پژوهش های حبوبات ایران
سال:1396 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:15

به منظور بررسی اثر کود نیتروژن، رژیم آبیاری و برگ زدایی بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود رقم(ILC482) ، آزمایشی به صورت اسپلیت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390 اجرا گردید. کود نیتروژن شامل سه سطح 30، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل اصلی، تیمار آبیاری شامل آبیاری کامل، آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف دهی به عنوان عامل فرعی و برگ زدایی شامل پنج سطح صفر، 50، 25، 75 و 100 درصد برگ زدایی به عنوان عامل فرعی- فرعی درنظر گرفته شد. وزن خشک برگ و ساقه، عملکرد دانه در واحد سطح، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن باعث بهبود اکثر صفات فوق (به جز شاخص برداشت) شد. این تیمار با عملکرد 135.7 گرم دانه در مترمربع بیشترین میزان عملکرد و کمترین شاخص برداشت (32.3 درصد) را تولید کرد. با افزایش مقدار کود نیتروژن مصرفی، اثرات منفی ناشی از برگ زدایی در برخی صفات مانند تعداد دانه، تعداد غلاف و وزن برگ بهبود یافت. آبیاری کامل و آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف دهی با متوسط عملکرد دانه 146 گرم در مترمربع نسبت به آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی برتری داشتند. آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف دهی بیشترین شاخص برداشت (41.2 درصد) را تولید کرد. بیشترین عملکرد بیولوژیک از تیمارهای 150 کیلوگرم نیتروژن (413.4 گرم در مترمربع) و آبیاری کامل (415.7 گرم در مترمربع) به دست آمد. برگ زدایی کامل، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به ترتیب 54 و 42 درصد نسبت به شاهد کاهش داد. کمترین شاخص برداشت نیز به تیمار برگ زدایی کامل تعلق داشت. با مصرف نیتروژن می توان خسارت ناشی از برگ زدایی را کاهش داد و همچنین می توان در شرایطی که محدودیت منابع آب وجود دارد، با آبیاری تکمیلی در مراحل حساس رشدی نسبت به کمبود آب مقابله کرد.

این آزمایش به منظور بررسی کارآیی مدیریت تلفیقی (شیمیایی و مکانیکی) علف های هرز در مزارع نخود، در سال زراعی 89-1388 در شهرستان شوشتر اجرا شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از کاربرد پیش کاشت علف کش های تریفلورالین (دو لیتر در هکتار)، پندیمتالین (دو لیتر در هکتار)، تریفلورالین+ پندیمتالین (یک لیتر از هر کدام از علف کش ها)، تریفلورالین+ یک بار کولتیواتور، تریفلورالین+ دوبار کولتیواتور، پندیمتالین+ یک بار کولتیواتور، پندیمتالین+ دوبار کولتیواتور، یک بار کولتیواتور، دوبار کولتیواتور، تریفلورالین+ پندیمتالین+ یک بار کولتیواتور، تریفلورالین+ پندیمتالین+ دوبار کولتیواتور، شاهد بدون کنترل علف هرز، و شاهد کنترل کامل علف هرز. نتایج نشان داد که بیشترین کنترل علف های هرز در تیمار دوبار کولتیواتور+ تریفلورالین+ پندیمتالین به دست آمد. علف های هرز سلمه تره (Chenopodium album) و شب بوی وحشی (Malcolmia behboudiana) در این تیمار به ترتیب 2.87 و 8.91 درصد کنترل شدند. تیمارهای دوبار کولتیواتور+ تریفلورالین، دوبار کولتیواتور+ پندیمتالین و تیمار دوبار کولتیواتور+ پندیمتالین+ تریفلورالین به ترتیب با 6.75، 8.78 و 8.88 درصد کنترل علف های هرز، بالاترین سطح را به خود اختصاص دادند. این تیمارها به ترتیب با 2.180، 5.193 و 5.225 گرم در مترمربع، بیشترین عملکرد دانه را در مقایسه با سایر تیمارها داشتند. افزایش عملکرد در تیمارهای مذکور، به دلیل افزایش تعداد شاخه های جانبی، تعداد غلاف در بوته و درنتیجه افزایش تعداد دانه در بوته بود. بر اساس این پژوهش، استفاده تلفیقی از علف کش های پندیمتالین (یک لیتر در هکتار)+ تریفلورالین (یک لیتر در هکتار)+ دوبار کولتیواتور، روشی کارآمد جهت کنترل علف های هرز و دست یابی به عملکرد بالا در نخود بود.

در پژوهش حاضر برخی از خواص فیزیکی عدس و علف هرز شیر سگ شامل وزن هزار دانه، چگالی حقیقی، چگالی توده، تخلخل و ضریب اصطکاک استاتیکی اندازه گیری شد. همچنین از یک جداکننده ثقلی برای جداکردن علف هرز شیر سگ همراه دانه های عدس استفاده شد. دستگاه مورد استفاده در این تحقیق دارای پنج پارامتر قابل تنظیم (شیب های طولی و عرضی میز، دامنه و فرکانس نوسان میز و سرعت هوا) می باشد که تاثیر این پارامترها برای حصول به حداکثر جداسازی علف هرز شیر سگ همراه دانه های عدس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش ها نشان داد که افزایش شیب عرضی میز از 0.5 به یک درجه و افزایش شیب طولی میز از 1.25 تا 2 درجه سبب افزایش جداسازی علف هرز شیر سگ همراه توده عدس شد. همچنین اثر عدد بدون بعد (V /aw) که نسبت نیروی اینرسی جریان هوای دمیده شده به عدس ها به نیروی ناشی از نوسان را نشان می دهد، در نسبت جداسازی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش ها نشان داد که در مقدار (V /aw)= 171، شیب عرضی میز یک درجه و شیب طولی میز 2 درجه، درصد جداسازی ناخالصی علف هرز شیر سگ همراه توده عدس به 14.2 درصد می رسد. پس از تعیین مناسب ترین دامنه نوسان میز و سرعت هوا با استفاده از اطلاعات شیب طولی میز، شیب عرضی میز و ثابت (V /aw) اقدام به استخراج روابط تعیین درصد جداشوندگی علف هرز شیر سگ از توده عدس توسط نرم افزار دیتافیت گردید.

استفاده از ضایعات صنعت ماهی به عنوان کود، به منظور اصلاح خاک های مختلف و تولید محصولات کشاورزی از دیرباز رایج بوده است. در این پژوهش نیز به منظور مطالعه اثر ضایعات ماهی بر برخی خصوصیات خاک و رشد گیاه لوبیاچشم بلبلی و مقایسه کارآیی آن ها با کودهای شیمیایی و زیستی، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور پودر ماهی (ضایعات ماهی) در سه سطح شامل عدم مصرف(F0) ، (F1) 500 و 1000 کیلوگرم در هکتار (F2) و کود شیمیایی شامل NPK در سه سطح شامل عدم مصرف (N0P0K0)، نصف مصرف معمولی (N1P1K1) و مصرف معمولی (N2P2K2) و سودوموناس در دو سطح شامل عدم مصرف (B0) و مصرف (B1) اعمال گردید. نتایج نشان داد که کاربرد کود ماهی به تنهایی، باعث افزایش وزن غلاف (16.78 درصد)، کلروفیل برگ (17.16 درصد)، پروتئین دانه (59.25 درصد)، فسفر دانه (29.6 درصد) و پتاسیم دانه (93.27 درصد) شد، اما بیشترین افزایش در تیمار کاربرد توام کود ماهی (F2) و کود شیمیایی (N2P2K2) حاصل گردید. بیشترین و کمترین میزان پروتئین دانه نیز به ترتیب در تیمارهای اثرات متقابل کود شیمیایی (N2P2K2)، ضایعات ماهی (F2) و کاربرد سودوموناس (B1) با 43.12 درصد و در تیمار شاهد با 11.87 درصد به دست آمد، در حالی که مصرف کود شیمیایی به تنهایی تاثیر معنی داری در افزایش مقدار پروتئین دانه نداشت. همچنین نتایج نشان داد مصرف زیاد ضایعات ماهی (1000 کیلوگرم در هکتار) باعث کاهش pH خاک از 7.6 به 6.9 و افزایش شوری خاک از 0.45 به 0.75 دسی زیمنس بر متر شد. به طور کلی کاربرد ضایعات ماهی در مقادیر کم نقش قابل توجهی در افزایش عملکرد لوبیا چشم بلبلی داشته و می تواند به عنوان مکمل مناسبی برای کودهای شیمیایی مورد توجه قرار گیرد.

پرایمینگ یکی از روش های افزایش کارآیی بذر می باشد که جهت افزایش جوانه زنی و بهبود رشد گیاهچه روی بذر انجام می شود. به منظور بررسی اثر تیمارهای مختلف به صورت محلول و پرایمینگ بذر بر خصوصیات جوانه زنی، زراعی و پروتئین ژنوتیپ های لوبیا قرمز آزمایشی در شرایط آزمایشگاه و مزرعه انجام شد. تحقیق در شرایط آزمایشگاه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در شرایط مزرعه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در کیلومتر 15 جاده اراک- تهران در سال 1390 اجرا شد. عوامل مورد بررسی در شرایط مزرعه شامل سه ژنوتیپ لوبیا گلی، اختر و لاین D81088 و پنج سطح پرایمینگ شامل شاهد، پرایم با آب مقطر، سولفات روی، اسید سالیسیلیک و ریزوبیوم بود. نتایج نشان داد تیمار بذر با محلول اسید سالیسیلیک و ریزوبیوم صفات طول ریشه و شاخص وزنی بنیه گیاهچه را افزایش داد. پرایمینگ بذر با سولفات روی، اسید سالیسلیک و ریزوبیوم در هر سه ژنوتیپ نسبت به تیمار با آب مقطر عملکرد دانه را افزایش داد. رقم گلی در صفات سرعت جوانه زنی روزانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، میزان پروتئین دانه و عملکرد دانه نسبت به سایر ارقام برتری نشان داد. پرایمینگ بذر با ریزوبیوم، اسید سالیسیلیک و سولفات روی در رقم گلی عملکرد دانه را نسبت به شاهد به ترتیب 10.3، 9.9 و 8.6 درصد افزایش داد. به طور کلی نتایج نشان داد بالاترین عملکرد دانه (3143 کیلوگرم در هکتار) و درصد پروتئین 23.87 درصد مربوط به رقم گلی و پرایم با ریزوبیوم بود.

نخود در استان ایلام بعد از غلات بیشترین سطح زیرکشت را دارا بوده و از نظر درآمد زارعین و اجرای تناوب زراعی از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. کشت این محصول در استان با دو تاریخ کاشت پاییزه (انتظاری) و بهاره (عرف محل) انجام می گیرد و در کشت پاییزه با وجود خسارت بیشتر عوامل زیان آور، عملکرد بیشتری تولید می گردد. آفت اصلی این زراعت، گونه Helicoverpa viriplaca است که با تغذیه از برگ و دانه های نخود باعث بروز خسارت می گردد. لذا به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و رقم بر میزان تراکم و خسارت آفت، این بررسی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل شش تیمار در سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی شیروان چرداول استان ایلام به مدت دو سال اجرا گردید. تیمارهای اصلی شامل دو تاریخ کاشت پاییزه و بهاره بود. کشت پاییزه در اواسط آبان ماه و کشت بهاره در اواسط اسفند ماه انجام گرفت. تیمارهای فرعی شامل سه رقم نخود هاشم، آرمان و آزاد (فیلیپ 9393) درنظر گرفته شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در کشت پاییزه تراکم لارو در بوته، تعداد دانه تولیدی در بوته و عملکرد به ترتیب 0.16 لارو، 11.8 دانه و 436 کیلوگرم در هکتار در مقایسه با کشت بهاره با 0.04 لارو، 7.7 دانه و 288 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین ارقام آرمان و آزاد با عملکرد 465 و 400 کیلوگرم در هکتار در مقایسه با رقم هاشم با 233 کیلوگرم در هکتار عملکرد بیشتری داشتند.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و شناسایی روابط بین عملکرد با برخی صفات مورفولوژیکی در ژنوتیپ های نخود در دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی، آزمایشی در سال زراعی 92-1391 بر روی 28 ژنوتیپ نخود به همراه دو رقم شاهد جم و کوروش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تهران اجرا شد. با توجه به نتایج حاصل از همبستگی های فنوتیپی، تجزیه رگرسیون و علیت، صفات وزن غلاف کامل در بوته، وزن 100 دانه و تعداد دانه در بوته از جمله صفات تاثیرگذار بر بهبود عملکرد دانه بودند که صفت وزن غلاف کامل در بوته به عنوان صفت مرتبط با عملکرد دانه معرفی شد. بر اساس تجزیه به عامل ها تحت شرایط بدون تنش و تنش به ترتیب سه و چهار عامل انتخاب شدند که در مجموع 69.39 و 89.66 درصد از کل تغییرات داده ها را توجیه کردند. در هر دو شرایط عامل های اول و دوم که شامل صفات وزن 100 دانه، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن غلاف کامل در بوته، طول و عرض غلاف و روز تا گلدهی و غلاف دهی بودند، بیشترین درصد تغییرات داده ها را توجیه کردند. بر اساس پراکنش ژنوتیپ ها در نمودار بای پلات در شرایط بدون تنش ژنوتیپ های 29، 22، 474، 239، 370 و شاهد جم (998)، و در شرایط تنش خشکی ژنوتیپ های 508، 236 به همراه شاهد جم (998) و کورش (999) که از نظر عامل های اول و دوم مثبت و بالاتر بودند، به عنوان ژنوتیپ های برتر انتخاب شدند. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ای در شرایط بدون تنش و تنش ژنوتیپ های مورد بررسی به ترتیب در سه و چهار گروه قرار گرفتند.

لوبیا یکی از حبوبات مهم است که به صورت مستقیم مورد استفاده انسان قرار گرفته و این محصول با داشتن حدود 22 در صد پروتئین و 50 تا 60 درصد کربوهیدرات، ارزش غذایی بالایی دارد. کودهای بیولوژیک (مایع، جامد یا نیمه جامد) حاوی یک یا چند گونه میکروارگانیسم خاص بوده و باعث گسترش بیشتر و بهتر سیستم ریشه ای و جذب بهتر عناصر و درنتیجه رشد بیشتر گیاه شده و با بالابردن کمی و کیفی اجزای عملکرد گیاهان، موجب افزایش عملکرد می شوند. به منظور بررسی اثر قارچ میکوریز و باکتری سودوموناس به عنوان کودهای زیستی و اسیدهیومیک بر عملکرد گیاه لوبیا آزمایشی به صورت فاکتوریل با دو سطح قارچ (:M0 عدم مایه زنی با قارچ، M1: مایه زنی با قارچ(Glomusetunicatum ، دو سطح باکتری (S0: عدم مایه زنی با باکتری و S1: مایه زنی با باکتری (Pseudomonas putida و سه سطح اسید هیومیک :H0) عدم مصرف اسید هیومیک، H1: مصرف 200 میلی گرم در کیلوگرم، H2: مصرف 400 میلی گرم در کیلوگرم) در پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ترکیب دو کود زیستی باکتری و قارچ میکوریز باعث افزایش معنی دار در وزن دانه و تعداد دانه در غلاف شد. کاربرد مایه زنی گیاه لوبیا با قارچ Glomus etunicatum میزان عملکرد دانه را به طور متوسط 2.82 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. نتایج آزمایش به طور کلی نشان داد که تیمارهای اعمال شده بر اکثر خصوصیات صفات زراعی لوبیا تاثیر مثبت داشتند و اسیدهیومیک توانست به طور مستقیم اثرات مثبتی بر رشد گیاه بگذارد.

با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور و همچنین جایگاه ویژه لوبیاچیتی در ایران، بررسی خصوصیات گیاه لوبیا تحت تاثیر کمبود آب از اهمیت خاصی برخوردار است. به همین دلیل آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، جهت بررسی تاثیر کم آبیاری (سه رژیم آبیاری شامل تامین 100، 80 و 60 درصد نیاز آبی گیاه، به عنوان فاکتور اصلی) بر ژنوتیپ های لوبیاچیتی (پنج ژنوتیپ لوبیاچیتی شامل تیلور، صدری، C.O.S.16، ) KS21193کوشا 193)، KS21486، به عنوان فاکتور فرعی) در دانشگاه شهرکرد اجرا شد. نتایج نشان داد اثر کم آبیاری بر تعداد و وزن دانه، تعداد غلاف بارور، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در رژیم آبیاری تامین 100 و 80 درصد نیاز آبی، از ژنوتیپ  C.O.S.16به دست آمد (به ترتیب594.6 و 289.2 گرم در مترمربع)، در حالی که این ژنوتیپ در شرایط تامین 60 درصد نیاز آبی، موفق به تولید دانه نشد و در این سطح آبیاری ژنوتیپ KS21486 بیشترین عملکرد دانه (109.5 گرم در مترمربع) را به خود اختصاص داد. همچنین نتایج نشان داد از دو جزء اصلی عملکرد دانه (تعداد دانه، وزن دانه) تعداد دانه حساسیت بالاتری به کمبود آب دارد و در اثر کاهش میزان آب آبیاری با شدت بیشتری نسبت به وزن دانه کاهش می یابد. در اثر کاهش میزان آب، عملکرد دانه نسبت به عملکرد بیولوژیک با شدت بیشتری کاهش یافت و به تبع آن شاخص برداشت ژنوتیپ های مورد بررسی نیز کمتر شد. آزمایش حاضر نشان داد در شرایط آبیاری بهینه و نسبتا مناسب، ژنوتیپ C.O.S.16 و در شرایط کمبود آب شدید، ژنوتیپ KS21486 عملکرد بیشتری تولید کردند.

بهره برداری از تنوع ژنتیکی یکی از عوامل مهم در به نژادی گیاهان زراعی است. این تحقیق به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی 35 ژنوتیپ نخود با استفاده از 15 جفت آغازگرSSR ، انجام شد. پس از استخراجDNA ، انجام واکنش های PCR و الکتروفورز، آغازگرها در مجموع 49 آلل را در تمام ژنوتیپ ها تکثیر کردند. متوسط تعداد آلل تکثیرشده به ازای هر آغازگر 3.26 آلل بود. آغازگر SSR35 با پنج آلل، همراه با آغازگرهای SSR14، SSR21، SSR26 و SSR63 با چهار آلل، بیشترین و آغازگرهای SSR61 و SSR7 با 2 آلل، کمترین آلل را تکثیر نمودند. بر اساس ضرایب تشابه به دست آمده ارزش های تشابه دامنه ای از 0.10 تا 0.80 با میانگین 0.40 درصد را داشتند. میزان اطلاعات چندشکلی (PIC)، از 0.20 تا 0.88 متغیر بود (با متوسط 0.50). بیشترین و کمترین میزان PIC به ترتیب مربوط به آغازگرهای SSR21 و SSR62 بود. تجزیه خوشه ای با استفاده از ضریب تشابه جاکارد و روش UPGMA انجام شد و ژنوتیپ ها در هشت گروه قرار گرفتند. گروه بندی تا حدودی توانست ژنوتیپ های مختلف نخود را از همدیگر تفکیک نماید. تفکیک ژنوتیپ ها از طریق تجزیه هماهنگ اصلی و پلات های دو و سه بعدی نیز تقریبا تایید کننده تجزیه خوشه ای بود. ضریب همبستگی کوفنتیک بالا بیانگر ارتباط موثر بین داده های مولکولی، روش تجزیه خوشه ای و صحت گروه بندی ژنوتیپ ها بود. از تنوع موجود می توان در برنامه های اصلاح نخود استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر نیتروژن و رژیم های آبیاری و غلاف زدایی بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود رقم (ILC482) ، آزمایشی به صورت کرت های دوبارخردشده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل مقادیر کود نیتروژن (30، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل اصلی، رژیم های آبیاری (آبیاری کامل: آبیاری در تمام دوره رشد به فاصله 10روز؛ و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی و مراحل گلدهی و غلاف دهی) به عنوان عامل فرعی و غلاف زدایی (شاهد: (0)، 25، 50 و 75 درصد) به عنوان عامل فرعی- فرعی بود. وزن خشک برگ و ساقه، وزن دانه در بوته، وزن خشک اندام هوایی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن 100 دانه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن باعث بهبود اکثر صفات مورد مطالعه شد. تیمار 150 کیلوگرم نیتروژن با 3.8 گرم دانه در بوته بیشترین وزن دانه در بوته را تولید کرد. بیشترین شاخص برداشت (36 درصد) به تیمار 30 کیلوگرم نیتروژن تعلق داشت. تیمار آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف دهی با وزن دانه 4.4 گرم در بوته نسبت به دو سطح دیگر آبیاری برتری داشت. بالاترین شاخص برداشت (39 درصد) نیز به همین سطح آبیاری تعلق داشت. در دو تیمار آبیاری کامل و آبیاری تکمیلی در مرحله گلدهی، 75 درصد غلاف زدایی وزن دانه را 60 درصد کاهش داد، اما این کاهش در تیمار آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف دهی 45 درصد بود. در این برهم کنش، آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و غلاف دهی همراه با غلاف زدایی جزئی (25 درصد) بیشترین شاخص برداشت (45 درصد) را داشت. بیشترین وزن خشک اندام هوایی از تیمارهای 150 کیلوگرم نیتروژن (12.8 گرم در بوته) و آبیاری کامل (14.3 گرم در بوته) به دست آمد. غلاف زدایی تمام صفات فوق (به جز وزن برگ) را به طور معنی داری کاهش داد. 75 درصد غلاف زدایی، وزن دانه و وزن خشک اندام هوایی را به ترتیب 56 و 30 درصد نسبت به شاهد کاهش داد. کمترین شاخص برداشت نیز (23 درصد) به تیمار 75 درصد غلاف زدایی تعلق داشت. در شرایط تنش خشکی (یک نوبت آبیاری)، مصرف بالای کود نیتروژن تاثیری بر وزن دانه در بوته نداشت، لذا می توان با مصرف 30 کیلوگرم نیتروژن به عنوان کود آغازگر، عملکرد قابل قبول (166 گرم دانه در مترمربع) را به دست آورد. به طور کلی با مصرف نیتروژن، می توان خسارت ناشی از حذف غلاف ها را تا حدی بهبود بخشید. همچنین در شرایطی که محدودیت آب وجود دارد، می توان با آبیاری تکمیلی در مراحل زایشی با کمبود آب مقابله کرد. تمام صفات از جمله تعداد غلاف، تعداد دانه، شاخص برداشت و وزن خشک اندام هوایی همبستگی مثبت و معنی داری با وزن دانه داشتند. در این بین، تعداد غلاف در مترمربع بیشترین همبستگی (75 درصد) را با وزن دانه داشت.

کشت مخلوط غلات- لگوم یکی از بهترین راه ها برای افزایش عملکرد در واحد سطح می باشد. به منظور، بررسی تاثیر کشت مخلوط بر عملکرد و اجزای عملکرد باقلا و نخود در ترکیب با برخی غلات، این آزمایش در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز در سال زراعی 94-1393 انجام شد. در این آزمایش 16 تیمار شامل 10 تیمار تک کشتی (گندم، جو، تریتیکاله، نخود و باقلا با و بدون حضور علف هرز) و شش تیمار کشت مخلوط (گندم+ نخود، گندم+ باقلا، جو+ نخود، جو+ باقلا، تریتیکاله+ نخود و تریتیکاله+ باقلا با علف هرز) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش که شامل تیمارهای کشت مخلوط و تک کشتی با و بدون علف هرز بودند، تاثیر معنی داری بر وزن هزار دانه، تعداد غلاف در واحد سطح، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت لگوم ها و نسبت برابری زمین داشتند. نتایج نشان داد که تیمارهای تک کشتی بدون حضور علف هرز بالاترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت را تحت تاثیر تیمارهای آزمایش داشتند. با وجود این، تیمارهای کشت مخلوط از لحاظ عملکرد دانه و شاخص برداشت، مشابه یا برتر از تک کشتی های با علف هرز بودند. عملکرد دانه و شاخص برداشت در کشت مخلوط گندم + باقلا در مقایسه با تک کشتی با علف هرز باقلا، به ترتیب 102 و 93 درصد بیشتر بود. نسبت برابری زمین در تمام تیمارهای کشت مخلوط، در مقایسه با تک کشتی های با علف هرز بیشتر از یک بود. از آنجا که غلات نسبت به لگوم ها دارای قدرت رقابت بیشتری هستند، به نظر می رسد که برای افزایش کارآیی باید تراکم بیشتری از لگوم ها را در ترکیب با غلات به کار برد. همچنین برای کاهش تداخل علف های هرز و افزایش عملکرد در نخود و باقلا، کشت مخلوط آن ها با غلات توصیه می شود.

استفاده بهینه از منابع آب مستلزم محاسبه میزان آب مصرفی و تعیین ضرایب گیاهی متناسب با هر منطقه است. مطالعه حاضر در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 به منظور تعیین ضریب گیاهی یک جزئی و دو جزئی گیاه نخود (رقم بیونیج) در منطقه کرمانشاه با شرایط آب و هوایی نیمه خشک با استفاده از لایسیمتر زهکش دار انجام شده است. بدین منظور از پنج لایسیمتر زهکش دار استوآن های با قطر 1.2 متر و ارتفاع 1.4 متر و با سطح مقطع 1.13 مترمربع، در مزرعه تحقیقاتی گروه مهندسی آب در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه استفاده گردید. یک لایسیمتر به گیاه مرجع (چمن)، یک لایسیمتر به خاک (بدون پوشش گیاهی) و سه لایسیمتر دیگر آن به گیاه مورد مطالعه (نخود رقم بیونیج) اختصاص داده شد. نیاز آبی نخود در دو سال به ترتیب 379.05 و 480.45 میلی متر محاسبه شد. متوسط ضرایب گیاهی منفرد و ضرایب گیاهی پایه در مراحل اولیه، توسعه، میانی و پایانی برای گیاه نخود در دو سال اجرای طرح، به ترتیب برابر (0.54، 0.82، 1.11 و 0.69) و (0.39، 0.71، 1.01 و 0.62) به دست آمد. همچنین با مقایسه نتایج به دست آمده از مدل SIMDualKc و روش لایسیمتری مشاهده گردید که نتایج مدل با نتایج محاسباتی همبستگی بالایی دارند، به طوری که در سال 1392، R2=0.85 و در سال 1393، R2=0.86 به دست آمد.

به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت، تراکم بوته و آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد ماش (ژنوتیپ  (VC-1973A)آزمایشی در تابستان 1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان انجام شد. در این بررسی از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار استفاده شد. سه تاریخ کاشت 15 تیر، 30 تیر و 15 مرداد و دو تراکم بوته 12.5 و 25 بوته در مترمربع به صورت فاکتوریل با همدیگر ترکیب شدند. آزمایش در دو شرایط آبیاری (مراحل شروع گلدهی و شروع غلاف بندی) و دیم انجام شد. نتایج نشان داد که در هر دو شرایط آبی و دیم، تاثیر تاریخ کاشت بر روی تمامی صفات از نظر آماری معنی دار بود. تاریخ کاشت 15 تیر در هر دو شرایط آبی و دیم بهترین تاریخ کاشت بود. میزان عملکرد دانه در شرایط آبی در تاریخ کاشت 15 تیر 2900 کیلوگرم در هکتار و در شرایط دیم 1636 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین در شرایط آبی، آبیاری در دو مرحله شروع گلدهی و شروع غلاف بندی باعث شد میزان عملکرد دانه و ماده خشک افزایش قابل توجهی داشته باشد. در کشت دیر، گیاه سریع تر وارد مرحله زایشی شد و درنتیجه موجب کاهش تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف شد که کاهش عملکرد دانه را به دنبال داشت. نتایج نشان داد گیاه ماش پتانسیل تولید بالایی در شرایط آب و هوایی منطقه دارد و تحت هر دو شرایط دیم و آبی، تاریخ کاشت 15 تیر و تراکم 25 بوته در مترمربع می تواند برای زراعت ماش در منطقه توصیه شود.

شدت انتخاب، میزان وراثت پذیری و تنوع فنوتیپی، سه عامل مهم موثر در پاسخ به گزینش برای هر صفت می باشند. برای این منظور، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار جهت شناسایی صفات موثر بر عملکرد و برآورد وراثت پذیری و تنوع ژنتیکی این صفات در 20 ژنوتیپ نخود (شامل 18 لاین امیدبخش و دو رقم شاهد) در سال زراعی 92-1391 تحت شرایط دیم انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ ها برای کلیه صفات دارای تفاوت معنی دار (P<0.01) بودند که این بیانگر تنوع قابل توجه آن ها از نظر این صفات، به ویژه صفت عملکرد دانه بود. نتایج مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد که به ترتیب ژنوتیپ های 1، 17 و 7 کمترین و ژنوتیپ های 13، 3 و 19 بیشترین عملکرد دانه را دارا بودند. نتایج به دست آمده بیانگر این بود که به طور کلی لاین های مطلوب با عملکرد بالا دارای مقادیر بالاتری از صفات زیست توده، تعداد غلاف در بوته، تعداد بذر در بوته و محتواب آب نسبی بودند، در حالی که به طور نسبی تعداد شاخه های اصلی در بوته کمتری داشتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه با صفات زیست توده، تعداد غلاف در بوته، تعداد بذر در بوته و محتوای آب نسبی همبستگی مثبت و با صفت تعداد شاخه اصلی در بوته همبستگی منفی و معنی داری داشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نیز بیانگر این بود که مهم ترین صفت تاثیرگذار بر عملکرد دانه در شرایط دیم به ترتیب شامل زیست توده، شاخص برداشت و تعداد غلاف در بوته بودند که 98.73 درصد تغییرات عملکرد دانه را توجیه کردند. بالاترین میزان وراثت پذیری به ترتیب مربوط به صفات وزن صد دانه، عملکرد زیست توده و عملکرد دانه و کمترین وراثت پذیری مربوط به صفات روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، روز تا گلدهی و تعداد غلاف در بوته بود. نتایج نشان داد که بیشترین تغییرات ژنوتیپی مربوط به صفات وزن صد دانه، زیست توده و عملکرد دانه بود و کمترین مقدار تغییرات ژنوتیپی هم مربوط به صفات روز تا رسیدگی، روز تا 50 درصد غلاف دهی و روز تا گلدهی بود. در واقع این نتیجه بیانگر تنوع زیاد و کم این ژنوتیپ ها به ترتیب برای این صفات بود. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفت زیست توده دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت و صفت تعداد غلاف در بوته هم (از طریق افزایش زیست توده) دارای بیشترین اثر غیرمستقیم بر روی عملکرد دانه بودند و به عنوان مطلوب ترین صفات جهت انتخاب غیرمستقیم عملکرد شناسایی شدند. نتایج مقایسه گروهی ژنوتیپ ها نشان داد که دو گروه کابلی و دسی فقط از نظر دو صفت ارتفاع بوته و وزن صد دانه دارای تفاوت معنی دار آماری بودند.