فیزیولوژی گیاهان زراعی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:9

به منظور ارزیابی مناسب ترین تاریخ کاشت و تاثیر آن بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام و هیبریدهای آفتابگردان آزمایشی به صورت کرت های خرد شده نورای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1388 در مزرعه ای در شاهین شهر واقع در 17 کیلومتری اصفهان اجرا شد. تاریخ کاشت دارای چهار سطح شامل: 1 تیر، 10 تیر، 20 تیر و 30 تیر و ارقام شامل چهار رقم به نام های آلستار، آذر گل زاریا و مستر بودند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر صفات مرفوفیزیولوژیکی نظیر: تعداد دانه در طبق، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، شاخص سطح برگ، قطر طبق و درصد روغن معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه (4170 کیلوگرم در هکتار) از تاریخ کاشت اول (1 تیر) و کمترین عملکرد دانه (2230 کیلوگرم در هکتار) از تاریخ کاشت آخر (30 تیر) حاصل شد. تاریخ کاشتهای 10 و 20 تیر نیز به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3980 و 2760 کیلوگرم در هکتار در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. در رابطه با اجزای عملکرد دانه نیز بیشترین تعداد دانه (759.5) و وزن هزار دانه (55 گرم) و کمترین تعداد دانه (619.3) و وزن هزار دانه (36 گرم) به ترتیب مربوط به تاریخ کاشت 1 تیر و 30 تیر بودند. اثر رقم بر تمامی صفات به جز تعداد دانه معنی دار شد و بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب از ارقام آذر گل و آلستار با مقدار 4090 و 2450 کیلوگرم در هکتار به دست آمدند. ارقام زاریا و مستر نیز به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3500 و 2910 کیلوگرم در هکتار در رتبه دوم و سوم قرار گرفتند. در رابطه با اجزای عملکرد نیز ارقام آذر گل (57 گرم) و آلستار (38 گرم) به ترتیب بیشترین و کمترین وزن هزار دانه را به خود اختصاص دادند.

به منظور بررسی اثر زمان محلول پاشی نیتروژن، روش های مدیریت بقایای گیاهی و روش های متفاوت کاشت بر عملکرد دانه و اجزا عملکرد گیاه ماش آزمایشی در فصل تابستان سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد اجرا شد. آزمایش به صورت استریپ- اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. روش کاشت به صورت استریپ در دو سطح جوی پشته و و روش کرتی، روش های مدیریت بقایا در دو سطح همراه با کاه و کلش و سوزاندن کاه و کلش و محلول پاشی کود اوره در چهار سطح بدون محلول پاشی، یک بار محلول پاشی در مرحله رشد سریع، یک بار محلول پاشی قبل از گلدهی و یک بار محلول پاشی در مرحله رشد سریع + گلدهی، با غلظت سه در هزار با کود اوره در نظر گرفته شد. نتایج نشان دهنده برتری عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه در روش کرتی نسبت به روش جوی پشته ای بود. بیشترین عملکرد دانه (651 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه در روش همراه با کاه و کلش گندم به دست آمده و حداکثر عملکرد دانه (627.1 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (1507.1 کیلوگرم در هکتار)، تعداد غلاف در بوته (31.2)، تعداد دانه در غلاف (13.2) و وزن هزار دانه (47.2 گرم) از تیمار محلول پاشی در مرحله رشد سریع و در مرحله گلدهی به دست آمد و در مجموع روش کاشت بدون خاک ورزی همراه با کاه و کلش و محلول پاشی در مرحله رشد سریع + مرحله گلدهی با تولید عملکرد دانه 782 کیلوگرم در هکتار به عنوان ترکیب تیماری برتر در این تحقیق تعیین شد.

این آزمایش به منظور بررسی تاثیر کود گوگرد و کود آلی کمپوست زباله شهری بر گیاه گندم پائیزه رقم بم در سال 1388-1389 در منطقه سمنان به صورت طرح فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام پذیرفت. عامل های مورد بررسی در این آزمایش، کود گوگرد گرانوله در سه سطح 0، 200 و 400 کیلوگرم در هکتار و کود آلی کمپوست زباله شهری در سه سطح 0، 10 و 20 تن در هکتار بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بجز تعداد سنبله در واحد سطح در رابطه با سایر صفات اثر ساده مصرف کود گوگرد، کود کمپوست زباله شهری و اثر متقابل آن ها بر سایر صفات معنی دار گردید. در این تحقیق افزایش میزان کود گوگرد و کمپوست سبب افزایش معنی دار عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ و شاخص سرعت جذب خالص گردید. مقایسه میانگین اثر متقابل کود گوگرد و کمپوست زباله شهری نشان داد که کاربرد 400 کیلوگرم در هکتار کود گوگرد و 20 تن در هکتار کمپوست بیشترین عملکرد دانه (4262 کیلو گرم در هکتار)، وزن هزار دانه (38 گرم)، تعداد دانه در سنبله (44.47) و شاخص سطح برگ (5.889) را به خود اختصاص داد. کمترین میزان صفات مورد بررسی در شرایط عدم کاربرد کود گوگرد و کود آلی کمپوست مشاهده گردید.

وقوع تنش گرما و خشکی انتهای دوره رشد گندم از بارزترین مشخصات اقلیم های نیمه گرمسیری و نیمه خشک، مانند استان خوزستان می باشد. این بررسی در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و بیست و پنج ژنوتیپ گندم بهاره در تاریخ کاشت مناسب اول آذرماه و تاریخ کاشت دیر هنگام اول بهمن ماه به منظور اعمال تنش گرما و تحت شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری بعد از گرده افشانی به منظور اعمال تنش خشکی طی دو سال زراعی 1373 -74 و 1374 -75 در دو ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز و بهبهان اجرا گردید. تجزیه واریانس ساده برای تعداد دانه در مترمربع (SN)، وزن دانه ((SW، عملکرد دانه (SY) و تجزیه واریانس مرکب بین محیط ها صورت گرفت. با توجه به اینکه مقایسه میانگین صفات تحت شرایط تنش ممکن است بهترین شاخص تعیین کننده مقاومت نباشد، و با وجود اثرات متقابل ژنوتیپ و محیط برای صفات ذکر شده، آنالیز پایداری انجام و عکس العمل هر ژنوتیپ در محیط های مختلف بوسیله محاسبه ضریب رگرسیون (R)، انحراف از خط رگرسیون (S2d) ضریب تشخیص (R2) و میانگین عملکرد در کل محیط ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که تجزیه رگرسیونی و شاخص حساسیت به تنش (SSI) گرما و خشکی انتهای فصل توصیف کاملتری از تحمل به تنش ارایه می نماید. تنش گرما و خشکی انتهای فصل SY ,SW ,SN  را بطور متوسط به ترتیب 12، 13 و 29 درصد کاهش داد، رقم چمران با R=1.18, SSI=0.83 و SY=4870 کیلو گرم درهکتار به عنوان ژنوتیپ با سازگاری وسیع و پایداری عمومی به شرایط متفاوت محیطی ورقم فونگ با R=0.68, SSI=0.45 و SY=4279 کیلو گرم در هکتار و سازگاری بالا به شرایط دشوار به عنوان متحمل ترین رقم، و با توجه به زودرسی جهت کشت دیر هنگام در استان خوزستان توصیه گردید.

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف عناصر آهن و منگنز بصورت مصرف خاکی و محلول پاشی و اثر متقابل این دو عنصر بر خصوصیات کمی و کیفی گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در آبان ماه سال 1387 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل 3 سطح مصرف خاکی آهن و منگنز و 2 سطح مصرف محلول پاشی این دو عنصر به انضمام ترکیبی از تمام سطوح کودی فوق الذکر بوده است. نتایج نشان داد که هیچکدام از تیمارها بر روی درصد پروتئین و تعداد پنجه اثر معنی داری نداشت. مصرف خاکی کود آهن موجب افزایش معنی دار اجزای عملکرد، محتوای جذب آهن در دانه و غلظت آهن در دانه و اندام هوایی و تعداد پنجه بارور گردید در صورتیکه کاربرد خاکی کود منگنز موجب افزایش معنی دار اجزای عملکرد، محتوای جذب منگنز در دانه، غلظت منگنز در دانه و اندام هوایی گردید. همچنین نتایج نشان داد که کاربرد عنصر آهن بصورت محلول پاشی در مقایسه با شاهد موجب افزایش معنی دار وزن هزار دانه، محتوای جذب آهن در دانه، غلظت آهن در دانه، غلظت آهن در اندام هوایی و عملکرد دانه گردید در صورتیکه کاربرد عنصر منگنز بصورت محلول پاشی موجب افزایش معنی دار محتوای جذب منگنز در دانه، غلظت منگنز در دانه و غلظت منگنز در اندام هوایی گردید. کاربرد توام مصرف خاکی و محلول پاشی این دو عنصر با هم باعث افزایش معنی دار غلظت آهن و منگنز در دانه، محتوای جذب هر دو عنصر در دانه، غلظت آهن و منگنز در اندام هوایی گردید. نتایج حاصل از این آزمایش نشان دهنده این است که بین عناصر منگنز و آهن برهمکنش منفی وجود دارد. با توجه به نتایج آزمایش پیشنهاد می شود در مزارعی که دارای کمبود عناصر آهن و منگنز هستند حتما از کودهای محتوی این دو عنصر استفاده شود ولی فقط باید این مساله را در نظر گرفت که استفاده توام این دو عنصر در دزهای بالا صورت نگیرد چون بر همکنش منفی بین این عناصر وجود دارد.

برنج یکی از گونه های نسبتا حساس به تنش شوری است که از نظر تحمل یاحساسیت به تنش شوری، تنوع ژنتیکی زیادی در مخزن ژنتیکی انواع زراعی آن نیز دیده می شود. برای ارزیابی اثرات شوری بر غلظت سدیم، پتاسیم و ABA و همینطور ماده خشک ریشه و ساقه دو رقم حساس (IR29) و متحمل (IR651) معرفی شده IRRI در محیط آبکشت بررسی گردید. تیمار شوری در دو سطح محلول عادی یوشیدا و یا حاوی 100 میلی مولار کلرید سدیم (Ec=12ds. m-1) در مرحله شش برگی به مدت یک هفته اعمال شد و نمونه گیری طی این مدت در فواصل زمانی (صفر، 4، 12، 24، 48، 96 و 168 ساعت) پس از اعمال تیمار، از پهنک برگ اول غلاف برای اندازه گیری غلظت ABA و در آزمایش دیگر 4 ساعت پس از اعمال تیمار شوری هورمون فلوریدن با غلظت 50 میکرو مول فقط برای یکبار بر روی برگ ها پاشیده شد و در پایان دوره تنش از برگ رفرنس برای اندازه گیری میزان سدیم و پتاسیم استفاده شد. در این آزمایش ماده خشک ریشه و اندام هوایی در هر دو رقم تحت اثر تیمار شوری نسبت به شرایط نرمال بصورت معنی دار کاهش یافت، ولی این کاهش در رقم حساس به شوری (IR29) بسیار بیشتر بود. تغییرات غلظت پتاسیم تحت شرایط تنش نسبت به تیمار نرمال در ارقام معنی دار نبود، تیمار شوری موجب ازدیاد تجمع معنی دار سدیم در هر دو رقم حساس و متحمل در تیمار پاشش فلوریدن گردید. البته میزان تجمع سدیم در رقم متحمل کمتر از نصف میزان تجمع آن در رقم حساس بود. در رقم متحمل تحت تیمار تنش غلظت ABA بصورت معنی داری افزایش یافت، حال آنکه در رقم حساس این افزایش معنی دار نبود.

جهت بررسی تاثیر مقادیر و زمان های مختلف مصرف نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی محصول کنجد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان بهبهان اجرا شد. فاکتور اول شامل 5 سطح نیتروژن (0، 25، 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار) از منبع اوره و فاکتور دوم زمان مصرف نیتروژن در دو سطح بود. تیمار اول مصرف کود در دو مرحله (پیش از کشت + قبل از گلدهی) و تیمار دوم در سه مرحله (پیش از کشت + قبل گلدهی+ قبل از کپسول دهی) در مقادیر مساوی مصرف شد. نتایج نشان داد که بهترین تیمار از لحاظ عملکرد دانه و عملکرد روغن دانه مربوط به مصرف 75 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در دو مرحله بود. اثرات تیمارها، میزان و زمان مصرف نیتروژن، همچنین برهمکنش متقابل آنها بر درصد روغن دانه معنی دار نبود. در مورد برخی از صفات کمی مثل ارتفاع بوته و تعداد شاخه های فرعی ملاحظه شد که با بالا رفتن مقدار نیتروژن در این دو صفت نیز افزایش معنی داری حاصل شد. با افزایش مصرف نیتروژن در این تحقیق درصد آلودگی بوته های کنجد به بیماری فیلودی و بوته میری افزایش یافت بطوریکه حداکثر آلودگی در تیمار 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص حاصل شد. با توجه به هدف از کشت دانه های روغنی از جمله کنجد افزایش میزان روغن قابل استحصال در واحد سطح است و با توجه به اینکه بهترین انتخاب برای تیمار کودی تیماری ست که علاوه برداشتن عملکرد بالا دارای درصد روغن و عملکرد روغن بالا باشد و با هدف مصرف کمترین میزان کود بهترین، در این پژوهش بهترین تیمار مصرف نیتروژن در ارتباط با صفات مورد بررسی تیمار مصرف 75 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و در دو مرحله (پیش از کشت + قبل از گلدهی) معرفی شد.

به منظور بررسی اثرات مقادیر مختلف آبیاری بر عملکرد دانه و میزان کلروفیل برگ ها در مراحل مختلف رشد چهار رقم کلزا، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان خرم آباد انجام گرفت. فاکتور اصلی شامل آبیاری در 4 سطح، (آبیاری معمولی «شاهد»، قطع آبیاری از مرحله ساقه دهی به بعد، قطع آبیاری از مرحله گلدهی به بعد و قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) و فاکتور فرعی شامل رقم در 4 سطح شامل ارقام: آر، جی، اس 003، ساری گل، آپشن 500 و هایولا 401 بودند. تنش کمبود آب باعث کاهش معنی دار تعداد خورجین در بوته، وزن هزار دانه و در نتیجه عملکرد دانه، عملکرد روغن دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت نسبت به شاهد گردید. از آنجائی که تیمارهای محدودیت آب آبیاری در مقایسه با تیمار شاهد منجر به افزایش کارآیی مصرف آب گردید، این تیمارها می توانند جهت صرفه جویی در مصرف آب در تولید کلزا به کار گرفته شوند. مقایسه چهار رقم آزمایشی نشان داد که از نظر صفات تعداد خورجین در متر مربع، تعداد خورجین در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه، رقم هایولا 401 برتری معنی داری بر ارقام آپشن 500، ساری گل و آر، جی، اس003 داشت. به طور کلی، در صورت محدودیت آب، قطع نمودن آب آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد در مقایسه با شرایط شاهد و استفاده از رقم هایولا 401 به دلیل کارکرد مناسب تر در افزایش عملکرد دانه و نیزروغن آن، در منطقه مورد مطالعه توصیه می شود.