دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1398 | دوره:29 | شماره:2 |تعداد مقالات:20

به منظور بررسی اثر سیستم های مختلف خاک ورزی، گیاه پوششی خلر و کشت مخلوط بر عملکرد کدو تخمه کاغذی، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا همدان اجرا گردید. فاکتور خاک ورزی در سه سطح بدون خاک ورزی (NT)، خاک ورزی کمینه (MT ) و خاک ورزی مرسوم (CT) و فاکتور گیاه پوششی در دو سطح شامل گیاه پوششی خلر (C1) و بدون گیاه پوششی (C2) در کرت های اصلی و سیستم کشت در سه سطح شامل کشت مخلوط افزایشی 50% لوبیا+ کدو (I1)، کشت خالص لوبیا (I2) و کشت خالص کدو (I3) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد دانه، تعداد دانه در میوه، قطر میوه، وزن میوه، عملکر میوه، وزن هزار دانه برای کدو و عملکرد لوبیا سبز تحت تأثیر شیوه های مدیریتی قرار گرفتند. بیشترین مقدار این صفات در خاک ورزی های حفاظتی (خاک ورزی حداقل و بی خاک ورزی) همراه با گیاه پوششی و در کشت خالص هر گونه مشاهده شد. مثلا عملکرد دانه کدو با60/127 گرم بر متر مربع در کشت خالص کدو به طور معنی داری بیشتر از تیمار 50% لوبیا + کدو با عملکرد 40/121 گرم بر متر مربع بود. تیمار خاک ورزی کمینه و گیاه پوششی خلر بیشترین عملکرد دانه کدو (3/138 گرم بر متر مربع) را نشان داد که تفاوت معنی داری با تیمار بدون خاک ورزی و گیاه پوششی خلر نداشت. کمترین عملکرد دانه کدو نیز در تیمار خاک ورزی مرسوم و بدون گیاه پوششی با 2/110 گرم بر متر مربع حاصل شد. در نهایت، با توجه به شاخص نسبت برابری زمین (51/1)، کشت مخلوط افزایشی لوبیا با کدو در تمیار خاک ورزی حفاظتی با گیاه پوششی خلر بهترین مدیریت برای منطقه در جهت بهبود علمکرد محصول انتخاب شد.

گیاهان لگوم همزیستی دو جانبه با قارچ های میکوریز آربوسکولار و باکتری های ریزوبیوم دارند. قارچ های میکوریز همزیست اجباری ریشه هستند که نقش مهمی در واکنش های اکولوژیکی دارند و باکتری های ریزوبیوم در همزیستی با لگوم، گره تشکیل می دهند که محل تثبیت نیتروژن است. در این راستا آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه ای طراحی شد. چهار سطح نیتروژن (0، 2, 6 و 10 میلی مولار به فرم نیترات) بوسیله محلول غذایی نیومن و رومهلد در گلدان های 5/1 کیلوگرمی اعمال شد و روزانه با این محلول غذایی آبیاری شدند. بذرهای شبدر استریل شده در گلدان کاشته و با قارچ Rhizophagus irregularis و باکتری Rhizobium leguminosarum bv. trifoli تلقیح شدند. گیاهان شاهد بدون تلقیح با باکتری یا قارچ، کشت شدند. گیاهان شبدر پس از 12 هفته برداشت شده و وزن خشک اندام هوایی و ریشه، درصد کلنیزاسیون ریشه، تعداد و وزن گره، مقدار عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در بخش هوایی و ریشه تعیین گردید. بیشترین مقدار P ریشه در تیمارهای میکوریزی و در سطح صفر و 2 میلی مولار نیتروژن مشاهده شد. در تمامی سطوح نیتروژن حضور قارچ سبب افزایش مقدار P ریشه شد. در تمامی سطوح نیتروژن، حضور باکتری باعث افزایش معنی داری در مقدار نیتروژن بخش هوایی شد. بیشترین مقدار پتاسیم بخش هوایی (4/64 میلی گرم به ازای گلدان) در سطح 2 میلی مولار نیتروژن و تیمار غیرمیکوریزی و بیشترین مقدار پتاسیم ریشه (02/19 میلی گرم به ازای گلدان) در سطح 2 میلی مولار نیتروژن و در حضور قارچ میکوریز مشاهده شد. بیشترین وزن خشک اندام هوایی (46/4 گرم به ازای گلدان) در تیمار میکوریزی و در سطح 2 میلی مولار نیتروژن مشاهده شد. بیشترین درصد کلنیزاسیون ریشه در حضور باکتری و قارچ (50/65 درصد) بود. با افزایش سطوح نیتروژن به 6 میلی مولار، درصد کلنیزاسیون ریشه افزایش یافت، به طوری که بیشترین درصد کلنیزاسیون (01/34 ٪ ) در این تیمار مشاهده شد. بیشترین افزایش در تعداد و وزن تر گره زمانی بود که باکتری و قارچ به طور همزمان در گیاه حضور داشتند و در حضور قارچ میکوریز تعداد و وزن تر گره به ترتیب44/26 و 98/20 درصد افزایش یافت.

ارزیابی چرخه حیات (LCA) رویکردی برای مطالعه اثرات زیست محیطی تولید محصول یا انجام یک فعالیت است که بر اساس دو شاخص میزان مصرف منابع وانتشارآلاینده ها محاسبه می گردد. این مطالعه با هدف بررسی اثرات زیست محیطی تولید فلفل دلمه ای با استفاده از تکنیک ارزیابی چرخه حیات در سال های زراعی 90 تا 96 انجام شد. اطلاعات اولیه از طریق سازمان جهاد کشاورزی و مصاحبه حضوری از بین 260 نفر جامعه آماری، 152 کشاورز که از طریق فرمول کوکران تعیین شد در شهرستان دزفول به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل اثرات زیست محیطی، از روش 14040 ISO به ازای یک واحد کارکردی معادل با یک تن فلفل دلمه ای استفاده شد. گرمایش جهانی، اسیدیته، تخلیه منابع آبی، فسیلی، فسفات و پتاس شش گروه تاثیر مورد مطالعه را تشکیل می دهند. نتایج نشان داد که آلاینده CO2 و NH3 در قالب گروه های تاثیر گرمایش جهانی واسیدیته درنظام کشت فلفل دلمه ای بیشترین اثر را داشتند. مقادیرشاخص زیست محیطی (EcoX) و شاخص تخلیه منابع (RDI) به ترتیب 0492/0 و 4806/0 محاسبه شدند. گروه های تاثیراسیدیته و منابع تخلیه فسفات بترتیب بیشترین پتانسیل آسیب به محیط زیست را درقالب گروه های تاثیر زیست محیطی و تخلیه منابع داشتند. بنابراین، مدیریت مصرف کود اوره و جایگزینی بخشی از آن با منابع آلی و غیرشیمیایی در بوم نظام های کشاورزی به منظور کاهش آلودگی های زیست محیطی ایران امری ضروری واجتناب ناپذیراست.

تحلیل ردپای اکولوژیک در کشاورزی موضوعی جدید و در حال تکامل است که میزان زمین بهره ور مورد نیاز برای جبران اثرات زیست محیطی ناشی از فعالیت های گوناگون کشاورزی را مشخص می کند. در این راستا هدف اصلی تحقیق تحلیل ردپای اکولوژیکی کشت سیب زمینی و خیار در دهستان سفالگران شهرستان بهار است. رویکرد غالب پژوهش کمی و پیمایشی بوده و داده ها با استفاده از پرسشنامه به صورت مقطعی در سال زراعی 1395-1394 از 100 نفر کشاورز سیب زمینی کار و 50 نفر از کشت کنندگان خیار گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای ارزیابی پایداری، با در نظر گرفتن مصرف انرژی، از شاخص های ارزیابی زیست محیطی براساس مصرف بذر، آب، سوخت، نیروی انسانی، کود، سموم، تولید محصولات سیب زمینی و خیار استفاده شد. معیار مقایسه هکتار جهانی حاصل از برآورد مدل ردپای اکولوژیکی در هریک از محصولات بود. نتایج پژوهش نشان داد که براساس رویکرد ردپا، هر دو کشت در وضعیت ناپایدار قرار دارند و تفاوت معنی داری بین نمره کل ردپای اکولوژیکی بر حسب هکتار جهانی در کشت سیب زمینی (03/4) و کشت خیار (23/3) وجود دارد، به طوری که کشت خیار از ناپایداری زیست محیطی کمتری برخودار است. طبق فاکتور هکتار جهانی، هر دو کشت سیب زمینی و خیار بیش از ظرفیت اکولوژیکی یک هکتار زمین مولد بهره برداری می شوند، بدین مفهوم که زمین مورد نیاز برای جبران اثرات زیست محیطی این دو کشت کافی نیست. با این وجود ردپای اکولوژیکی فاکتور بذر برای کشت سیب زمینی با 5/24 درصد هکتار جهانی و برای کشت خیار فاکتور کود شیمیایی(نیتروژن) با 95/22 درصد بیشترین تأثیر را بر ناپایداری زیست محیطی داشته است.

به منظور بررسی تاثیر شیوه های آبیاری و سن بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج، پژوهشی در قالب آزمایش کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار طی سال زراعی 96-1395 در مزرعه کشاورز، استان مازندران، شهرستان محمود آباد اجرا شد. عامل اصلی شامل شیوه آبیاری در سه سطح غرقاب، اشباع و کم آبیاری و عامل فرعی سن بوته در سه سطح سه، چهار و پنج هفتگی بود. نتایج نشان داد اثر مدیریت های آبیاری تنها در صفت تعداد پنجه و اثر تیمار سن بوته بر صفات تعداد پنجه، وزن خوشه، عملکرد کاه و عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. مقایسه میانگین اثر ساده تیمار آبیاری نشان داد صفت تعداد پنجه در تیمار غرقاب بیشترین مقدار و در شیوه کم آبیاری (بوم-شناختی) کمترین مقدار را داشت. مقایسه میانگین اثر ساده تیمار سن بوته نشان داد که صفت تعداد پنجه بارور در تیمار رایج منطقه (چهار هفتگی) بیشترین مقدار و در تیمار بوم شناختی (سه هفتگی) کمترین مقدار بود. بررسی رگرسیون صفت وزن خوشه در تیمارهای مختلف سن بوته حاکی از کاهش آن با افزایش سن بوته بود. به این ترتیب که 5/99 درصد کاهش وزن خوشه به واسطه افزایش سن بوته بود. به طور مشابه بررسی رابطه تیمار سن بوته و عملکرد دانه نیز نشان از کاهش آن با افزایش سن بوته داشت، به طوری که با افزایش یک روز سن بوته عملکرد دانه حدود 56 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت. با توجه به فقدان اختلاف معنی دار عملکرد دانه در شیوه های آبیاری و نیز عدم حصول مزیت های شیوه بوم شناختی در شرایط غرقاب (رایج)، تیمارهای بوم شناختی (سطح کم آبیاری و سن بوته سه هفتگی) قابل توصیه است. انعطاف پذیری در فنون پیشنهادی شیوه بوم شناختی حاکی از وجود فرصت هایی است که زمینه را برای حرکت به سوی پایداری کشاورزی فراهم می کند.

پژوهش با هدف تعیین مناسب ترین زمان کاشت، میزان بذر مصرفی در هکتار، ارزیابی عملکرد دانه و روغن و میزان کلروفیل برگ کلزای بهاره در دشت تبریز طی سال 1397 در ایستگاه خسروشاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. عوامل مورد آزمون شامل زمان کاشت به عنوان فاکتور اصلی با سه سطح: 10، 20 و30 فروردین ماه و فاکتور فرعی میزان بذر با چهار سطح 4، 6، 8 و10 کیلوگرم در هکتار بودند. آزمایش روی RGS003 به عنوان ژنوتیپ سازگار و پرمحصول انجام شد. نتایج نشان دادند که بیشترین درصد پوشش سبز مزرعه، شاخص کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، تعداد خورجین دربوته، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و درنهایت عملکرد دانه و روغن از تاریخ کاشت10 فروردین ماه به دست آمد. گیاهان حاصل از تاریخ کاشت 10 فروردین ماه با داشتن فرصت کافی برای سبز شدن و رشد، با حداکثر استفاده از عوامل محیطی، به عملکرد دانه و روغن بالاتری دست یافتند. همبستگی مثبت و معنی داری بین شاخص های درصد پوشش سبز مزرعه، کلروفیل برگ و ارتفاع بوته با همدیگر و با اجزای عملکرد (به غیر از تعداد دانه در خورجین) و عملکرد دانه و روغن دیده شد. این شاخص ها در تعیین عملکرد دانه نقش برجسته ای داشتند. در نهایت بیشترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب با مقادیر1673 و 694 کیلوگرم در هکتار از زمان کاشت 10 فروردین ماه و میزان بذر6 کیلوگرم در هکتار برای کلزای بهاره RGS003 در دشت تبریز به دست آمد.

به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی انتهای فصل بر برخی صفات فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا یک آزمایش مزرعه ای دوساله (1394-1396) در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم آبیاری (آبیاری کامل در طول فصل رشد و قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی تا انتهای فصل رشد) و 17 ژنوتیپ جدید کلزا بودند. برخی صفات فیزیولوژیک مرتبط با تنش خشکی از قبیل محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل کل و میزان پرولین، همچنین عملکرد و اجزای عملکرد دانه کلزا اندازه گیری شدند. نتایج نشان دادند مقدار کلروفیل کل در شرایط قطع آبیاری نسبت به آبیاری نرمال 65/21 درصد کاهش داشت و مقدار پرولین برگ 04/28 درصد افزایش یافت. بر اساس یافته های این تحقیق، ارقام برتر لزوماً از لحاظ مقدار پرولین برتر نبودند. بر اساس میانگین دو ساله بیشترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های مختلف کلزا در شرایط آبیاری نرمال متعلق به ژنوتیپ Artist (25/5043 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط قطع آبیاری متعلق به ژنوتیپ های L72 و HL3721 (به ترتیب 25/3915 و 45/3892 کیلوگرم در هکتار) بود. شایان ذکر است این برتری عمدتا در اثر افزایش ظرفیت مخزن ( تعداد خورجین در بوته، طول خورجین و تعداد دانه در خورجین) و برتری مقدار کلروفیل و محتوای نسبی آب برگ بود.

تنش کم آبی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده رشد گیاهی در سراسر جهان می باشد که جهت مقابله با این بحران راهکارهای متعددی از جمله استفاده از ریزجانداران محرک رشد گیاه نظیر تریکودرما پیشنهاد شده است. بنابر، این آزمایش با هدف بررسی تأثیر سه گونهتریکودرما بر فاکتورهای رشدی گوجه فرنگی و نیز جذب برخی عناصر غذایی توسط گیاه در شرایط تنش کم آبی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل گونه های قارچی T1 (Trichoderma longibrachiatum KH)، T2(T. longibrachiatum MA)، T3(T. harzianum)، NT1 (شاهد منفی-بدون قارچ) و NT2 (شاهد مثبت بدون قارچ ولی با تیمار کود شیمیایی) در سه سطح رطوبتی W0 (بدون تنش آب)، W1 (تنش متوسط) و W2 (تنش شدید) بود که در سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش تنش آبی، در تمامی تیمارها وزن خشک بخش هوایی و ریشه و همچنین جذب عناصر کاهش یافت. اما این کاهش در تیمارهای قارچی به مراتب کمتر بود. در شرایط بدون تنش آب (W0)، تیمار قارچی T1 و T2جذب نیتروژن و فسفر و تیمار قارچی T3 جذب آهن و روی را بطور معنی داری افزایش دادند. با تشدید تنش رطوبتی، اکثر پارامترهای اندازه گیری شده گیاه در تیمارهای قارچی به جز تیمار T1 کاهش یافت. در شرایط تنش شدید کم آبی (W2)، قارچ T1 منجربه افزایش وزن خشک بخش هوایی گیاه (8/32% )، جذب نیتروژن (7/62% )، فسفر (7/34% )، آهن (3/39 % ) و روی (6/47% )در مقایسه با شاهد منفی شد.

به منظور بررسی اثر روش های خاک ورزی بر محتوای ماده آلی خاک و عملکرد محصول، پژوهشی مزرعه ای در سال 1393 در زرقان استان فارس به صورت آزمایش کرت های یک بار خُرد شده با سه تکرار در تناوب ذرت-گندم اجرا شد. نتایج نشان داد حفظ بقایا و کاهش عملیات خاک ورزی منجر به بهبود ماده آلی خاک شد به گونه ای که در عمق صفر تا 10 سانتی-متری، عملیات کم خاک ورزی و حفظ بقایا نسبت به خاک ورزی رایج دو درصد ماده آلی را افزایش داد. با افزایش عمق خاک، خاک وزی رایج و حفظ بقایا نسبت به کم خاک ورزی ماده آلی را یک درصد افزایش داد. عملکرد دانه گندم با انجام عملیات کم خاک ورزی و حفظ بقایا نسبت به خاک ورزی رایج 5/24 درصد بیشتر شد. بی خاک ورزی منجر به کاهش 48 درصدی عملکرد دانه گندم نسبت به کم خاک ورزی شد. علاوه براین، حفظ بقایای ذرت در بی خاک ورزی منجر به افزایش 21 درصدی عملکرد دانه گندم نسبت به حذف بقایا شد. نتایج نشان داد عملکرد دانه ذرت در شرایط حفظ بقایای گندم با عملیات خاک ورزی رایج و یا کم خاک ورزی 34 درصد در مقایسه با بی خاک ورزی افزایش یافت. در مقابل، حفظ بقایای گندم در بی خاک ورزی منجر به افزایش 5/5 درصدی عملکرد دانه ذرت نسبت به حذف بقایا شد. بطور کلی، در مناطق خشک و نیمه خشک که کشت ممتد گندم-ذرت اتفاق می افتد انجام عملیات کم خاک ورزی و حفظ بقایای گیاهی به صورت ایستاده و با ارتفاع 30 سانتی-متر می تواند موجب افزایش محتوای ماده آلی خاک و حفظ پتانسیل عملکرد هر دو محصول گردد.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی و کشت تأخیری بر عملکرد دانه، روغن و ترکیب اسیدهای چرب دانه در ارقام پاییزه کلزا، آزمایشی به صورت فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 95-1393 در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل تاریخ کاشت در دو سطح شامل20 مهر (کشت معمول) و 5 آبان (کشت تأخیری)، آبیاری در دو سطح شامل آبیاری کامل (شاهد) و تنش خشکی (قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی) و نیز ارقام و هیبریدهای پاییزه کلزا شامل Neptune, Elvise, Okapi, Tassilo, GKH0224, GKH2624, GKH3705 بودند. نتایج نشان داد که با قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی، عملکرد دانه، عملکرد روغن، تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در بوته، محتوای کلروفیل، میزان اولئیک اسید و لینولئیک اسید کاهش ولی میزان اسید چرب اروسیک واسید پالمتیک افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه (5354 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (2443 کیلوگرم در هکتار) در شرایط آبیاری کامل و تاریخ کاشت معمول و کمترین در شرایط قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی و کشت تأخیری به د ست آمد. بیشترین میزان اسید پالمتیک در کشت تأخیری در رقم GKH3705 در شرایط قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی و کمترین آن در تاریخ کاشت معمول، رقم Neptune در شرایط آبیاری کامل به دست آمد. از نظر تعداد دانه در خورجین، عملکرد روغن، میزان اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک و محتوای کلروفیل، رقم GKH3705 مناسب ترین رقم بود. با توجه به نتایج، در تاریخ کاشت تأخیری، رقم GKH3705 در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی توصیه می شود.

به منظور بررسی پاسخ های فیزیولوژیکی کرچک به محلول پاشی با نانو کلات روی و اسید هیومیک تحت شرایط محدودیت آبیاری، آزمایشی به صورت اسپلیت-فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه دامغان در سال زراعی 95-1394 اجرا شد. آبیاری به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح شامل آبیاری نرمال (شاهد)، آبیاری تا مرحله BBCH75 (تنش ملایم) و آبیاری تا مرحله BBCH65 (تنش شدید) و ترکیب محلول پاشی غلظت های مختلف اسید هیومیک (عدم مصرف، مقدار توصیه شده و دو برابر مقدار توصیه شده) و نانو کلات روی (کاربرد و عدم کاربرد) به عنوان فاکتور فرعی این آزمایش بودند. نتایج نشان داد که اثر تیمار آبیاری، اسید هیومیک و نانو کلات روی بر تعداد کپسول، تعداد دانه، وزن صد دانه، عملکرد دانه، درصد روغن و محتوای کلروفیل معنی دار بودند. آبیاری تا BBCH65 منجر به کاهش 9/11، 9/34، 2/24، 9/24 و 7/51 درصدی وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، درصد و عملکرد روغن در مقایسه با تیمار آبیاری نرمال شد. با کاربرد اسید هیومیک به مقدار توصیه شده، بیشترین عملکرد دانه (8/2098 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. محلول پاشی نانو کلات روی نیز به افزایش 3/14، 4/8 و 4/18 درصدی تعداد دانه، وزن صد دانه و عملکرد دانه منجر شد. بیشترین درصد روغن (4/45 درصد) و عملکرد روغن (3/943 کیلوگرم در هکتار) در آبیاری نرمال به دست آمد. عدم کاربرد اسید هیومیک و همچنین آبیاری تا BBCH65 محتوای کلروفیل برگ را کاهش داد. بیشترین فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز در شرایط عدم مصرف نانو کلات روی و مصرف دو برابری اسید هیومیک تحت شرایط آبیاری تا BBCH65 مشاهده شد. درصد روغن دانه با صفات عملکردی و میزان کلروفیل کل همبستگی مثبت و با فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان همبستگی منفی و معنی دار داشت. نتایج رگرسیون نشان داد که متغیرهای تعداد کپسول، وزن صد دانه، عملکرد دانه و عملکرد روغن از اصلی ترین عوامل مؤثر بر درصد روغن دانه بوده اند. به طور کلی، محلول پاشی اسید هیومیک به مقدار توصیه شده و نانو کلات روی، صفات رشدی و فیزیولوژیکی کرچک را بهبود بخشید و تحمل گیاه به محدودیت آبیاری را افزایش داد.

به منظور بررسی تأثیر آبیاری تکمیلی و کودهای زیستی بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‍ های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه کردستان در سال 93-1392 اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل آبیاری در سه سطح بدون آبیاری، آبیاری در مرحله گل دهی و آبیاری در مرحله پرشدن دانه، و سطوح کود در پنج سطح نیتروکارا، فسفاته بارور2، نیتروکارا + فسفاته بارور2، نیتروکارا + فسفاته بارور2 +50 درصد کود شیمیایی و100 درصد کود شیمیایی بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر سطوح آبیاری بر وزن خشک بوته، ارتفاع بوته، تعداد سنبلچه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح، وزن هزار دانه، عمکرد دانه و درصد پروتئین دانه معنی‍ دار بود. تیمار تلفیقی کود زیستی (نیتروکارا و فسفاته بارور2) همراه با کاربرد کود شیمیایی به میزان 50 درصد بیشترین عملکرد (9/319 گرم بر مترمربع) و تیمار نیتروکارا به تنهایی (3/227 گرم بر مترمربع) کمترین عملکرد را در بین تیمارهای کودی به خود اختصاص دادند. نتایج تاثیر مثبت آبیاری تکمیلی در مراحل گلدهی و پرشدن دانه همراه با کاربرد کود زیستی نیتروکارا و فسفاته بارور2 + 50 درصد کود شیمیایی را روی وزن خشک گیاه، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه گندم نشان داد. کاربرد تلفیقی کودهای زیستی و شیمیایی ضمن تأمین نیازهای غذایی گیاه زراعی گندم دیم و افزایش عملکرد آن، سبب کاهش قابل توجه مصرف کودهای شیمیایی می‍ شود. با توجه به نتایج این آزمایش، انجام یک نوبت آبیاری تکمیلی در مرحله گل دهی یا پرشدن دانه در افزایش عملکرد گندم دیم مؤثر بوده است.

گیاه استویا (Stevia rebaudiana) به عنوان منبعی برای ترکیبات شیرین کننده ی قوی، طبیعی و بی کالری است که در صنعت و داروسازی کاربرد دارد و افزایش تولید بیوماس به منظور عصاره گیری از ترکیبات شیرین کننده ی آن اهمیت به سزایی دارد. به منظور مطالعه اثر قارچ میکوریزا بر برخی از ویژگی های ریشه گیاه استویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1393 به اجرا در آمد. فاکتور اول در دوسطح شامل محلول غذایی ایما-آنجل و نوولا، فاکتور دوم در سه سطح شامل بسترهای کشت خاک برگ، ورمی کمپوست و بیولان (پیت+پرلیت) و فاکتور سوم در دوسطح شامل تلقیح گیاه با قارچ میکوریزا و شاهد بود. اثرات ساده بسترهای کشت مختلف، محلول های غذایی بر طول ریشه های میکوریزایی معنی دار شد. همچنین اثرات ساده و متقابل تیمارهای مورد بررسی بر کلونیزاسیون ریشه، وزن خشک ریشه های میکوریزایی، سطح ریشه، وزن خشک برگ و حجم ریشه معنی دار بود. نتایج نشان داد بیشترین درصد کلونیزاسیون ریشه با میکوریزا مربوط به محلول نوولا و بستر کشت ورمی کمپوست، بیشترین طول ریشه های میکوریزایی و وزن خشک ریشه های میکوریزایی مربوط به محلول ایما-آنجل و بستر کشت ورمی کمپوست بود. بیشترین وزن خشک برگ، حجم ریشه، سطح ریشه و طول ریشه مربوط به محلول نوولا در بستر کشت ورمی کمپوست تحت شرایط تلقیح با میکوریزا بود. بیشترین وزن خشک ریشه، مربوط به محلول ایما-آنجل در بستر کشت ورمی کمپوست (تحت شرایط تلقیح با میکوریزا) دیده شد. با توجه به نتایج به دست آمده از این آزمایش، بستر کشت ورمی کمپوست و تلقیح با قارچ میکوریز در تیمارهایی که با محلول غذایی نوولا تغذیه شده بودند، باعث افزایش عملکرد برگ و برخی خصوصیات مربوط به ریشه شد.

خود ناسازگاری در درختان زردآلو (Prunus armeniaca L. ) و نیاز به گرده افشانی با سایر ارقام به ناپایداری در عملکرد درخت و عدم دستیابی به محصول تجاری منجر می شود. اطمینان از نتیجه گرده افشانی و تولید محصول پایدار در ارقام جدید نیازمند مطالعه سازگاری دانه گرده بین ارقام مختلف می باشد. در این تحقیق، درصد میوه بندی نهایی ژنوتیپ های امیدبخش زردآلو پس از گرده افشانی کنترل شده در شرایط مزرعه ای طی دو سال متوالی مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین سازگاری آنها با استفاده از ردیابی لوله گرده درون مادگی به کمک میکروسکوپ فلئورسنت ارزیابی گردید. وجود حداقل یک لوله گرده در حال رشد درون تخمدان 96 ساعت پس از گرده افشانی نشانه سازگاری و توقف رشد لوله گرده درون خامه نشانه ناسازگاری ژنوتیپ های گرده زا و گرده گیرنده منظور شد. بر اساس نتایج این تحقیق، ژنوتیپ های گرده زای GER، Aybatan، HB190، NM177 و KOSH269 با ژنوتیپ های گرده گیرنده از سازگاری دانه گرده برخوردار بودند. با این حال، بیشترین درصد میوه بندی نهایی در رقم Ordoubad90 با استفاده از دانه گرده ژنوتیپ های NM177 و Aybatan، بیشترین درصد میوه بندی نهایی در ژنوتیپ های ASG و AD503 با استفاده از دانه گرده ژنوتیپ های Aybatan و GER و نهایتا بیشترین درصد میوه بندی نهایی در ژنوتیپ AD740 با استفاده از دانه گرده ژنوتیپ های NM177، Aybatan و GER به دست آمد. در میان ژنوتیپ های گرده گیرنده، ژنوتیپ AD503 دارای پتانسیل باروری بیشتر (47% میوه بندی) و رقم Ordoubad90 دارای پتانسیل باروری کمتری (23% میوه بندی) بودند. همچنین، مشاهدات میکروسکوپی نتایج حاصل از ارزیابی میوه بندی نهایی پس از گرده-افشانی کنترل شده در باغ را تایید نمود.

برای بررسی تاثیر استفاده از گونه وحشی به عنوان پایه در گیاهان پیوندی بر تحمل به شوری گوجه فرنگی رقم مانی میکر، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه سطح مختلفی از شوری حاصل از کلرید سدیم با غلضت های صفر، 40 و 80 میلی مولار به همراه محلول هوگلند در شرایط کشت هیدروپونیک با بستر پرلایت درگلخانه هیدروپونیک گروه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز صورت گرفت، که در این آزمایش گوجه فرنگی زراعی رقم مانی میکر به عنوان یک رقم حساس به شوری (پیوندک) با پیوند روی دو اکسی شن از گونه وحشی پمپینلیفولیوم (پایه) و به همراه رقم مانی میکر بدون پیوند و نیز گیاهان خودپیوندیمانی میکر مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که افزایش شوری تاثیر منفی بر میزان سطح برگ و عملکرد و تعداد کل میوه برداشتی از گوجه فرنگی مانی میکر داشته است که در این میان مانی میکر پیوندی روی پایه های پمپینلیفولیوم بهترین عملکرد را در شرایط مختلف شوری از خود نشان دادند. همچنین در بالاترین غلظت شوری کمترین مقدار سدیم در ترکیبات پیوندی پمپینلیفولیوم مشاهده گردید. استفاده از پایه های پیوندی گونه پمپینلیفولیوم نسبت به گیاهان غیر پیوندی و خود پیوندی رقم مانی میکر در شرایط شوری نتایج بهتری را نشان داد و در شوری 80میلی مولار کلرید سدیم در مقایسه با گیاهان غیر پیوندی 69% افزایش عملکرد داشتند.

برای بررسی تأثیر سطوح مختلف لجن فاضلاب پرتوتابی نشده و شده، بر جذب عناصر غذایی کم مصرف (مس، روی، آهن، نیکل و منگنز) و فلزهای سنگین (سرب و کادمیم) در ریشه و شاخساره ریحان، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه اجرا شد. تیمارها شامل کاربرد لجن فاضلاب در سطوح صفر، 15، 30 و 60 گرم بر کیلوگرم خاک بود که در معرض پرتوتابی گاما با دوزهای صفر، 5، 10 و 20 کیلوگری قرار گرفته بودند. نتایج نشان داد افزودن 15 و 30 گرم لجن فاضلاب بر کیلوگرم با هر دز پرتوتابی باعث افزایش وزن ریشه و شاخساره خشک و در سطح 60 گرم بر کیلوگرم باعث کاهش آنها گردید. با کاربرد تمام سطوح لجن فاضلاب پرتوتابی شده و نشده، جذب مس، نیکل، سرب، روی، منگنز و آهن ریشه و شاخساره نسبت به شاهد افزایش یافت. بیشترین مقدار جذب فلزهای مس، روی، آهن، منگنز، سرب، کادمیم و نیکل ریشه و مس، روی، سرب و کادمیم شاخساره از کاربرد 30 گرم بر کیلوگرم لجن فاضلاب پرتوتابی شده با دوز 20 کیلوگری حاصل گردید. بیشترین مقدار جذب آهن، منگنز و نیکل شاخساره نیز از کاربرد 30 گرم بر کیلوگرم لجن فاضلاب پرتوتابی شده به ترتیب با دوز 5، 5 و10 کیلوگری مشاهده شد. نتایج نشان داد که گیاه دارویی ریحان توان بالایی در جذب فلزهای سنگین از خاک و انتقال آنها به شاخساره دارد. لذا، مصرف گیاهان ریحان تیمار شده با لجن فاضلاب به صورت تازه خوری و ادویه ای باید با احتیاط انجام شود.

به منظور بررسی تاثیر تراکم گیاه پوششی ماش در سرکوب علف های هرز و عملکرد کنجد، آزمایشی در سال 1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح تراکم 5، 10 و 15 بوته در متر مربع گیاه پوششی ماش و دو شاهد بدون گیاه پوششی ماش در شرایط عاری و آلوده به علف های هرز بودند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تیمارهای مورد بررسی تاثیر معنی داری روی زیست توده ماش، تراکم و زیست توده کل علف های هرز و تمامی صفات بررسی شده کنجد بجز وزن هزار دانه و شاخص برداشت داشت. زیست توده ماش روند افزایش غیرخطی با افزایش تراکم داشت و بالاترین مقدار زیست توده (648 گرم در متر مربع) در تراکم 15 بوته در مربع آن بدست آمد. مقایسه میانگین ها نشان داد که زیست توده کل علف های هرز در تراکم های 5، 10 و 15 بوته در متر مربع ماش نسبت به شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط آلوده به علف های هرز، به ترتیب 84، 89 و 90 درصد کاهش یافت. در شرایط بدون گیاه پوششی ماش، تداخل علف های هرز باعث کاهش 57 درصدی عملکرد دانه کنجد شدند. عملکرد دانه در تیمارهای 5، 10 و 15 بوته در متر مربع ماش نسبت به تیمار شاهد بدون گیاه پوششی در شرایط تداخل علف هرز 56، 81 و 97 درصد افزایش یافت. بیشترین مقدار محاسبه شده شاخص گیاه پوششی-علف هرز (54/3) در تیمار تراکم 15 بوته در متر مربع ماش بدست آمد که از نظر کارآیی کنترل علف های هرز در طبقه کنترل کافی قرار گرفت. در راستای اهداف کشاورزی پایدار با کاربرد گیاه پوششی ماش در زراعت کنجد می توان ضمن مدیریت علف های هرز به عملکرد مطلوبی نایل شد.

به منظور بررسی تاثیر مالچ و کود زیستی بر خصوصیات کمی و کیفی خرفه در کشت مخلوط با بالنگوی شهری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تبریز در دو سال زراعی 1393-1394 و 1394-1395 به اجرا در آمد. الگوی کشت شامل کشت خالص خرفه و بالنگوی شهری، کشت مخلوط افزایشی با نسبت های 100: 20، 100: 40 و 100: 60 (بالنگوی شهری به خرفه) به عنوان عامل اول، مالچ کلش گندم در دو سطح با مالچ و بدون مالچ به عنوان عامل دوم، و مصرف کود شامل مصرف 100 درصد کود شیمیایی و مصرف تلفیقی کود زیستی ازتوبارور 1+ 50 درصد کود شیمیایی به عنوان عامل سوم بودند. نتایج نشان داد که مالچ باعث افزایش ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، عملکرد دانه، میزان روغن و امگا-3 در خرفه و کاهش دمای برگ گردید. بیشترین تعداد شاخه فرعی (19/7) و عملکرد خرفه (26/47 گرم بر مترمربع) در کشت خالص و در سال دوم مشاهده شد در حالی که بیشترین ارتفاع بوته و کمترین میزان دمای برگ در الگوی کشت مخلوط افزایشی 100: 60 مشاهده شد. همچنین اثر تیمار کودی بر هیچ یک از صفات مذکور معنی دار نبود. بیشترین میزان نسبت برابری زمین (56/1) و مجموع ارزش نسبی (27/1) در الگوی کشت مخلوط افزایشی 100: 40 به همراه مالچ و مصرف تلفیقی کود زیستی بعلاوه 50 درصد کود شیمیایی حاصل شد. افت عملکرد واقعی کل برای بیشتر ترکیب های کشت مخلوط بیشتر از صفر بود، که بیانگر برتری کشت مخلوط نسبت به کشت خالص است.

آلودگی خاک با نفت خام و مشتقات آن از جمله خطرناک ترین انواع آلودگی های زیست محیطی محسوب می شود. گیاه پالایی یکی از انواع روش های زیست پالایی است. در تحقیق حاضر از خاک آلوده به نفت برداشت شده از پالایشگاه تبریز، مطالعه ای بر روی روش های گیاه پالایی نفت صورت گرفت. بدین منظور بعد از جداسازی باکتری های تجزیه کننده هیدروکربن های نفتی از خاک آلوده، انواع تیمارهای گیاه پالایی مورد آزمایش قرار گرفت. تیمارها شامل استفاده از دو گیاه اگروپایرون و تال فسکیو به تنهایی (بدون تلقیح میکروبی)، تلقیح شده با کنسرسیوم پنج گونه باکتریایی، Stenotrophomonas sp. COD 1-1، Psedochrobactrum sp. COD 1-4، Arthrobacter sp. COD 2-3، Shewanella sp. COD 2-1و Stenotrophomonas sp. COD 5-6 یا قارچ شبه میکوریز Piriformospora indica(به صورت مجزا) و تلقیح شده با تیمار تلفیقی (تلقیح توام با باکتریها، قارچ، استفاده از کود دامی و سورفاکتانت توئین) و تیمار تلفیقی بدون کشت گیاه بود. پس از پایان آزمایش، شاخص مقدار کل هیدروکربن های نفتی (TPH)، شاخص های آنزیمی پایش سلامت خاک (دهیدروژناز، اوره آز و کاتالاز) و بیولوژیکی (تنفس پایه و برانگیخته میکروبی خاک) و شاخص های رشد گیاه (وزن خشک ساقه، ریشه و تعداد طوقه) سنجش شدند. با توجه به نتایج رشد گیاهی و تطبیق آن با میزان تجزیه هیدروکربن های نفتی، مشاهده شد که گیاه تال فسکیو تلقیح شده با قارچ شبه میکوریز به میزان 68% توانایی تجزیه ترکیبات نفتی را داشت وتال فسکیوی بدون تلقیح قارچی توانسته بود 43% از هیدروکربن های نفتی را تجزیه کند. گیاه اگروپایرون تلقیح شده با کنسرسیوم باکتریایی پنج گانه توانایی تجزیه 66% از ترکیبات نفتی را داشت و اگروپایرون بدون تلقیح باکتری توانسته بود 53% از هیدروکربن های نفتی را تجزیه کند. فعالیت آنزیم های دهیدروژناز و اوره آز در هفته نخست آزمایش بالا بوده و پس از گذشت 4 ماه بطور معنی داری کاهش یافت و برعکس فعالیت کاتالاز در هفته نخست کمتر بوده و در انتهای آزمایش افزایش یافت.

این بررسی باهدف ارزیابی پایداری بوم نظام های کشت گندم و ذرت در بازه زمانی سال 1393 تا سال 1395 در بخش سنجابی شهرستان کرمانشاه اجرا شد. روش پژوهش پیمایشی و ابزار تحقیق پرسشنامه بود، که از طریق مصاحبه با کشاورزان منطقه تکمیل گردید. پرسشنامه ها در قالب طیف لیکرت و به صورت پرسش هایی با پاسخ چندگزینه ای و بسته تدوین شدند. بر اساس جامعه هدف و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد نمونه برای جامعه آماری ذرت کاران و گندم کاران به ترتیب 56 و 92 فرد به دست آمد. نتایج نشان داد که بوم نظام های گندم آبی و ذرت به ترتیب ازنظر مؤلفه های زیست محیطی و اقتصادی برتری معنی داری داشتند، ولی از نظر اجتماعی اختلاف معنی داری میان دو سامانه مشاهده نشد. نتایج همچنین نشان داد که تنها 4/4 درصد از مزارع گندم و 1/8 درصد مزارع ذرت در منطقه وضعیت کشاورزی پایدار داشتند. درمجموع، برتری نسبی مزارع ذرت نسبت به مزارع گندم در شاخص های اقتصادی سبب شده است که مخاطرات زیست محیطی کشت ذرت در منطقه در نظر گرفته نشود. هرچند درصورت در نظر گرفتن بهره وری آب، پایداری اقتصادی کشت ذرت نیز بسیار کاهش خواهد یافت. در نهایت، بهره گیری از روش های غیر شیمیایی آفات و علف های هرز به ترتیب در بوم نظام های ذرت و گندم می تواند تا حد زیادی در افزایش پایداری این بوم نظام ها سهیم باشد.