مطالعات تطبیقی هنر
سال:1390 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

توانایی های رو به افزایش کامپیوتر، هنر دیجیتال و اینترنت مانند تعامل، گستردگی، سرعت، امکان حضور هم زمان در مکان با استفاده تکنولوژیک از رسانه های جدید برای به تعامل کشیدن مخاطب در بیان معنا و مسائل فرهنگی اجتماعی است. در این مقاله تحلیلی گفتمانی بر دو نمونه از هنر تعامل گرای مبتنی بر رسانه های جدید دیجیتال «نمونه 01» اثر نادعلیان و «ترافیک احساسی» اثر بنیون صورت می گیرد. با استفاده از منابع کتابخانه ای مکتوب و دیجیتال و روش تحلیل محتوا با به کارگیری نظریه «پیوستار زمانی - مکانی» باختین به بررسی تحلیلی و تطبیقی دو اثر ذکر شده پرداخته شده است. در ابتدا با تحلیل تعامل های صورت پذیرفته در نمونه ها، روابط گفتمانی حاکم بر آنها استخراج شده، سپس روابط زمانی و مکانی موجود در آن ها تجزیه و تحلیل شده و در نهایت با بررسی تطبیقی این دو نمونه به وجوه اشتراک، افتراق و نیز چگونگی استفاده از ویژگی های تعاملی رسانه اینترنت پرداخته شده است.نتیجه این بررسی نشان می دهد که هر دوی این آثار ویژگی های گفتمان مکالمه ای دارند و این دو نمونه به خوبی توانسته اند «حضور خود در دیگری باختین» را که یکی از ویژگی های ساختاری هنر جدید نیز محسوب می شود در معرض نمایش قرار دهند. پیوستار زمانی- مکانی در هر دو اثر، با حفظ روابط همان زمان- همان مکان، زمان دیگر-همان مکان، همان زمان - مکان دیگر و زمان دیگر- مکان دیگر منطبق با نظر باختین مشاهده می شود و نشان می دهد که به چگونگی استفاده از رسانه اینترنت و امکانات تکنولوژیک فرهنگی وابستگی نزدیک دارد.

سهراب سپهری از جمله شاعران ایرانی است که در شعر خود مضامینی را خلق کرده است که می توان آن ها را از جهاتی با اصول و قواعد اصلی پدیدارشناسی تطابق داد. آنچه در اشعار این شاعر از درونمایه های اصلی به حساب می آید، یکی شدن و آمیختگی سوژه درک کننده و ابژه درک شده است، درونمایه ای که از جهات گوناگون و در نفی دکارت گرایی، با اصلی در پدیدارشناسی تطابق داده می شود که سوبژکتیویته (ذهنیت) را از ابژکتیویته (عینیت) جدا نمی داند، و «نگاه» به عنوان یک فعل ارتباطی، وحدت و آمیختگی سوژه ای را که نگاه می کند با ابژه ای که به آن نگاه می شود را تحقق می بخشد، و می دانیم که «نگاه» از جمله مضامینی است که به شدت مورد نظر مرلوپونتی بوده است.هدف اصلی در این مقاله این است که با تکیه بر چهار دیوان آخر شاعر ویژگی های نگاه و بینش او که قابل مقایسه با برخی اصول اندیشه پدیدارشناسی است، مطرح شود. برای عملی شدن این هدف غایی، ابتدا مفاهیم و مبانی اصلی پدیدارشناسی و به خصوص مفاهیمی مطرح می شوند که در راستای هدف این مقاله باشند، هر چند در این مجال کوتاه پرداختن به جزئیات این مفاهیم میسر نیست. سپس به تفصیل به یکی از درونمایه های اساسی شعر سپهری، که از مفاهیم اصلی پدیدارشناسی نیز هست یعنی پرسشانه نگاه و مساله ثقل حضور اشیا می پردازیم. در ارتباط با همین درونمایه ها به مساله بازگشت به ریشه ها و از سرگیری زمان کودکی انسان می پردازیم، یعنی زمانی که انسان بدون هیچ پیش فرضی و به شکلی پیشاتاملی جهان را به شکلی شهودی درک و با آن ارتباط برقرار کرد. نگاه شهودی سپهری به جهان که در نفی همه پیش فرض ها شکل می گیرد و او را در ارتباطی ناب و بدیع با جهان قرار می دهد. با نگاه بدون پیش فرض به ابژه ها و چیزها تطابق داده می شود. در پدیدارشناسی، نتیجه این ارتباط مبتنی بر نگاه شهودی به جهان، نگاهی عاری از هر گونه پیش فرض علمی و فلسفی است که مساله اساسی «حیرت» را مطرح می کند، مساله ای که در شعر سپهری از جمله درونمایه های بنیادی به شمار می رود و با بحث «حیرت» در پدیدارشناسی تطابق پیدا می کند. در نهایت، با تکیه بر مباحث مطرح شده پس از پرداختن به مساله خواست و تمایل پروسواس شاعر برای ماندن در لحظه و کسب تجارب هستی در حال و مقایسه این خواست مبنی بر فراتر نرفتن از چهارچوب لحظه با تعلق پدیدارشناسی به معنای رخدادی دفعی و آنی که در «حال» شکل می گیرد، به توجیه نفی زبان می پردازیم که مانعی جهت ارتباط شهودی و بی واسطه شاعر با جهان است.

در این مقاله سعی بر این است که شباهت ها و تفاوت های نقش شکار در هنر ایران باستان از دوره هخامنشی تا ساسانی با هنر بین النهرین با تاکید بر دوره آشور بررسی شود. پژوهش به روش تحلیلی- تطبیقی در جهت بررسی نقش شکار در این تمدن ها و معرفی برخی مفاهیم نمادین نهفته در آن ها از طریق گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی صورت گرفته است. هدف از این پژوهش جست و جوی نقش شکار و همچنین معرفی مفاهیم نمادین شکار در این تمدن هاست. در این پژوهش تلاش شده است تا حد امکان انگیزه ها و دلایل به تصویر کشیدن نقوش شکار بیان شود. با توجه به این که نقش و صحنه های شکار از کهن الگوهای بشر هستند، پس از یکجانشینی و شکل گیری تمدن ها این گونه تصاویر وجوه نمادین خود را حفظ کردند. ابزاری نمادین در جهت نمایش پرشور قدرت و تسلط بشر (اغلب پادشاهان) بر نیروهای طبیعی و حتی مافوق طبیعی که در قالب حیواناتی قدرتمند چون شیر یا گاو و جانوران اسطوره ای تصویر می شدند. وجوه اشتراک و تفاوت هایی در صحنه های شکار بر آثار هنری بر جای مانده نظیر مهرها، ظروف، نقش برجسته ها، سلاح ها و ... در ایران و بین النهرین مشاهده می شود. از جمله وجوه اشتراک این صحنه ها در تمدن ایران باستان و بین النهرین می توان، شکار گاو توسط شیر را نمادی از تغییر فصول یا غلبه نیروی خیر بر شر و نیز تصویر سمبلیک پادشاهان در صحنه های شکار هم چون سمبلی در نمایش توانایی ایشان برای دفع نیروهای شر و دشمنان از سرزمین و مردمان تحت سلطه آنان ذکر کرد. تفاوت و افتراقی که میان تمدن ایران باستان و بین النهرین می توان مشاهده کرد این است که در بین النهرین صحنه شکار جانوران اساطیری به خدایان و پهلوانان اسطوره ای اختصاص دارد، در حالی که در ایران برخی پادشاهان خود منشا خیر و برکت و قدرت الهی محسوب می شوند.

در مقاله پیش رو دو حوزه عمده تاریخی و فرهنگی در شرق (قبایل ترکمن) و غرب (بومیان غرب امریکای شمالی)- با در نظر گرفتن یکی از تولیدات انحصاری آنها- مطالعه و پاره ای از وجوه اشتراک و افتراق آنها بررسی شده است. آنچه در این بررسی بیشتر مدنظر بوده، تاکید بر نوع خاصی از دست بافته ها به نام «آسمالیق» ترکمنی و «چیلکات» ساکنان مستقر در سواحل شمال غربی امریکای شمالی بوده، ویژگی های کیفی و بصری آنان با تامل در خصایص فرهنگی و پیش زمینه های تاریخی و قومی اقوام بافنده و همچنین آداب و رسوم شان تحلیل شده است تا به یاری این مقایسه ها، زمینه های تشابه و افتراق روشن شود.حاصل تطبیق و نتیجه بررسی ها،حاکی از وجود مواردی مشابه در ساختار کیفی و بصری این بافته ها از قبیل فرم هندسی، تزئینات، طبیعت گرایی، ساده سازی نقوش، کاربرد (مراسم) و پاره ای موارد دیگر است. از طرف دیگر، بعد مسافتی و تفاوت های اقلیمی، طبقاتی و عقیدتی و نوع نگرش ها نیز زمینه ساز مغایرت هایی همچون شیوه آماده سازی کار، انتخاب مواد و مصالح، نوع پوشش، ابعاد و ...، در این دو حوزه شده است.

مجموعه ظفرنامه تیموری موجود در کاخ - موزه گلستان، یکی از شاهکارهای ادبی و هنری ایران دوره اسلامی است، که نسخه اصل آن را شرف الدین علی یزدی شاعر و مورخ سده نهم هجری قمری به دستور ابراهیم سلطان در تاریخ 828 هجری قمری کتابت کرده و نسخه موجود در کاخ - موزه گلستان به دستور سلطان حسین بایقرا در تاریخ 935 هجری قمری مصور شده است. این مجموعه شامل 24 نگاره منسوب به کارگاه هنرپروری کمال الدین بهزاد هراتی، سرآمد نگارگران دوران تیموری و صفوی است. نگارگری ایرانی در دوران پرفراز و نشیب خود همواره اصول زیبایی شناسی و مبانی خاص خود را داشته است که به نظر می رسد نگارگران این اصول را آگاهانه در نگاره های خود به کار می بسته اند. حال سوال این است که آیا اصول و مبانی زیباشناسانه غربی نیز با نگاره های ایرانی (از نظر نوع عناصر و چگونکی به کارگیری آنها) قابل تطبیق است یا خیر؟ یکی از این اصول، تضادهای هفت گانه رنگی است که به منظور به وجود آمدن ترکیب بندی های منسجم، ایجاد فضاهای پر نشاط و روابط مستحکم فرم و رنگ با موضوع اثر به کار گرفته می شود. در مقاله پیش رو، با روش تحلیلی (تجزیه و تحلیل رنگی و بررسی نوع، میزان و چگونگی کاربرد رنگ در آنها) کاربرد تضادهای هفت گانه رنگی (بر اساس آموزه ها و نظریات یوهانس ایتن) در دو نگاره از این مجموعه به اثبات می رسد.

در مقاله حاضر با نگاهی گسترده به مفهوم ترجمه که عملی بینانشانه ای، بینامتنی و بینافرهنگی است، به بررسی اقتباس سینمایی- نوعی از ترجمه بینانشانه ای - فیلم نامه و فیلم ایرانی «کنعان» از داستان کوتاه کانادایی «تیر و تخته» پرداخته شده است. در واقع، هدف از این مقاله آن است که با تکیه بر نظریه ی بینامتنیت و بسط آن با توسل به رویکردهای نشانه شناسی فرهنگی و ترجمه بینانشانه ای گذر داستان کوتاه کانادایی را از یک نظام نشانه ای به نظام نشانه ای دیگر و از فرهنگ دیگری به فرهنگ خودی بررسی کنیم و چگونگی بازنمایی آن را در ساختار چندلایه ای و چندرسانه ای سینما مورد مطالعه قرار دهیم.یافته ها حاکی از این است که فیلم ساز / اقتباس کننده برخی از وقایع و کنش های متن پیشین را که در سطح جهانی بی نشان بودند، در متن پسین تکرار کرده ولی آن ها را از لحاظ داستانی و فرهنگی تغییر داده است و بخش هایی را به صورت خلاقه به متن پسین افزوده است که عبارت اند از خلاقیت های بی نشان جهانی، خلاقیت های نشان دار فرهنگی و نقش های نشانه ای. در نهایت، نتایج نشان می دهد که اقتباس سینمایی فرایند تغییر و تبدیل خلاقانه ای است که در آن تکرار محض وجود ندارد چرا که تکرارهای بی نشان جهانی و نشان دار فرهنگی در ساختاری سلسله مراتبی از نشان داری روابط بینامتنی را در فرایند اقتباس سینمایی تحت تاثیر قرار می دهند و ماهیت دوبخشی - تکرار و خلاقیت - آن را بر هم می زنند.

مفهوم کیفیت زندگی با هدف ارتقا زندگی ساکنان رویکردی است که طی سال های اخیر در طرح های شهری مورد توجه قرار گرفته است. هدف کلی از پژوهش حاضر، تبیین کیفیت زندگی شهری و بررسی آن در سکونت گاه هایی با بافت خودرو و برنامه ریزی شده با مورد مطالعاتی قائمیه به عنوان محله خودرو در اسلامشهر و واوان به عنوان محله برنامه ریزی شده در جوار آن بوده است. «کیفیت زندگی» مفهومی پیچیده و متاثر از عوامل گوناگون از جمله عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و فضایی است و دو بعد عینی و ذهنی دارد. پایداری و بهزیستی از مولفه های مهم کیفیت زندگی هستند. مدل تحقیق بعد از طی چهار گام و با تاکید بر بومی کردن شاخص ها از یازده مولفه اصلی مسکن، محله، آمد و شد، امکانات و تسهیلات، تفریح و فراغت، امنیت، فرصت ها و تهدیدهای اقتصادی، بهداشت محیط زیست، روابط همسایگی، حس تعلق و مدیریت و حکمروایی شهری تشکیل شده است. مدل مفهومی تحقیق به کمک شیوه تحلیل عاملی روایی سنجی شد. این تحلیل نشان داد که شاخص های مورد نظر 78% پراش جامعه آماری را بیان می کنند که این رقم مبین روایی مدل تحقیق است. در این پژوهش بعد ذهنی کیفیت زندگی با بررسی میزان رضایتمندی ساکنان دو محله از شاخص های کیفیت زندگی با کمک طیف پنج گزینه ای لیکرت مورد پژوهش قرار گرفت. جهت انجام این امر در هر محله 175 پرسش نامه به روش نمونه گیری تصادفی ساده تکمیل شد. برخی شاخص های عینی نیز با روش مشاهده کارشناسی و مطالعات کتابخانه ای سنجیده شد و در نهایت به منظور تحلیل همزمان شاخص های عینی و ذهنی و نیز برای مطالعه تطبیقی دو محله از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. در نتیجه بررسی درستی فرضیه تحقیق که کیفیت زندگی مطلوب تری را برای بافت برنامه ریزی شده در نظر گرفته بود، تایید و مشخص شد که واوان با 1.5118 امتیاز نسبت به قائمیه با 0.8014 امتیاز،کیفیت زندگی مطلوب تری دارد. این برتری در زمینه هایی چون آمد و شد، امکانات و تسهیلات، تفریح و فراغت نمود بیشتری داشته است در حالی که در ارتباط با حس تعلق، روابط همسایگی و امنیت،وضعیت بافت خودرو (قائمیه) مطلوب تر ارزیابی شده است.