مدیریت خاک و تولید پایدار
سال:1394 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

سابقه و هدف: مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و بروز صدمات زیست محیطی و اختلال در حاصلخیزی خاک باعث مصرف روز افزون انواع کمپوست ها در تولید محصولات کشاورزی شده است. استفاده از آن ها باید با بررسی و مطالعه اثرات تغذیه ای و زیست محیطی همراه باشد. نیتروژن چهارمین عنصر اصلی تشکیل دهنده وزن خشک گیاهان و یکی از اجزاء تشکیل دهنده بسیاری از مولکول های مهم گیاهان است. اغلب کشاورزان در تولید محصولات زراعی جهت کسب حداکثر عملکرد، کود نیتروژن را بیش از مقدار توصیه شده به کار می برند که این امر موجب افزایش هزینه های تولید، آلودگی آب ها و محیط زیست می گردد. بنابراین مدیریت صحیح این عنصر به علت محدودیت منابع و نیز به علت گران بودن آن، به عنوان یک نهاده ورودی در کشاورزی، یکی از عوامل بسیار مهم در موفقیت سیستم های تولید گیاه زراعی و مدیریت خاک می باشد. گندم یک محصول بسیار مهم راهبردی بوده که هر ساله سطح وسیعی از اراضی جهان به کشت آن اختصاص می یابد. بنابراین مصرف بهینه کودها می تواند منجر به صرفه جویی های چشمگیر در هزینه تولید این محصول و حفظ محیط زیست شود. هدف این پژوهش بررسی اثر کودهای آلی، شیمیایی و تلفیقی از آن ها بر ارقام گندم (N8019 و دریا) به منظور کاهش مصرف و افزایش کارآیی کودهای شیمیایی بود.مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر کود کمپوست گرانوله گوگردی و نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم گندم، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی قراخیل قائمشهر اجرا شد. عامل اول شامل سه سطح نیتروژن از منبع کود اوره (صفر، 25 و 50 میلی گرم در کیلوگرم خاک)، عامل دوم شامل چهار سطح کود کمپوست گرانوله گوگردی (صفر، 5، 10 و 15 گرم در کیلوگرم خاک) و عامل سوم دو رقم گندم (دریا و N8019) بود.یافته ها: نتایج نشان داد که بیش ترین تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، وزن صد دانه و عملکرد کاه در تیمار 25 میلی گرم در کیلوگرم نیتروژن به دست آمد. حداکثر عملکرد دانه، وزن خشک اندام هوایی و شاخص برداشت در تیمار 50 میلی گرم در کیلوگرم نیتروژن به دست آمد. کود کمپوست اثر کاهشی بر شاخص های تحت مطالعه ایجاد کرد.نتیجه گیری: بیش ترین وزن سنبله، وزن خشک اندام هوایی و عملکرد کاه در شرایط عدم مصرف کمپوست به دست آمد و با افزایش سطح کمپوست از مقدار آن ها کاسته شد. واکنش منفی گیاه به کمپوست به عواملی مانند نسبت بالای C/N و احتمالا افزایش حلالیت فلزات سنگین و یا ترکیبات سمی مربوط می شود که منجر به کاهش و یا ممانعت از فعالیت بیولوژیکی خاک می شوند. هر دو رقم نسبت به نیتروژن عکس العمل مثبت نشان دادند اما رقم N8019 نسبت به رقم دریا برتری معنی داری نشان داد.

سابقه و هدف: امروزه کاربرد ضایعات آلی در نظام کشاورزی برای حفاظت خاک و دفع پسماند حائز اهمیت است. کمپوست زباله شهری به عنوان منبع با ارزشی از عناصر کم مصرف و پر مصرف و مواد آلی موجب بهبود عملکرد محصولات مختلف کشاورزی مانند گندم، سویا و کلزا شده است. علاوه بر این کاربرد گونه های قارچ تریکودرما می تواند رشد و نمو گیاه را بهبود بخشد به نحوی که افزایش زیست توده، مقاومت به تنش های زنده و غیر زنده و جذب عناصر غذایی کاملا مشهود است. بنابراین، هدف پژوهش حاضر تعیین سودمندی کمپوست زباله شهری و گونه های قارچ تریکودرما بر ویژگی های سبز شدن گیاهچه، رشد و جذب برخی عناصر کم مصرف در گیاه شاهی (Lepidium sativum L.) بود.مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلدان های پلاستیکی (به قطر 15 سانتی متر) اجرا گردید. تیمارها شامل سه سطح از کمپوست زباله شهری (15، 30 و 45 تن در هکتار به صورت جداگانه و غنی شده با 50 درصد کود شیمیایی)، کود شیمیایی (100 کیلوگرم در هکتار اوره، سولفات پتاسیم و سوپر فسفات تریپل) و شاهد (بدون مصرف کمپوست و کود شیمیایی) و سه گونه تریکودرما (ویریدی، هازیانوم و هاماتوم) بود. اسپورهای قارچ تریکودرما با احتساب 108 واحد کلنی ساز جهت یک کیلوگرم خاک خشک گلدان در نظر گرفته شد. برخی ویژگی های رشدی نظیر ارتفاع گیاه، طول ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی در مرحله برداشت گیاه ( 35 روز پس از کشت) اندازه گیری شد. نمونه های ریشه و اندام هوایی گیاه با آب مقطر شستشو و در آون تهویه دار با حرارت 65 درجه سانتی گراد به مدت حداقل دو روز خشک گردید. عصاره خاکستر گیاهی (نیم گرم) به همراه 2.5 میلی لیتر اسید کلریدریک (%38) با آب مقطر به حجم 50 میلی لیتر رسانده شد. سپس غلظت عناصر کم مصرف توسط دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. تجزیه آماری داده های آزمایش با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین ها برای صفات مورد ارزیابی به روش آزمون حداقل تفاوت معنی دا (LSD) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که کاربرد کمپوست 15 تن در هکتار غنی شده و شاهد به همراه گونه هارزیانوم سرعت ظهور گیاهچه، درصد ظهور نهایی و سرعت ظهور تجمعی گیاهچه را بهبود بخشید. در این آزمایش سطوح 30 و 45 تن در هکتار کمپوست زباله شهری غنی شده وزن تر و خشک اندام هوایی (بیش از 21 درصد) و ارتفاع گیاه و طول ریشه (بیش از 16 درصد) را نسبت به کود شیمیایی افزایش دادند. همچنین، گونه هارزیانوم وزن تر و طول ریشه گیاه را به ترتیب 20 و 5.30 درصد را نسبت به گونه ویریدی افزایش داد. مقایسه میانگین های اثر متقابل کود و گونه تریکودرما بر محتوی عناصر کم مصرف گیاه نشان داد که حداکثر محتوی منگنز بافت گیاه به سطوح 15 و 30 تن در هکتار کمپوست زباله شهری (غنی شده و غنی نشده) تلقیح شده با قارچ هاماتوم تعلق داشت و بالاترین محتوی آهن گیاه در سطح 45 تن در هکتار کمپوست غنی شده به همراه هاماتوم مشاهده شد.نتیجه گیری: در مجموع کاربرد 45 تن در هکتار کمپوست زباله شهری به طور چشمگیری افزایش ویژگی های کمی و کیفی شاهی را نسبت به تیمار کود شیمیایی به همراه داشت. همچنین تفاوت قابل توجه ای بین گونه های قارچ تریکودرما مشاهده شد به طوری که گونه هارزیانوم در بهبود استقرار گیاهچه، مولفه های رشدی و کیفیت این گیاه در مقایسه با گونه ویریدی برتری نشان داد.

سابقه و هدف: آلودگی خاک به فلزات سنگین به دلیل اثرات مخرب آن در محیط زیست، مانند تهدید سلامتی انسان ها، مسمومیت گیاهان و اثرات طولانی مدتی که بر حاصلخیزی خاک می گذارند، تبدیل به یک نگرانی جهانی شده است. سرب از متداول ترین فلزات سنگین در مناطق آلوده است که از منابع گوناگون به زیست بوم، پیکره گیاه و در نهایت زنجیره غذایی راه می یابد. به عنوان یک عنصر غیرضروری برای گیاهان، سرب نه فقط فتوسنتز، فعالیت آنزیمی، وضعیت هورمونی و تنفس بلکه رشد، متابولیسم و تعادل عناصر غذایی را متوقف می کند. معلوم شده است که فلزات سنگین، شبیه سرب، می تواند جذب و انتقال تعدادی از عناصر غذایی را بطور معنی داری تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین تعادل عناصرغذایی ممکن است یک علامتی از سمیت فلز سنگین در گیاهان باشد. از این رو، برهم کنش بین سرب و عناصر غذایی ممکن است یک نشانه ویژه ای از نقش عناصر غذایی در تجمع و انتقال سرب در گیاهان فراهم نماید. آهن عنصر کم مصرفی هست که کمبود آن اغلب در گیاهان یافت می شود. میان عناصر غذایی که با فلزات سنگین برهم کنش نشان می دهند، آهن غالبا از اهمیت خاصی برخوردار است. فلزات سنگین قابلیت دسترسی و جذب آهن در آپوپلاست ریشه، جذب به درون سلول های ریشه، انتقال به ساقه و جذب و تحلیل در برگ ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کمبود آهن نیز، بنوبه خود، ممکن است جذب و تجمع فلزات سنگین را تغییر دهد. لذا، هدف از این پژوهش بررسی برهم کنش آهن و سرب بر رشد گیاه شاهی (.Lepidium sativum L) بود.مواد و روش ها: به این منظور آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی شامل سه سطح آهن (0، 20 و 40 میلی-گرم بر کیلوگرم) و سه سطح سرب (0، 500 و 1000 میلی گرم بر کیلوگرم) در سه تکرار اجرا گردید. برای تیمار سرب از نمک نیترات سرب و برای تیمار آهن از سکوسترین آهن- 138 استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که افزایش سطح سرب در خاک موجب کاهش معنا دار وزن خشک و تر گیاه، شاخص کلروفیل، غلظت و جذب آهن و شاخص انتقال سرب در شاهی شد (p£0.01) ولی غلظت و شاخص جذب سرب افزایش معنا داری یافت (p£0.01). مصرف آهن موجب افزایش معنا دار وزن خشک گیاه (p£0.01)، شاخص کلروفیل (SPAD)، غلظت و جذب آهن (p£0.05) و کاهش معنا دار غلظت و شاخص جذب (p£0.01) و انتقال سرب شد (p£0.05). برهم کنش آهن و سرب نیز نشان داد که مصرف آهن وزن خشک شاخساره شاهی را در حضور سرب به طور معنا داری افزایش (p£0.05) ولی غلظت و شاخص جذب سرب را بطور معنا داری کاهش داد (p£0.05).نتیجه گیری: آهن نقش مهمی در کاهش اثرات سوء سرب در گیاه شاهی داشت. بنابراین مصرف 40 میلی گرم آهن بر کیلوگرم خاک از منبع سکوسترین آهن-138 برای کاهش اثرات سوء سرب در شاهی توصیه می شود.

سابقه و هدف: در میان عواملی که برای کنترل مقدار ماده آلی خاک جهت تولید محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند، تناوب زراعی و شیوه های مدیریتی خاک، تحت کنترل زارع می باشد. خاک ورزی؛ که به تغییر ساختار خاک با استفاده از ابزار های خاک ورز مکانیزه اطلاق می شود؛ به عنوان یک ابزار مهم مدیریتی جهت اصلاح ساختار خاک به شمار می رود. این در حالی است که کیفیت خاک در درجه اول توسط عملیات خاک ورزی که برای تامین نیازهای فیزیکی و هیدرولوژیکی خاک انجام می شود، تحت تاثیر قرار می گیرد. از طرفی روش های مختلف خاک ورزی می تواند عملکرد محصول را به دلیل اثرات آن ها بر حفظ رطوبت و همچنین خواص فیزیکی خاک تحت تاثیر قرار دهد. با توجه به این موضوع این پژوهش به منظور تعیین اثرات مدیریت های مختلف خاک ورزی بر برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد گندم دیم در تناوب گندم- آیش در ایستگاه تحقیقات دیم قاملو (کردستان) انجام گرفت.مواد و روش ها: این آزمایش در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار در 4 تکرار از پاییز سال 1384، به مدت 3 سال با تیمارهای خاک ورزی به شرح زیر اجرا گردید: شخم با گاوآهن قلمی در پاییز + استفاده از پنجه غازی در بهار (A1)، شخم با گاوآهن بدون صفحه برگردان در پاییز + استفاده از پنجه غازی در بهار (A2)، بدون عملیات خاک ورزی در پاییز + استفاده از علف کش در بهار (A3)، بدون عملیات خاک ورزی در پاییز+استفاده از پنجه غازی در بهار (A4)، شاهد (شخم با گاوآهن برگردان دار در بهار) (A5). در همه تیمارها، گندم رقم آذر 2 به صورت یکسان با خطی کار کاشته شد. همچنین به منظور مشخص نمودن تاثیر روش های مختلف خاک ورزی بر روی بعضی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و گیاه اندازه گیری هایی انجام گرفت.یافته ها: نتایج تجزیه مرکب سه ساله نشان داد که میزان و پراکنش باران و درجه برودت هوا در سال های مختلف اجرای آزمایش متفاوت بود، از این رو عملکرد و اجزاء آن نیز به تبع از شرایط اقلیمی، متفاوت بوده و بیش ترین عملکرد دانه (1963 کیلوگرم در هکتار)، در سال اول اجرای آزمایش به دست آمد. اثر تیمارهای خاک ورزی نیز بر عملکرد دانه و پروتئین آن معنی دار شد، به طوری که بیش ترین مقادیر اغلب فاکتورهای اندازه گیری، از تیمار A3 به دست آمد. این تیمار همچنین در افزایش درصد کربن آلی خاک، کاهش جرم مخصوص ظاهری خاک و ذخیره رطوبت برتری داشت.نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصله، برای ارتقاء عملکرد کمی و کیفی محصول، اجرای سیستم بدون عملیات خاک ورزی در پاییز + استفاده از علف کش در بهار برای منطقه مورد مطالعه توصیه می شود.

سابقه و هدف: کمبود فسفر به طور گسترده در بسیاری از مناطق دنیا به ویژه اراضی خشک و نیمه خشک به دلیل مقادیر بالای کربنات کلسیم گزارش شده است. در خاک های آهکی به دلیل تبدیل سریع فسفر محلول به شکل فسفات های کلسیم نامحلول از قابلیت جذب فسفر کاسته می شود. فسفر آلی، که می تواند تا 80 درصد از کل فسفر خاک را شامل شود، نقش مهمی در تغذیه گیاهان به ویژه در خاک های آهکی با توان تثبیت بالای فسفر ایفا می کند. فسفر آلی خاک از مواد آلی نامتجانسی تشکیل شده و شکل های مختلف فسفر آلی تاثیرات متفاوتی بر حاصل خیزی و کیفیت خاک دارند. کودهای آلی نظیر لجن فاضلاب و کودهای حیوانی به عنوان منبع غنی از مواد آلی و فسفر به خاک بازگردانده می شوند که این امر میتواند سبب تغییر پویایی فسفر در خاک شود. بنابراین، این مطالعه با هدف بررسی تاثیرات کوتاه مدت برخی از کودهای آلی بر شکل های فسفر آلی و قابلیت جذب آن توسط گندم در یک خاک آهکی انجام شد.مواد و روش ها: یک نمونه خاک آهکی از استان کرمان در تابستان 1392 جمع آوری و پس از خشک شدن در هوا، کوبیده و از الک 2 میلی متری عبور داده شد. نمونه خاک به گلدان های حاوی دو سطح 2 و 4 درصد از لجن فاضلاب، کود گاوی و کود مرغی به همراه تیمار شاهد (بدون مصرف کود آلی) در 4 تکرار افزوده شد. تعداد 4 بذر گندم در هر یک از گلدان ها کاشت و به مدت 100 روز در گلخانه با شرایط کنترل شده نگه داری شدند. در زمان برداشت وزن خشک شاخسار و غلظت فسفر شاخسار اندازه گیری شد. همچنین شکل های مختلف فسفر آلی خاک شامل فسفر آلی لبایل، نسبتا لبایل، نسبتا غیرلبایل و غیرلبایل اندازه گیری شد.یافته ها: کاربرد کودهای آلی در خاک سبب افزایش معنی دار وزن خشک شاخسار و غلظت فسفر شاخسار شد. بیش ترین وزن خشک شاخسار و غلظت فسفر شاخسار در خاک تیمار شده با سطح 4 درصد لجن فاضلاب اندازه گیری شد. کودهای آلی به طور معنی داری سبب افزایش تمامی شکل های فسفر آلی در مقایسه با تیمار شاهد شدند. کودهای آلی بیش ترین تاثیر را بر فسفر آلی نسبتا لبایل و کم ترین تاثیر را بر فسفر آلی لبایل نشان دادند صرف نظر از سطوح کاربردی، روند تاثیر کودهای آلی بر تمامی شکل های فسفر آلی به صورت لجن فاضلاب>کود گاوی > کود مرغی بود. همبستگی معنی داری بین فسفر آلی لبایل با فسفر قابل جذب خاک (r=0.92**) و فسفر جذب شده توسط گندم (r=0.92**) مشاهده شد. همچنین وزن خشک شاخسار با فسفر آلی نسبتا لبایل همبستگی بالایی (r=0.96**) را نشان داد. این نتایج نشان می دهد که فسفر آلی لبایل و نسبتا لبایل نقش موثرتری در افزایش فسفر قابل جذب گیاه در مقایسه با سایر شکل های فسفر آلی دارند.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که کودهای آلی قابلیت جذب فسفر توسط گندم و رشد آن را از طریق افزایش شکل های مختلف فسفر آلی به ویژه فسفر آلی لبایل و نسبتا لبایل افزایش داده است.

سابقه و هدف: یکی از عواقب رشد و توسعه صنعتی، افزایش غلظت دی اکسیدکربن اتمسفری از حدود 280 میکرولیتر در لیتر به 367 میکرولیتر در لیتر در پایان قرن بیستم بوده است. مطالعات زیادی تاثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن بر گیاهان را بررسی نموده اند. بالا رفتن سطوح دی اکسید کربن اتمسفری و افزایش غلظت فلزات سنگین در اراضی کشاورزی علاوه بر تاثیر بر رشد و توسعه گیاهان می تواند از طریق زنجیره غذایی نیز اثرات سوءی بر سلامت انسان داشته باشد. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر سطوح مختلف دی اکسیدکربن و کادمیم در جذب کادمیم و رشد گندم و سورگوم اجرا گردید.3 کیلوگرم / مواد و روش ها: یک آزمایش گلخانه ای در قالب طرح اسپلیت فاکتوریل با استفاده از گلدان هایی حاوی 3.5 کیلوگرم خاک اجرا شد. . تیمارها شامل 4 سطح کادمیم (0، 10، 20 و 40 میلی گرم کادمیم در کیلوگرم خاک) (از نمک نیترات کادمیم) و 2 سطح دی اکسیدکربن (900 و 400 میکرولیتر در لیتر) بود. میزان جذب کادمیم در اندام های هوایی و ریشه دو گیاه گندم و سورگوم، همچنین شاخص های مختلف گیاه پالایی برای دو گیاه محاسبه گردید.یافته ها: نتایج نشان داد در تیمارهای مختلف کادمیم، با افزایش غلظت دی اکسیدکربن، وزن خشک اندام هوایی و ریشه گندم حداکثر 26 و 17 درصد افزایش یافت. در مورد سورگوم این افزایش حداکثر 18 و 13 درصد بود. افزایش غلظت دی اکسیدکربن تاثیری بر جذب کادمیم در گندم نداشت ولی در سورگوم موجب افزایش 37 تا 44 درصد جذب در اندام هوایی و 26 تا 37 درصد در ریشه شد. با توجه به اثر افزایش غلظت دی اکسیدکربن بر ماده خشک گیاهی و غلظت کادمیم در گیاه، شاخص های گیاه پالایی محاسبه شد. اگرچه فاکتور غلظت زیستی، ضریب تجمع زیستی و ضریب انتقال کم تر از یک بودند اما با افزایش غلظت دی اکسیدکربن این شاخص ها و نسبت پالایش در سورگوم افزایش یافت.نتیجه گیری: از آن جا که افزایش غلظت دی اکسیدکربن سبب افزایش جذب کادمیم و نسبت پالایش در گیاه سورگوم شد این گیاه نسبت به گندم پتانسیل بالاتری برای خروج کادمیم از خاک های آلوده و به ویژه در مناطقی که افزایش غلظت دی اکسیدکربن مطرح است دارد. این مساله می تواند در مناطق صنعتی و اراضی کشاورزی نزدیک آن مورد توجه قرار گیرد. برهمکنش میان کادمیم خاک و افزایش غلظت دی اکسیدکربن اتمسفری با توجه به مساله تغییر اقلیم و افزایش غلظت دی اکسیدکربن اتمسفری نیاز به پژوهش های گسترده دارد تا بتوان اثرات آن را در گیاهان مختلف بررسی نمود.

سابقه و هدف: در بین عناصر غذایی مهم برای تولید، نیتروژن به عنوان یک عنصر غذایی مهم برای رشد و تولید شناخته شده است. کمبود نیتروژن فعالیت آنزیمی، رشد و نمو سلولی و کلروپلاست را محدود نموده و عملکرد ماده خشک را کاهش می دهد. گرچه نیتروژن عنصر غذایی مهم برای تولید است ولی ورود مقادیر بیش تری از کود نیتروژن در محیط می تواند یک سری مشکلات جدی محیطی همانند آلودگی محیطی را ایجاد نماید. کودهای شیمیایی در ترکیب با کودهای آلی می تواند با افزایش ماده آلی خاک و بهبود خصوصیات خاک، عملکرد را افزایش دهد. بررسی اثرات تلقیح بذر با ازتوباکتر، آزوسپریلوم، سودوموناس و زمان محلول پاشی نیتروژن بر رشد و کارایی مصرف کود تریتیکاله برای رسیدن به حداکثر عملکرد و سودمندی اقتصادی تریتیکاله در محیط های خاص مهم است. ولی به نظر می رسد که بررسی های کمی در مورد اثرات ناشی از کاربرد کود نیتروزن و کودهای زیستی بر رشد تریتیکاله وجود دارد. با در نظر گرفتن موارد فوق، بررسی حاضر به اثرات ناشی از تلقیح بذر تریتیکاله با ازتوباکتر، آزوسپریلوم و سودوموناس و زمان محلول پاشی نیتروژن بر رشد و کارایی مصرف کود پرداخته است.مواد و روش ها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال زراعی 1391 اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی شامل تلقیح بذر با باکتری در چهار سطح (عدم تلقیح به عنوان شاهد، تلقیح بذر با ازتوباکتر کروکوکوم استرین 5، آزوسپریلوم لیپوفروم استرین OF و سودوموناس پوتیدا سویه 9) و محلول پاشی کود نیتروژنه در چهار سطح (عدم محلول پاشی، محلول پاشی در مرحله چکمه زنی، مرحله ظهور سنبله و مرحله پر شدن دانه) از منبع اوره بود.یافته ها: نتایج نشان داد که محلول پاشی کود نیتروژنه و تلقیح بذر با باکتری های محرک رشد تاثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد بر شاخص های رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد داشت. بیش ترین مقادیر ماده خشک کل، سرعت رشد نسبی، سرعت رشد محصول و شاخص سطح برگ در بذور گیاهان تلقیح شده با ازتوباکتر و محلول پاشی کود نیتروژنه در مرحله چکمه زنی و کم ترین این مقادیر در عدم تلقیح بذر و عدم محلول پاشی به دست آمد. بالاترین عملکرد، اجزای عملکرد، کارایی مصرف کود، از تیمار تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با محلول پاشی در مرحله چکمه زنی به دست آمد.نتیجه گیری: به نظر می رسد به منظور افزایش این صفات می توان پیشنهاد نمود محلول پاشی با کود نیتروژنه در مرحله چکمه زنی در تلقیح بذر با ازتوباکتر به کار برده شود.

سابقه و هدف: فلزات سنگین اضافه شده از منابع طبیعی و انسانی به محیط های آبی در حین انتقال در مسیر رودخانه ها در بین بخش های گوناگون زیست بوم ها مانند آب و رسوبات توزیع می شوند. بررسی زیست فراهمی و تحرک فلزات سنگین به منظور فهم رفتار آن ها در رسوبات و جلوگیری از خطرات احتمالی زیست محیطی، ضروری است. فلزات از منابع مختلف وارد رودخانه ها شده و در رسوبات انباشته می شوند. همچنین توزیع فلزات در مسیر حرکت رودخانه متفاوت می باشد. این مطالعه با هدف بررسی زیست فراهمی و تعیین غلظت فلزات سنگین تجمع یافته در رسوبات بستر رودخانه آبشینه اجرا شد.مواد و روش ها: 17 نمونه سطحی از عمق 0-10 cm رسوبات رودخانه ای به منظور تعیین غلظت کل و بخش قابل عصاره گیری با DTPA فلزات روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب برداشته شد. رودخانه آبشینه تامین کننده آب شرب همدان می باشد و متاسفانه آلودگی های مختلفی از منابع مسکونی، کشاورزی و صنعتی وارد آن می شود.یافته ها: ویژگی های عمومی رسوبات دارای تغییرات گستره ای بود. با افزایش فاصله از منشأ رودخانه مقدار رس، کربنات کلسیم، و ماده آلی افزایش یافت. میانگین غلظت کل (± انحراف معیار) روی، کادمیم، نیکل، مس و سرب در رسوبات به ترتیب 93.08±20.66، 1.24±0.63، 57.72±13.08، 19.23±7.62 و 52.47±8.52 میلی گرم بر کیلوگرم بود. نتایج نشان داد که رسوبات رودخانه آبشینه به سرب و کادمیم آلوده هستند. غلظت کل فلزات سنگین با برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی رسوبات نظیر قابلیت هدایت الکتریکی، مواد آلی و CEC همبستگی مثبت و معنی داری داشت که نشان دهنده کنترل شدن غلظت فلزات سنگین توسط اندازه ذرات می باشد. رسوبات رودخانه های آبشینه تا اندازه ای نسبت کادمیوم آلوده بودند. رسوبات در منشا رودخانه دارای مقدار کم فلزات سنگین بودند در حالی که در پایین دست مقادیر فلزات سنگین افزایش یافت. اکثریت فلزات سنگین پیوند های قوی با رسوبات نشان دادند که نشان دهنده زیست فراهمی کم آن ها برای موجودات زنده می باشد.نتیجه گیری: همبستگی بسیار معنی داری بین روی و مس کل و مس قابل عصاره گیری با DTPA وجود داشت که احتمالا به دلیل مشترک بودن منابع ورود این عناصر به رودخانه آبشینه می باشد. در بین فلزات سنگین عصاره گیر DTPA درصد بیش تری از کادمیم کل را عصاره گیری کرده بود که نشان از قابلیت بالای این فلز در آزادسازی مجدد از فاز تبادلی می باشد. تحرک فلزات سنگین در رسوبات رودخانه های آبشینه شاید به این ترتیب، کادمیم>مس>سرب>نیکل=روی باشد. به غیر از کادمیوم و سرب زیست فراهمی فلزات سنگین در رسوبات رودخانه آبشینه پایین بود که نشان دهنده توزیع فلزات سنگین در اجزاء با پیوند قوی می باشد.

سابقه و هدف: مطالعات شناسایی، نقشه برداری و ارزیابی خاک، همواره از کشمکش بین خاک ها یا ویژگی هایی از آن ها که به طور ممتد در طول سیمای اراضی تغییرپذیر می باشند و ضرورت استفاده از یک سامانه طبقه بندی خاک (به منظور تعریف یک سری واحدهای گسسته) برخوردار بوده اند. به دیگر سخن، تفکیک طبقات خاک به طور معمول در برگیرنده توجه به یک سری مقادیر حد آستانه قراردادی برای ویژگی های خاک است. در این راستا، عدم قطعیت، یک بخش جدایی ناپذیر و چسبیده به پدیده ها، داده ها و اطلاعات مکانی خواهد بود. بنابراین، هر پروژه نقشه برداری خاک، دارای برخی از نقیصه ها و عدم قطعیت ها است که در ارتباط با اندازه گیری های ناکامل و ناقص صحرایی و محدودیت های نمایش کارتوگرافیکی خاک ها می باشند. این مقاله بر مبنای مفاهیم مجاورت تاکسونومیکی و تفرق خاک، تغییرپذیری بالقوه و عدم قطعیت مرتبط با مرزهای اختیاری یا حدود آستانه تعریف شده برای معیارهای طبقه بندی خاک را در دو سامانه رده بندی آمریکایی و طبقه بندی جهانی، مورد مقایسه قرار داده است.مواد و روش ها: پس از تهیه نقشه تفسیری اولیه (مقیاس 1:50000) بخشی از اراضی لاله زار استان کرمان بر مبنای روش ژئوپدولوژی، حدود مرز واحدهای تفکیک شده در این نقشه، متناسب با مطالعات نیمه تفصیلی خاک در صحرا کنترل و تصحیح شدند. سپس، به حفر خاک رخ در هر کدام از ژئوفرم ها اقدام گردید و در نهایت 20 خاک رخ در منطقه تشریح و نمونه برداری شدند. پس از انجام آزمایش های فیزیکی و شیمیایی لازم بر روی نمونه ها، طبقه بندی خاک ها بر اساس دو سامانه رده بندی آمریکایی (2010) و طبقه بندی جهانی (2007) نهایی شد. در ادامه، با به کارگیری تئوری نمودار جبری، ماتریس مجاورت تاکسونومیکی خاک های مطالعاتی بر مبنای طبقات جداسازی شده در دو سامانه طبقه بندی مزبور تهیه شد. سپس، از بزرگ ترین مقدار ویژه این ماتریس (شعاع طیفی) برای محاسبه شاخص مجاورت تاکسونومیکی نقشه خاک منطقه استفاده شد. به علاوه، تفرق خاک های منطقه با استفاده از شاخص تفرق شانن محاسبه شد و با شاخص مجاورت تاکسونومیکی مقایسه گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که خاک های منطقه بر مبنای سامانه رده بندی آمریکایی در سه رده انتی سول، اینسپتی سول و آلفی سول قرار گرفته اند؛ حال آن که بر اساس سامانه طبقه بندی جهانی، گروه های مرجع رگوسول، کمبی سول، کلسی سول و لووی سول، خاک های غالب منطقه را شامل می شوند. همچنین، عدم قطعیت بیش تری در گروه بندی خاک های منطقه مطالعاتی بر اساس معیارهای سامانه رده بندی آمریکایی نسبت به سامانه طبقه بندی جهانی وجود داشت. با توجه به تفاوت در واحدهای ژئومورفیک، سامانه طبقه بندی جهانی، کم بودن مجاورت تاکسونومیکی در خاک های منطقه را بهتر نشان داد.نتیجه گیری: مقایسه نتایج حاصل از شاخص مجاورت تاکسونومیکی با نتایج به دست آمده از شاخص تفرق شانن نیز نشان داد که سامانه طبقه بندی جهانی در تفکیک واحدهای خاک و نمایش تفرق خاک ها بهتر از سامانه رده بندی آمریکایی عمل نموده است. به طورکلی، در منطقه مورد مطالعه، ارتباط مجاورت تاکسونومیکی و سیمای اراضی، به خوبی قابل مشاهده بود.

سابقه و هدف: بور یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاه می باشد. غلظت بور در آب آبیاری و در خاک نقش مهمی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارد. دامنه بین کمبود و سمیت این عنصر در گیاهان نسبت به عناصر غذایی دیگر، بسیار نزدیک به هم است. اگر غلظت بور در گیاه کمی بیش تر از حد مورد نیاز گیاه باشد، علایم سمیت آن در گیاه ظاهر می شود. مطالعه عوامل موثر بر جذب سطحی بور توسط کانی های متداول در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک می تواند در اصلاح و مدیریت خاک های مبتلا به سمیت بور دارای اهمیت باشد. هدف از این پژوهش بررسی عوامل موثر بر رفتار جذبی بور توسط کانی بیوتیت بود.مواد و روش ها: جذب سطحی بور توسط کانی بیوتیت در محدوده ph=6.5-9، در دو سطح غلظت 5 و 15 میلی گرم بر لیتر بور بررسی شد. به منظور بررسی اثر نوع کاتیون و قدرت یونی محلول زمینه بر جذب سطحی بور از الکترولیت های Mg(NO3)2، Ca(NO3)2 و NaNO3 در سه غلظت (0.03، 0.09 و 0.18 مولار) استفاده شد. هم دماهای جذب سطحی در دامنه غلظت 1 تا 15 میلی گرم بر لیتر بور و با استفاده از آزمایش های تعادلی 24 ساعته رسم شدند. به منظور تفسیر نتایج جذب سطحی بور توسط کانی، طیف سنجی مادون قرمز تبدیل فوریه (FTIR)، قبل و بعد از جذب سطحی بور توسط کانی و گونه بندی بور در محلول های تعادلی به وسیله برنامه Visual MINTEQ انجام گردید.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد اثر PH بر میزان بور جذب سطحی شده به غلظت اولیه بور بستگی داشت. مقدار جذب سطحی بور با افزایش PH افزایش یافت. میزان جذب سطحی بور به وسیله این کانی با افزایش قدرت یونی افزایش یافت. با افزایش قدرت یونی محلول از 0.03 مولار به 0.18 مولار، مقدار بور جذب سطحی شده از 1.28 میلی مول بر کیلوگرم به 2.64 میلی مول بر کیلوگرم افزایش یافت. در تمامی سطوح غلظت کاتیون، مقدار بور جذب سطحی شده در حضور کلسیم و منیزیم بیش تر از سدیم بود. این موضوع ممکن است به دلیل تشکیل کمپلکس های بور با کلسیم و منیزیم (CaH2BO3+ و MgH2BO3+) و جذب سطحی آن ها توسط کانی باشد. نتایج هم دماهای جذب سطحی نشان داد که مدل های فروندلیچ و لانگمویر جذب سطحی بور را به خوبی توصیف کردند، حداکثر ظرفیت جذب (qmax) به وسیله مدل لانگمویر برای کانی بیوتیت 27.2 میلی مول بر کیلوگرم تعیین شد.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که به طور متوسط کم تر از شش درصد از غلظت اولیه بور توسط کانی بیوتیت جذب سطحی شد، بنابراین به نظر می رسد این کانی ظرفیت جذبی مناسبی برای بور ندارد.

سابقه و هدف: امروزه استفاده از انواع کودها و آفت کش ها، استخراج معادن، دفع انواع زباله های صنعتی و غیرصنعتی منجر به نابودی کلیدی ترین زیستگاه زمین، یعنی خاک می شود. در این راستا، حضور انواع آلاینده های آلی و معدنی در خاک، یکی از چالش هایی است که انسان با آن روبرو می باشد. سرب از اهمیت زیادی در فلزات سنگین برخوردار بوده و در بین فلزات خطرناک دومین رتبه را داشته و دارای اثرات بسیار سمی بر زندگی موجودات زنده است. کادمیم یکی دیگر از عناصر سنگین است که به علت سمیتی که برای انسان و حیوان دارد دارای اهمیت زیادی از دیدگاه محیط زیست است. مطالعات زیادی درباره ارتباط بین سیلیسیم و تحمل گیاهان به فلزات سنگین انجام گرفته، شواهد زیادی بر نقش سیلیسیم در اصلاح استرس های زیستی و غیر زیستی وجود دارد. این طرح پژوهشی به منظور کاهش سمیت کادمیم و سرب توسط سیلیسیم در گیاه اسفناج انجام شد.مواد و روش ها: به منظور بررسی مصرف سیلیسیم بر پالایش زیستی کادمیم و سرب در اسفناج، آزمایشی گلدانی در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر در سال 1391 به صورت طرح کاملا تصادفی در 4 تکرار انجام گردید. تیمارها شامل سیلیسیم، سرب، کادمیم، سرب + سیلیسیم، کادمیم + سیلیسیم و شاهد بودند. میزان مصرف سیلیسیم 150 میلی گرم بر کیلوگرم خاک از منبع سیلیکات پتاسیم، سرب و کادمیم هر کدام به میزان 100 میلی گرم بر کیلوگرم خاک، از منابع کلرید بود که به صورت خاکی مورد مصرف قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد حداکثر تجمع سرب در اندام هوایی و ریشه (به ترتیب 42.45 و 178.20 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک) با مصرف سرب به دست آمد. و تجمع آن در تیمار سرب + سیلیسیم (به ترتیب 27.82 و 61.90 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک) کم تر گردید. کم ترین طول اندام هوایی مربوط به مصرف کادمیم (14.06 سانتی متر) و حداقل طول ریشه مربوط به مصرف سرب (10.37 سانتی متر) به دست آمد که در مقایسه با شاهد به ترتیب 42.4 و 28.8 درصد کاهش یافتند. میانگین ها نشان داد کم ترین وزن تر بوته مربوط به مصرف جداگانه سرب و کادمیم و مصرف توام کادمیم با سیلیسیم بود که در مقایسه با شاهد به ترتیب 69.1، 69.2 و 65 درصد کاهش یافت.نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان داد مصرف سیلیسیم تاثیری بر طول اندام هوایی و ریشه در مقایسه با شاهد نداشت. همچنین مصرف این کود موجب کاهش تجمع سرب و همچنین کادمیوم در اندام هوایی و ریشه نیز گردید.