کشاورزی پویا
سال:1387 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

منطقه ورامین با آب و هوای خشک و نیمه گرمسیری، بهترین محل برای تولید گیاهان دارویی است. در این بررسی که در سال 1385 در منطقه ورامین صورت گرفت، اجزای عملکرد شش گونه گیاهان دارویی (کتان، گلرنگ، گشنیز، زنیان، رازیانه و کنجد) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (RCB) در سه تکرار انجام شد. در طول دوره رویش، یادداشت برداری روی 5 صفت انجام شد: مقدار بیوماس خشک، میزان کاه و تعداد بوته برداشت شده در کرت (7.5 مترمربعی)، زودرسی (تعداد روز تا رسیدن دانه) و محصول دانه (کیلوگرم در هکتار). محاسبات آماری و نتایج آزمون F و آزمون چند دامنه ای دانکن داده های حاصل نشان داد که کنجد، بیشترین میزان تولید دانه (3512 کیلوگرم در هکتار در کلاس a) و گیاهان گشنیز و رازیانه، کمترین میزان تولید دانه (451 کیلوگرم در هکتار در کلاس d) را داشتند. ولی رازیانه با توجه به چند ساله بودن، در سال های بعد میزان تولید بیشتری نسبت به سال اول کشت خواهد داشت. بیشترین تعداد روز تا رسیدن دانه در گشنیز (146روز در کلاس a که برای استفاده از سبزینه آن مزیتی به حساب می آید) و کمترین، متعلق به رازیانه (100 روز در کلاس c) بود. جهت رفع ناهمگنی تعداد بوته های برداشت شده در کرت ها و حذف اثر آن در میزان محصول، تجزیه کوواریانس روی برخی خصوصیات مهم مثل بیوماس و محصول دانه انجام گرفت. نتایج نشان داد ضریب سود مندی نسبی آن ها نسبت به تجزیه واریانس به ترتیب 152.69 درصد و 210.56 درصد بود.

امروزه فرسایش خاک به عنوان خطری جدی برای رفاه انسان و حتی حیات او به شمار می آید که نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع و مراتع می گردد بلکه با رسوب مواد در آبراهه ها و مخازن سدها زیان های فراوانی را باعث می شود. جهت برآورد میزان فرسایش و تولید رسوب از روش های متعددی استفاده می شود که در مطالعه فرسایش و رسوب در حوزه چهل چشمه از سه روشPSIAC ، EPM و MPSIAC استفاده شد. بررسی و تعیین میزان فرسایش خاک و تولید رسوب، انتخاب بهترین روش برآورد میزان فرسایش و رسوب در سطح حوضه، مشخص نمودن مناطق بحرانی فرسایش یافته و تعیین روش های مناسب برای کنترل فرسایش و کاهش تولید رسوب در هر واحد برنامه ریزی کاری و کل حوضه، از جمله اهداف این مطالعه بوده است. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تلفیق اطلاعات مختلف جمع آوری شده از حوضه، تخمین میزان فرسایش و رسوب با روش های PSIAC ، EPM و MPSIAC در هر زیرحوضه و کل حوضه آبخیز انجام شد. سپس نقشه فرسایش ویژه و نقاط بحرانی تهیه گردید. اعداد به دست آمده توسط سه روش ذکر شده با مطالعات صحرایی و آمار رسوب ایستگاه بند بهمن مقایسه گردید که بر این اساس روش MPSIAC به عنوان بهترین روش تعیین شد. در حوضه مورد مطالعه، عوامل زیادی از جمله تخریب پوشش گیاهی، چرای مفرط و بی رویه به خصوص در مناطق حساس به فرسایش، تخریب مراتع و شخم در جهت شیب، باعث افزایش میزان فرسایش خاک می شوند. جهت کاهش میزان فرسایش توجه به این نکته حایز اهمیت است که 46.54 درصد اراضی حوضه از سازندهای حساس به فرسایش از جنس آهک و مارن های آهکی است لذا لازم است هر گونه پیشنهادی با توجه جدی به نوع و لیتولوژی سازندها انجام گیرد تا موثرتر واقع شود.

در راستای برنامه ریزی کشاورزی بیشتر محققان معتقدند که الگوهای برنامه ریزی هدف و ایجاد گزینه ها، تکنیک های برتری نسبت به برنامه ریزی خطی هستند، از این رو در تحقیق حاضر، الگوهای برنامه ریزی خطی، تقریبا بهینه و هدف و مقایسه آن ها با یکدیگر با توجه به محدودیت ها و هدف های زارع مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از 120 کشاورز در شهرستان جهرم با استفاده از روش آمارگیری خوشه ای دو مرحله ای به طور تصادفی در سال 1385 به دست آمد. نتایج تحقیق نشان داد که با ارایه الگوی برنامه ریزی خطی متعارف فقط می توان 12.81 درصد در جهت بهبود وضعیت فعلی گام برداشت و این میزان تغییر در بازدهی با توجه به شرایط خاص و یا پذیرش اندکی عدول از وضعیت بهینه (الگوهای تقریبا بهینه) اهمیت پیشنهادی خود را از دست می دهد. در الگوهای تقریبا بهینه به دلیل بازدهی بالای محصولات گوجه فرنگی و ذرت در ازای مصرف، عوامل تولیدی محدود علی رغم تغییرات زیاد در بازدهی خود در الگو جای دارند و بر این اساس، عمده توانایی بهره برداران در تغییر ترکیب بر روی چهار محصول جو، خربزه، پنبه و هندوانه متمرکز می شود. همچنین نتایج مربوط به الگوی برنامه ریزی هدف نشان می دهد در زمانی که اهداف برای مدیر دارای اهمیت یکسان است و در زمانی که از اهمیت یکسان برخوردار نیست، از نظر سود ناخالص الگو، متفاوت هستند. در حالتی که مدیر اهداف خود را بر اساس اولویت گروه بندی می کند، بازده برنامه به نسبت حالت اهداف دارای اهمیت یکسان، اندکی بیشتر است.

این مطالعه به منظور تعیین قیمت تمام شده آب به ازای هر متر مکعب، تعیین بهره وری مصرف آب به عنوان یک عامل تعیین کننده در مناطق خشک و بررسی ارزش افزوده به عنوان یک عامل اقتصادی - اکولوژیکی برای محصولات عمده منطقه داراب (گندم، ذرت، پنبه و پرتقال) صورت گرفت. داده های مورد نیاز با تکمیل 400 پرسشنامه از کشاورزان و همچنین سازمان جهادکشاورزی، سازمان امور آب منطقه ای و سازمان برنامه و بودجه جمع آوری شد. محاسبات مربوط به برآوردهای اقتصادی با روش های اقتصاد مهندسی انجام گرفت. بر اساس آماربرداری ها 5111 چاه در کل منطقه وجود دارد. آب مصرفی با توجه به راندمان برآورد شده در منطقه محاسبه گردید. با توجه به کل حجم آب برداشتی از چاه ها، متوسط برداشت از هر چاه محاسبه شده و بعد از محاسبه هزینه متوسط هر چاه (برای موتور دیزل و الکتروپمپ)، قیمت تمام شده هر مترمکعب آب محاسبه گردید. بعد از محاسبه قیمت تمام شده آب، تابع تولید گیاهان مورد نظر برای محاسبه مقدار کشش و در نهایت میزان ارزش افزوده محاسبه گردید. نتایج نشان داد که قیمت تمام شده آب برای موتور دیزل با بهره 10، 15 و 20 درصد به ترتیب معادل 84.6، 94.7 و 109.2 ریال و برای الکتروپمپ به ترتیب معادل 118.7، 161.3 و 208.3 ریال خواهد بود. کارآیی مصرف آب برای گندم، ذرت، پنبه و پرتقال به ترتیب 0.48، 0.6، 0.1 و 1.4 متر مکعب به ازای هر کیلوگرم و میزان ارزش افزوده نیز با توجه به سود 15 درصد و میانگین قیمت تمام شده آب برای هر دو نوع چاه دیزلی و الکتروپمپ، برای گندم، ذرت، پنبه و پرتقال به ترتیب 548.4، 652.2، 391.8 و 984.6 ریال محاسبه گردید.

هدف از تحقیق حاضر واکاوی مولفه های تاثیرگذار بر معیارهای کشاورزی پایدار در بین زنان کشاورز شهرستان بندرانزلی است که در آن بر دانش بومی برنجکاری منطقه تاکید می شود. تحقیق حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی است و به روش علی - ارتباطی در سال 1385 انجام گرفته است. در این مطالعه، محقق به انتخاب 4 روستا از 38 روستا در دو دهستان « چهارفریضه» و «لیجارکی» حسن رود به صورت نمونه گیری هدف مدار اقدام نمود. جامعه آماری این تحقیق برای فاز کیفی، شامل تعدادی از با تجربه ترین زنان کشاورز در هر روستا بود. برای فاز کمی نیز کلیه زنان کشاورز بالای 25 سال (N=3049) در نظر گرفته شدند که از این تعداد 275 نفر به شیوه نمونه گیری تصادفی نظامند (سیستماتیک) انتخاب و در این مطالعه شرکت داده شدند. یافته های توصیفی تحقیق نشان داد که مشارکت زنان در مراحل مختلف امور زراعی برنج، قابل ملاحظه و حتی در برخی موارد، بیشتر از مردان روستایی است و در مجموع آنان معیارهای مترتب بر کشاورزی پایدار را رعایت می کنند. یافته های تحلیلی تحقیق نیز نشان داد که بین سن، سابقه برنجکاری، میزان تولید برنج، میزان زمین زراعی برنج (شالیزار)، میزان مشارکت اجتماعی، درآمد سالیانه حاصل از فروش برنج، آگاهی اکولوژیکی و میزان رعایت معیارهای کشاورزی پایدار با احتمال 99 درصد همبستگی مثبت و معنی دار و بین تعداد اعضای خانوار و مشارکت در زراعت برنج با میزان رعایت معیارهای کشاورزی پایدار با همین احتمال، همبستگی منفی و معنی دار وجود دارد.

با توجه به بازدیدهای صحرایی از نهالستان های صنوبر اطراف شهرستان ارومیه فعالیت مینوز صنوبر Lithocolletis populifoliella Tr. (Lep.:Gracilariidae) درچند سال اخیر روی کلن های مختلف صنوبر بسیار قابل توجه بوده است. این تحقیق طی سال های 1384 تا 1386 به منظور تعیین تراکم و مطالعه فعالیت مینوز روی 10 کلن صنوبر متعلق به 2 گونه Populus euramericana و P.nigra در ایستگاه تحقیقات صنوبر ساعتلوی ارومیه انجام گردید. کلن های مورد استفاده در مساحت 6 هزار متر مربع در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با فواصل کاشت 3×3 متر، در سه تکرار (از هرکلن تعداد 75 اصله نهال درسه تکرار و جمعا در کل طرح 750 اصله نهال ریشه یک ساله) کشت گردید. از اوایل اردیبهشت تا اواخر شهریور (هر ده روز یک بار) با توجه به حذف اثرات حاشیه ای، تعداد 16 اصله نهال وسطی از تعداد 25 اصله نهال در هر تکرار، انتخاب و تعداد برگ های آلوده به مینوز در هر یک از این نهال ها (در 4 شاخه 20 سانتی متری در 4 جهت اصلی جغرافیایی) مورد شمارش قرارگرفت. جهت تعیین تاریخ خروج حشرات کامل مینوز نیز تعدادی از شاخه های آلوده با پارچه توری بسته شدند. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین تراکم مینوز به ترتیب روی کلن P.n. 63/135 و کلن P.e.488 ثبت گردید. با توجه به دو نسلی بودن این آفت، اوج پرواز این حشره در سال های 1384 و 1385 اواسط تیرماه (نسل اول) و اواسط مرداد ماه (نسل دوم) و اوج پرواز آفت درسال 1386 برای نسل اول، اوایل تیرماه و برای نسل دوم نیز در اواخر تیرماه مشاهده گردید.

به منظور بررسی اهمیت شاخص های رشد در قابلیت رقابت ارقام مختلف کلزا در برابر علف هرز خردل وحشی، یک تحقیق مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گلستان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل ارقام کلزا در 7 سطح شامل (زرفام، طلایه، ساری گل، آرجی اس 003، آپشن 500، هایولا 401 و هایولا 330) و سطوح علف هرز در دو سطح (صفربوته به عنوان شاهد و 30 بوته خردل وحشی در مترمربع) بود. علاوه بر آن، کشت خالص علف هرز خردل وحشی در هر تکرار منظور شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که خردل وحشی سبب کاهش معنی دار عملکرد، ماده خشک، میزان سطح برگ، دوام سطح برگ و سرعت رشد گیاه در تمامی ارقام کلزای مورد آزمایش، گردید. بیشترین مقدار عملکرد، تجمع ماده خشک، شاخص سطح برگ، سرعت توسعه نسبی سطح برگ و سرعت رشد گیاه در شرایط خالص به رقم هایولا 330 تعلق داشت. بیشترین کاهش عملکرد، ماده خشک و شاخص سطح برگ نسبت به شاهد در شرایط مخلوط، به رقم آپشن 500 تعلق داشت و کمترین تاثیر کاهنده رقابت بر صفات مورد اندازه گیری، در رقم رقیب زرفام مشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد که شاخص سطح برگ به همراه توزیع عمودی سطح برگ و سرعت توسعه نسبی سطح برگ را می توان از جمله شاخص های موثر در کم کردن بیوماس علف هرز خردل وحشی و نیز توانایی تحمل ارقام دانست.

گیاه ترشک (Rumex asetosa L.) گیاهی دو پایه است که می تواند برای مطالعه ژن های دخیل در تشکیل اعضای گل به عنوان گیاه مدل انتخاب شود. بدین منظور بهینه سازی کشت بافت این گیاه جهت تعیین نقش چنین ژن هایی اجتناب ناپذیر است. از این رو مطالعه تاثیر ترکیبات هورمونی بر ریزنمونه های اندام های مختلف جهت باززایی گیاه ترشک انجام شد. محیط کشت MS بعنوان محیط پایه، انتخاب و تاثیر غلظت های مختلف اکسین های IAA و NAA، سیتوکینین های BAP و TDZ روی اندامهای دمبرگ، قاعده برگ و پهنک برگ در باززایی گیاه، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ریزنمونه قاعده برگ در ترکیب NAA و BAP به ترتیب با غلظت 0.5 و 3 میلی گرم در لیتر در محیط کشت پایه MS همراه با 3 درصد ساکاروز و 0.7 گرم در لیتر آگار، بیشترین باززایی (32 درصد) را داشته است. در استفاده از هورمون TDZ با غلظت 0.5 میلی گرم در لیتر نیز نتیجه مشابهی حاصل شد. این تحقیق در سال 1384 در مجتمع آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات انجام گردیده است.