زیست شناسی دریا (بیولوژی دریا)
سال:1390 | دوره:3 | شماره:11 |تعداد مقالات:10

گاوماهی خزری گونه ای از خانواده گاوماهیان دریای خزر بوده که از لحاظ اکولوژیکی به ویژه به دلیل بومی بودن و قرار گرفتن در زنجیره غذایی ماهیان شکارچی اهمیت دارد. هدف اصلی این پژوهش، بررسی عادت غذایی (تنوع، اولویت، تغییرات فصلی، منطقه ای و سنی) این ماهی در سواحل استان گیلان بوده است. نمونه برداری به صورت ماهانه در 4 ساحل لیسار آستارا، انزلی، چمخاله و چابکسر و در ناحیه عمقی ساحل تا 15 متری و از مهر 84 تا شهریور 85 و با استفاده از ترال کفی صورت گرفت. نتایج بررسی بر روی 701 نمونه ماهیان تغذیه کرده نشان داد که دارای طول کل 24 تا 176 میلی متر با میانگین 88.70±31.4 میلی متر، وزن 0.15 تا 65.10 گرم با میانگین 10.85±11.7 گرم و سن + 0 تا + 6 با میانگین 1.96±1.4 سال می باشند. شاخص های تهی بودن لوله گوارش 8.72 درصد، طول نسبی لوله گوارش 0.76±0.17 و شدت تغذیه 267.7±263.3 تعیین گردید که در ایستگاه های مطالعاتی، فصول سال، اعماق سه گانه و سنین مختلف ماهی تفاوت هایی را نشان دادند. مشخص گردید گاوماهی خزری در سواحل گیلان، از 30 نوع طعمه جانوری شامل زئوپلانکتون ها (8 گروه)، کف زیان (15 گروه) و ماهیان (7 گروه) تغذیه نموده و این ماهی عمدتا در جوانی به طور مخلوط از زئوپلانکتون ها و کف زیان ریز و پس از آن از کف زیان تغذیه می نمایند. گاماریدها در 44.7، دوکفه ای ها در 38.9، کوماسه ها در 24.8 و کرم ها در 19.7 درصد ماهیان شکم پر مشاهده شدند. از نظر تعداد در بین کف زیان، دوکفه ای ها با 26.9، کوماسه با 25.9 درصد، گاماریده با 25.3 درصد و استراکودا با 10.9 درصد تعداد طعمه در لوله گوارش این ماهی غالب بودند. در یک نتیجه گیری می توان گفت که گاوماهی خزری در منطقه مطالعاتی، متنوع خوار، گوشتخوار، کف زی خوار و مخلوط خوار (نرم تنان و سخت پوستان) می باشد.

هدف از این تحقیق شناسایی و بررسی تراکم پاروپایان خانواده Paracalanidae در آب های حوالی راس بحرکان (بندر هندیجان - شمال غرب خلیج فارس) بود. نمونه برداری از زئوپلانکتون ها در ماه های تیر، شهریور، آبان، دی، اسفند 1389 و اردیبهشت 1390 توسط تور پلانکتون گیری با چشمه 100 میکرون صورت پذیرفت. فاکتورهای محیطی از قبیل دما و شوری مورد سنجش قرار گرفتند. در طول این مطالعه، 5 گونه از خانواده  Paracalanidaeشناسایی شد که گونه Paracalanus parvus با فراوانی نسبی 53 درصد در میان افراد این خانواده، اولین گونه غالب در طول دوره مطالعاتی محسوب شد. بیشترین میزان تراکم خانواده Paracalanidae در تابستان (تیر و شهریور) و کمترین میزان آن نیز در زمستان (دی و اسفند) بدست آمد.

تحقیق حاضر از بهمن 1389 تا مرداد 1390 به منظور تعیین میزان فلزات سنگین (سرب، نیکل و کادمیوم) در بافت های کبد و عضله ماهی طلال  (Rastrelliger kanagurta)در آب های بندرعباس (استان هرمزگان) صورت گرفت. تعداد 20 قطعه ماهی طلال از مناطق تخلیه صید به روش تصادفی تهیه شده، زیست سنجی کالبد شکافی و از نظر آلودگی به فلزات سنگین مورد بررسی قرار گرفتند. پس از انجام زیست سنجی جهت استخراج فلزات از بافت های مورد بررسی از روش هضم Microwave Digestion استفاده و مقادیر سرب، کادمیوم و نیکل بوسیله دستگاه جذب اتمی Varian مدل AA 100 تعیین گردید. میانگین غلظت نیکل، کادمیوم و سرب در کبد به ترتیب 0.4017±0.0154، 0.1711±0.0123، 0.0854±0.0018 و در عضله به ترتیب 0.2235±0.0121، 0.0800±0.0034، 0.0321±0.0016 میکروگرم بر گرم وزن خشک بود. در مقایسه با استانداردهای جهانی نظیر WHO، EPA، UK، MAFF و NHMRC میانگین غلظت فلزات پایین تر از حد مجاز بود. بررسی نتایج بوسیله آزمون  ANOVAنشان داد بین غلظت فلزات نیکل، کادمیوم و سرب در بافت های کبد و عضله تفاوت معنی داری وجود داشته (P<0.05) و بین فاکتورهای زیستی و میزان این فلزات همبستگی معنی داری وجود ندارد.

آلودگی اکوسیستم های آبی به فلزات سنگین به یکی از مشکلات جهانی در کشورهای در حال توسعه و نیز کشورهای توسعه یافته جهان تبدیل شده است. در این پژوهش، به بررسی غلظت فلزات نیکل و وانادیوم با نمونه برداری از رسوبات سطحی و صدف های صخره ای  (Saccostrea cucullata)از 6 ایستگاه در طول سواحل بندرلنگه و جزیره هندورابی به ترتیب در پاییز 1389 و بهار 1390 پرداخته شده است. نتایج حاصله بیانگر آن است که میانگین غلظت عنصر نیکل در بافت نرم صدف های صخره ای در سواحل بندرلنگه مقادیر بالاتری را نسبت به مقادیر آن در جزیره هندورابی نشان دادند، در حالی که میزان تجمع عنصر وانادیوم در بافت های مختلف (بافت نرم و پوسته) صدف های صخره ای در سواحل جزیره هندورابی بالاتر مشاهده گردید. همچنین نتایج نشان دادند که همبستگی مثبت و معنی داری میان غلظت عناصر نیکل و وانادیوم در پوسته صدف های صخره ای و رسوبات سطحی جزیره هندورابی وجود دارد، اگر چه هیچ گونه همبستگی میان غلظت عناصر سنگین در بافت نرم و رسوب سطحی مشاهده نشد. علاوه بر آن، همبستگی مثبت و معنی داری میان غلظت عنصر نیکل در بافت نرم صدف و رسوبات سطحی بندرلنگه مشاهده شد، همچنین عنصر وانادیوم همبستگی معنی داری را میان پوسته صدف و رسوب سطحی نشان داد. در کل در جزیره هندورابی بافت سخت (پوسته) صدف برای پایش زیستی فلزات نیکل و وانادیوم بهتر از بافت نرم یافت شد، در حالی که در منطقه بندرلنگه بافت نرم و پوسته صدف به ترتیب شاخص زیستی مناسب تری برای فلزات نیکل و وانادیوم مشاهده شدند.

این مطالعه با هدف دستیابی به بهترین تراکم روتیفر تحت تاثیر دو فاکتور دما و تغذیه جلبکی در دی ماه 1388 انجام شد. در این بررسی روتیفر گونه Brachionus rotundiformis در شرایط آزمایشگاهی در سه سطح دمای (25، 30 و 35 درجه سانتی گراد) و تغذیه جلبک با سه نوع جیره جلبکی شامل (تغذیه منحصرا با Chlorella، تغذیه منحصرا باNannochloropsis oculata  و تغذیه با ترکیب دو جلبک Nannochloropsis و Chlorella) مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که با افزایش دما تراکم روتیفرها افزایش می یابد، بطوری که در دمای 25 درجه سانتی گراد با کمترین میانگین تراکم و در دمای 35 درجه سانتی گراد با بیشترین میانگین تراکم روتیفر مواجه شده که اختلاف معنی داری را نشان داد (P<0.05). در درجه حرارت 35 درجه سانتی گراد و تغذیه با Nannochloropsis oculata بیشترین تراکم روتیفرها مشاهده شد (308.75 روتیفر در میلی لیتر).

سواحل استان خوزستان به خاطر عمق کم، ورود آب شیرین به منطقه، کدروت زیاد و گل آلودگی آب دریا وجود خورهای فراوان و وسیع با آب دائمی از سایر قسمت های خلیج فارس متمایز می باشد. در این بررسی بیولوژی میگوی سفید (Metapenaeus affinis) در استان خوزستان در دو منطقه از دریا (لیفه و بحرکان) و در خوریات ماهشهر مورد مطالعه قرار گرفت . در مجموع 25851 قطعه میگو شامل 12085 قطعه نر (47 درصد) و 13766 قطعه ماده (53 درصد) بررسی شدند. میگوهای ماده در لیفه دارای دامنه طولی 172-51 میلی متر در بحرکان 177-67 میلی متر و در خوریات 163-38 میلی متر و میگوهای نر در لیفه - بحرکان و خوریات به ترتیب دارای دامنه های طولی 148-64، 144-63، 141-53 میلی متر بودند. نزولGSI  در ماه های خرداد و مرداد بیانگر تخم ریزی میگوی سفید در اواسط بهار تا اواسط تابستان می باشد. میگوهای ماده در لیفه از گروه طولی 105-102 میلی متر و در بحرکان از گروه طولی 137-134 میلی متر میگوها به بلوغ رسیدند. چرخه زیستی میگوی سفید در آب های خوزستان مشتمل بر حضور میگوهای بالغ و درشت تر در دریا و میگوهای کوچک تر و نابالغ در خوریات است. میگوهای بزرگتر در اسفند ماه بتدریج از مناطق دوردست دریا به سواحل استان مهاجرت و با ماندگاری در سواحل و افزایش دما در خرداد تا مرداد تخم ریزی کرده و پس از آن به مناطق عمیق تر باز می گردند. میگوهای جوان تغذیه و رشد اولیه خود را در خورها گذرانده و تا اواخر پاییز در خوریات باقی می مانند و با کاهش دما به دریا مهاجرت می کنند.

هر ساله از طریق تکثیر مصنوعی میلیون ها عدد بچه ماهی سفید به رودخانه های ورودی به دریای خزر رهاسازی می شوند. در این بین مولدین نر نقش مهمی در فرآیند تکثیر مصنوعی دارند. به این دلیل بررسی اثر ترکیبات بیوشیمیایی اسپرم بر کارایی تکثیر مصنوعی ماهی سفید مهاجر به رودخانه سفیدرود در نیمه اول فروردین ماه 1390 در مرکز تکثیر، پرورش و بازسازی ذخایر ماهیان استخوانی شهید انصاری رشت انجام پذیرفت. در این بررسی از اسپرم 20 مولد نر (10 نمونه مولدین نر 3 ساله و 10 عدد مولد نر 4 ساله) و از تخم 10 عدد مولد ماده 4 ساله برای تکثیر استفاده شد. حدود یک میلی لیتر از اسپرم هر ماهی نر برای انجام لقاح و 1 میلی لیتر به آزمایشگاه برای بررسی ترکیبات بیوشیمیایی انتقال داده شد. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین و انحراف معیار ترکیبات بیوشیمیایی در ماهیان 3 و 4 ساله مورد بررسی به ترتیب 3.1±1.2 و 2.3±0.68 گلوکز (میلی گرم در دسی لیتر)، 23.5±16.25 و 30.6±17.1 آلکالین فسفاتاز (میلی گرم در دسی لیتر)، 18.3±5.8 و 22.4±8.48 کلسترول (میلی گرم در دسی لیتر)، 291±135.7 و 297.1±123.8 پروتئین کل (میلی گرم در لیتر)، 26.3±8.26 و 23.4±7.52 تری گلیسیرید (میلی گرم در دسی لیتر)، 18.7±3.3 و 20±3.5 اوره (میلی گرم در دسی لیتر) بدست آمد. جهت انجام آنالیز آماری و رسم نمودارها از نرم افزار SPSS و اکسل استفاده گردید. بر اساس نتایج به دست آمده تخم های حاصل از لقاح اسپرم های مولدین نر 4 ساله بیشترین میانگین درصد لقاح (87 درصد) و درصد تفریخ (82 درصد) و تخم های حاصل از لقاح اسپرم های مولدین نر 3 ساله کمترین میانگین درصد لقاح (78 درصد) و درصد تفریخ (74 درصد) را داشتند. ارتباط گلوکز با درصد لقاح و ارتباط آلکالین فسفاتاز با درصد لقاح و درصد تفریخ منفی و عکس بدست آمد. همچنین ارتباط کلسترول، پروتئین کل، تری گلیسیرید و اوره با درصد لقاح و درصد تفریخ مثبت و مستقیم محاسبه گردید.

این تحقیق به منظور تاثیر پربیوتیک مانان الیگوساکارید روی رشد، بازماندگی، ترکیب بدن و مقاومت به تنش شوری در بچه ماهی کلمه  (Rutilus rutilus)به مدت 8 هفته در تابستان 1389 انجام شد. بچه ماهیان با میانگین وزن 375±37.4 میلی گرم با تراکم 100 عدد در مخازن پلاستیکی توزیع شدند. آزمایش با استفاده از طرح کاملا تصادفی شامل سطوح صفر (شاهد)، 0.5، 1، 1.5 و 2 گرم مانان الیگوساکارید به ازای هر کیلوگرم جیره تجاری (38.45 درصد پروتئین و 9.87 درصد چربی) با سه تکرار طراحی شد. نتایج بدست آمده از نظر میزان رشد و کارایی تغذیه تفاوت آماری معنی داری را بین تیمارها نشان نداد (P>0.05). بیشترین نرخ بازماندگی بدون هیچ گونه تفاوت معنی داری در ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی 2 گرم مانان الیگوساکارید به ازای هر کیلوگرم مشاهده گردید (P>0.05). نتایج آنالیز رگرسیون حاکی از همبستگی مثبت بین شاخص های رشد و بازماندگی با افزایش سطح مانان الیگوساکارید در جیره بود. میزان بازماندگی ماهیان پس از گذشت 48 ساعت تنش شوری 10 گرم در لیتر از نظر آماری تفاوتی نداشت (P>0.05). یافته های آنالیز لاشه نشان داد که هیچ یک از تیمارها بر ترکیبات بدن بچه ماهیان کلمه پرورشی تاثیر معنی داری نگذاشتند (P>0.05). نتایج این بررسی نشان داد استفاده از 2 گرم مانان الیگوساکارید بازای هر کیلوگرم غذا می تواند باعث بهبود مقاومت و افزایش بقای بچه ماهیان کلمه در تنش شوری شود.