولی از یکدیگر با 40% شباهت تفکیک شدند. هر دو روش نشان داد که تنوع ژنتیکی کمی در درون جمعیت قارچ در روی علف های هرز وجود دارد.

به منظور تعیین وضعیت باروری و تیپ آمیزشی جدایه های قارچ Cryphonectria parasitica عامل سوختگی درختان شاه بلوط، چهار ناحیه در دو منطقه اصلی رویش این درخت در شفت (شامل ویسرود، طالقان و بابارکاب) و رضوانشهر (شامل دوران) در استان گیلان نمونه برداری شد. وضعیت باروری در 54 جدایه بدست آمده از این مناطق مورد بررسی قرار گرفت و تیپ آمیزشی آنها معلوم گردید. برای این کار تلاقی با دو جدایه استاندارد با تیپ های آمیزشی مشخص،M1115 (MAT-2)  و M1297 (MAT-1) بر روی قطعات ساقه Castanea sativa درون تشتک های پتری حاوی محیط کشت آب- آگار صورت گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، وجود یکی از دو تیپ آمیزشی MAT-1 و MAT-2 در بیشتر جدایه های مورد مطالعه (72.3%) اثبات شد. در این بررسی 20.3% جدایه ها در تلاقی با هر یک از تیپ های آمیزشی استاندارد قادر به تشکیل پریتسیوم نبودند و همچنین 7.4% از جدایه ها نیز با هر دو تیپ آمیزشی سازگاری جنسی داشتند و تشکیل پریتسیوم در آنان مشاهده شد.

برای تعیین خسارت محصول برنج ناشی از بیماری بلاست (Magnaporthe grisea) در مراحل مختلف رشد، آزمایشی مزرعه ای در موسسه تحقیقات برنج ایران، رشت اجرا گردید. رقم برنج بومی هاشمی در کرت هایی به ابعاد 4×3 متر و در چهار تکرار برای هر مرحله از ارزیابی (تیمار) نشاکاری گردید. سپس در مراحل 40 و 50 روز پس از نشاکاری، 15 و 25 روز پس از ظهور خوشه و همزمان با برداشت، به ترتیب درصد آلودگی سطح برگ و بلاست خوشه از نمونه های تهیه شده از کرت های آزمایشی در شرایط آلودگی طبیعی اندازه گیری شدند. پس از هر مرحله از ارزیابی بیماری، با مصرف قارچ کش تری سیکلازول از توسعه بیماری در تیمار مذکور جلوگیری بعمل آمد. در هر مرحله از ارزیابی از آنالیز رگرسیون خطی برای محاسبه درصد خسارت محصول ناشی از بلاست برگ و خوشه استفاده گردید. فقط معادله y=-0.74+0.5x(R2=0.91*) برای تعیین خسارت محصول(y)  (کیلوگرم) ناشی از درصد بلاست خوشه(x) و در مرحله برداشت از تیماری که در تمام مراحل رشد از قارچ کش استفاده نشده بود، معنی دار تشخیص داده شد. بعلاوه این تیمار تاثیر بیشتری در افزایش دانه های پوک نسبت به سایر تیمارها داشته است. مصرف سطوح مختلف کود اوره تاثیر معنی داری در ایجاد تفاوت در میزان بیماری بلاست و افزایش آن، به علت دمای بالا در بیشتر مراحل حساس دوره رشد برنج نشان نداد.

نهال های یکساله زیتون رقم زرد، روغنی، کرونیکی و مانزانیلا در بستری از خاک لومی شنی استریل به میزان 2000 گرم کشت شدند. آزمایش بر اساس طرح کاملا تصادفی در 32 تیمار و پنج تکرار طراحی گردید: شاهد، نماتد به تنهایی، قارچ به تنهایی و قارچ + نماتد. میزان مایه تلقیح نماتد با سه جمعیت (2000، 3000 و 4000) لارو سن دوم و در مورد قارچ 10 عدد میکرواسکلروت در هر گرم خاک بستر برای هر گلدان تعیین گردید. میزان ترکیبات فنلی در مراحل 1، 10، 20 و30 روز پس از مایه زنی مورد بررسی قرار گرفت. ده روز پس از مایه زنی در رقم کرونیکی میزان ترکیبات فنلی ریشه در تیمار قارچ+ نماتد جمعیت 4000 تفاوت معنی داری را با شاهد نشان داد(p£0.05) . در 20 و 30 روز پس از مایه زنی میزان ترکیبات فنلی در تیمار قارچ + نماتد جمعیت 4000 با شاهد در رقم روغنی، زرد و مانزانیلا در سطح 5% تفاوت معنی دار و نسبت به شاهد بیشتر بود. در این آزمایش میزان ترکیبات فنلی در تیمارهای قارچ + نماتد نسبت به تیمارهای قارچ به تنهایی و نماتد به تنهایی در میزبان ها بیشتر بود  .(p£0.05)میزان ترکیبات فنلی در ریشه از بیشترین تا کمترین به ترتیب در ارقام کرونیکی، روغنی، زرد و مانزانیلا مشاهده گردید.