اکوبیولوژی تالاب (تالاب)
سال:1388 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

در این تحقیق محدوده اطراف تالاب انزلی درحد فاصل جاده رشت-کپورچال و دریای خزر به دو زون زراعی و شهری تقسیم شد. پیچیدگی شبکه راه از طریق تشکیل ماتریس اتصالات و ارتباط بین شاخص های پیچیدگی شبکه با تخریب سیمای سرزمین مورد ارزیابی قرار گرفت. به وسیله ماتریس اتصالات و تحلیل شبکه در هر زون پارامتر های γ،β ، α%، μ مربوط به شبکه راهها که نماینگر دسترسی و شدت ارتباطات هستند محاسبه شدند. مقدار γ،β ، α%، μ در زون زراعی 0.4، 1.11، 2 درصد، 60 و در زون شهری به ترتیب 0.37،1.10 ،1.1  درصد، 66 به دست آمد. بیشترین نفوذ انسانی مربوط به زون شهری است و تعداد نقطه های تقاطع و اتصال ها در این زون بیشتر از زون زراعی است و امکان برقراری ارتباط در زون شهری از زون زراعی بیشتر است که منجر به پهروشدگی و تخریب بیشتر سیمای سرزمین می شود. شاخص γ و β در زون زراعی بالاتر از زون شهری محاسبه شده که با توجه به پایین تر بودن شاخص دسترسی می تواند نشانه اتصالات کوتاه و پر تراکم مسیرهای منتهی به باغات و زمین های کشاورزی که نوعی دسترسی محلی محسوب می گردد باشد. این مسیرها هر چند کوتاه هستند اما تراکم بالای آن ها منجر به تخریب سیمای سرزمین در زون زراعی می گردد.

به منظور مشخص کردن تنوع پرندگان آبزی و کنارآبزی زمستان-گذران در تالاب های آلاگل، آلماگل، آجی گل و گمیشان واقع در استان گلستان مذکور داده های سرشماری پرندگان در سال های 1385-1381، جمع آوری شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان، مورد تحلیل قرار گرفت. غنای گونه ای، فراوانی گونه ها، شاخص های تنوع گونه ای و تراکم پرندگان برای هر یک از تالاب ها محاسبه و با یکدیگر مقایسه گردید. بیشترین تعداد و فراوانی گونه ها مربوط به تالاب گمیشان (141858 قطعه پرنده از 87 گونه) و کمترین آن مربوط به تالاب آجی گل (485 قطعه پرنده از 34 گونه) بود. در همه تالاب های مورد مطالعه تعداد گونه و فراوانی پرنده های آبزی بیشتر از کنارآبزی بود. تالاب گمیشان از نظر غنای گونه ای استاندارد شده (Rarified species richness) و تنوع گونه ای شانون ـ وینر، بالاترین امتیاز را داشت ولی بیشترین مقدار غالبیت گونه ای سیمپسون و یکنواختی گونه ای کامارگو و سیمپسون مربوط به تالاب آجی گل بود. از نظر تراکم، تالاب آلماگل بیشترین تراکم پرندگان را در واحد سطح داشت. تالاب های آلاگل و گمیشان بیشترین شباهت را از نظر ترکیب گونه ای پرندگان نشان دادند، در حالی که تالاب های آلماگل و آجی گل از این نظر کمترین شباهت را داشتند .

در این بررسی میزان غلظت فلزات سنگین (مس، روی، آهن، سرب، کروم و جیوه کل) و کل هیدروکربن نفتی (TPH) در سه ایستگاه از محل استقرار کشتیهای تجاری و مسیر رفت و آمد لنج ها و قایقهای دریایی (خروجی تالاب انزلی) مورد سنجش قرار گرفت. جداسازی و تغلیظ نمونه های فلزات سنگین به روش استخراج مایع-مایع انجام گرفت و بوسیله دستگاه جذب اتمی شعله تعیین غلظت گردید و میزان غلظت جیوه کل در آب با سیستم بخار سرد اندازه گیری شد. غلظت کل هیدرو کربن نفتی بر اساس روش استاندارد (ROPME) جداسازی گردید سپس بوسیله دستگاه IR غلظت کل هیدروکربن نفتی در آب تعیین شد. نتایج حاصل نشان می دهد که میانگین سالانه غلظت کل هیدرو کربن نفتی به میزان 2.94 میلیگرم بر لیتر بوده و بیشترین غلظت مواد نفتی در فصل بهار به میزان 20.1 میلیگرم بر لیتردر زیرپل شنبه بازار اندازه گیری شد که چند برابر بالاتر از استاندارد جهانی است وکمترین غلظت مواد نفتی در فصل پاییز به میزان 0.01 میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شده است. میانگین سالانه غلظت فلزات سنگین مس، سرب، کادمیم، روی، کروم، آهن و جیوه کل به ترتیب 0.751، 0.058، 0.011، 0.379، 0.007، 0.155 و 0.019 میلیگرم بر لیتر اندازه گیری شد. ایستگاه زیر پل شنبه بازار بدلیل دریافت بخشی از جریانات آبی تالاب انزلی و پسابهای خانگی شهرستان انزلی و همچنین استقرار شناورهای کیلکا و ایستگاه های قایقهای توریستی حداکثر غلظت کل هیدروکربن نفتی و فلزات سنگین مشاهده شده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که بجز غلظت جیوه غلظت سایر فلزات از حد مجاز استاندارد پایین تر می باشد.

در این تحقیق بیولوژی تولید مثل یک جمعیت محلی از گروه گونه یی pulex Gammarus در یک چشمه در روستای کمهر (فارس، سپیدان) انجام گرفت. جمعیت گاماروس ها به وسیله توری یک میلی متری جمع آوری گردید و با یک نمونه از آب چشمه به آزمایشگاه منتقل گردید. پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب شامل دمای آب، اکسیژن محلول، پی اچ آب، غلظت یون های نیترات، نیتریت، فسفات، کل مواد جامد محلول، هدایت الکتریکی، سختی کل، کلسیم و منیزیم اندازه گیری شد. سپس بر روی جمعیت گاماروس ها پارامترهای زیستی شامل طول نرها، طول ماده ها، وزن تر نرها و ماده ها، تعداد ماده های دارای تخم، تعداد تخم موجود در کیسه مارسوپیوم در حیوان ماده، نسبت جنسی نر به ماده و اندازه تخم، ضریب زادآوری (هم آوری) و تلاش تولید مثلی مورد سنجش قرار گرفت. بیشترین طول مربوط به فصل پاییز به ترتیب 1.42±0.244 و 0.9823±0.203 سانتی متر و کمترین طول مربوط به فصل زمستان و بهار 0.9±0.144 و 0.92±0.278 سانتی متر در مورد نرها و 0.85±0.145 و 0.944±0.142 سانتی متر در مورد ماده بود. طول متوسط نرها و ماده ها و وزن تر نرها در فصل پاییز افزایش و به سمت فصل بهار کاهش و در تابستان دوباره افزایش می یابد. بیشترین میانگین ضریب زاد آوری و تلاش تولید مثلی در فصل تابستان0.391±0.254  و 0.0112±0.0064 محاسبه گردید در حالی که کمترین مقدار این دو نسبت مربوط به دو فصل زمستان و پاییز بود تعداد تخم موجود در کیسه مارسوپیوم، وزن تر ماده ها، هم آوری و تلاش تولید مثلی از فصل پاییز به سمت فصل تابستان شاهد یک روند افزایشی بود و حجم تخم نیز در فصل زمستان و پاییز افزایش و در فصل بهار و تابستان با افزایش تعداد تخم اندکی کاهش یافت. همه عوامل زیستی در طول سال تغییرات معنی داری را نشان داد.

در این بررسی پتانسیل های اکوتوریستی و آسایش زیست اقلیمی تالاب انزلی با روش بیکر ارزیابی شد. شاخص بیکر نشان داد که تالاب انزلی در طول 6 ماه از سال فروردین، اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر، آبان و آذر در شرایط وجود آفتاب راحت بوده و در 2 ماه از سال تیر و مرداد در شرایط سایه دارای آسایش زیست اقلیمی است. در فصل زمستان به علت بارش فراوان و سرما و شدت وزش باد بالا از شرایط نامطلوبی برخوردار است. از نظر پتانسیل اکوتوریستی تالاب انزلی در 8 ماه از سال استفاده توریستی را داشته و با اجرای پروژه های مناسب و برنامه ریزی های درست و جامع، بهره برداری اقتصادی مناسب را به همراه دارد.

در این بررسی که از پاییز 1386 تا تابستان 1387 صورت گرفت، به منظور شناسایی ترکیب گونه ای و فراوانی ماهیان در ماهیان تالابهای استان همدان٬ به صورت فصلی از ماهیان تالابهای آق گل ملایر، پیرسلمان اسدآباد و مناطق تالابی رودخانه های حرم آباد و گاماسیاب بوسیله دستگاه صید الکتریکی، تور پرتابی و پره نمونه برداری شد. بر اساس نتایج بررسی های انجام شده بر روی 2983 ماهی صید شده، 23 گونه از 4 خانواده کپورماهیان (Cyprinidae)، رفتگرماهیان خانواده های Balitoridae و Cobitidae و گامبوزیا ماهیان (Poeciliidae) شناسایی گردید که به ترتیب دارای 17، 4، 1 و 1 گونه در مناطق مورد بررسی بودند. در تالابهای آق گل ملایر، پیرسلمان اسدآباد و مناطق تالابی رودخانه های حرم آباد و گاماسیاب بترتیب 8، 10، 17 و 19 گونه ماهی جداسازی گردیدند. همچنین 19 گونه از گونه های بومی کشور و 4 گونه ماهی شامل ماهی حوض، آمورنما یا آمورچه، کپور معمولی و گامبوزیا از گونه های غیربومی کشور هستند. در تالاب آق گل ماهی حوض نقره ای با 82.6 درصد، در تالاب پیرسلمان رفتگرماهی Seminemacheilus sp. با 26.9 درصد، در مناطق تالابی رودخانه های حرم آباد و گاماسیاب، مروارید ماهی موصل (Alburnus mossulensis) بترتیب با 32.5 و 31.8 درصد بیشترین فراوانی را دارا بودند. در کل مناطق تالابی نیز، مروارید ماهی موصل با 28.0 درصد، ماهی حوض وحشی یا نقره ای با 12.5 درصد و سیاه ماهی فلس بزرگ (Capoeta aculeata) با 11.7 درصد غالب بوده اند. در بین خانواده ها نیز، کپورماهیان 78.4 درصد و رفتگرماهیان رودخانه ای 16.8 (Balitoridae) درصد جمعیت تالابهای همدان را تشکیل داده اند. در بین ماهیان شناسایی شده، انواع غیر بومی حدود 16.9 درصد را بخود اختصاص داده اند. در بین گونه های شناسایی شده، بترتیب سیاه ماهی (buhsei C.) ، رفتگرماهی کرمانشاه (Barbatula kermanshahensis) ماهی سفید رودخانه دجله(Squalius lepidus) ، ماهی کالاشپا ( Acanthobrama marmid ) و 2 نوع از رفتگرماهیان شامل Seminemacheilus sp. و Oxynoemacheilus sp.  دارای بیشترین اهمیت اکولوژیک هستند. بررسی کنونی نشان داد که تالابهای اصلی استان همدان از نظر تنوع ماهی متوسط است.

در این بررسی گیاهان آبزی و نیمه آبزی تالااب پریشان طی سالهای 87-86 بررسی شد. در این ناحیه 54 گونه گیاهی متعلق به 48 جنس و 28 خانواده شناسایی شدند. غالبترین گونه های گیاهی آبزی غوطه ور در این تالاب Najas marina وCeratophyllum demersum  می باشند که اجتماعات وسیعی را در سطح آب تشکیل می دهند. همچنینPhragmites australis ،Typha laxmanni  و Scirpus wardianus فراوانترین گونه های مردابی هستند که اجتماعات وسیع و جالبی را در حاشیه های این تالاب بوجود می آورند. گونه های غالب نیمه آبزی و مردابی دیگر در سواحل منطقهLycopus europaeus ،Carex pachystylis ، Cyperus pygmaeus، Juncus maritimus، J. rigidus وMentha longifolia  می باشند. خانواده های Asteracea (با 6 گونه)،) Papilonaceae با 6 گونه) Scrophulariaceae (با 4 گونه) و Poaceae (با 4 گونه) به ترتیب بزرگترین خانواده های گیاهی منطقه را تشکیل می دهند. جنسJuncus  با 3 گونه نیز بزرگترین جنس است. از لحاظ تعلق جغرافیای گیاهی 50 درصد گونه ها ایران-تورانی، 14.81 درصد جهان وطنی، 12.96 درصد ایران-تورانی و صحارا-سندی و 7.40 درصد ایران-تورانی و مدیترانه ای و می باشند. طیف زیستی منطقه نیز شامل 59.25 درصد تروفیت ها، 33.33 درصد کریپتوفیتها، 3.70 درصد همی کریپتوفیت ها، 1.85 درصد کامفیت ها و 1.85 درصد فانروفیتها است.

در این مطالعه به منظور بررسی اثر نوسانهای آب دریای خزر و سیلابهای فصلی بالا دستبر تالاب انزلی و اراضی حاشیه ای آن تصویر ماهواره ای منطقه IRS-PAN مربوط به مرداد ماه سال 1385 تهیه شد. عملیات تصحیح دقیق با استفاده از نقاط کنترل زمینی و تهیه مدل رقومی ارتفاع منطقه در محیط نرم افزار PCI Geomatica صورت گرفت. با استفاده از نرم افزار Arc map و با استفاده از قابلیتهای توسعه و برنامه ریزی این نرم افزار٬ DEM تولید شده منطقه٬ خط محدوده تالاب انزلی در سال 1385و خط محدوده تالاب انزلی در صورت بالا آمدن آب استخراج شد. مساحت تالاب انزلی در وضعیت فعلی با استفاده از عکسهای ماهواره ای حدود 16779 هکتار است. مساحت تالاب در صورت بالا آمدن سطح آب به ارتفاع 0.4، 0.8 و 1.2 متر به ترتیب به 25262، 29479 و 32440 هکتار خواهد رسید. مساحت اراضی کشاورزی به زیر آب رفته اطراف تالاب نیز به ترتیب 3319، 5196، 6733 هکتار و خسارت وارده به کشاورزی منطقه در آن شرایط پیش بینی شده در بالا ٬ به ترتیب 38.2، 59.4، 76.9 میلیارد ریال تخمین زده شده است.