اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1397 | دوره:12 | شماره:2 (پیاپی 46) |تعداد مقالات:8

این آزمایش در سال زراعی 91-1390 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل کود شیمیایی فسفاتی در سه سطح صفر (P1)، 22.5 (P2) و 45 (P 3) کیلوگرم بر هکتار دی آمونیوم فسفات بر اساس آزمون خاک و فاکتور دوم مصرف کود زیستی فسفر بارور-2 در پنج سطح شامل: عدم مصرف کود زیستی (B1)، مصرف کود زیستی به میزان 100 گرم در هکتار در زمان کاشت (B2)، مصرف کود زیستی به میزان 100 گرم در هکتار در زمان کاشت و 100 گرم در هکتار در مرحله ساقه رفتن (B3)، مصرف کود زیستی به میزان 200 گرم در هکتار در زمان کاشت (B4)، مصرف کود زیستی به میزان 200 گرم در هکتار در زمان کاشت و 200 گرم در هکتار در مرحله ساقه رفتن (B5) بودند. نتایج نشان داد که بیشترین شاخص سطح برگ با کاربرد 45کیلوگرم بر هکتار دی آمونیم فسفات در سطوح کود زیستی B4 و B3 به ترتیب به میزان 5.8 و 5.7 به دست آمدند. ماده خشک کل با کاربرد 45 کیلوگرم بر هکتار دی آمونیم فسفات و سطوح کود زیستی B2، B5، B4 و B3 نسبت به تیمار شاهد، به ترتیب 29.7، 25.9، 4.0 و 2.5 درصد افزایش یافتند. بیشترین کارآیی مصرف نور (2.45 گرم بر مگاژول) با مصرف 45 کیلوگرم بر هکتار دی آمونیم فسفات و کود زیستیB4  به دست آمد که 23 درصد در مقایسه با تیمار شاهد بیشتر بود. سطوح B3 و B2 کود زیستی، باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه به ترتیب به میزان 9.8 و 9.3 درصد در مقایسه با تیمار شاهد شدند. در مجموع نتایج نشان داد که کود زیستی فسفر بارور-2، نتیجه مطلوبی در افزایش عملکرد دانه گندم داشت.

تاثیر تنش کم آبیاری، براسینواستروئید و آسکوربیک اسید بر رنگیزه های فتوسنتزی و برخی از متابولیت های سازگاری گل همیشه بهار طی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی و آزمایشگاه دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1393 بررسی گردید. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمار تنش کم آبیاری در دو سطح (50 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر (شاهد) و 100 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر (تنش کم آبیاری)) به عنوان عامل اصلی و تیمارهای براسینواستروئید (7-10، 8-10 و صفر مولار) و آسکوربیک اسید (10 میلی مولار و صفر (شاهد)) نیز به صورت فاکتوریل به عنوان عوامل فرعی در نظرگرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش کم آبیاری، کاربرد براسینواستروئید و آسکوربیک اسید موجب افزیش درصد اسانس، کربوهیدرات، کاروتنوئیدها و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز شد. همچنین، تنش آبی، میزان کلروفیل a، b، کلروفیل کل، لیزین و متیونین را کاهش داد. با این حال، کاربرد براسینواستروئید و آسکوربیک اسید توانست آسیب های ناشی از تنش را تخفیف داده و میزان کلروفیل های a، b و کل را افزایش دهد. کاربرد آسکوربیک اسید در شرایط تنش به جلوگیری از کاهش بیشتر لیزین و متیونین کمک کرد. با توجه به این نتایج، به نظر می رسد استفاده از آسکوربیک اسید و براسینواستروئید با کمک به سیستم دفاعی از تخریب کلروفیل ها جلوگیری کرده و موجب افزایش تحمل به تنش خشکی شده است. همچنین، به نظر می رسد کاربرد براسینواستروئید می تواند در بهبود خاصیت دارویی همیشه بهار موثر گردد.

این آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سرابله (ایلام) در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل دو رقم گندم (کراس سبلان و ساجی) و منابع کودی در هشت سطح شامل: 1- عدم مصرف کود شیمیایی فسفر، 2- 100% کود شیمیایی فسفر، 3- باکتری سودوموناس پوتیدا (Pseudomonas putida)، 4- قارچ فانیلی فورمیس موسه (Funeliformis mosseae)، 5- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه، 6- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه +50% کود شیمیایی فسفر، 7- باکتری سودوموناس پوتیدا +50% کود شیمیایی فسفر و 8- قارچ فانیلی فورمیس موسه + 50% کود شیمیایی فسفر بودند. دراین پژوهش تعداد روز تا سبز شدن، ساقه دهی، گلدهی، گرده افشانی، رسیدگی وزنی و رسیدگی فیزیولوژیکی تحت تاثیر رقم و مخلوط کود شیمیایی و زیستی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که استفاده از کود زیستی در شرایط دیم موجب کاهش اثرات تنش خشکی از طریق بهبود ویژگی های فنولوژیک گردید. بیشترین شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص در رقم ساجی و قارچ میکوریزا +50% کود شیمیایی فسفر حاصل گردید. در اواخر فصل رشد، شاخص سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و سرعت رشد نسبی به دلیل سایه اندازی و ریزش برگ ها منفی شدند. رقم ساجی با کاربرد قارچ فانیلی فورمیس موسه به دلیل دارا بودن شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک بالا از عملکرد دانه بیشتری در شرایط دیم برخوردار بود. با توجه به نتایج به دست آمده، ترکیب تیماری رقم ساجی × قارچ فانیلی فورمیس موسه می تواند سبب بهبود شاخص های رشد و در نهایت افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط کشت دیم گردد.

بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و درصد روغن گلرنگ طی آزمایشی به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در کشت بهاره و تابستانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد استان اصفهان در سال 1394 اجرا شد. فاکتور اصلی شامل دو فصل کشت (بهاره و تابستانه)، فاکتور فرعی شامل سه تیمار آبیاری (شاهد، قطع آبیاری در مرحله شروع گلدهی و قطع آبیاری از دوره پر شدن دانه) و فاکتور فرعی فرعی شامل 10 رقم گلرنگ (صفه، گلدشت، سینا، فرامان، Mec27، Mec10، Mec11، Mec23، Mec26، Mec117) بودند. نتایج نشان داد که اثر ساده تیمار آبیاری بر شاخص سطح برگ، محتوای نسبی آب، وزن خشک بوته و عملکرد دانه اثر معنی دار داشت و باعث کاهش صفات مذکور گردید. تنش خشکی اثر معنی داری بر درصد روغن نداشت اما از طریق کاهش عملکرد دانه موجب کاهش عملکرد روغن گردید. رقم صفه در هر دو فصل کاشت بیشترین عملکرد روغن را تولید نمود. عملکرد روغن در تیمارهای قطع آبیاری در دوره پر شدن دانه و دوره گلدهی نسبت به تیمار شاهد به ترتیب 26 و 46 درصد کاهش نشان دادند. نتایج به دست آمده همچنین نشان داد که کلیه ارقام مورد بررسی در کشت تابستانه به دلیل افزایش دما و کاهش فصل رشد، عملکرد دانه و روغن کمتری نسبت به کشت بهاره داشتند. اگرچه درصد روغن در کشت تابستانه حدود یک درصد بیشتر از کشت بهاره بود اما به دلیل عملکرد دانه کمتر، عملکرد روغن در کشت تابستانه 60 درصد کاهش یافت. ارقام صفه و Mec11 به ترتیب با 803 و 530 کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین عملکرد روغن را تولید نمودند. همچنین، رقم صفه در هر دو فصل کاشت بیشترین عملکرد دانه را دارا بود.

این مطالعه جهت بررسی تاثیر کاربرد عناصر غذایی کم مصرف آهن و روی (به تنهایی و توام به صورت محلول پاشی با غلظت 2.5 و 5 در هزار و یا مصرف خاکی به مقدار 15 و 30 کیلوگرم در هکتار) و زمان کاربرد کودها (شاهد، مصرف خاکی کودها، محلول پاشی در مرحله رشد رویشی، محلول پاشی در مرحله ظهور گل آذین نر، محلول پاشی در دو مرحله رشد رویشی و ظهور گل آذین نر، محلول پاشی در مرحله پر شدن دانه و محلول پاشی در سه مرحله رشد رویشی، ظهور گل آذین نر و پر شدن دانه) بر رشد و عملکرد ذرت (Zea mays convar saccharata var. rugosa) انجام شد. آزمایش در سال 1395 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. با توجه به نتایج این بررسی تیمارهای کودی اثر مشابهی از نظر آماری بر عملکرد خشک داشتند. هر چهار تیمار مصرف خاکی کودها، محلول پاشی در مرحله رشد رویشی، محلول پاشی در دو مرحله رشد رویشی و ظهور گل آذین نر و محلول پاشی در سه مرحله رشد رویشی، ظهور گل آذین نر و پر شدن دانه افزایش معنی دار و مشابهی را از نظر آماری در این صفت باعث شده و عملکرد دانه خشک را به ترتیب 20، 12، 21 و 22 درصد افزایش دادند که تنها ناشی از افزایش تعداد دانه تولیدی بود. با توجه به نتایج این بررسی، تنها در دو تیمار کاربرد خاکی 5 کیلوگرم در هکتار آهن و محلول پاشی آهن و روی در دو مرحله رویشی و آغاز مرحله زایشی با غلظت 5 در هزار افزایش سود مطلوبی به ترتیب با 334850 و 271298 هزار تومان اضافه درآمد خالص در هکتار داشتند.

سالیسیلیک اسید یک ترکیب فنلی طبیعی و شبه هورمون بوده و غلظت های مختلف و مدت زمان تاثیرگذاری آن، کنش و واکنش های متعددی را در گیاه سبب می شود. در این راستا، دو آزمایش جداگانه به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر صفات مورفو - فیزیولوژیک گیاه زینتی – دارویی به لیمو در شرایط درون شیشه ای و مزرعه ای در شهرستان میانه انجام شد. در شرایط کشت بافت، پنج غلظت صفر، 2.5، 5، 10 و 20 میکرومولار سالیسیلیک اسید به محیط کشت موراشیگ و اسکوگ (MS) اضافه و اثر آنها بر شاخص های رشدی به لیمو مورد ارزیابی قرار گرفت. اثر سالیسیلیک اسید در شرایط کشت درون شیشه ای اختلاف آماری معنی داری در تمام صفات به جز در تعداد گره بلندترین ساقه، ارتفاع بوته و سیترال تولیدی نشان داد. همزمان با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید، تعداد برگ های کلروزه (زرد) ریزنمونه های به لیمو افزایش و درصد گیاهان سبز سالم و تعداد شاخه جانبی کاهش یافتند ولی در غلظت های کم، طول بلندترین شاخه، تعداد برگ و شاخص کلروفیل برگ افزایش یافت. همچنین، نقش مثبت سالیسیلیک اسید در افزایش وزن تر شاخساره ریزنمونه های کشت بافتی مشاهده شد. در شرایط مزرعه ای، اثر شش تیمار بدون محلول پاشی، محلول پاشی با آب مقطر و سالسیسلیک اسید در غلظت های2.5 ، 5، 10 و 20 میکرومولار بر صفات مورفو-فیزیولوژیک به لیمو مورد ارزیابی قرار گرفت. اثر سالیسیلیک اسید اختلاف آماری معنی داری بین تیمارها در پهنای (عرض) برگ، تعداد گل آذین، وزن تر گل آذین، وزن تر برگ و طول بزرگ ترین گل آذین نشان داد. اثر منفی مصرف سالیسیلیک اسید در پهنای برگ، تعداد و وزن تر گل آذین دیده شد و برعکس، وزن تر برگ و طول گل آذین به خصوص در غلظت کم سالیسیلیک اسید افزایش پیدا کرد.بنابراین، استفاده از غلظت های کم سالیسیلیک اسید به خاطر داشتن اثر مثبت بر رشد اندام های مصرفی به لیمو در شرایط مزرعه ای و کشت بافتی قابل توصیه می باشد.

خصوصیات فیزیولوژیکی و فنولوژیکی ارقام و لاین های مختلف کلزا و نیز ارتباط بین این صفات و عملکرد دانه در تعداد 20 رقم و لاین کلزا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی شیروان واقع در خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفتند. در طول فصول زراعی علاوه بر ثبت صفات فنولوژیک، نمونه برداری های تخریبی برای محاسبه صفات فیزیولوژیک مانند شاخص سطحبرگ، تجمع ماده خشک و اندازه گیری نور و ضریب خاموشی نور صورت گرفت. در پایان فصول زراعی عملکرد و اجزای عملکرد و صفات مورفولوژیک و درصد روغن ارقام اندازه گیری شدند. تجزیه به عامل ها جهت توصیف رابطه بین صفات مورد مطالعه با استفاده از میانگین 23 صفت و به روش تجزیه به مولفه های اصلی صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که چهار مولفه اول مجموعا 99 درصد تنوع کل موجود در بین داده ها را توجیه کردند. سهم هر کدام از دو مولفه اول به ترتیب حدود 83.8، 13.1 درصد در سال اول و 83.3، 11.6 درصد در سال دوم بودند. از آن جا که مجموع سهم مولفه سوم و چهارم از کل تغییرات هر دو سال آزمایش کمتر از چهار درصد است، بنابراین، از دو مولفه اول و دوم که بیش از 96 درصد تغییرات را توجیه می کنند برای انتخاب ترکیب برتر استفاده شد و دیاگرام های مربوطه ترسیم شدند. بر این اساس، ارقامی که با جهت مثبت محور اول مرتبط بودند ارقام پر محصول با عملکرد بیولوژیک بالا، تعداد خورجین زیاد، طول دوره گل دهی طولانی و عملکرد روغن در نظر گرفته شدند (گروه A). در این ارقام پر شدن دانه در زمان نسبتا کوتاه تری انجام می گیرد. در مقابل، ارقام گروه B در نقطه مقابل ارقام گروه A قرار گرفته اند و در جهت منفی محور اول مرتبط می باشند. از طرف دیگر ارقام با وزن مثبت بیشتر بر روی محور دوم، ارقامی هستند با شاخص برداشت بالا، تعداد زیاد خورجین در بوته که روز تا شروع ساقه دهی آن ها طولانی تر ولی فاصله کاشت تا شروع رزت کوتاه تری دارند گروه C محسوب شدند. ارقام گروه D دارای وزن منفی بیشتر بر روی محور دوم می باشند. میانگین عملکردهای ارقام در سال اول 453.80 گرم در متر مربع و در سال دوم 401.84 گرم در متر مربع بودند. بخشی از کاهش عملکرد مرتبط با کاهش شاخص های رشد (عملکرد بیولوژیک) و بخشی دیگر مرتبط با کاهش شاخص برداشت می باشد که ناشی از کاهش معنی دار تشعشع بین دو سال است. در مجموع، سه رقم Bilbao، Traviata و Slm046 از بیشترین ارتباط مثبت با محور اول برخوردار بودند (گروه A).

عارضه اختلال در غلاف بندی سویا نوعی از رشد است که در آن گیاهان سویا همراه با ناهنجاری های رویشی از جمله ریزش شدید گل ها و غلاف ها، تغییر ریخت شناسی برگ ها و غلاف ها می باشند. در حالات حاد، گیاهان سبز باقی می مانند و منجر به کاهش شدید عملکرد و تاخیر در برداشت محصول می گردند. به منظور بررسی علل تظاهر عارضه اختلال در غلاف بندی سویا در رقم کتول در منطقه گرگان، آزمایشی به صورت بررسی های پیمایشی مزرعه ای انجام شد. در بررسی های پیمایشی مزرعه ای، 40 مزرعه از رقم کتول به طور تصادفی انتخاب و کلیه صفات مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد، عوامل مدیریتی و اقلیمی در دو سال زراعی 1394 و 1395 یادداشت برداری شدند. نتایج بررسی داده ها نشان داد که از نظر مدیریتی به غیر از تعداد آبیاری، رابطه معنی داری بین این عارضه با سایر عوامل مدیریتی مشاهده نشد به گونه ای که با کاهش تعداد آبیاری تظاهر این عارضه نیز به طور معنی داری افزایش یافت. همچنین، با تظاهر این عارضه در گیاهان، درصد ریزش گل ها به طور قابل توجهی افزایش یافت در حالی که تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به طور معنی داری کاهش یافت. بررسی داده های هواشناسی و مدیریت مزرعه نشان داد که تنش های غیرزیستی مانند تنش های حرارتی و رطوبتی و نیز مدیریت نامطلوب آبیاری مزرعه نقش مهمی در بروز عارضه اختلال در غلاف بندی سویا داشتند. همچنین، تحلیل داده های مربوط به عناصر غذایی نشان داد که تغذیه خوب گیاه نیز ممکن است درصد خسارت عارضه اختلال در غلاف بندی را کاهش دهد.