دانش علف های هرز
سال:1398 | دوره:15 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظور مطالعه بر همکنش اثر کاربرد سطوح مختلف کود نیتروژن و علف کش ریم سولفورون بر کنترل علف های هرز و عملکرد غده سیب زمینی، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار، در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی جنوب کرمان، جیرفت، اجرا شد. فاکتور های آزمایش شامل کاربرد سطوح مختلف علف کش ریم سولفورون (صفر (شاهد)، 30، 40، 50 و 60 گرم ماده تجاری در هکتار) به صورت پس رویشی و کاربرد کود نیتروژن، از منبع اوره (صفر، 90، 180 و 270 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) بود. تراکم علف های هرز، 30 روز پس از سمپاشی و وزن خشک و عملکرد غده سیب زمینی، در انتهای فصل رشد اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف علف کش ریم سولفورون و نیتروژن، تأثیر معنی دار بر تراکم و وزن خشک علف های هرز سلمه تره، خرفه، پنیرک، تاج خروس بدل و سوروف داشت. با افزایش مقدار کاربرد علف کش ریم سولفورون، تراکم و وزن خشک این علف های هرز، به طور معنی داری کاهش یافت. در شرایط بدون کنترل علف هرز، نیتروژن باعث افزایش تراکم و وزن خشک علف های هرز شد اما در شرایط کنترل علف های هرز، کاهش تراکم و وزن خشک علف های هرز را در پی داشت. مطلوب ترین تیمار از نظر کارایی کنترل علف های هرز و افزایش عملکرد، کاربرد 50 و 60 گرم ماده تجاری علف کش ریم سولفورون در هکتار، به همراه مصرف 180 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود. این تیمارها توانستند عملکرد غده سیب زمینی را به ترتیب، 9/35 و 38/36 تن در هکتار نسبت به شاهد 91 و 92 درصد افزایش دهند.

سل واش، علف هرز مهاجم مزارع برنج است که سه دهه پس از ورود به شالیزارهای شمال کشور، اکنون ده ها هزار هکتار از مزارع برنج را آلوده کرده است. رویش دیرهنگام، سایه پسندی، تحمل به غرقاب و تکمیل چرخه زندگی پس از برداشت برنج، امکان فرار سل واش از شیوه های رایج مدیریت علف های هرز شالیزار را فراهم می آورد. در سال 1396، کارایی برخی علف کش ها در کنترل شیمیایی سل واش در شرایط گلدانی و مزرعه ای، در موسسه تحقیقات برنج کشور بررسی شد. نتایج آزمایش گلدانی نشان داد که کارایی علف کش های خاک مصرف پس رویشی فلوستوسولفورون، پیرازوسولفورون اتیل، بنزوبیسایکلون، پیرازوسولفورون اتیل + پرتیلاکلر، پیرازوسولفورون اتیل + کوئین کلوراک و تریافامون + اتوکسی سولفورون در کاهش زیست توده گیاهچه های 2 تا 3 برگی سل واش، بیشتر یا مساوی از 90 درصد و کارایی علف کش های ایپفن کاربازون، تیوبنکارب، پندی متالین، پرتیلاکلر، اگزادیارژیل و پیرازوسولفورون اتیل (WG 75%)، کمتر یا برابر 55 درصد بود. در آزمایش مزرعه ای، علف کش های برگ پاش توفوردی، دیکامبا + توفوردی، بیس پایریباک سدیم (فرمولاسیون های SC 40%وSC 12. 5% )، پیری بنزوکسیم و تریافامون + اتوکسی سولفورون دارای کارایی بسیار خوب (90%≤ ) و علف کش پروپانیل با 23 درصد کاهش زیست توده، دارای کارایی ضعیفی در کنترل این علف هرز بود.

به منظور بررسی تاثیر ریزگرد بر رشد و نمو و خصوصیات فیزیولوژیک علف های هرز خردل وحشی و جودره، دو آزمایش گلخانه-ای بطور جداگانه و با فاصله زمانی حدود چهل روز و با تیمارهای یکسان، در سال های 1395 و1396، در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس اجرا شد. آزمایش بصورت فاکتوریل اسپلیت و در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. ترکیب فاکتوریل دو گونه علف هرز (خردل وحشی و جودره) و سه میزان ریزگرد (صفر، 750 و 1500 میکروگرم بر متر مکعب) به عنوان عامل اصلی و چهار زمان برداشت (هشت برگی، شروع طویل شدن ساقه، شروع گلدهی و شروع بذردهی) به عنوان عامل فرعی آزمایش بودند. صفات اندازه گیری شده در این آزمایش شامل وزن تر، وزن خشک، فتوسنتز، تعرق و دمای برگ بودند. نتایج نشان داد که با افزایش میزان ریزگرد، وزن کل تر و خشک، روند کاهشی نشان دادند به طوری که تیمارهای 750 و 1500 میکروگرم ریزگرد بر متر مکعب در زمان شروع بذردهی، به ترتیب باعث کاهش وزن خشک علف های هرز به میزان 17 و 33 درصد شدند. با افزایش میزان ریزگرد از صفر به 1500 میکروگرم بر متر مکعب، میزان فتوسنتز و تعرق نیز به حدود نصف کاهش یافت.

شناسایی علف های هرز مزارع به عنوان اساسی ترین اقدام در مدیریت علف های هرز محصولات زراعی محسوب می شود. براساس سطح زیر کشت و مساحت مزارع در شهرستان اشتهارد، طی 5 سال با شمارش علف های هرز به تفکیک جنس وگونه در هر پهنه در نقاط نمونه برداری، شاخص های جمعیتی آنها محاسبه گردید. در هر پهنه طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا مکان مورد اندازه گیری توسط دستگاه GPS ثبت شد. نتایج نشان داد که در شهرستان اشتهارد 49 گونه علف هرز وجود دارد. فراوان ترین گونه های مختلف علف های هرز این شهرستان به ترتیب غالبیت شامل: اسفندک یا قیچ، جو موشی، خارشتر، پیچک، علف شور، سلمه تره، ترشک، مرغ، علف شور، جودره بودند. علاوه بر این مهمترین علف های هرز، این مهمانان ناخوانده شهرستان اشتهارد را چچم (Lolium rigidum)، گاو چاق کن (Scariola orientalis (Boiss. ) Sojak)، تلخه (Acroptilon repens)، جغجغک (Vaccaria grandiflora)، بومادران (Achillea wilhelmsii C. Koch)، تلخ بیان (Sophora alopecuroides)، توق (Xanthium strumarium) و علف های هرز دیگر با درصد فراوانی کمتر تشکیل می دادند. نکته قابل تأمل در این آزمایش افزایش غالبیت علف شور و جودره (11 و 9%) طی پنج سال بود که این نگرانی را به وجود می آورد که با توجه به اقلیم و شرایط آب و خاک منطقه، این دو علف هرز مستعد تبدیل شدن به علف هرز غالب منطقه را دارند. گونه های جدیدالورود خارلته (Circium arvense)، کاتوس (Cynanchum acutum) و کاهوک (Lactuca scariola) هر چند در تراکم پایین در منطقه مشاهده شدند اما می تواند تهدید جدی برای مزارع شهرستان باشد که می تواند در آینده به مناطق مجاور هم گسترش یابد.

به منظور بررسی اثر مدیریت تلفیقی علف های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار، در سال زراعی 92-91، در شهرستان خوسف انجام شد. در کرت های اصلی، فاکتور کولتیواتور در دو سطح، شامل نزدن و زدن کولتیواتور و در کرت های فرعی، ترکیب فاکتورهای تراکم در دو سطح 100 و150 هزار بوته در هکتار و دز های علف کش مزوتریون + اس-متولاکلر+ تریوتیلازین (لوماکس) در چهار سطح شامل صفر، 5/1، سه و 5/4 لیتر در هکتار قرار گرفت. مقایسه میانگین ها نشان داد که کولتیواسیون به تنهایی توانست وزن خشک و تعداد کل علف های هرز را به ترتیب 67 و71 درصد کاهش دهد. همچنین عملکرد دانه در تیمارهای کولتیواتور زدن و کاربرد مقادیر 5/1، سه و 5/4 لیتر علف کش در هکتار، در یک گروه آماری قرار گرفت و تیمار کولتیواتور زدن و کاربرد 5/1 لیتر در هکتار علف کش مزوتریون + اس-متولاکلر+ تریوتیلازین (لوماکس) با عملکرد دانه 3988 کیلوگرم در هکتار، باعث افزایش معنی دار 6/64 و 7/53 درصدی عملکرد دانه در واحد سطح به ترتیب نسبت به تیمار کولتیواتور نزدن و کاربرد 5/1 لیتر در هکتار علف کش لوماکس و کولتیواتور زدن و عدم کاربرد این علف کش شد. همچنین افزایش تراکم، بر عملکرد دانه تاثیری نداشت. از این رو، با هدف کشاورزی پایدار و کاهش مصرف مواد شیمیایی در سیستم های زراعی، می توان با مدیریت تلفیقی علف های هرز، دز مصرفی علف کش جدید مزوتریون + اس-متولاکلر+ تریوتیلازین (لوماکس) را به میزان 6/66% کاهش داد که در این صورت، اثرات نامطلوب علف کش ها بر محیط زیست و مقاومت علف های هرز نسبت به علف کش ها کاهش خواهد یافت.

در طی سال های اخیر، ارشته خطایی(Lepyrodiclis holosteoides) به یکی از مشکل ساز ترین علف های هرز پهن برگ مزارع گندم و کلزا در مناطق معتدل و سرد سیر کشور تبدیل شده است. با توجه به اهمیت زمان سبز شدن در میزان موفقیت علف های هرز در بوم نظام های زراعی و هم چنین اتخاذ راه کارهای مدیریتی کارآمد علیه این علف هرز مهاجم، مطالعاتی در زمینه برخی جنبه های زیستی حاکم بر خواب و جوانه زنی بذرهای این علف هرز، در مزارع شهرستان کرج و بخش علف های هرز موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، در سال های 1396-1393 انجام شد. بر اساس نتایج این بررسی، بذرهای ارشته خطایی از پدیده چند شکلی در خواب بذر برخوردارند و این گونه به نظر می رسد که خواب حاکم بر این بذرها، از نوع خواب فیزیولوژیک (مربوط به مواد بازدارنده داخل بذر و تعادل هورمونی بین آبسیزیک اسید و جیبرلیک اسید) باشد. هم چنین بذرهای ارشته خطایی در فرایند جوانه زنی، حساسیت بسیار بالایی به نور نشان دادند. نخستین تاریخ سبز شدن ارشته خطایی، در نیمه دوم آبان ماه رخ داد و قدرت رویش بذر این علف هرز، با افزایش طول عمر بذرها، کاهش چشم گیری نشان داد. اگرچه بر اساس یافته های این بررسی، ارشته خطایی از موج های متعدد سبز شدن برخوردار است (که به احتمال قوی، این پدیده ناشی از چند شکلی خواب بذرهای است)؛ با این حال، بیش از 85 درصد از سبز شدن دانه رست ها با دریافت 552 درجه-روز رشد حرارت محیطی تجمعی و در بازه زمانی 12 آذر ماه تا 12 دی ماه به انجام رسید. ید.

به منظور بررسی اثر رقابت علف هرز عروسک پشت پرده یک ساله (Physalis divaricata L. ) بر عملکرد ذرت با کاربرد مقادیر مختلف کود نیتروژن، آزمایشی در سال 1396، در ایستگاه های تحقیقاتی ماهیدشت کرمانشاه، به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل سه سطح نیتروژن خالص (50، 100 و 150 درصد توصیه شده)، براساس آزمایش خاک و تراکم علف هرز عروسک پشت پرده یک ساله (صفر، هشت و 16 بوته در مترمربع) بود. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه، به ترتیب 9929 و 6143 کیلوگرم در هکتار بود که به ترتیب به تیمار شاهد بدون علف هرز و کاربرد 150 درصد نیتروژن خالص توصیه شده در هکتار و تیمار تراکم 16 بوته عروسک پشت پرده در متر مربع و کاربرد 50 درصد نیتروژن خالص توصیه شده تعلق داشت. اثر تراکم های مختلف علف هرز و کاربرد مقادیر مختلف نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد ذرت، معنی دار بود. کاربرد 150 درصد نیتروژن خالص توصیه شده در هکتار، موجب ایجاد تفاوت معنی دار تعدادی از اجزای عملکرد ذرت، مانند کاهش 33/10 و 54/13 درصدی وزن هزار دانه و تعداد دانه در ردیف بلال ذرت و خصوصیات علف هرز عروسک پشت پرده مانند کاهش 08/51 و 55/19 درصدی وزن خشک و ارتفاع آن شدند. در مجموع، نتایج آزمایش نشان داد، زمانی که علف هرز عروسک پشت پرده یک ساله در مزارع ذرت غالب بود، افزایش میزان کود نیتروزن مصرفی به 150 درصد مقدار توصیه شده براساس آزمایش خاک، موجب افزایش 02/17 درصدی عملکرد ذرت شد.

به منظور بررسی اثر کاربرد مالچ در تلفیق با دزهای کاهش یافته علف کش ایمازاتاپیر بر علف های هرز لوبیا ((Phaseolus vulgaris L.، آزمایشی به صورت فاکتوریل و بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی، با سه تکرار و 16 تیمار، در سال 1394 در تبریز اجرا شد. فاکتور اول، کاربرد مالچ در چهار سطح شامل کاربرد مالچ کلش گندم، مالچ زنده گاودانه، بدون مالچ و یک بار وجین دستی و فاکتور دوم، کاربرد دزهای مختلف علف کش ایمازاتاپیر در چهار سطح شامل صفر، 50، 75 و 100 درصد دز توصیه شده (100 گرم ماده موثره در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که اثر متقابل دز علف کش و کاربرد مالچ بر زیست توده علف هرز در واحد سطح، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه لوبیا معنی دار بود. کمترین زیست توده علف های هرز در تیمار وجین دستی +100 درصد ایمازاتاپیر (5/106 گرم در متر مربع) مشاهده شد که با تیمارهای مالچ کلش + 100 درصد ایمازاتاپیر و مالچ زنده +100 درصد ایمازاتاپیر تفاوت معنی داری نداشت. تیمار وجین دستی + 100 درصد ایمازاتاپیر، بیشترین عملکرد دانه لوبیا را داشت (78 درصد تیمار عاری از علف هرز). به طور کلی می توان نتیجه گرفت که کاربرد علف کش ایمازاتاپیر به صورت پس رویشی، کارایی کمی در مدیریت علف های هرز لوبیا داشت و استفاده از تیمارهای غیر شیمیایی مانند مالچ و وجین دستی می تواند کارایی کنترل علف هرز را در این محصول افزایش دهد.

تاثیر خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم و اثر راهکارهای مدیریتی در کشت نخود بر تولید سنبله این علف هرز، در تناوب زراعی گندم نخود گندم و در قالب آزمایش سه ساله ای در منطقه گریت شهرستان خرم آباد، طی سال های 1388 تا 1390 مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل اسپلیت و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. خوشه چینی علف هرز جودره در کشت گندم و زمان کاشت نخود در فصل، کرت های اصلی و سطوح مدیریت علف هرز در کشت نخود، کرت های فرعی آزمایش بودند. آزمایش دارای سه فاکتور شامل (الف) وضعیت ریزش بذر علف هرز جودره در کشت گندم در دو سطح بدون خوشه چینی و با خوشه چینی، (ب) زمان کاشت نخود در دو سطح کشت زودهنگام و کشت دیرهنگام و (ج) مدیریت علف هرز در کشت نخود در پنج سطح کاربرد پیش رویشی متری بیوزین، کاربرد پیش رویشی ایمازتاپیر، کاربرد پس رویشی کلتودیم، شاهد عاری از علف هرز و شاهد بدون کنترل علف هرز بود. در پاییز سال 1389، متناسب با تاریخ کاشت رایج منطقه، گندم در کرت های آزمایشی کاشته شد. تعداد سنبله علف هرز جودره در کشت گندم در بهار سال 1390 شمارش شد. میانگین تعداد سنبله علف هرز جودره در کشت گندم سال سوم بر اثر خوشه چینی آن در کشت گندم سال اول 9/71 درصد کاهش یافت. تأخیر در کاشت نخود، افزایش 7/68 درصد تعداد سنبله علف هرز جودره در کشت گندم سال بعد را در پی داشت. وجین دستی علف های هرز در کشت نخود در شرایط خوشه چینی و عدم خوشه چینی، به ترتیب سبب کاهش 6/94 درصد و 3/88 درصد تعداد سنبله علف هرز جودره در کشت گندم در سال سوم شد. به نظر می رسد که راهکار صحیح مدیریت علف هرز مشکل ساز جودره در کشت گندم را می بایست در اقدامات زراعی از جمله تناوب زراعی جستجو کرد.

به منظور بررسی تأثیر گیاهان پوششی مختلف و مدیریت مالچ آن ها بر شاخص های رشدی لوبیا (P. vulgaris L. ) در شرایط حضور و عدم حضور علف های هرز، آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در سال زراعی 92-1391، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل گیاه پوششی در سه سطح شبدر برسیم (T. alexandrinum L. )، چاودار (S. cereale L. ) و مخلوط شبدر برسیم+ چاودار (نسبت 50: 50)، در دو تراکم توصیه شده و افزایش یافته (5/1 برابر توصیه شده) و سه روش مدیریت مالچ شامل خشک کردن گیاهان پوششی با علف کش گلایفوسیت و سپس باقی-گذاشتن بقایا بر روی پشته، کف بر کردن گیاهان پوششی و خارج کردن بقایای آن وکف بر کردن گیاهان پوششی به صورت سبز و تازه و سپس باقی گذاشتن آن ها بر روی سطح خاک بود. نتایج بیانگر اثر معنی دار تیمارهای آزمایش بر تراکم و وزن خشک علف های هرز و حداکثر میزان شاخص های رشدی گیاه لوبیا بود. بر این اساس، کمترین تراکم و زیست توده کل علف های هرزو بیشترین شاخص سطح برگ لوبیا (LAI)، در تیمارهای شاهد کنترل شیمیایی (68/4)، شاهد وجین دستی (96/3) و در ترکیب تراکم افزایش یافته گیاه پوششی مخلوط شبدر+ چاودار و مدیریت علف کش+ مالچ گیاه (82/4) مشاهده شد. همچنین حداکثر ماده خشک تجمعی (TDM) و کمترین تراکم و زیست توده کل علف های هرز، باز هم در این تیمارها و هر یک به ترتیب به مقدار 43/747، 49/708 و 71/719 گرم بر مترمربع به دست آمد. سرعت رشد محصول (CGR، گرم در مترمربع در روز) و سرعت رشد نسبی (RGR، گرم بر گرم در روز) نیز روندی مشابه با ماده خشک تجمعی داشت، به طوری که گیاه لوبیا به ترتیب در تیمارهای ذکر شده، از بیشترین مقادیر برخوردار بود. در مورد شاخص های رشدی، در بین تیمارهای گیاه پوششی بدون استفاده از علف کش نیز تیمار حفظ بقایای گیاه پوششی روی سطح خاک، به مراتب بهتر از حذف باقیمانده گیاه پوششی بود. در مجموع، مخلوط گیاهان پوششی در تراکم افزایش یافته، به همراه حذف گیاه پوششی توسط علف کش، بهترین ترکیب تیماری جهت رسیدن به حداکثر شاخص های رشدی لوبیا بود.