زمین
سال:1391 | دوره:7 | شماره:23 |تعداد مقالات:20

به منظور انجام مطالعات ساختاری در پهنه سنندج- سیرجان منطقه قامیشلو مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته است. این منطقه شامل مجموعه ای از رخساره های رسوبی، با سن کرتاسه میانی و فوقانی است، که با مرز ناپیوسته در زیر پهنه های رسوبی عهد حاضر قرار گرفته اند. بر اساس پردازش و مطالعه تصاویر ماهواره ای در این منطقه 12 گسل شناسایی شد، که در مطالعات صحرایی مورد بررسی و تایید قرار گرفتند. همچنین در مطالعات صحرایی تعدادی راستای فرعی گسلی نیز شناسایی شد.در این مقاله سعی شده است، به شناسایی ساختارهای گسلی، راستای عملکرد، شیب صفحات گسلی، ردیف های رسوبی درگیر با هر گسل و نحوه عملکرد آنها پرداخته شود، و پس از آن با استفاده از مطالعات ساختاری هر گسل و پراکندگی آنها، منطقه مورد مطالعه از نظر الگوی ساختاری و ژئوتکتونیکی، همچنین سیستم اعمال تنش و برش در داخل منطقه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.

زمینلرزه 28 فوریه 1997 اردبیل بزرگترین و مخرب ترین زمینلرزه منطقه اردبیل و بعد از زمینلرزه 1990 رودبار بزرگترین زمینلرزه شمال غرب ایران بشمار می آید. در این مطالعه با استفاده از داده های 19 ایستگاه لرزه نگاری شبکه جهانی GDSN مدلسازی شکل موج صورت گرفته و تابع زمانی چشمه از نوع دو حادثه ای بوده و بیشترین مقدار انرژی در 10 ثانیه نخست آزاد شده است. مقادیر ممان لرزه ای dyne-cm SMo=1.89´1025 و بزرگی گشتاوری Mw=6.2 و میزان جابجائی D=27 cm و افت استرس Ds=149 bar بدست آمد. شکستگی از نوع امتداد لغز بوده که از ناحیه کانونی شروع شده و به صورت یکطرفه در جهت شمال شرقی گسترش پیدا نموده است. نتایج این مطالعه با نتایج حاصل از مطالعات قبلی هم خوانی خوبی دارند.

تحلیل طیفی لحظه ای یک روش تحلیل زمان- فرکانس پیوسته است که یک طیف فرکانسی را برای هر نمونه زمانی از یک ردلرزه ایجاد می نماید. تحلیل طیفی ابزار قدرتمندی برای تحلیل داده های لرزه ای است. از آنجا که تحلیل طیفی یک فرایند غیر واحد است روش های مختلفی برای محاسبه آن وجود دارد. تبدیل فوریه امکان بررسی محتوای فرکانسی سیگنال را فراهم می کند، اما برای سیگنال های ناپایا، از جمله سیگنال لرزه ای، که محتوای فرکانسی آنها با زمان تغییر می کند تبدیل یک بعدی به فضای فرکانس برای پاره ای از اهداف پردازشی کافی نیست. قبلا انتقال ردلرزه به فضای زمان- فرکانس را با استفاده از تبدیل فوریه روی پنجره های کوچکی بدست می آوردند. این روش تحت عنوان تبدیل فوریه زمان کوتاه شناخته می شد. قدرت تفکیک زمان- فرکانس در روش تبدیل فوره زمان کوتاه با انتخاب طول پنجره محدود می شد. بعدها مشکل پنجره کردن در تحلیل زمان- فرکانس با استفاده از تبدیل موجک پیوسته برطرف شد. تبدیل موجک پیوسته از خاصیت تغییر مقیاس و جابجایی موجک استفاده می کند و نقشه زمان- مقیاس سیگنال را تهیه می کند. تبدیل مقیاس به فرکانس منجر به نقشه زمان- فرکانس می شود که قابل مقایسه با نقشه زمان- فرکانس حاصل از تبدیل فوریه زمان کوتاه است. در تحلیل طیفی لحظه ای با بکارگیری تبدیل موجک پیوسته قدرت تفکیک فرکانسی بالا در فرکانس های پایین و قدرت تفکیک زمانی بالا در فرکانس های بالا بدست می آید.هدف این مطالعه ردیابی ناهنجاری های فرکانس پایین در داده های واقعی حاصل از لرزه نگاری است. وجود مخازن هیدروکربور در مسیر انتشار امواج لرزه ای از جمله عواملی است که مولفه های فرکانس بالای سیگنال لرزه ای را جذب کرده و پدیده ای بنام سایه فرکانس پایین در مقطع لرزه ای ایجاد می کند. این پدیده در لرزه نگاری مستقیما نشانگر حضور هیدروکربور در منطقه است. برای این منظور نشانگر لرزه ای تک فرکانس و نشانگرهای طیفی لحظه ای با استفاده از طیف زمان- فرکانس تبدیل موجک پیوسته محاسبه و نتیجه حاصل از آنها برای آشکارسازی مخزن هیدروکربور بکار می رود. در مرحله بعدی برای افزایش سرعت محاسبات، نشانگرهای طیفی لحظه ای مستقیما از مقیاس تعیین و بر روی همان مجموعه داده اجرا شده است. سایه های فرکانس پایین مربوط به مخازن هیدروکربوری به خوبی خود را در مقطع لرزه ای تک فرکانس و نشانگرهای طیفی لحظه ای نشان دادند که آن را می توان به عنوان نشانگر مستقیم هیدروکربورها در نظر گرفت.

اکثر شهرهای میلیونی نزدیک گسل های فعال واقع شده اند. حرکات زمین در حومه گسل های فعال به دو پارامتر اصلی امتداد گسیختگی و تاثیرات تغییر مکان ماندگار وابسته هستند. بنابراین، این دو پارامتر برای طرح مقاوم سازی زلزله و کاهش خطر لرزه ای مهم می باشند تا بتوان مشخصات حرکات توانمند زمین در حوزه نزدیک گسل را در کلان شهرها ارزیابی کرد.در این مقاله، حرکت زمین در حوزه نزدیک گسل با استفاده از مدل سینماتیکی شهر تهران، پایتخت ایران مدلسازی شده است. شهر تهران در امتداد گسل شمال تهران (NTF)، که بعنوان یک چشمه لرزه ای احتمالی فرض شده بوده گسترش یافته است. مدلهای سینماتیکی یکی از روشهای موثر برای مدلسازی حرکات توانمند زمین بلند پریود شامل لغزش ناهمگن برروی گسل (اسپریتی) و زمین شناسی زیرزمینی می باشند. در اینجا، حرکات زمین در حوزه نزدیک گسل بر اساس نمایش NTF فرضی با استفاده از مدل سینماتیکی گسل محدود بوجود آمده است. پس، تغییرات پارامترهای گسلش از قبیل زمان فرآیش، حداکثر لغزش، سرعت گسیختگی و فاصله ساختگاه تا گسل برروی مشخصات پالس حوزه نزدیک بطور عددی آزمایش و بحث شده اند.

آبخوان ماهیدشت در استان کرمانشاه در غرب ایران واقع است. برنامه ریزی، توسعه و مدیریت منابع آب منطقه ماهیدشت با ابزار پیچیده ای از قبیل رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای منابع آب موجود انجام شد. برای حل کمبود و افزایش آب مورد نیاز در دوره بحرانی رابطه بین آب های سطحی و زیرزمینی بررسی شد. به این دلیل دو مدل، با و بدون ارتباط بین آب سطحی و زیرزمینی به وسیله مدل های مفهومی (با و بدون منبع تغذیه از رودخانه) Modflow pmwin 5.3 تهیه شد. سپس سطح آب پیزومترها وحجم آبخوان در این دو حالت مقایسه گردید، این مقایسه نشان داد، سطح آب زیرزمینی در پیزومترهای نزدیک به رودخانه درحالت تغذیه از بستر رودخانه افزایش بیشتری نسبت به پیزومترهای دورتر داشته است و حجم آبخوان نیز افزایش یافته است. پس با توجه به این نتیجه، می توان گفت با استفاده از آب های سطحی به عنوان منبع تغذیه کننده آبخوان، در فصول سرد سال که برای کشاورزی استفاده نمی شود، می توان سطح آب زیرزمینی و حجم آبخوان را افزایش و آبخوان را تا حدودی احیا نمود.

بلوک خزر جنوبی یک بلوک لرزه خیز در داخل کمربند کوهزایی آلپ هیمالیا است که توسط کمربندهای فعال و لرزه خیزکپه داغ، تالش و خزر میانی احاطه شده است. منطقه مورد مطالعه در این بررسی در محدوده 36 تا 42 درجه عرض شمالی و 48 تا 57 درجه طول شرقی واقع شده است. در این تحقیق به دلیل رفتار لرزه خیزی متفاوت خزر جنوبی،این منطقه به 7 ناحیه تقسیم شده است. از زمین لرزه های قرن جاری و همچنین زلزله های تاریخی برای محاسبه ضرائب گوتنبرگ – ریشتر و دوره بازگشت زلزله ها استفاده شده است. نمودارهای توزیع انرژی رسم و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. ارزیابی مقادیر به دست آمده نشان دهنده فعالیت بالای لرزه خیزی در منطقه می باشد.

منطقه مورد مطالعه از نقطه نظر تقسیمات زمین شناسی ایران به نقل از نبوی بخشی از البرز مرکزی در زون ساختاری البرز-آذربایجان است. از لحاظ تقسیمات کشوری نیز از توابع شهرستان نور در استان مازندران می باشد. محدوده مورد نظر وسعتی در حدود 2 کیلومتر مربع دارد و در گوشه شرقی ورقه 1:100000 مرزن آباد به مرکزیت مختصات ′′6 ′27 51o طول شرقی و ′′49 ′14 36o عرض شمالی واقع شده است.شواهد صحرایی و مطالعات میکروسکپی به وضوح حضور یک کانسار رگه ای سولفیدی با میزبان کربناته را نشان می دهد. آن گونه که در مطالعه مقاطع مشخص است مس مهم ترین عنصر در این رگه ها است که به صورت سولفیدی و با وفور کالکوپیریت قابل رویت است. برمبنای آنالیزهای ICP-OES عنصر مس بسیار بالاتر از حد زمینه بوده و نشان از اهمیت این عنصر در منطقه است. بر اساس ضریب همبستگی می توان نتیجه گرفت که عنصر Cu به عنوان یکی از عناصر اصلی کانسار با Zn‚ Sb S‚ Cd‚ As همبستگی بالایی دارد و عناصر Rb‚ U و تا حدودی Sn‚ Pb‚ Mo با هیچ یک از عناصر همبستگی نشان نمی دهند.

برگه توپوگرافی 1:50000 توت در باختر ایران مرکزی، به مختصات جغرافیایی '15 54 تا '30 54o طول خاوری '30 32o تا '45 32o عرض شمالی، در شمال استان یزد و در 45 کیلومتری شمال خاوری اردکان واقع است. در این محدوده تعداد 118 نمونه ژئوشیمیایی، 32 نمونه کانی سنگین و 11 نمونه سنگی برداشت گردید که پس از آنالیز شیمیایی مورد پردازش قرار گرفته و نقشه های آنومالی هر عنصر ترسیم گردید. سپس با معین شدن مناطق کنترل آنومالی نمونه های کانی سنگین و مینرالیزه برداشت گردیدند. با مطالعه نمونه های کانی سنگین و آنالیز نمونه های سنگی و پردازش نتایج آنها محدوده های آنومالی برای عناصر مختلف معین گردید. با توجه به فراوانی عناصر آهن و کبالت و همپوشانی نسبی آنها با نقشه های ژئوفیزیک هوایی و دانسیته گسلها و نیز نتایج مطالعه نمونه های کانی سنگین در مناطق پرپتانسیل این عناصر منجر به شناسایی توده هایی از کانسنگ مگنتیت گردید که مشاهدات صحرایی نیزتایید کننده این شناسایی بود.

در این مقاله، از یک روش جدید که شبکه های عصبی تحمیلی نامیده می شود، استفاده می کنیم تا پارامترهای نهشته های مدفون را در یک مقطع مورد نظر ژئوفیزیکی با فرض مدل منشوری برای بی هنجاری های گرانی، پیدا کنیم. هدف از این مدل سازی زمین شناسی، پیدا کردن شکل و محل ساختار زیرزمینی در مقطع دو بعدی می باشد. در اینجا، شبکه ای با یک نرون و الگوریتم پس انتشار خطا برای پیدا کردن اختلاف چگالی، بکار گرفته شده است. این روش برای داده های مصنوعی نویزدار و بدون نویز آزمایش شد و سپس زغال های بیتومینه دهلران ایران به عنوان داده های واقعی بکار گرفته شد.

نهشته های کربناته غرب روستای خسروان (ناحیه دماوند) دارای سن ژوراسیک پسین- کرتاسه پیشین است. این نهشته ها حدود 285 متر ضخامت داشته و از توالی سنگ های آهکی لامینه ای تا توده ای تشکیل شده اند. مرز زیرین برش مورد مطالعه یک مرز پیوسته بوده و مرز بالایی آن یک مرز فرسایشی است. مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی این نهشته ها منجر به شناسایی پنج دسته رخساره ای شامل رخساره های دریای باز (A)، سد (B)، تالاب (C)، پهنه بین جزر و مدی(D)  و پهنه بالای مدی(E)  گردیده است. مقایسه رخساره های مورد مطالعه با محیط های قدیمی و امروزی و بررسی تغییرات جانبی و عمودی رخساره ها نشان می دهد که رخساره های یاد شده در ناحیه مورد مطالعه در یک پلاتفرم کربناته از نوع رمپ همشیب نهشته شده اند.

گسل اصلی منطقه گسل دوران است که دارای مکانیسم راستا لغز راستگرد با مولفه فشارشی است. به نظر می رسد این گسل مهم ترین عامل ایجاد دگر شکلی در منطقه است. فعالیت معاصر و وضوح بالای گسل های منطقه در تصاویر ماهواره ای پردازش شده دلالت بر ادامه تنش ها تا زمان حال می نماید. این ساختارها در نتیجه رخدادهای مهم زمین ساختی آلپی و به خصوص فعالیت های زمین ساختی اواخر سنوزوئیک می باشد. مطالعات صحرایی و پردازش رقومی داده های ماهواره ای منطقه تطابق بین گسل های محل مورد مطالعه با شکستگی های مورد انتظار در یک زون برشی را ثابت می کند. این شکستگی ها شامل گسل های موازی با گسل اصلی(Y) ، گسل های مزدوج ریدل و آنتی ریدل (R, R´)، گسل های تقریبا موازی با گسل اصلی ((P و گسل های نرمال (T) می باشند. این تطابق و وجود چین های پلکانی راست گرا بیانگر حاکمیت راستا لغز همگرا در منطقه است. با مطالعه منطقه و درزه های برداشت شده بیشینه تنش وارد بر منطقه در جهت شمال شرق است که این متاثر از حرکت صفحه عربستان به طرف صفحه ایران است.

پهنه رسوبی - ساختاری البرز شامل بلندی های شمال صفحه ایران است که به شکل تاقدیسی مرکب، در یک راستای عمومی خاوری - باختری، از آذربایجان تا خراسان امتداد دارد.در بخش باختری، ساختارها روند SE – NW دارند ولی در بخش خاوری، روند ساختارها SW – NE است. این دو روند، در البرز مرکزی به هم می رسند.پیشینه لرزه خیزی البرز، موید این واقعیت است که منطقه البرز مرکزی، پتانسیل لرزه خیزی بالایی دارد. با توجه به قرار گرفتن گسل های مهمی که در محدوده البرز مرکزی قرار گرفته اند و دارای پیشینه لرزه خیزی هستند، همچنین با توجه به نزدیکی کلان شهر تهران به حریم این گسل ها، ضرورت مطالعه ساختاری گسل های منطقه، اهمیت فراوانی دارد.مطالعات پیشین نشان می دهند که گسل پورکان - وردیج یک گسل راندگی ست در حالی که مطالعات امروزه نشان می دهد که در برخی قسمت ها گسلی پر شیب و کهن با مولفه امتدادلغز است که آبرفت های حال حاضر منطقه را تحت تاثیر قرار نداده و ساز و کار امتداد لغز آن در راستای فعالیت مجدد گسل ظاهر گردیده است. ذکر این نکته ضروری ست که در منابع موجود، تاکنون به مطالعه جدی این گسل نپرداخته اند. و ساز و کار گسل و همچنین سابقه لرزه خیزی های احتمالی آن به درستی روشن نیست.با توجه به تحلیل و ترسیم داده ها بر روی دیاگرام های مربوطه، گسل پورکان - وردیج حرکتی راست گرد با مولفه فشاری از خود نشان می دهد و بررسی درزه های منطقه، از حاکم بودن جهت تنش شمالی - جنوبی در بازه ای از زمان، در این منطقه حکایت دارد.

حوزه آبریز مرداب انزلی در بخش جنوب غربی دریای کاسپین قرار دارد. این مرداب توسط کانال غازیان به دریا مرتبط است. سطح آب زیر زمینی در حوزه بطور کلی کم، در وسعتهای زیادی از سطح دشت عمق سطح آب زیر زمینی کمتر از 5 متر می باشد. مطالعه آلودگی منطقه با استفاده از مقایسه نتایج عددی آنالیز 20 عنصر در 6 حلقه چاه (بنام خواچکین، از رشت بطرف خمام) از سال 1377 تا سال 1383 صورت گرفته است، و سپس منحنی تغییرات و نمودار عناصر آلوده کننده رسم گردید، (بر حسب زمان، سال، مکان و نیز میانگین حسابی آنها.)، سپس نتایج نمونه برداری ها در رابطه با اکوسیستم تالاب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

امروزه مطالعه خطواره ها با استفاده از روشهای سنجش از دور به میزان زیادی مورد توجه محققین قرار گرفته است. این گونه مطالعات به خصوص در مورد مناطق شکننده (Brittle) و مناطقی که رسوبات آبرفتی در آن گسترش زیادی دارند حائز اهمیت است. ناحیه گسله نایبند از جمله مناطق واجد شرایط فوق بوده است. با در نظر گرفتن مورفولوژیهای مورد انتظار مرتبط با گسلش، از چند تکنیک مختلف برای بارزسازی گسلها و شکستگیهای موجود در منطقه کمک گرفته شد: ابتدا از شماره Sceneهای 37-159، 38-159، 39-159، 37-160، 38-160، 39-160، از تصاویر LANDSAT ETM+ (که ناحیه گسله نایبند در میان آن قرار گرفته) استفاده شد. سپس به جهت مشاهده بهتر قطع شدگی های ناگهانی لیتولوژی و جابجاییهای ناشی از گسلش، از تکنیک RGB و برای بدست آوردن ترکیب بهینه از رابطه کمک گرفته شد. به جهت داشتن توان تفکیک مکانی بالاتر، تصویر Panchromatic نیز در تصاویر ماهواره LANDSAT ETM+ نیز تلفیق گردید .(Image Fusion) تکنیک بعدی اعمال فیلتر بر روی تصویر ماهواره ای با استفاده از فیلترهایSunangle ،Edges  برای رویت بهتر لبه های تیز و خطوط ناشی از شکستگیها و گسلها بود. در مرحله بعد، تصویر DEM منطقه با استفاده از تکنیک Sunshading از یک جهت جغرافیایی مورد تابش مجازی نور قرار گرفت تا سایه های ایجاد شده برای شناسایی دره ها و برآمدگیهای خطی ناشی از گسلها مورد استفاده قرار گیرد. تکنیک نهایی استفاده از Band Ratio بوده عوارض طبیعی مرتبط با گسلش یکبار جداگانه روی تصاویر Grayscale و یکبار همزمان و به صورت ترکیب RGB در تصویر رنگی اعمال شده و مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت با استفاده از تصاویر حاصل از تکنیکهای مذکور نقشه شکستگیهای ساختاری منطقه نایبند ترسیم شد. در شمال سیستم گسله نایبند ساختارهای دم اسبی در در بخش باختری مشخص و مورد مطالعه قرار گرفته اند. این گسلها با راستای شمال باختری-جنوب خاوری ایجاد شده اند. نتایج بررسی آن ها نشان می دهد گسل های دم اسبی عمدتا کارکرد معکوس داشته و در زمین ریخت منطقه تاثیر بسزایی دارند.

در این پژوهش، با استفاده از نگارهای چاه پیمایی سه حلقه چاه کلیدی انتخاب شده از میدان پارس جنوبی و بهره گیری از نرم افزار تخصصی GEOLOG 6.6 و روش ارزیابی پتروفیزیک احتمالی (Probabilistic)، پارامترهای مخزنی سازند داریان مورد ارزیابی قرار گرفته است.بر اساس نتایج این ارزیابی و استفاده از چارتهای استاندارد شلومبرژه، بررسی ترکیب سنگ شناسی سازند داریان با استفاده از کراس پلات ها (نوترون- چگالی،MID plot ، M-N plot)، نشان میدهد که این سازند اساسا آهکی و در بعضی فواصل دولومیتی است. کانی رسی غالب ایلیت تشخیص داده شده است. آنالیز داده های چاه پیمایی نشان میدهد که این سازند از تخلخل مناسبی برخوردار است، میانگین تخلخل موثر و اشباع آب موثر برای سازند داریان به ترتیب 23.62% و 30.5% بدست آمده است.

سازند روته در برش شمال شلمزار، ﻳکی از برش های پرفسیل البرز مرکزی است که به شش واحد سنگی تقسیم شده است، این سازند اساسا از تناوب سنگ آهک های خاکستری رنگ، توده ای و ضخیم لایه، دﻳواره ساز، دارای چرتهای گرهک دار و حاوی فسیل های فوزولینید، کنودونت، بازوپایان، مرجان، برﻳوزوآ، شکم پایان می باشد.سازند روته در این منطقه با یک ناﭘﻳوستگی هم شیب (unconformity) برروی سازند دورود قرار دارد و در مرز بالایی توسط یک ناﭘﻳوستگی فرسایشی موازی (disconformity) با یک افق لاتریت و بوکسیت همراه با سنگهای آهکی سازند نسن پوﺷﻳده می شود.در مطالعات حاضر برای اولین بار، دو ﺑﻳﻭزون کنودونتی زﻳر به سن (Artinskian = Yakhtashian) و(Late Yakhtashian – Early Murgabian) تشخیص داده شده است. 1) Sweetognathus whitei Zone2) Ellisonia – Merrillina Assemblage Zone Sweetognathus whitei Zone مطابق با بیوزوناسیون استاندارد جهانی (Wang Cheng et al., 1987) می باشد.