اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1392 | دوره:7 | شماره:3 (27) |تعداد مقالات:9

برای بررسی و تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت ارقام کلزا و اثرات آنها بر عملکرد و اجزای آن آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در سال زراعی 85-84 در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام به مرحله اجرا درآمد. در کرت های اصلی 4 تاریخ کاشت 6.25، 7.10، 7.25 و8.10  و در کرت های فرعی سه رقم اکاپی، زرفام و طلایه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مورد بررسی نشان داد که بین تاریخ های مختلف کاشت، ارقام و اثرات متقابل از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه معادل 3622 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 10 مهر و کمترین آن با 3075 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت 25 شهریور به دست آمد. در تاریخ کاشت 10 مهر بیشترین تعداد دانه در خورجین (61.55 خورجین)، بیشترین وزن هزار دانه (3.477 گرم) و بیشترین تعداد خورجین در ساقه اصلی (64.75 عدد) حاصل شد. رقم زرفام نسبت به سایر ارقام از نظر عملکرد دانه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزاردانه، تعداد خورجین در ساقه اصلی نسبت به دو رقم دیگر برتری داشت. طول دوره گلدهی و ارتفاع بوته رقم طلایه نسبت به سایر ارقام بیشتر بود و در بین تاریخ های کاشت، تاریخ کاشت 10 مهر دارای تعداد روز تا شروع گلدهی کمتر و طول دوره گلدهی برتری نسبت به سایر تاریخ های کاشت بود. در این آزمایش تاریخ کاشت 10 مهر همراه با رقم زرفام برای منطقه مناسب تشخیص داده شد.

به منظور ایجاد تنوع ژنتیکی و استفاده از آنها در برنامه های اصلاحی، تعداد 105 هیبرید انتخابی در طی چهار سال (89-1386) با ارقام آگریا، ساوالان، بورن، کنبک و کایزر به عنوان والدین هیبریدها در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل بر اساس طرح آماری آگمنت در سال زراعی 90-1389 کشت گردیدند. عملکرد غده قابل فروش در والدین هیبریدها 52-42 تن در هکتار و در هیبریدها 10.4-138.8 تن در هکتار برآورد شد. عملکرد غده قابل فروش هیبریدها دارای 23.81 درصد فوق غالبیت، 52.38 درصد غالبیت ناقص، 13.33 درصد کاهش غالبیت و 10.48 درصد غالبیت سرگردان بودند. حدود 24 درصد هیبریدها عملکرد غده قابل فروش بیشتری نسبت به والدین داشتند. میزان هتروزیس برای عملکرد غده قابل فروش 58 درصد به دست آمد. پس از بررسی نتایج از لحاظ عملکرد غده قابل فروش، یکنواختی غده، سطحی بودن عمق چشم، کوتاه بودن استولون، رنگ پوست و گوشت زرد، میزان هتروزیس و درجه غالبیت، تعداد 28 هیبرید انتخاب شدند. از هیبریدهای انتخابی، تعداد 14 هیبرید به تلاقی ساوالان ♀ × کایزر ♂ (021، 022، 023، 025، 026، 049، 057، 081، 087، 088، 095، 098، 0104 و 0105)، چهار هیبرید به تلاقی آگریا♀ × ساوالان ♂ (0500، 0502، 0503 و 0508) و پنج هیبرید به تلاقی آگریا ♀ × کایزر ♂ (0611، 0613، 0616، 0618 و 0623) با گروه رسیدگی زودرس تا متوسط زودرس؛ تعداد یک هیبرید به تلاقی ساوالان ♀ × بورن ♂ (0205)، تعداد دو هیبرید به تلاقی کایزر ♀ × ساوالان ♂ (0300 و 0303) و تعداد دو هیبرید به تلاقی کنبک ♀ × کایزر ♂ (0401 و 0403) با گروه رسیدگی متوسط دیررس تعلق داشتند.

این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی مهران در سال زراعی 1387 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل زمان های آبیاری در 3 سطح آبیاری معمول منطقه (5 روز یک بار)، 3 روز دیرتر از آبیاری معمول منطقه، 6 روز دیرتر از آبیاری معمول منطقه و کود زیستی فسفاته در 2 سطح (عدم استفاده از کود زیستی فسفاته، استفاده از کود زیستی فسفاته) و کود شیمیایی در 3 سطح (عدم استفاده از کود شیمیایی فسفاته (سوپر فسفات تریپل)، 45 کیلوگرم در هکتار P2O5، 90 کیلوگرم در هکتار P2O5) از نظر عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفتند. عملیات کودپاشی برای تیمارهای کود شیمیایی در مورد کود پتاس به صورت K2O به مقدار 100 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت و کود نیتروژن به مقدار 400 کیلوگرم در هکتار به صورت اوره در سه نوبت، یک سوم در زمان کاشت، یک سوم مرحله رشد ساقه و مابقی در مرحله تشکیل گل آذین مصرف گردید. نحوه اعمال تیمارهای بیولوژیک به طور کلی بدین صورت بود که همزمان با کاشت، کود زیستی فسفاته به مقدار 13 کیلوگرم روی خطوط کاشت بذر به فاصله 5-3 سانتی متر از بذرها پخش گردید. صفات مورد اندازه گیری شامل ارتفاع بوته، ارتفاع بلال از سطح زمین، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد پروتئین بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل تیمار آبیاری و سطوح کودی در مورد صفاتی نظیر ارتفاع بوته، ارتفاع بلال از سطح زمین، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد پروتئین معنی دار بودند و بالاترین عملکرد مربوط به تیمار آبیاری معمول منطقه، مصرف کود زیستی و مصرف 45 کیلوگرم کود شیمیایی فسفاته با میانگین 9840 کیلوگرم در هکتار برآورد شدند که در مقایسه با دیگر سطوح کودی و تیمارهای آبیاری برتری محسوسی نشان دادند.

به منظور بررسی برخی از ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی مرتبط با عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام پاییزه کلزا، پژوهشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال زراعی 84-1383 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی به مرحله اجرا درآمد. در این آزمایش 19 رقم پاییزه کلزا از نظر برخی خصوصیات مورفوفیزیولوژیک، عملکرد دانه و روغن ارزیابی شدند. ارقام مورد بررسی از نظر صفات سطح برگ تیپ I (برگ های کوچک بدون دمبرگ)، سطح برگ تیپ II (برگ های بزرگ با دمبرگ طویل)، سطح برگ کل بوته، تعداد برگ تیپ I و تعداد برگ تیپ II، تعداد برگ در بوته، وزن خشک برگ در بوته، وزن ویژه برگ، دمای برگ، عملکرد دانه و روغن در هکتار و درصد روغن دانه، با یکدیگر تفاوت معنی داری نشان دادند. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که ارقام پرمحصول تر، از سطح برگ تیپ II بالاتری برخوردار بودند. با توجه به نتایج به دست آمده، ارقام SLM046، Sunday، ARC-2، Opera و Ebonit به ترتیب بالاترین عملکرد دانه در هکتار را کسب کردند. بیشترین عملکرد روغن به ترتیب مربوط به ارقام Sunday، Ebonit، SLM046، ARC-2 و Opera و کم ترین آن در ارقام Okapi، Sinatra، Regent*Cob ،Geronima و Olpro بودند. همبستگی مثبت و معنی دار بین صفات عملکرد روغن، سطح برگ تیپ II، سطح برگ در بوته، وزن برگ در بوته با عملکرد دانه دیده شد ولی، درصد روغن با عملکرد دانه همبستگی منفی و معنی دار نشان داد. همچنین همبستگی های عملکرد روغن با درصد روغن دانه، عملکرد دانه در هکتار، وزن خشک برگ، سطح برگ در بوته، سطح برگ تیپ II و سطح برگ تیپ I مثبت و معنی دار شد. به نظر می رسد سطح برگ و به ویژه برگ های بزرگ با دمبرگ طویل (تیپ II) در پشتیبانی عملکرد دانه و روغن کلزا نقش قابل توجهی داشته باشند. بدیهی است با تکرار آزمایش می توان به ارقام سازگار برای توسعه کشت کلزا در اقلیم های سرد کشور دست یافت.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی عنصر مس بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم جو، آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 91-1390 در مزرعه نمونه کشت و صنعت آستان قدس رضوی انجام گرفت. فاکتور اول شامل چهار رقم جو (فصیح، یوسف، ریحان و CB17) و فاکتور دوم شامل محلول پاشی کلات مس با غلظت یک در هزار در سه سطح (شاهد، محلول پاشی در مرحله تورم سنبله و محلول پاشی در مراحل تورم سنبله و سنبله دهی) بودند. بر اساس نتایج، بین ارقام، با وجود بعضی تفاوت ها، در صفاتی نظیر تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه از نظر عملکرد اختلاف معنی داری وجود نداشت. همچنین، بر اساس نتایج، یک یا دوبار محلول پاشی با کلات مس باعث افزایش عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه گردید. افزایش عملکرد دانه عمدتا ناشی از افزایش وزن هزار دانه بود و سایر اجزای عملکرد شامل تعداد پنجه بارور در واحد سطح و تعداد دانه در سنبله و همچنین شاخص برداشت تحت تاثیر محلول پاشی قرار نگرفتند. به طورکلی، به نظر می رسد با توجه به نقش عنصر مس در فیزیولوژی گیاهان، به خصوص در گیاه زراعی جو به عنوان یک گیاه حساس به کمبود مس می توان با مصرف ترکیبات حاوی مس به صورت محلول پاشی به افزایش عملکرد این گیاه در طی فصل رشد کمک کرد.

به منظور مطالعه تاثیر روش های مختلف پرایمینگ فیزیکی بر ویژگی های جوانه زنی بذر، رشد و عملکرد گندم رقم فلات، آزمایشی اجرا شد. تیمارها شامل شش روش پرایمینگ (اولتراسونیک با حداکثر 3 وات بر سانتی متر مربع، لیزر با طول موج 6328 آنگستروم، میدان مغناطیسی با شدت 0.6 تسلا، اشعه های گاما و بتا با شدت 2 میکروکوریل) در مدت زمان های 5 و 10 دقیقه به همراه شاهد بودند. نتایج نشان داد که تیمارهای اشعه لیزر و میدان مغناطیسی به مدت 5 دقیقه روی طول دوره جوانه زنی نهایی بذر گندم از سایر تیمارها موثرتر بودند. گیاهچه های حاصل از تیمار میدان مغناطیسی بذور به مدت 5 دقیقه نسبت به اشعه بتا و اولتراسونیک بنیه قوی تری داشتند. گیاه گندم در اثر اعمال تیمارهای میدان مغناطیسی و اشعه گاما در مدت های 10-5 دقیقه قادر به تولید دانه های بزرگ تر با وزن هزار دانه برابر 55.6 گرم بود. عملکرد حاصل از بذور تیمار شده با میدان مغناطیسی 5 دقیقه ای نسبت به شاهد 21.5 درصد بیشتر برآورد شد. تیمار اشعه لیزر به مدت 5 دقیقه به همراه تیمارهای میدان مغناطیسی و اشعه گاما در مدت زمان های مختلف توانستند عملکردی معادل 588 گرم در هر متر مربع تولید کنند. عملکرد دانه در تیمار شاهد 71 گرم کمتر از میانگین بهترین تیمارها بود.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی سالیسیلیک اسید تحت شرایط قطع آبیاری (بر اساس BBCH، مراحل فنولوژی گیاهان) و اثر متقابل آنها بر غلظت کلروفیلa ، b، کاراتنوئید و فلورسانس کلروفیل در ارقام کنجد (Sesamum indicum) آزمایشی در سال زراعی 91-90 در استان سمنان، شهرستان شاهرود، شهر بیارجمند انجام شد. در این طرح اثر 3 عامل مورد بررسی قرار گرفت. فاکتور اصلی، قطع آبیاری بر اساس BBCH (آبیاری کامل به عنوان شاهد، 69BBCH (زمانی که %90 گل های کنجد باز شده) و BBCH79 (زمانی که %90 نیام های کنجد به اندازه نهایی خود رسیده باشند) و ارقام کنجد (بومی، دشتستان 2 و داراب 1) و سطوح محلول پاشی با سالیسیلیک اسید (غلظت 0 (شاهد) و 0.6 میلی مولار) به عنوان عوامل فرعی بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که تنش قطع آبیاری در پایان 69BBCH  و 79BBCH سبب اختلاف معنی دار در میزان کلروفیل a، کاراتنوئید و فلورسانس کلروفیل (F0, Fm, Fv, Fv/m) گردید. همچنین، محلول پاشی سبب مشاهده اختلاف معنی دار برای میزان کلروفیل b و فلورسانس کلروفیل (Fm و Fv) شد. نتایج همچنین نشان داد که بیشترین غلظت کلروفیل a و کارتنوئید در شرایط قطع آبیاری در69BBCH  به ترتیب به میزان 0.629 و 0.265 میلی گرم بر گرم وزن تر و بیشترین غلظت Fv/Fm در شرایط آبیاری کامل به میزان 0.656 به دست آمدند. بر اساس نتایج این آزمایش بیشترین مقدار کلروفیل b مربوط به رقم داراب به میزان 0.423 میلی گرم بر گرم وزن تر و کمترین آن مربوط به رقم بومی به میزان 0.364 میلی گرم بر گرم وزن تر در شرایط آبیاری کامل حاصل شد.

به منظور بررسی اثر مقادیر مختلف پتاسیم بر عملکرد غده و شاخص های رشد سیب زمینی آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی (مشهد) در سال زراعی 90-1389 انجام شد. در این تحقیق از اکسید پتاسیم (K2O) در سطوح 0، 90، 180 و 270 کیلوگرم در هکتار استفاده شد. با افزایش میزان پتاسیم عملکرد غده سیب زمینی به طور معنی داری افزایش یافت. در تیمارهای مصرف 0، 90، 180 و 270 کیلوگرم اکسید پتاسیم در هکتار عملکرد غده به ترتیب 18.9، 21.59، 22.26 و 24.94 تن در هکتار بود. افزایش مصرف پتاسیم باعث بالا رفتن وزن خشک کل (TDM)، وزن خشک ساقه، برگ، ریشه و غده، شاخص سطح برگ (LAI)، دوام سطح برگ (LAD)، سرعت رشد محصول (CGR) و سرعت جذب خالص (NAR) سیب زمینی شد. مصرف 270 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاسیم، بیشترین ماده خشک گیاه (835 گرم در مترمربع( و عدم مصرف پتاسیم کمترین ماده خشک گیاهی (778 گرم در مترمربع( را تولید نمود. حداکثر ماده خشک ساقه در 1800 درجه روز رشد (GDD)، حداکثر ماده خشک ریشه در1600 GDD ، حداکثر ماده خشک برگ در 1500GDD و حداکثر ماده خشک غده در2300 GDD  به دست آمد. حداکثر وزن خشک ساقه 324.86 گرم در مترمربع، حداکثر وزن خشک برگ 171 گرم در متر مربع، حداکثر وزن خشک ریشه 26.1 گرم در مترمربع و حد اکثر وزن خشک غده 500 گرم در متر مربع در تیمار مصرف 270 کیلوگرم در هکتار پتاسیم به دست آمد. بیشترین مقدار LAD در تیمار 270 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاسیم به میزان 309.37 متر مربع بر درجه روز رشد و در 1600GDD تولید شد. به طور کلی، نتایج نشان داد که مصرف اکسید پتاسیم باعث بهبود روند تغییرات کلیه شاخص های رشد در سیب زمینی گردید.

به منظور مطالعه اثرات پرایمینگ بر شاخص های جوانه زنی و میزان عناصر در مراحل اولیه رشد ذرت شیرین رقم KSC 403 آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1389 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل 6 سطح پرایمینگ (بذرها بدون پرایمینگ، پرایمینگ با آب معمولی، پرایمینگ با آب مقطر، پرایمینگ باکلرید سدیم، کلرید پتاسیم، کلرید کلسیم آبدار) و پنج سطح تنش شوری (صفر، 4، 8، 12 و 16 دسی زیمنس برمتر نمک کلرید سدیم) بود. صفات مورد بررسی شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن تازه و وزن خشک گیاهچه، نسبت ریشه چه به ساقه چه و تعیین میزان سدیم، کلر، کلسیم و پتاسیم در بخش های مختلف گیاهچه (ساقه، ریشه و بذر) بود. نتایج آزمایش بیانگر آن است که با افزایش سطح تنش شوری تمامی پارامترهای اندازه گیری شده، کاهش یافتند. در این بین تیمار با پرایمینگ کلرید کلسیم آبدار نسبت به سایر تیمارها به تنش شوری پاسخ بهتری داد. نتایج نشان دادکه با افزایش میزان نمک کلرید سدیم، میزان جذب سدیم افزایش و میزان جذب کلسیم و پتاسیم کاهش می یابد. کاربرد کلرید کلسیم آبدار به دلیل تحریک سلولی و در اختیار قرار دادن کلسیم بیشتر در محیط رشد حاوی نمک، منجر به بهبود پارامترهای رشد گیاهچه می شود. تیمارکلرید کلسیم آبدار در تمام صفات به جز میزان سدیم و پتاسیم، بالاترین میزان را به خود اختصاص داد و بیان گر بهبود کارایی بذور تحت تاثیر تنش شوری در مجاورت کلسیم است و می تواند جهت بهبود در جوانه زنی مورد استفاده قرار گیرد.