دانش علف های هرز
سال:1393 | دوره:10 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

مطالعه ای جهت ارزیابی تغییرات فلور جوامع علف های هرز مزارع گندم آبی استان کرمانشاه، در سال های 1381 و 1391 صورت گرفت. 85 مزرعه در 11 شهرستان ارزیابی شد. در سال 1391، فراوانی، تراکم و شاخص غالبیت گونه ها، محاسبه شد و سپس با شاخص های سال 1381 مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج در سال 1391 نشان داد، در مزارع گندم آبی استان کرمانشاه 112 گونه علف هرز وجود دارد که از این میان 18 گونه باریک برگ و 94 گونه پهن برگ می باشند. گونه های پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)، یولاف وحشی زمستانه (Avena ludoviciana)، خردل وحشی (Sinapis arvensis) و جودره (Hordeum spontaneum) بیشترین شاخص غالبیت را در سال 1381 داشتند. این گونه ها در سال 1391 نه تنها غالب بودند بلکه به ترتیب 128/3، 29/14، 51/46، 36/31 درصد نسبت به سال 1381 افزایش در شاخص غالبیت نشان دادند. در حالی که گونه های بی تی راخ (Galium tricornutum)، شیرین بیان (Glycyrrhiza glabra) و دانه قناری مدیترانه ای (Phalaris brachytsachys) به ترتیب 10/4552/27 و 27/16 درصد نسبت به سال 1381 کاهش در شاخص غالبیت را نشان دادند. در سال 1391 نسبت به ده سال پیش، 44 گونه علف هرز جدید درکوادرات های درون مزرعه شناسایی شد که در سال 1381 مشاهده نشده بودند. علاوه برآن در خارج از کوادرات و حاشیه داخلی مزرعه 48 گونه علف هرز جدید شناسایی گردید. تنوع شانون بین سال های 1381 و 1391 در شهرستان های کرمانشاه و کنگاور تفاوت معنی دار آماری داشت. شاخص غالبیت سیمپسون در سال 1391 حاکی از افزایش یکنواختی گونه ای در شهرستان کرمانشاه بود.

طی یک آزمایش در استان های خوزستان، گلستان، مازندران و فارس در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و 17 تیمار، مخلوط علف کش های ترایفلورالین (ترفلان 48% امولسیون) قبل از کاشت و مخلوط با خاک و متازاکلر + کوین مراک (بوتیزان استار، 41/6% اس سی) پیش رویشی، جهت کنترل بهتر علف های هرز کلزا بویژه تیره شب بو مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از ترفلان به میزان 2 لیتر + کلوپیرالید 30% اس ال (لونترل) به میزان 0/8 لیتر در هکتار پس رویشی، ترفلان به میزان 1/5، 2 و 2/5 لیتر در هکتار، بوتیزان استار به میزان 1/5، 2 و 2/5 لیتر در هکتار، ترفلان به میزان 1/5، 2 و 2/5 لیتر در هکتار پیش کاشت + بوتیزان استار به میزان 1/5، 2 و 2/5 لیتر پیش رویشی وشاهد بدون علف هرز. علف های هرز باریک برگ کل آزمایش توسط 0/75 لیتر علف کش گالانت سوپر کنترل شدند. نتایج نشان داد که در فارس و گلستان، مخلوط دو علف کش ترفلان و بوتیزان استار خسارت زیادی را به کلزا وارد آورد، ضمن این که سبب کارائی بهتر بوتیزان استار به تنهایی نگردید. در مازندران نتایج مشابه بود با این تفاوت که کلزا متحمل خسارت نشد. در خوزستان، ترکیب دو علف کش نه تنها تاثیر سوء روی کلزا نداشت بلکه سبب افزایش کنترل علف های هرز و عملکرد گردید. دریافت نتیجه متفاوت در استان های مختلف به نوع خاک نسبت داده شد و توصیه گردید قبل از استفاده از مخلوط این دو علف کش در هر مزرعه و منطقه، حتما یک آزمایش اولیه انجام شود.

به منظور بررسی اثر تنش کم آبی و طول دوره تداخل تداخل تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus) بر رشد و عملکرد آفتابگردان (Helianthus annuus)، آزمایشی مزرعه ای در دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل کم آبیاری در سه سطح (آبیاری نرمال، آبیاری در 75 و 50 درصد ظرفیت مزرعه) و طول دوره تداخل علف هرز تاج خروس در دو گروه به ترتیب: رقابت علف هرز تا مرحله ی 8 برگی، 12برگی، ظهور طبق، گلدهی و رسیدگی (تداخل تمام فصل) آفتابگردان و گروه دوم، کنترل تاج خروس تا مراحل فوق به عنوان عامل فرعی انتخاب شدند. نتایج نشان داد که با افزایش شدت کم آبیاری از 100 به 75 و به 50 درصد ظرفیت مزرعه، درصد روغن، عملکرد دانه و اجزاء عملکرد دانه آفتابگردان (تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه) در هر دو سال کاهش یافت. با افزایش طول دوره تداخل تاج خروس، به دلیل افزایش رقابت با گیاه زراعی عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد روغن دانه و ارتفاع بوته آفتابگردان کاهش یافت و این کاهش از مرحله 12 برگی به مرحله ظهور طبق معنی دار بود. اثر تنش آبی بر کاهش وزن خشک علف هرز در مقایسه با گیاه زراعی بیشتر بود. تنش آبی تاثیر تداخل تاج خروس را افزایش داد به عبارت دیگر تاثیر علف هرز بر رشد و عملکرد آفتابگردان با اعمال تنش آبی بیشتر شد.

آزمایش های گلخانه ای و مزرعه ای به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف قطع مکانیکی در مراحل مختلف رشد و نمو گیاه مادری بر زیستایی (%)، اندازه (mm2) و وزن صد دانه (گرم) بذور علف هرز گاوپنبه (Abutilon theophrasti) انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل سه روش قطع مکانیکی گیاه مادری در مراحل رشدی کپسول های بذر پس از گلدهی بود. سه روش های قطع مکانیکی شامل: (1) قطع گیاه کامل از سطح خاک و بدون جداسازی کپسول ها سپس قرار دادن گیاهان به مدت چهار هفته در شرایط گلخانه و یا روی سطح خاک مزرعه (EPD)، (2) کپسول از گیاه جداسازی شد و سپس به مدت چهار هفته در شرایط گلخانه و یا روی سطح خاک مزرعه قرار داده شد (CD) و (3) کپسول از گیاه جداسازی شد و بلافاصله تحت آزمون زیستایی (%) قرار گرفت، اندازه (mm2) و وزن صد دانه (g) بذور اندازه گیری شد (CF). زیستایی (%)، اندازه (mm2) و وزن صد دانه (g) بذور تیمارهای EPD و CD پس از چهار هفته دوره خشکی مورد آزمون قرار گرفتند. در تمامی تیمارهای قطع مکانیکی کپسول های موجود بر روی یک گیاه بر اساس رنگ به چهار مرحله تکاملی تفکیک شدند. در هر دو آزمایش گلخانه ای و مزرعه ای، بذور حاصل از اولین مرحله تکاملی، فاقد زیستایی بودند. ظهور بذر زیستا از مرحله دوم تکاملی بذر بود و در مرحله سوم و مراحل بعدی تکاملی به زیستایی کامل رسید. در هر دو آزمایش گلخانه ای و مزرعه ای، زمان رسیدن به زیستایی کامل در بذور تازه برداشت شده و بلافاصله مورد آزمون زیستایی قرار گرفته CF (به ترتیب روزهای دهم و هفتم پس از گلدهی) نسبت به دو تیمار EPD و CD بیشتر بود. در آزمایش گلخانه ای، تیمارهایی که در گلخانه به مدت چهار هفته ماندند، زیستایی بذور حاصل از کپسول جداسازی شده بیشتر از بذور حاصل از گیاه کامل قطع شده بود. ولی، در آزمایش مزرعه ای تیمارهای EPD و CD، زیستایی بذور حاصل از گیاه کامل قطع شده بیشتر از کپسول قطع شده بود. در آزمایش گلخانه ای اندازه بذور حاصل از کپسول جداسازی شده از گیاه مادری (تیمار CD) کمتر از بذور حاصل از کپسول متصل به گیاه مادری (تیمار EPD) بود؛ در حالی که در آزمایش مزرعه ای تفاوت معنی داری در اندازه بذر این دو تیمار نبود. این نتیجه، نشان دهنده سرعت خشک شدن بیشتر در بذور حاصل از کپسول های جداسازی شده نسبت به متصل به گیاه مادری در آزمایش گلخانه ای نسبت به مزرعه ای بود که دلیلی برای حفظ زیستایی بیشتر در این بذور بود. احتمالاً در گلخانه تفاوت در زیستایی به دلیل مقاومت به پسابش بیشتر در بذور حاصل از کپسول های جداسازی شده از گیاه مادری نسبت به متصل به گیاه مادری بود. نتیجه عکس دیده شده در مزرعه در این دو تیمار، می تواند به دلیل مرطوب بودن خاک در دوره چهار هفته ای پس از قطع کردن گیاهان باشد. یافته های این تحقیق، نشان می دهند که به عنوان یک مدیریت موثر برای جلوگیری از تولید بذر زیستا در علف هرز گاوپنبه می توان از کولتیواسیون مکانیکی و یا موور زدن و یا قطع کل گیاه به طور کامل (متصل ماندن کپسول ها به گیاه مادری) در طول ماه های گرم تابستان در مناطق کم باران و از قطعه قطعه کردن اندام هوایی گاوپنبه به قطعات کوچکتر (دیسک) در مناطق مرطوب پر باران استفاده کرد. همچنین این گونه می بایست قبل از مرحله دوم تکاملی بذر قطع شود تا کمترین بذور زیستا وارد بانک بذر خاک شوند. کلیدواژگان: جداسازی کپسول، اتصال کپسول، مرحله تکاملی بذر، مقاومت به پسابش، کنترل مکانیکی

این پژوهش به منظور ارزیابی اثر تراکم علف هرز اویارسلام زرد (Cyperus esculentus) بر برخی از صفات فیزیولوژیک، مورفولوژیک و عملکرد ارقام برنج (Oryza sativa) در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. در این آزمایش دو فاکتور تراکم علف هرز اویارسلام زرد در چهار سطح (شامل شاهد، 60، 120 و 180 بوته در متر مربع) و رقم برنج در سه سطح (شامل طارم به عنوان رقم محلی، شیرودی و قائم به عنوان ارقام اصلاح شده) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف کاملاً معنی دار تعداد علف هرز، رقم و برهمکنش آنها از نظر صفات طول ساقه، سطح برگ پرچم، تعداد برگ، وزن تر و خشک برگ، میزان کلروفیل، محتوای کلروفیل (SPAD)، شاخص برداشت و عملکرد شلتوک بود. بررسی مقایسه میانگین صفات در تمامی ارقام نشان از کاهش میزان آنها تحت شرایط رقابت با این علف هرز بود، به طوری که کمترین میزان این صفات در تراکم 180 بوته از این علف هرز در متر مربع بدست آمد. همچنین شیب معادلات در تجزیه رگرسیونی بین ارقام برنج نشان داد که واکنش ارقام برنج نسبت به افزایش تراکم این علف هرز یکسان نبوده است، به طوری که رقم طارم با کمترین میزان شیب خط در صفات سطح برگ پرچم (y= 33. 22-0. 04x)، طول ساقه (y= 105. 33-0. 20x)، تعداد پنجه بارور (y= 22. 5-0. 03x)، شاخص برداشت (y= 24. 98-0. 3x) و عملکرد شلتوک (y= 366. 6-0. 57x) به عنوان یک رقابت کننده قوی (01/0P≤ ) و ارقام شیرودی و قائم به ترتیب در رده های بعدی به عنوان رقابت کننده های ضعیف تر در برابر این علف هرز قرار گرفتند.

به منظور بررسی غنای گونه ای علف های هرز در مزارع محصولات تابستانه (ذرت، برنج، لوبیا، یونجه) استان ایلام، 21 مزرعه در شهرستان های سرابله، دره شهر و دهلران که دارای الگوی اقلیمی متفاوتی بودند طی سال زراعی 89-1388 انتخاب گردید و شاخص های جمعیتی و پراکنش آنها بررسی شد. در هر مزرعه مشخصات جغرافیایی توسط دستگاه GPSثبت گردید. نتایج نشان داد که در مزارع ذرت استان 26 گونه علف هرز وجود دارد. بر اساس شاخص غالبیت پهن برگ های مهم این زراعت آفتاب پرست (Heliotropium europaeum)، تاج خروس خوابیده (Amaranthus bliotoides)، پیچک صحرایی (Convolvulus arvensis)، خرفه (Portulaca oleracea) و کنف وحشی (Hibiscus trionum) بودند. دو علف های هرز قیاق (Sorghum halepense) و سوروف (Echinochloa crus galli) باریک برگ های غالب ذرت در این استان بودند. بیشترین پایداری متعلق به دو گونه تاج خروس خوابیده و قیاق به میزان 77/77 بود. در بین متغیرهای مستقل مدیریتی، نوع محصول و تاریخ کاشت بیشترین تاثیر را در غنای گونه ای علف های هرز زراعت های تابستانه این استان داشتند.

به منظور بررسی کارایی ترکیب های مختلف علف کش های پیش رویشی و پس رویشی برای مهار علف های هرز سورگوم علوفه ای، آزمایشی در سال 1389 و در سه منطقه مشهد، اهواز و ورامین انجام شد. قالب طرح، بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و 10 تیمار بود. تیمارها شامل دو علف کش پیش رویشی استوکلر (آسنیت EC 50%) و پندی متالین (استومپ EC 33%) به میزان 3/5 لیتر ماده تجاری در هکتار در ترکیب با چهار علف کش پس رویشی توفوردی + ام سی پی آ (SL 67/5%)، توفوردی + دای کامبا (دیالن سوپر SL 46/6%)، بروموکسینیل + ام سی پی آ (برومایسید ام آ EC 40%) و بنتازون (بازاگران SL 48%) به ترتیب به میزان 1/5، یک، 1/5 و 1/2 لیتر از ماده تجاری در هکتار همراه با دو شاهد بدون وجین و با وجین پیاده شدند. همه تیمار ها در کنترل پهن برگ ها موفق بودند و با توجه به غالبیت پهن برگ ها دراین تحقیق، عملکرد علوفه خشک سورگوم نسبت به شاهد بدون وجین در همه تیمار ها افزایش یافت. تیمار استوکلر به همراه بروموکسینیل + ام سی پی آ در مهار پهن برگ ها موفق تر بود، در حالی که تیمار های ترکیبی با بنتازون از کارایی کمتری برخوردار بودند. هیچیک از علف کش های استوکلر و پندی متالین قادر به کنترل باریک برگ چند ساله قیاق (Sorghum halepense) نبودند، در حالی که باریک برگ یک ساله درنه سرخه (Echinocloa colonum) توسط آن ها کنترل شد. استوکلر در کنار بنتازون در مهار اویارسلام موثر بود ولی نشانه هایی از خسارت توسط آن ها روی سورگوم مشاهده شد. گیاه سوزی جزئی استوکلر در مشهد با کاهش عملکرد سورگوم همراه نبود و توانست علف های هرز را مهار کند در حالی که گیاه سوزی بنتازون در اهواز موجب کاهش عملکرد شد.

به منظور تعیین تغییرات فلور علف های هرز مزارع گندم آبی شهرستان های ساوجبلاغ و شیروان، نتایج بررسی های انجام شده در سال 1379 و 1390 مقایسه شدند. بر اساس نتایج اولین بررسی (1379) در شهرستان ساوجبلاغ، 57 گونه متعلق به 19 خانواده گیاهی و در شهرستان شیروان 28 گونه متعلق به 13 خانواده گیاهی شناسایی شد. در بررسی دوم (1390) در شهرستان ساوجبلاغ، 53 گونه متعلق به 19 خانواده گیاهی و در شهرستان شیروان 53 گونه متعلق به 18 خانواده مشاهده شد. تعدادی از گونه ها از فلور حذف شده و تعدادی گونه جدید به فلور اضافه شده بودند. شاخص غالبیت گونه ها تغییر کرده، بعضی از گونه ها غالبیت خود را از دست داده و بعضی ازگونه ها جزو گونه های غالب شده بودند. تغییر در شاخص غالبیت هر گونه به دلیل تغییر در فراوانی، تراکم یا هر دو بود که می تواند به عوامل زیادی بستگی داشته باشد. در ساوجبلاغ وقوع غالبیت اکثر گونه ها از جمله هفت بند (Polygonum avicular)، بی تی راخ (Galium aparine)، ارشته خطایی (Lepyrodiclis holosteoides)، سیزاب پا خمیده (Veronica camplypoda)، شاه تره ایرانی (Fumaria vaillanti) به دلیل افزایش در تراکم بود اما در شیروان غالبیت اکثر گونه ها از جمله سلمه تره (Chenopodium album)، ماشک (Vicia villosa)، ناخنک (Goldbachia laevigata)، کنگر صحرایی (Circium arvense) به دلیل افزایش در فراوانی بود و فقط در گونه غالب هفت بند به دلیل افزایش در تراکم بود. عدم تغییر در غالبیت علف های هرز باریک برگ مزارع گندم شهرستان ساوجبلاغ بیانگر این است که روش های مدیریتی اعمال شده پس از یک دهه نتوانسته است گونه های یولاف وحشی زمستانه (Avena ludviciana) و چاودار (Secale cereale) را کنترل نماید. تغییر شاخص غالبیت علف های هرز پهن برگ مزارع گندم این شهرستان و غالب شدن گونه های هفت بند، ارشته خطایی و سیزاب پا خمیده نشان دهنده تغییر فلور گونه های پهن برگ در پاسخ به روش های مدیریتی اعمال شده است. ورود گونه های جدید به مزارع گندم شهرستان شیروان قابل ملاحظه بود. به نظر می رسد با بررسی روش های مدیریتی اعمال شده و تطبیق آنها با تغییرات ایجاد شده در ترکیب گونه های این دو منطقه می توان دلایل تغییر و راهکارهای لازم را به دست آورد و برای مدیریت گونه های جدید برنامه ریزی نمود.