زمین
سال:1387 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

داده های لرزه ای همیشه با نوفه همراه اند. نوفه های لرزه ای حاصل از عملکرد چشمه لرزه ای، به نوع چشمه به کار رفته (چه در پروژه های نفتی و چه در لرزه نگاری مقیاس کوچک) بستگی دارند. به عنوان مثال می توان به ایجاد هوا موج توسط چشمه های انفجاری (یا ضربه ای) اشاره کرد که به عنوان یک نوفه همدوس بر روی رکورد لرزه ای ظاهر می شود. این موج به علت طی مسافت کوتاه در هوا، با سیگنال های مطلوب موجود بر رکورد لرزه ای (یعنی امواج بازتابی) همپوشانی فرکانسی قابل توجهی دارد. لذا فیلتر های فرکانسی برای تضعیف این نوفه مناسب نخواهند بود. روش های مختلفی همچون فیلتر سرعتی در حوزه فوریه دو بعدی (F-K) و فیلتر (K-L) برای این منظور ابداع و مورد استفاده قرار گرفته اند (Eighan and Watts, 1997؛ سیاه کوهی 1379؛ گودرزی، 1381).روشی که در این تحقیق برای تضعیف هوا موج مدنظر است، استفاده از تبدیل موجک پاکتی و انتقال داده به حوزه زمان - فرکانس است. در این روش به علت دقت بالا در تفکیک موج به مولفه های سازنده آن، و امکان بازسازی مجدد موج با ترکیب های متنوعی از مولفه ها، زمینه حذف نوفه هوا با کمترین صدمه به سیگنال های بازتابی فراهم است. نرم افزارهای لازم برای انجام کار توسط نگارندگان در محیط MATLAB تدوین، و بر روی داده های لرزه ای مصنوعی و واقعی اجرا گردیده است.

در صنعت نفت تعیین خواص پتروفیزیکی مخزن (تخلخل، آب اشباع شدگی)، معمولا توسط روشهایی چون آنالیز مغزه و آزمایش چاه (Well Test) انجام می شود که مستلزم صرف زمان و هزینه گزافی می باشد و ضمنا بعلت نبود مغزه های کافی و تغییرات سنگ شناسی و ناهمگنی سنگ مخزن، تعیین این پارامترها توسط روشهای معمول از دقت چندانی برخوردار نمی باشد. بنابراین روش بهینه برای کاهش هزینه ها و زمان و افزایش دقت استفاده از ارزیابیهای نرم افزارهای پیشرفته (ژئولاگ) و روشهای تخمینی (شبکه های عصبی مصنوعی پس انتشار خطا) می باشد. که توسط این دو روش می توان با داشتن اطلاعات مغزه چند چاه، این اطلاعات را برای مابقی میدان (چاههای دیگر) تعمیم داد. در این مقاله از شبکه های عصبی مصنوعی پس انتشار خطا (BP – ANN) که برنامه آن در محیط نرم افزار متلب (MATLAB) نوشته شده با استفاده از نگارهای پتروفیزیکی برای پیش بینی هرچه دقیق تر این پارامترها در میدان نفتی پارسی واقع در جنوب غربی ایران استفاده شده است. این شبکه در چاههای شماره 33 و 19 این میدان که دارای مغزه بودند مورد آموزش، آزمایش، آزمون و تعمیم پذیری قرار گرفته است. سپس خروجی های این شبکه با ارزیابیهای حاصله از نرم افزار ژئولاگ مقایسه شده است. با توجه به نتایج حاصله نتیجه گیری شده است که شبکه های عصبی پس انتشار خطا نسبت به نرم افزار پیشرفته ژئولاگ در تعیین خواص پتروفیزیکی از صحت و دقت بیشتری برخوردار است. در مرحله آخر تخلخل و آب اشباع شدگی در چاههای شماره 48 و 49 و 64 که فاقد مغزه هستند توسط شبکه شبیه سازی شده است.

قرار گرفتن ایران در یکی از مناطق زلزله خیز جهان و احتمال وقوع زلزله در تمام نقاط کشور، ضرورت تدوین برنامه های جامع برای مقابله با این پدیده طبیعی را قطعی ساخته است. اصفهان از جمله کلان شهرهای مهم ایران می باشد که ظاهرا رخداد زمینلرزه در آن کمتر گزارش شده است. سوال اساسی این است که آیا در این شهر زلزله ای رخ می دهد؟ در این مطالعه، لرزه خیزی استان بر اساس زلزله هایی که از سال 2004 در پنج ایستگاه لرزه نگاری استان اصفهان ثبت شده است، مورد بررسی قرار می گیرد. علاوه بر آن با تدوین الگوریتم های رایانه ای، زمان رسید 1585 فاز پیکری قرائت گردید که با ترسیم منحنی های زمان عبور فازهای قرائت شده در هر ایستگاه، سرعت امواج پیکری محاسبه شده است. متوسط سرعت موج تراکمی و برشی در پوسته بالایی به ترتیبVpg=6.32±0.08 (km/s)  و Vsg=3.58±0.11 (km/s) محاسبه شده است. متوسط سرعت موج تراکمی و برشی در مرز مشترک پوسته و گوشته (ناپیوستگی موهو) Vpn=8.03±0.04 (km/s)  و Vsn=4.72±0.06 (km/s) بدست آمده است. همچنین میانگین عمق ناپیوستگی موهو در این ناحیه km 2±38 محاسبه گردید. بررسی ما نشان می دهد که تعداد 130 زمینلرزه با بزرگی بیش از 4 ریشتر در چهار سال اخیر در پهنه استان اصفهان به وقوع پیوسته است که بزرگترین آنها زمینلرزه 14/6/1384 شمال شرق آران و بیدگل با بزرگی 4.6 ریشتر می باشد. علاوه بر آن بر اساس کاتالوگ های موجود در یکصد سال گذشته وقوع بیش از 3670 زمین لرزه در این استان گزارش شده است. با توجه به وضعیت لرزه خیزی پهنه اصفهان در چند سال اخیر و مهاجرت زلزله ها ی بزرگتر از 3 ریشتر از سمت زاگرس به طرف مرکز استان باعث افزایش آهنگ لرزه خیزی منطقه شده است.

وقوع زمین لرزه در مناطق مسکونی بحران های متعددی را ایجاد کرده که از آن جمله می توان به بحران های ناشی از قطع شریان های حیاتی اشاره نمود. استقرار شهرها و به تبع آن تاسیس شریان های حیاتی در حریم پهنه های گسله سبب گردیده تا آسیب پذیرترین تاسیسات در زمین لرزه، شریان های حیاتی باشد. بدین ترتیب بحران حاصل از قطع و یا آسیب دیدگی هریک از آنها شرایط طاقت فرسایی را ایجاد می کند. امروزه پرداختن به مناطق آسیب دیده مبتنی بر ارایه راهکارهایی است که ضمن کاهش آسیب پذیری، توان مواجهه با زمین لرزه را افزایش دهد. با این چشم انداز به منظور کاهش بحران های ناشی از قطع شریان های حیاتی و افزایش آمادگی در زمین لرزه های آتی به کارگیری انرژی خورشیدی پیشنهاد می گردد. ارزان و دایمی بودن انرژی خورشیدی، بی خطر بودن و نداشتن آلودگی محیط زیستی، همچنین سادگی و قابل حمل بودن دستگاه هایی که با انرژی خورشیدی کار می کنند از ویژگی منحصر به فرد انرژی مذکور می باشد. با توجه به توزیع مکانی زمین لرزه های به وقوع پیوسته و موقعیت جغرافیایی گستره فلات ایران که از شرایط ایده آلی جهت بهره گیری از انرژی خورشیدی برخوردار است، لزوم استفاده از وسایلی همچون اجاق های خورشیدی، حمام و آبگرمکن خورشیدی، روشنایی خورشیدی، پمپ آب خورشیدی و شارژر خورشیدی در ساماندهی بحران های حاصل از قطع شریان های حیاتی و بازسازی مناطق پیشنهاد می شود. بدین ترتیب تلفیق تجربیات حاصل از زمین لرزه های پیشین با امکانات بالقوه موجود فرصتی را مهیا نموده تا با به کارگیری ابزار و وسایلی که دانش ساخت و تهیه آن به همت محققین کشور موجود می باشد، گامی موثر و عملی در ایجاد آمادگی و کاهش بحران ناشی از قطع برق و عدم سوخت رسانی مناسب برداشته شود.

در این مطالعه به منظور ارزیابی ویژگی های ژئوشیمیایی لایه کنگان در چاه A واقع در میدان گازی پارس جنوبی آنالیزهای ژئوشیمیایی (آنالیزهای مقدماتی و تکمیلی شامل پیرولیز راک - اول، استخراج مواد آلی و تفریق بیتومن، کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمی) روی نمونه های تهیه شده از مغزه های حفاری صورت گرفت. نتایج ژئوشیمیایی بر این امر دلالت می کند که نوع کروژن نمونه ها مخلوطی از انواع II و   IIIبوده و بیانگر وجود مواد آلی با منشا دریایی و ورود اندکی مواد آلی با منشا خشکی به این رسوبات می باشد. ماده آلی این نمونه ها، از یک سنگ منشا احتمالی با لیتولوژی کلاستیک - کمی کربناته تولید و در محیطی با شرایط احیایی - نیمه احیایی راسب شده اند. در مجموع این نمونه ها پتانسیل هیدروکربوری فقیر تا متوسط و درجه بلوغ شروع پنجره تولید نفت (اواخر دیاژنز - اوایل کاتاژنز) را نشان می دهند. بر اساس نتایج حاصل از آنالیز کروماتوگرافی ستونی، نمونه ها متشکل از هیدروکربن های پارافینیک - نفتنیک و نفتنیک هستند. وجود سنگ منشا با توان هیدروکربورزایی ضعیف، به نظر می رسد که سبب تولید مقادیر ناچیز هیدروکربن برجا در میان لایه های سازند کنگان شده است.

منطقه ژئوترمال شمال غرب سبلان، مجموعه ای از ساختارهای زمین ساختی به ویژه شکستگی های گوناگون را در خود جای داده است. بررسی آماری خطواره های استخراج شده بر اساس تفسیر تصاویر ماهواره ای، نشان دهنده چهار روند غالب W-E, NW-SE, NNW-SSE, WNW-SES می باشد. این روندها سازگار با راستای گسل های منطقه هستند. این گسل ها با روندهای غالب N90-110o, N120-130o, N30-50o  به همراه سایر روندهای فرعی در جنوب و جنوب غربی کوه سبلان، موجبات تشکیل دره موئیل را فراهم آورده اند. گسل های مذکور، که دارای سازوکار امتدادلغز می باشند، در اکثر موارد شیب تندی دارند، لذا می توانند تا اعماق ادامه داشته و از این نظر در انتقال جریان های زیرزمینی آب تاثیر به سزایی داشته باشند.

در شمال باختری امامزاده هاشم (برش فیل زمین) واقع در محدوده ساختاری البرز مرکزی سازند دلیچای با ستبرای حقیقی 370 متر از تناوب مارن و سنگ آهک مارنی به رنگ خاکستری مایل به سبز تشکیل شده است که به 3 بخش غیررسمی قابل تقسیم است. این سازند در برش مورد مطالعه با ناپیوستگی فرسایشی بر روی سنگ های سازند شمشک قرار گرفته و با سنگ آهک ستبر لایه سازند لار با گذر تدریجی پوشیده می شود. از این برش 132 نمونه آمونیتی به دست آمد که متعلق به خانواده های Morphoceratidae, Perisphinctidae, Oppeliidae, Stephanoceratidae و Parkinsonidae می باشند. آمونیت های جمع آوری شده در محدوده زمانی ژوراسیک میانی - پسین (باژوسین پسین - آکسفوردین) قرار دارند. از نظر دیرینه زیست جغرافیایی فون موجود به ایالت زیستی تقریبا ﹰمدیترانه ای تعلق دارد.

منطقه مورد مطالعه در 20 کیلومتری شمال غرب خمین، واقع در استان مرکزی قرار دارد و دو محدوده معدنی ساکی بالا و ساکی پایین را شامل می شود. این ناحیه جزیی از زون سنندج - سیرجان بوده و واحدهای فیلیت، شیل و ماسه سنگ با سن تریاس بالایی و ژوراسیک پایینی قدیمی ترین واحد سنگی آن را می سازد که میزبان اصلی کانه سازی ساکی بالاست. واحد کربناتی کرتاسه واحد وسیع پوشاننده منطقه است که میزبان اصلی کانه سازی ساکی پایین است. بر اساس مطالعه مقاطع صیقلی گالن به عنوان اصلی ترین کانی سازی ساکی بالا و کانی های اولیه و ثانویه آهن دار به عنوان کانی های مهم ساکی پایین هستند. بررسی های ژئوشیمی با استفاده از نتایج آنالیز 11 نمونه انجام پذیرفت که بر اساس داده های آن مشخص شد که دو سری نمونه از یکدیگر به جهت وفور عناصر قابل تفکیک هستند که این دو دسته دقیقا منطبق با کانی سازی های ساکی بالا و ساکی پایین بودند و به ترتیب از سرب و آهن غنی شدگی دارد. این نتایج از همبستگی میان Mn, Ni, Fe در مقابل همبستگی Cu, Pb و SO3 حکایت دارد که ضمن مشخص شدن تفاوت رفتار ژئوشیمیایی آهن و سرب به ترتیب از سنگ شناسی کانسار ساکی پایین و کانه سازی سولفیدی ساکی بالا ناشی می شوند. کلیه نتایج این تحقیقات نشان گر تفاوت کانه سازی ساکی بالا و پایین دارد. بر این اساس کانه سازی ساکی بالا به جهت عنصر سرب اهمیت دارد و میزبان شیستی با کانه سازی ساده آن و کنترل ساختاری مرتبط با جایگزینی آن می تواند نشانگر تحرک مجدد سیالات حوضه باشد. در حالی که ساکی پایین با کانه سازی آهن به صورت عدسی های محدود به واحد K1 دارای کنترل چینه ای بوده و با توجه به داشتن خصوصیات ژئوشیمیایی مشابه کانسارهای آذرین می تواند حاصل فعالیت بخارات آتشفشانی همزمان باشد.