زیست شناسی دریا (بیولوژی دریا)
سال:1389 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:9

دمای سطح آب دریا به عنوان یک شاخص مهم اقلیمی و میزان غلظت کلروفیل a به عنوان یک شاخص بیومس فیتوپلانکتونی دو پارامتر مهم در مطالعات زیست دریایی هستند. دریای خزر به عنوان یک ذخیره گاه ویژه زیست آبی در دنیا مطرح است. از این رو پایش دمای سطح آب دریا و غلظت کلروفیل a جهت ارزیابی مسائل و تهدیدات آن ضروری است. بمنظور انجام این بررسی، داده های سنجنده مادیس ماهواره های آکوا و ترا از منطقه دریای خزر جمع آوری گردید. بعد از انجام عملیات پیش پردازش تصاویر، الگوریتم های استخراج دمای سطح دریا و کلروفیل a بر روی تصاویر اعمال گردید. سپس سری زمانی ماهانه دمای سطح دریا و کلروفیل a از ژانویه 2003 تا دسامبر 2009 تطویل گردید. نتایج آزمون روند من کندال فصلی نشان دهنده وجود روند افزایشی میزان غلظت کلروفیل a و عدم وجود روند در دمای سطح دریا در دوره مطالعاتی است. همچنین بر اساس آزمون پتیت یک تغییر معنادار در میزان غلظت کلروفیل a از نیمه سال 2006 مشاهده گردید. بررسی رابطه دمای سطح دریا با کلروفیل a به صورت یک همبستگی مثبت قابل توضیح است. به طوریکه 65 درصد از غلظت کلروفیل a توسط دمای سطح دریا با استفاده از مدل رگرسیون خطی قابل توجیه است، که آزمون F فیشر معناداری این رابطه را تایید می کند.

در این پژوهش تعداد 186 قطعه ماهی قزل آلای خال قرمز (Salmo trutta fairo) در سال 1384 از خرداد ماه تا آذر ماه بوسیله دام گوشگیر شناور در دریاچه پشت سد لار صید و مورد بررسی قرار گرفتند. ماهیان صید شده 2 تا 5 ساله با میانگین سنی 3.0±0.7 بودند. میانگین طول چنگالی و وزن آنها به ترتیب 27.5±6.0 سانتی متر و 235.1±124.0 گرم بود. میانگین شدت تغذیه ماهیان 148.2±85.9 و بیانگر وضعیت نامطلوب تغذیه ماهی بود. میانگین شاخص طول نسبی روده، به میزان 0.47±0.08 و شاخص ضریب وضعیت 0.91±0.14 تعیین گردید. محتویات دستگاه گوارش قزل آلای خال قرمز در این دریاچه شامل خانواده های Daphniidae،Chironomidae  و Cytherideidae بودند که به ترتیب با 63.970 درصد، 17.981 درصد و 13.034 درصد بیشترین طعمه های این ماهی را نشان می دادند. با اینکه خانواده Tubificidae با 77.12 درصد بیشترین فراوانی زی توده کف زیان را در بستر دریاچه به خود اختصاص می داد ولی درصد فراوانی شان در دستگاه گوارش ماهی 0.002 بود که عدم تمایل ماهیان را به تغذیه از آنها نشان می داد. همچنین در محتوای دستگاه گوارش این ماهی علاوه بر هم جنس خواری طیف گسترده ای از موجودات بستر زی متعلق به رده حشرات آبزی و خشکی زی و نرم تنانی از خانوادهLimnaeidae  شناسایی گردید. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که این ماهی در دریاچه علاوه بر تغذیه از زیستمندان دریاچه ای طیف گستردهای از موجودات متعلق به اکوسیستم رودخانه ای را در جیره غذایی طبیعی خود دارد که در نتیجه جابجایی مکرر ماهیان در بین این دو اکوسیستم حوزه دریاچه پشت این سد صورت می گیرد.

جهت برآورد میزان صید ضمنی شناورهای سنتی ترالر میگوگیر در آبهای شمال غرب خلیج فارس (استان خوزستان) گشت های تحقیقاتی با استفاده از لنج های صیادی انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه به سه زیر طبقه دهانه خورموسی، بحرکان و لیفه - بوسیف تقسیم بندی و تعداد 164 ایستگاه بصورت تصادفی انتخاب شد. نمونه برداری در دو فصل پاییز و تابستان با روش مساحت جاروب شده (یک بار در هر ایستگاه) انجام گردید. در طول دوران نمونه برداری در زیر طبقه های دهانه خورموسی، بحرکان و لیفه - بوسیف به ترتیب تعداد 25، 29 و 28 گونه آبزی صید شد. میانگین میزان صید آبزیان به ازای سطح مناطق مذکور به ترتیب 3343، 4928 و 5467 کیلوگرم بر مایل مربع دریایی و میزان صید ضمنی 2884، 4029 و 4860 کیلوگرم بر مایل مربع دریایی بدست آمد. از میان گونه های صید شده گونه کفشک زبان گاوی (14.74 درصد وزنی) بیشترین و گونه سارم (0.3 درصد وزنی) کمترین درصد توده زنده را به خود اختصاص دادند. میانگین میزان صید ضمنی 3925 کیلوگرم بر مایل مربع و نسبت صید ضمنی به کل صید 0.44 برآورد گردید.

تحقیق حاضر با هدف برآورد پارامترهای رشد کیلکای آنچوی (Clupeonella engrauliformis Svetovidov, 1941) در جنوب دریای خزر انجام گرفت. در این مطالعه که طی سال 1389 انجام شد، نمونه ها هر دو هفته یک بار از بندر صیادی بابلسر جمع آوری شدند. در آزمایشگاه، اندازه گیری و کلاس بندی طولی و وزنی انجام شد. تعیین سن با استفاده از اتولیت ساجیتا صورت گرفت و نتایج با سالهای گذشته مقایسه شد. میانگین طول و وزن کل ماهیان به ترتیب 116.78±16.5 میلی متر و 12.59±4.2 گرم بود که در مقایسه با سالهای گذشته افزایش داشت. پارامترهای رشد برای جنس ماده و جنس نر به ترتیبL¥=138.7mm, k=0.55yr-1, t0=-0.42yr  و L¥=160.5mm و k=0.25yr-1 t0=-0.92yr برآورد شد. رابطه طول و وزن در جنس ماده W=0.00008FL2.50 (R2=0.902) و در جنس نرW=0.00007FL2.52 (R2=0.921) بود که الگوی رشد آلومتریک داشتند. ماهیان ماده از 6 گروه سنی، شامل 2 تا 7 سال و ماهیان نر از 7 گروه سنی، شامل 1 تا 7 سال تشکیل شده است. میانگین سن ماهیان ماده و نر به ترتیب 4.58±1.43 و 3.86±1.62 سال بود. در جمعیت این گونه، گروه سنی 4 ساله با فراوانی 26.55 درصد غالب بود. نتایج نشان داد که طی سال های اخیر، ساختار جمعیت کیلکای آنچوی، مسن تر شده و طول و وزن آنها افزایش یافته است. این تغییرات می تواند ناشی از ضعف در روند بازسازی ذخایر این گونه باشد که خود تحت تاثیر ورود شانه دار مهاجم و صید بی رویه قرار گرفته است.

در این تحقیق اثر تجویز خوراکی عصاره خام گیاه آلوئه ورا در ماهی شیطان قرمز (Red devil) با نام علمی Amphilophus labiatus مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه غلظت 0.1، 0.5 و 1 درصد عصاره خام گیاه آلوئه ورا (در سه تکرار) با خوراک بیومار مخصوص ماهیان گوشتخوار مخلوط شده و ماهی ها به مدت 60 روز با این خوراک تغذیه گردیدند. تیمار کنترل با خوراک فاقد عصاره آلوئه ورا تغذیه شد. در انتهای دوره، فاکتورهای رشد مقایسه و تلفات طول دوره نیز بین تیمارها بررسی گردید. تیمارها در انتهای دوره با باکتری زنده آئروموناس هیدروفیلا چالش داده شدند و تلفات بعد از چالش بین تیمارها مقایسه گردید. نتایج مشخص کرد که تجویز میزان 0.5 و 1 درصد عصاره خام آلوئه ورا باعث افزایش معنی دار در درصد افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی و نرخ رشد ویژه می گردد (P<0.05). ولی خوراک حاوی 0.1 درصد عصاره آلوئه ورا تفاوت معنی داری در فاکتورهای رشد مورد بررسی ایجاد ننمود. تلفات بعد از چالش با باکتری آئروموناس هیدروفیلا نیز در تیمارهای 0.5 و 1 درصد عصاره آلوئه ورا کاهش معنی داری نسبت تیمار شاهد نشان داد، ولی در تیمار 0.1 درصد تفاوت معنی داری مشاهده نگردید (P>0.05). بطور کلی می توان گفت مناسب ترین غلظت آلوئه ورا در خوراک برای تحریک رشد و افزایش مقاومت در برابر عفونت های باکتریایی، 0.5 درصد می باشد.

این مطالعه به منظور بررسی وضعیت سلامتی رودخانه سنبل رود در منطقه سوادکوه برای درک بهتر نقش بی مهرگان کف زی در خودپالایی زیستی در اثر ورود فاضلاب در نقاط مختلف انجام شد. رودخانه سنبل رود از چشمه های واقع در کوه های روستای کلیج خیل منطقه سوادکوه شروع شده و در انتها به رودخانه بابل رود که یکی از شاخه های ورودی حوضه جنوبی دریاچه خزر است، می پیوندد. نمونه ها از 4 ایستگاه به ترتیب در جنگلهای روستای کلیج خلیل سوادکوه (ایستگاه اول)، منطقه شهرک صنعتی اسلام آباد (ایستگاه دوم)، سد خاکی سنبل رود (ایستگاه سوم) و محل تلاقی رودخانه سنبل رود با بابل رود (ایستگاه چهارم) تهیه شدند. نمونه برداری از پاییز 1388 تا تابستان 1389 انجام گردید. به طور کلی کف زیان رودخانه سنبل رود از سه شاخه بندپایان و کرم های پهن و نرم تنان شامل 3 رده، 6 راسته و 14 خانواده تشکیل شدند که حداکثر تنوع و تراکم در فصل پاییز و حداقل تنوع و تراکم را در فصل تابستان در تمام ایستگاه ها نشان داد. همچنین ایستگاه چهارم و سوم به ترتیب دارای بیشترین و کمترین تنوع و تراکم بودند. کیفیت آب رودخانه سنبل رود بر اساس راهنمای کیفی آب هیلسنهوف برای تمامی ایستگاه ها به غیر از ایستگاه سوم با شرایط عالی ارزیابی شده است. رودخانه سنبل رود با دارا بودن شیب زیاد، بستر سنگلاخی و شنی ماسه ای و انجام عمل خودپالایی بطور کامل یک اکوسیستم مناسب برای موجودات آبزی است، ولی به علت افزایش مواد آلی و فاضلاب های کارخانه ای واقع در شهرک صنعتی در ایستگاه سوم و همچنین افزایش آلودگی آب ناشی از پساب مزارع پرورش ماهی گرم آبی در داخل سد خاکی سنبل رود و اضافه شدن پساب های خانگی روستاهای همجوار همچون روستای سیدکلا و شیردار کلا باعث افزایش آلودگی و افزایش تروفی کف زیان مقاوم به آلودگی شده و بر جامعه کف زیان تاثیر می گذارد.

در این تحقیق تاثیر غلظت های مختلف نانوسیلور بر میزان رشد و تکثیر جلبک سبزآبی آنابنا (Anabaena flos-aquae) به مدت 3 ماه در سال 1389 در پژوهشکده آبزی پروری آب های داخلی بندر انزلی به صورت آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش با 6 تیمار و 1 شاهد در 3 تکرار (مجموعا 21 تیمار) با استفاده از استوک خالص جلبک سبزآبی و محیط کشت زایندر منفی، با غلظت های مختلفی از نانوسیلور در شرایط آزمایشگاهی (درجه حرارت 25-23 درجه سانتی گراد و شدت نور 350±3500 لوکس) به مدت 96 ساعت انجام پذیرفت. پس از مدت مذکور، بوسیله دستگاه اسپکتروفتومتر (طیف سنج) میزان جذب نوری نمونه ها در طول موج 750 نانومتر خوانده شد. علاوه بر آن در مراحل شروع و پایان آزمایش شمارش جلبک های مورد آزمایش با استفاده از لام توما صورت گرفت. سپس برای اندازه گیری میزان کلروفیل a در نمونه ها، هر 3 تکرار با همدیگر مخلوط، حجم مشخصی از آن توسط دستگاه پمپ خلاء (میلی پور) فیلتر و میزان کلروفیل a در نمونه ها بر حسب میکروگرم در لیتر قرائت گردید. نتایج نشان داد که غلظت موثر نانوسیلور در محدوده 0.005 تا 0.05 میلی گرم در لیتر در جلبک سبزآبی بوده و حداکثر رشد این جلبک ها در غلظت 0.005 میلی گرم در لیتر از نانوسیلور بدست آمد. طبق بررسی های انجام شده رشد و تکثیر جلبک آنابنا در غلظت هایی از نانوسیلور که به بیشترین مقدار خود رسیده بود، دارای رشد منفی بود.

در این مطالعه تاثیر 5 جیره آزمایشی با سطح یکسان پروتئین 45 درصد و انرژی 370 کیلوکالری در 100 گرم با منابع پروتئینی مختلف با 3 تکرار برای هر تیمار که مجموعا 15 مخزن آزمایشی را تشکیل داده و در قالب یک طرح کاملا تصادفی بر روی شاه میگوی چنگال باریک مورد ارزیابی قرار گرفت. منابع اصلی تامین کننده پروتئین پودر ماهی(F)  و آرد سویا (S) بوده و بتدریج پودر ماهی از 100 درصد در جیره با 100 درصد آرد سویا جایگزین گردید. جیره های آزمایشی شامل F70/S30، F30/S70، F50/S50، F0/S100 و F100/S0 بودند. نتایج نشان دادند که جیره هایF100/S0  و F70/S30 نتایج بهتری را در افزایش وزن، نرخ رشد ویژه، ضریب بهره برداری پروتئین، ضریب تبدیل غذایی و میزان مصرف غذای روزانه داشت. با توجه به عدم وجود اختلاف معنی دار در سطح اعتماد 95 درصد بین تیمارهای تغذیه شده با جیره غذایی حاوی F100/S0 و تیمارهای تغذیه شده با جیره غذایی حاوی F70/S30 از نظر توجیه اقتصادی برای ساخت جیره های تجاری جیره حاوی F70/S30 توصیه می گردد.