اخلاق پزشکی
سال:1395 | دوره:10 | شماره:35 |تعداد مقالات:9

اصلاح نژاد (Eugenics) یک جنبش زیستی اجتماعی است که بر بهبود ترکیب ژنتیکی یک جمعیت تاکید دارد و برای این کار قائل به مداخلات گسترده در جمعیت های بشری است، اگرچه اصلاح نژاد در ابتدا مبتنی بر نظریات توارث مندل شکل گرفت، ولی به مرور تغییرات زیادی کرد.

زمینه و هدف: بررسی عملکرد اخلاقی دانشجویان مامایی، به عنوان کارکنان آتی سیستم خدمات بهداشتی درمانی از مسائل مهم و ضروری می باشد. مطالعه حاضر با هدف تعیین میزان رعایت کدهای اخلاق حرفه ای مامایی و برخی عوامل مرتبط با آن، توسط دانشجویان مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی همدان انجام گرفت.روش: در این مطالعه توصیفی مقطعی، 125 نفر از دانشجویان مامایی، دانشگاه علوم پزشکی همدان که در نیمسال دوم 94-1393 دوره کارآموزی خود را در بیمارستان های آموزشی شروع نموده بودند، به شیوه سرشماری انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها عبارت از پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 6 حیطه و 40 سوال درباره کدهای اخلاق مامایی بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 16 تجزیه و تحلیل شد.ملاحظات اخلاقی: پس از اخذ مجوز از کمیته اخلاق در پژوهش، دانشگاه علوم پزشکی همدان، بیان اهداف پژوهش، تاکید بر محرمانه ماندن اطلاعات، و کسب رضایت آگاهانه کتبی، پرسشنامه ها جهت تکمیل در اختیار دانشجویانی که تمایل به همکاری داشتند، قرار گرفت.یافته ها: میانگین سن دانشجویان مامایی شرکت کننده در پژوهش 25.4±5.9 سال بود. میزان رعایت هر حیطه به تفکیک عبارت بود از: میزان رعایت کدهای اخلاق حرفه ای در حیطه توجه به حقوق خود 89.4 درصد، تعهدات حرفه ای 86.7 درصد، ارتباط با دانشجویان دیگر 85.2 درصد، رائه خدمات به مددجو و همراهان وی 83.6 درصد، آموزش و پژوهش 81.7 درصد، و مدیریت 79.5 درصد. بین ترم تحصیلی (p=0.02)، مقطع تحصیلی (p=0.04)، سابقه کار (p=0.01)، وضعیت تاهل (p=0.02) و قومیت (p=0.01) با رعایت کدهای اخلاق حرفه ای ارتباط آماری معنی دار وجود داشت.بحث و نتیجه گیری: یافته های مطالعه بر لزوم افزایش دوره های آموزشی دانشجویان مامایی با کدهای اخلاق حرفه ای به ویژه در حیطه های اساسی، تاکید می نماید. با توجه به اهمیت اخلاقی تکریم زنان باردار و نقش آن در تحول نظام سلامت، برنامه ریزی برای آموزش اخلاق حرفه ای به ویژه در حیطه های کم تر رعایت شده و نیز مهیانمودن شرایط لازم از جمله جایگاه حرفه مامایی در ارتقای سلامت باروری به منظور رعایت کدها و هنجارهای اخلاقی توسط فارغ التحصیلان این رشته ضرورت دارد.

زمینه و هدف: رعایت نظام نامه اخلاق حرفه ای و رضایت مندی بیماران در حرفه پزشکی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از این رو مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر کیفیت خدمات ادراک شده بر میزان رضایت مندی بیماران مراجعه کننده به مطب پزشکان شهرستان ایلام انجام شده است.روش: این مطالعه توصیفی تحلیلی با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس بر روی 381 نفر از بیماران مراجعه کننده به مطب پزشکان شهرستان ایلام انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی صوری و محتوا، و همچنین پایایی آن تایید شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS 20 و آزمون رگرسیون تجزیه و تحلیل شد.ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف پژوهش، تاکید بر محرمانه ماندن اطلاعات، و جلب رضایت شفاهی بیماران جهت شرکت در پژوهش، پرسشنامه ها جهت تکمیل توزیع گردید.یافته ها: کیفیت خدمات اداراک شده در ابعاد قابلیت اعتماد، اطمینان دهی، همدلی، پاسخگویی و عوامل فیزیکی بر رضایت مندی بیماران مراجعه کننده به مطب پزشکان شهرستان ایلام تاثیر مستقیم داشت (p=0.001). با افزایش سن مراجعه کنندگان رضایت مندی آنان افزایش یافت، اما با افزایش سطح تحصیلات و قرارگیری تحت پوشش بیمه تکمیلی رضایت مندی آنان کاهش می یافت. بر اساس تحلیل رگرسیون، بعد قابلیت اعتماد کیفیت خدمات ادراک شده نسبت به سایر ابعاد بیشترین تاثیر و بعد عوامل فیزیکی کم ترین تاثیر را بر رضایت مندی بیماران داشتند.بحث و نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که قابلیت اعتماد نسبت به سایر ابعاد دارای بیشترین اثر بر رضایت مندی بیماران می باشد. از این رو پزشکان با در نظرگرفتن حقوق و انتظارات بیماران می توانند از طریق ارتقای کیفیت خدمات، زمینه لازم را برای جلب رضایت مندی بیشتر آنان را فراهم آورند. همچنین لازم است تا پزشکان علاوه بر عمل به وظایف حرفه ای بر اساس حقوق و تکالیف، فضایل و ارزش های اخلاقی نظیر مراقیت، صداقت، دلسوزی و همدلی را در درمان بیماران مراجعه کننده مد نظر قرار دهند.

روش های تشخیص بیماری که بر روی جسم انسان یا حیوان اعمال می شوند در قوانین اکثر کشورها از جمله کنوانسیون اروپایی ثبت اختراع، صراحتا از محدوده اختراعات قابل ثبت استثنا شده اند، اما پیشرفت فزاینده علم و فناوری و در نتیجه ظهور طیف وسیع و متنوعی از ابداعات پزشکی منجر به پیچیدگی و دشواری در تعیین مصادیق روش های استثنا شده گشته است.در این میان، رویکرد محاکم ثبت اختراع در پاسخ به سه سوال بحث برانگیز بوده است: اولا مقصود از روش های تشخیص بیماری استثناشده در کنوانسیون چیست؟، ثانیا آیا در استثنا شدن روش های تشخیص بیماری، انجام روش ابداعی توسط اشخاص خاص (مثلا پزشکان) موضوعیت پیدا می کند؟، ثالثا با توجه به این که روش استثناشده الزاما می بایستی بر روی جسم انسان یا حیوان اعمال شوند، معیارهای تعیین روش های تشخیص بیماری بر روی بدن چیست؟پاسخ به این سه سوال، چالش برانگیز بوده و موضوع آرای ناهماهنگ و بعضا متناقض در مراجع و محاکم اروپایی ثبت اختراع بوده است.این مقاله تلاش می کند تا با مطالعه آرای برجسته هیات های فنی و عالی تجدید نظر به بررسی نحوه برخورد و عملکرد نظام ثبت اختراع اروپا در ارتباط با روش های تشخیص بیماری بپردازد.

زمینه و هدف: سلامتی مفهومی کل نگر بوده که دربرگیرنده ابعاد جسمی، اجتماعی، فرهنگی، عاطفی، معنوی، روحی، عرفانی، باطنی، ارتباطی و شناختی است. از ابعاد یادشده، سلامت معنوی مفهومی است که کم تر درک شده و چالش های بیشتری در مورد آن وجود دارد. هدف مطالعه حاضر تبیین مفهوم سلامت معنوی است.روش: در این مطالعه چندروشی از روش مرور روایتی با جستجوی سه مرحله ای در پایگاه اطلاعاتی جهاد دانشگاهی تا ابتدای آذرماه 1394 درباره موضوعات مذهب، معنویت، سلامت معنوی، اعتقادات مذهبی و تاثیر سلامت معنوی بر سلامت جسم و روان استفاده شد. همچنین به منظور ارائه مدل مفهومی سلامت معنوی از روش تحلیل مفهوم تکاملی راجرز استفاده گردید.ملاحظات اخلاقی: قواعد اخلاقی از جمله صداقت و امانت داری در تحلیل و گزارش متون جستجوشده رعایت گردید.یافته ها: از 3136 مقاله حاصل از جستجوی مرحله اول، 16 مقاله مورد بررسی قرار گرفت که در مجموع سه مضمون کلی مفهوم سلامت معنوی و ابعاد آن، ارتباط سلامت معنوی با دیگر ابعاد سلامت و مدل مفهومی سلامت معنوی استخراج شد.بحث و نتیجه گیری: اگرچه نتایج این مطالعه تعریف اولیه از مفهوم سلامت معنوی و ابعاد آن را ارائه نمود، سلامت معنوی و زیرمجموعه های آن مفاهیمی مبهم بوده که ضرورت تحلیل و بررسی بیشتر آن به منظور تفکیک و جداساختن آن ها وجود دارد. شناسایی و تعریف واضح و دقیق سلامت معنوی با اثرات مشخص شده آن و اعتقادات گسترده مردم به آن می تواند به صورت موثر به عنوان راهبرد مناسبی برای تاثیر بیشتر درمان ها و حتی درمان های غیر دارویی مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: عدالت آموزشی فرآیندی است که همه دست اندرکاران آموزش به آن اندیشیده و خواستار برقراری آن در محیط تحت نظارت خود می باشند. وقتی اساتید در تعامل با دانشجویان عدالت را رعایت می کنند، از طریق احساس خودارزشمندی ظرفیت یاری رسانی دانشجویان به یکدیگر و مشارکت و پایبندی آنان به قواعد را افزایش می دهند. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط عدالت آموزشی با رفتارهای مدنی تحصیلی از دیدگاه دانشجویان، دانشکده پرستاری مامایی رازی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شده است.روش: در این مطالعه توصیفی تحلیلی، نمونه پژوهش شامل 290 نفر از دانشجویان، دانشکده پرستاری مامایی رازی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان بودند. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسشنامه های عدالت آموزشی (EJQ) و رفتارهای مدنی تحصیلی (ECBQ) استفاده شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل، آنالیز واریانس) در نرم افزار SPSS 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.ملاحظات اخلاقی: پس از بیان اهداف پژوهش، تاکید بر محرمانگی اطلاعات، رضایت شفاهی بیماران برای همکاری و مشارکت در پژوهش کسب شد.یافته ها: میانگین نمره عدالت آموزشی دانشجویان در حد متوسط (86.86±15.7) و میانگین نمره رفتارهای مدنی تحصیلی در حد مطلوب (65.64±7.73) بود. بین عدالت آموزشی و رفتارهای مدنی تحصیلی ارتباط معنی دار وجود داشت (p=0.01). در پاسخ به گویه های پرسشنامه عدالت آموزشی، بیشترین نظرات مخالف به گویه «اساتید به همه دانشجویان به یک اندازه توجه نشان می دهند» و بیشترین نظرات موافق به گویه «امکانات اینترنتی و کتابخانه ای در اختیار همه دانشجویان قرار دارد»، اختصاص داشت. در پاسخ به گویه های پرسشنامه رفتارهای مدنی تحصیلی، پایین ترین نمره به گویه «در محیط دانشگاه ترجیح می دهم، همیشه با دوستانم باشم تا با دیگران» و بیشترین نمره به گویه «در دانشگاه همیشه با دانشجویان و اساتید محترمانه برخورد می کنم»، اختصاص داشت.نتیجه گیری: یافته ها نشانگر وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین عدالت آموزشی و رفتارهای مدنی تحصیلی بود. بنابراین بررسی عوامل موثر در برقراری عدالت آموزشی با توجه به نیازهای ارزیابی شده، جهت برنامه ریزی در راستای ایجاد رفتارهای مدنی تحصیلی در دانشجویان پرستاری و مامایی ضروری به نظر می رسد.

زمینه و هدف: خشونت علیه زنان یکی از دلایل جدی ناتوانی و مرگ زنان محسوب می شود که از شیوع بالایی برخوردار است. خشونت علیه زنان از نظر اخلاقی یک موضوع تحقیقاتی حساس به شمار می رود، چراکه می تواند افراد درگیر در تحقیق اعم از محققان و مشارکت کنندگان را در معرض آسیب های جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی قرار دهد. این مطالعه با هدف تعیین ملاحظات اخلاقی در پژوهش های مرتبط با خشونت خانگی انجام شده است.روش: این پژوهش یک مطالعه مروری است. برای دستیابی به متون و مقالات مرتبط از کتب و جستجوی هدفمند پایگاه های داده داخلی و خارجی استفاده شد، سپس متون به دست آمده بر اساس اصول چهارگانه اخلاق زیست پزشکی تحلیل شدند.ملاحظات اخلاقی: قواعد اخلاقی از جمله صداقت و امانت داری در تحلیل و گزارش متون جستجوشده و استناددهی به منابع مورد استفاده رعایت گردید.یافته ها: یافته ها نشان داد افشای اطلاعات در فرآیند رضایت آگاهانه، تضمین ایمنی و محرمانگی، کاهش آسیب به مشارکت کنندگان و گروه تحقیق، تضمین صحت علمی تحقیق و فراهم سازی حمایت از جمله نگرانی ها و ملاحظات اخلاقی عمده در این تحقیقات می باشد.نتیجه گیری: پژوهش های مرتبط با خشونت خانگی در صورتی از نظر اخلاقی، به خوبی قابل انجام هستند که چالش های اخلاقی مرتبط از پیش شناسایی و راهکارهای مناسبی برای اداره آن ها به کار گرفته شود.

زمینه و هدف: همگام با گسترش فناوری اطلاعات، مسائل اخلاقی استفاده از فناوری نیز در حال افزایش است. هدف از پژوهش حاضر ارائه مدل علی تمایل رفتاری اخلاقی در استفاده از فناوری اطلاعات در بین دانشجویان علوم پزشکی می باشد.روش: پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی می باشد. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز تشکیل می دادند. برای تعیین حجم نمونه از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی و جدول کرجسی و مورگان استفاده شد (234 نفر). برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته بر مبنای پرسشنامه های استاندارد استفاده شد. روایی پرسشنامه از طریق روایی محتوای و پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ احراز گردید. برای بررسی فرضیه ها، از روش تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار آماری 8.50 LISREL استفاده شد.ملاحظات اخلاقی: با بیان اهداف و شیوه اجرای پژوهش و اطمینان لازم در خصوص محرمانه بودن اطلاعات، رضایت شفاهی شرکت کنندگان جهت همکاری و شرکت در پژوهش کسب گردید.یافته ها: سه متغیر خودکارآمدی اخلاق رایانه، درک از خطرپذیری و هنجار ذهنی بر تمایل به استفاده اخلاقی، تاثیر مستقیم داشتند که از این میان، خودکارآمدی اخلاق رایانه (r=0.38) بیشترین تاثیر را بر شدت نیاز داشت. همچنین متغیرهای خودکارآمدی اخلاق رایانه، درک از خطرپذیری و هنجار ذهنی بر تمایل به استفاده اخلاقی از طریق متغیرهای نگرش به استفاده اخلاقی و کنترل رفتار اخلاقی تاثیر غیر مستقیم داشتند.نتیجه گیری: برای بهره مندی صحیح از مزایای فناوری اطلاعات، بدون تجربه رفتارهای غیر اخلاقی در محیط های علمی، نیاز به تمرکز بر ارتقای خودکارآمدی اخلاقی و تقویت انگیزه های اخلاقی دانشجویان در استفاده از فناوری اطلاعات و اقدامات پیشگیرانه اجتماعی و فنی می باشد.

حفظ اسرار بیمار همواره نوعی حق برای بیمار و تکلیف برای پزشک به شمار می رفته است. با این وجود، وظیفه رازداری یک امر مطلق نیست و ممکن است شرایط متعارضی پیش آید که پزشک ناگزیر به نقض رازداری شود. هدف از انجام مطالعه حاضر ارزیابی مبنای مسوولیت مدنی پزشک، در افشای اسرار بیمار است. بررسی مستندات و قوانین مرتبط بیانگر آن است که در غیر موارد استثنا، افشای سر پزشکی، اخلاقی و جایز نیست و موجب مسوولیت پزشک به جبران خسارت های وارده به بیمار خواهد بود. در خصوص مسوولیت مدنی پزشک، در قوانین ایران، به جبران خسارت به صراحت اشاره نشده است، اما دادگاه پس از احراز ورود ضرر مادی یا معنوی و رابطه سببیت بین فعل نامشروع پزشک و ضرر وارده، با استناد به ماده یک قانون مسوولیت مدنی مصوب 1339 پزشک را مکلف به جبران خسارت می نماید و در نهایت آنچه جبران خسارت زیان دیده را تضمین می کند، بیمه مسوولیت مدنی حرفه ای پزشک خواهد بود.