نهال و بذر
سال:1383 | دوره:20 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی تنوع زنتیکی و تعیین شاخص های انتخاب تعداد 64 رقم و لاین پیشرفته برنج در قالب طرح لاتیس ساده در سال 1379 در موسسه تحقیقات برنج مورد بررسی قرار گرفت. تعدادی از صفات زراعی و مرفولوژیکی در مراحل رشد گیاه و نیز پس از رسیدگی کامل بر روی ده بوته که به طور تصادفی در هر کرت انتخاب شده بود، اندازه گیری شد. تجزیه واریانس اختلاف معنی داری را برای بیشتر صفات بررسی شده نشان داد. تعداد دانه در خوشه و زاویه برگ پرچم بیشترین تنوع را داشتند و بالاترین توارث پذیری در صفات تعداد روز تا %50 گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی کامل مشاهده گردید. نتایج ضریب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی نشان داده است که طول خوشه و تعداد پنجه بیشترین تاثیر را روی عملکرد دانه دارند. هم چنین نتایج تجزیه خوشه ای بر اساس صفات مورد بررسی به روش UPGMA تمام ژنوتیپ ها را در چهار گروه (کلاستر) گروه بندی نمود که در صورت انجام دورگ گیری بین گروه I و III بیشترین تنوع و بالاترین میزان هتروزیس حاصل خواهد شد.

جایگاه ارزشمند کنجد در دانه های روغنی لزوم شناسایی روابط عملکرد و اجزا آن را برای تعیین پارامترهای کلیدی و با اهمیت چرخه انتخاب جهت بهبود عملکرد اجتناب ناپذیر می نماید. بدین منظور بررسی حاضر روی 32 ژنوتیپ کنجد تیپ چند شاخه انجام شد. همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، طول گل آذین اصلی و وزن هزار دانه مشاهده گردید. همچنین ارتفاع شاخه دهی (فاصله اولین شاخه فرعی از سطح زمین) و ارتفاع اولین کپسول (فاصله اولین کپسول از سطح زمین) همبستگی منفی و معنی داری با عملکرد نشان دادند. بر اساس نتایج رگرسیون گام به گام و تجزیه علیت معمولی، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، طول گل آذین اصلی و وزن هزار دانه به ترتیب دارای بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد بودند. با استفاده از تجزیه علیت جایگزین یا ترتیبی، اثرات مستقیم طول گل آذین اصلی، تعداد کپسول در بوته و وزن هزار دانه بسیار چشمگیر تر از تجزیه علیت معمولی برآورد گردید. همچنین در روش جایگزین اثر غیر مستقیم تعداد شاخه فرعی در بوته و نیز طول گل آذین اصلی از طریق تعداد کپسول در بوته بیشتر از روش تجزیه علیت معمولی برآورد گردید. نتایج تجزیه عاملی وجود سه عامل را نشان داد که در مجموع حدود 80 درصد تغییرات کل داده ها را توجیه نمودند. عامل اول مقایسه ای بین تعداد کپسول در بوته و طول گل آذین اصلی با ارتفاع اولین کپسول و ارتفاع شاخه دهی را نشان می داد. عامل دوم اثرات مثبت بر طول کپسول، دانه در کپسول و وزن هزار دانه داشته و عامل سوم اثر گذاری مثبت بر تعداد کپسول در بوته و تعداد شاخه فرعی در بوته داشت. بر اساس نتایج تجزیه علیت و ویژگی عامل ها، انتخاب برای افزایش عملکرد بر اساس افزایش تعداد کپسول در بوته و طول گل آذین اصلی به عنوان کلیدی ترین اجزا عملکرد، نتایج مشابهی با انتخاب از طریق کاهش ارتفاع اولین کپسول و تشکیل شاخه فرعی در ارتفاع پایین تر (که در مراحل اولیه میوه دهی قابل ارزیابی می باشد) را سبب می شود. نتایج گزینش بر مبنای تعداد دانه در کپسول و وزن هزار دانه (که بر اساس تجزیه علیت اثر کمتری بر عملکرد دارند) از طریق انتخاب برای طول کپسول بیشتر (بدون نمونه گیری تخریبی) نیز قابل حصول است. سرانجام، بر اساس ماهیت سوم، گزینش بر اساس تعداد  شاخه فرعی در بوته می تواند  به عنوان آخرین راه کار سبب افزایش عملکرد شود.

به منظور مطاله ژنتیکی در خصوصیات کمی و کیفی 36 لاین و رقم برنج، آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده در سال 1379 انجام شد. در این مطالعه هفده صفت شامل عملکرد دانه، تعداد خوشه، تعداد دانه سالم در خوشه، وزن صد دانه، طول، عرض و مساحت برگ، ارتفاع بوته، طول ساقه، مقدار آمیلوز، غلظت ژل، وزن خوشه، طول، عرض و شکل دانه، تعدا روز تا 50 درصد گلدهی و رسیدن کامل با اندازه گیری ده نمونه تصادفی در هر واحد آزمایشی ارزیابی شدند. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد بررسی وجود داشت که نشانگر وجود تنوع  ژنتیکی در این ژنوتیپ ها بود. ضریب تنوع فنوتیپی برای کلیه صفات بیشتر از ضریب تنوع ژنتیکی بود و برا ی بسیاری از صفات تفاوت های ناچیزی از نظر این دو ضریب وجود داشت. بیشترین ضرایب تنوع  فنوتیپی و ژنوتیپی به ترتیب مربوط به صفات غلظت ژل، مساحت برگ، عرض برگ و تعداد خوشه بود. بیشترین وراثت پذیری عمومی مربوط به ارتفاع بوته و کمترین آن مربوط به وزن خوشه بود. ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی تعداد خوشه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن خوشه، تعدا روز تا 50 درصد گلدهی و رسیدن کامل با عملکرد مثبت و معنی دار بود و ضریب همبستگی بین عملکرد با بقیه صفات منفی بود. تجزیه کلاستر به روش واریانس مینیمم وارد، ژنوتیپ ها را در پنج کلاستر گروه بندی نمود. ژنوتیپ های کلاستر سوم شامل چهار لاین خالص به شماره 4، 21، 22 و 24 به علت داشتن مقادیر بالای عملکرد، تعداد خوشه، تعداد دانه سالم در خوشه و نیز دارا بودن آمیلوز متوسط و ارتفاع کم، ارزشمند هستند و می توان از آن ها برای انتقال صفات مذکور در برنامه های دورگ گیری استفاده نمود. ضمن این که از ژنوتیپ های کلاستر اول و پنجم به ترتیب می توان برای افزایش عملکرد و بهبود کیفیت پخت استفاد کرد.

به تاخیر انداختن زمان گلدهی در درختان زرد آلو در مناطقی که احتمال خطر سرمازدگی بهاره وجود دارد ، بسیار مهم و با اهمیت می باشد. کاربرد تنظیم کننده های رشد در پائیز با بهار بلافاصله قبل از توسعه جوانه گل جهت کنترل زمان گلدهی پیشنهاد شده است. بدین منظور استفاده از اتفون و جیبرلیک اسید به غلظت های 0، 50، 100، 200، 300 میلی گرم در لیتر در طرح آزمایشی فاکتوریل و بر اساس طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در اواخر ماه های مرداد، و شهریور و مهر به منظور تاخیر در زمان باز شدن  گل در سال های 1378 تا 1380 مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که اتفون به غلظت 100 میلی گرم در لیتر در اواخر مهرماه با سه و هفت روز تاخیر و جیبرلیک اسید به غلظت 300 میلی گرم در لیتر در اواخر مرداد با پنج و در اواخر شهریور با 10 روز تاخیر به ترتیب در سال های 1378 و 1379 در مقایسه با شاهد منجر به تاخیر در گلدهی گردیدند. در دو سال آزمایش با افزایش غلظت اتفون و جیبرلیک اسید، درصد گل های باز شده و درصد تشکیل میوه کاهش یافت.

قابلیت آندروژنز میکروسپورهای جمعیت های F3 حاصل از آمیزش های ارقام متحمل به سرما × گرما (Boyer/ Rojo)، شوری × گرما (Afzal/ Torkman // Kavir)، شوری × بیماری (Ashar/ Hebe)، شوری × گرما (Arigashar/ Matico) و رقم ایگری به عنوان شاهد پس از تیمار با مانیتول 0.3 مولار با استفاده از محیط کشت مایع القای L1 تغییر یافته به همراه 3 میلی گرم در لیتر فنیل استیک اسید (PAA) و یک میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپورین (BAP) و یک گرم در لیتر کازیین ئیدرولیزه و 65 گرم در لیتر مالتوز و محیط کشت تمایز یابی موراشیگ و اسکوک (MS) به همراه یک میلی گرم در لیتر(BAP)  و 0.5 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (NAA) مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه های آماری نشان داد که قابلیت آندروژنز نتاج جمعیت های F3  بین خود و در مقایسه با رقم ایگری تفاوت معنی داری دارند. رقم ایگری به طور متوسط به 566.75 جنین به ازای میکروسپورهای یک صد بساک بیشترین جنین را تولید کرد و نتاج F3 های Afzal/ Torkman// Kavir به طور متوسط با 141.5 جنین به ازای میکروسپورهای یک صد بساک بیشترین جنین را در بین جمعیت های F3  تولید کردند. از نظر تولید گیاه سبز نیز تفاوت معنی داریی بین نتایج جمعیت های F3 و رقم ایگری مشاهده شد، در این مورد نیز رقم ایگری به طور متوسط با 65.5 گیاه سبز به ازای میکروسپورهای یک صد بساک بیشترین گیاه سبز را تولید کرد ولی نتاج جمعیت های F3 حاصل از تلاقی های شوری × بیماری و سرما × گرما به ترتیب به طور متوسط با 18.5 و 17.5 گیاه سبز به ازای میکروسپورهای یک صد بساک بالاتر از نتاج F3 هایfzal/ Torkman// Kavir  قرار گرفتند که این احتمالا به مفهوم متفاوت بودن مکانیسم های کنترل القا جنین و گیاه سبز می باشد. در این پژوهش رقم ایگری کمترین گیاه زال (Albino Plantlet) را در مقایسه با نتاج سایر جمعیت ها تولید کرد.

کرم میوه خوار خرما (Lep. Cosmopterigidae) Batrachedra amydraula Meyr، یکی از آفات مهم درخت خرما می باشد که به شب پره کوچک خرما نیز معروف است. در سال های اخیر خسارت کرم میوه خوار خرما رو به افزایش بوده به طوری که در بعضی مناطق مثل بم 50 تا 70 درصد ریزش میوه در اثر حمله این آفت دیده شده است. این آفات علاوه بر خسارت زیادی که به محصول درختی وارد می آورد آفت انباری خرما نیز محسوب می گردد. در این تحقیق، واکنش 30 رقم خرمای بومی استان خوزستان نسبت به کرم میوه خوار مورد بررسی قرار گرفت. برای تفکیک ارقام از نظر ترجیح میزبانی و میزان آلوده شدن به کرم میوه خوار خرما از روش تجزیه خوشه ای استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد که ارقام بومی استان خوزستان بر اساس شدت آلوده شدن به کرم میوه خوار خرما به چهار گروه قابل تفکیک می باشند. گروه اول ارقام با آلودگی شدید شامل دگل سرخ، بنت السبع، دیری، ریم، جهرمی، استعمران، گنطار، دگل زرد و برحی، گروه دوم ارقام با آلودگی زیاد شامل هداک، چیبچاب، اسحاق، حمراوی، بوبکی، سویدانی، بریم، حلاوی، بلیانی، زاهدی، خضراوی ، فرسی و هدل، گروه سوم ارقام با آلودگی کم شامل اشکر، جوزی، خصاب و عمو بحری گروه چهارم ارقام بدون آلودگی شامل حساوی، لیلوئی و مشتوم بودند. از بین صفات مختلف مورد بررسی، صفات تعداد خوشه، وزن خوشه، طول دم خوشه، طول محور اصلی خوشه، طول بزرگترین خوشه چه، تعداد حبه، طول میوه، عرض میوه و وزن حبه دارای همبستگی معنی داری با درجه آلوده شدن به کرم میوه خوار در ارقام مختلف بود، لذا این صفات در انتخاب ارقام مناسب موثر می باشند. صفات طول کوچک ترین خوشه چه ، وزن هسته و نسبت گوشت به هسته همبستگی معنی داری با درجه آلوده شدن به کرم خرما نداشتند.

پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه کلزا (Sclerotinia Stem Rot) با عامل Sclerotinia sclerotiorum (Lib.) DeBary یکی از مهم ترین بیماری های محدود کننده زراعت کلزا در شمال ایران است. استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل به دلیل سازگاری با سایر روش های پیشگیری و کنترل، جایگاه ویژه ای در مدیریت تلفیقی این بیماری به خود اختصاص داده است. در این بررسی عکس العمل چهار لاین و 21 رقم کلزا در شرایط آلودگی مصنوعی در قالب طرح لاتیس ساده (5×5) در ایستگاه تحقیقاتی بایع کلا (شهرستان نکا) ارزیابی شد. ارقام کاشته شده با استفاده از دانه های گندم پوشیده شده با میسلیوم قارچ عامل بیماری در مرحله گلدهی مایه زنی شدند. محاسبه شاخص بیماری در زمان نزدیک به برداشت بر اساس رتبه دهی 1 تا 5 انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که ارقام در سطوح یک درصد با یکدیگر اختلاف معنی داری دارند و از بین ارقام و لاین های مورد آزمایش، Foseto  و Ebony به ترتیب با شاخص های بیماری 48.86 و 67.94، بیشترین و کم ترین تحمل را در برابر بیماری پوسیدگی اسکلوتینیایی ساقه کلزا داشتند.

به منظور تعیین توارث صفات مرتبط با عملکرد دانه در جو، نسل های F1، F2 و F3 حاصل از تلاقی دو رقم Afzal/Cwb تهیه و همراه با والدین در شرایط مزرعه، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات وزن سنبله، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، طول ریشک، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله و وزن کاه سنبله در نسل های مختلف مورد اندازه گیری و یادداشت برداری قرار گرفتند. تجزیه میانگین نسل ها برای تک تک صفات انجام شد و نتایج نشان داد که برای همه صفات به غیر از طول ریشک علاوه بر اثرات افزایشی و غالبیت، اثرات اپیستازی نیز در کنترل صفات مورد بررسی نقش دارند. همچنین مشخص شد که واریانس غالبیت بیشترین نقش را در کنترل توارث همه صفات مورد بررسی به عهده دارد. متوسط وراثت پذیری عمومی برای صفات مورد بررسی بین %58 تا %82 متغیر بود و تعداد ژن برای صفات مذکور یک تا پنج ژن بر آورد گردید.

به منظور بررسی ژنتیکی مقاومت به شته روسی گندم، دو رقم گندم مقاوم امید و آزادی با رقم حساس شعله و با یک دیگر تلاقی داده شدند. برای هر تلاقی جمعیت های F1 ، F2 و بک کراس ها (BCS, BCR) به دست آمدند. این نسل ها به همراه والدین مقاوم و حساس در شرایط گلخانه کاشته و در مرحله گیاهچه ای به شته روسی گندم آلوده شدند. بیست و یک روز پس از آلوده سازی، خسارت ناشی از تغذیه شته بر اساس میزان پیچیدگی برگ ها به صورت کیفی (با استفاده از مقیاس 0 تا 3) و کمی (درصد سطح پیچیدگی برگ ها) اندازه گیری شدند. نحوه توارث مقاومت در روش کیفی با استفاده از نسبت های مندلی در نسل های F2 و بک کراس ها و در روش کمی با استفاده از تجزیه میانگین و واریانس نسل ها مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از روش مندلی نشان داد که مقاومت در دو رقم آزادی و امید به ترتیب با یک و دو ژن اصلی کنترل می شوند. وجود تغییرات کی در صفات مذکور و معنی دار شدن نقش اپیستازی در تجزیه میانگین نسل ها برای آن صفات نشان داد که علاوه بر ژن های اصلی و عوامل محیطی، تعدادی ژن های فرعی نیز در کنترل َآن ها نقش دارند. در رقم آزادی اثرات افزایشی، غالبیت و اثرات متقابل دو گانه نقش مهمی در کنترل مقاومت داشتند. در حالی که در رقم امید فقط اثر افزایشی ژن ها موثر بوده و غالبیت نقش معنی داری در کنترل آن نداشت. پیچیدگی برگ در رقم آزادی وراثت پذیری بالا (%92)  و در رقم امید وراثت پذیری متوسطی (%50) را نشان داد. عدم وجود رابطه آللی بین ژن های کنترل کننده پیچیدگی برگ ها در دو رقم مقاوم آزادی و امید نشان داد که با انتقال این ژن ها متفاوت به ارقام گندم مطلوب و سازگار با منطقه، می توان مقاومت پایدارتری را به شته روسی گندم به دست آورد.

فلفل یکی از سبزیجات مهم از خانواده Solanaceae جنس Capsicum و گونه C.annuum می باشد. با توجه به مقدار ویتامین C موجود در فلفل دلمه ای و سالادی که بعد از جعفری بیشترین مقدار را در سبزیجات داراست، از نظر افزایش مقاومت بدن و فیزیولوژی تغذیه، این محصول بسیار با ارزش است. این سبزی به صورت سالاد، چاشنی غذا و همچنین در تهیه ترشی، شور و دلمه مصرف می شود.در میان گروهای فلفل زراعی دو گروه عمده وجود دارد، آنهایی که میوه های ملایم یا شیرین تولید می کنند به نام فلفل شیرین، و آن هایی که دارای میوهای تند هستند و به فلفل تند معروفند. معمولا فلفل های شیرین در مرحله سبز برداشت می شوند، در حالی که فلفل های تند برای تازه خوری در مرحله سبز و برای استفاده از پودر و تهیه شور و ترشی وقتی در مرحله قرمز رسیده هستند برداشت می شوند.