مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:5 |تعداد مقالات:7

به نظر می رسد که مساله اصلی در سیاستگذاری ها و برنامه های توسعه ای، خلا شناختی جامعه شناسانه و روانشناسانه از نیازهای پیچیده فردی و اجتماعی انسان امروز است. یکی از برنامه های توسعه ای که در سالهای اخیر به اجرا گذاشته شد، احداث واحدهای مسکن مهر است؛ از این رو با توجه به اهمیت رضایت از زندگی در ثبات، سلامت و کاهش آسیب های اجتماعی در جامعه، مطالعه این مقوله و شناخت آن در برنامه ریزی های اجتماعی ضرورت دارد. بر این اساس هدف این مقاله سنجش میزان رضایتمندی از زندگی در میان ساکنان مسکن مهر است. این مطالعه با روش کمی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته و جامعه آماری آن شامل همه ساکنان مسکن مهر شهر فولادشهر اصفهان است. حجم نمونه با استفاده از جدول لین با 95% اطمینان، و خطای 5 درصد 384 نفر برآورد گردید. یافته ها حاکی است که میزان رضایت از زندگی 22.4 درصد پاسخگویان کم، 51.8 درصد متوسط و 25.8 درصد زیاد است. همچنین یافته ها بیانگر آن است که میان تعلق مکانی (r=0.593)، میزان دینداری (r=0.293) و سرمایه اجتماعی (r=0.686) با رضایت از زندگی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج ضریب رگرسیونی نشان می دهد که متغیرهای مشارکت، درآمد، تعلق مکانی، مقطع تحصیلی، هزینه خانواده، بعد پیامدی، محل سکونت قبلی، وضعیت تاهل، سن، بعد عقیدتی، اعتماد اجتماعی، به ترتیب میزان اهمیتی که در تبیین متغیر وابسته داشته اند، وارد شده اند و در مجموع 81 درصد (R2=0.81) از متغیر وابسته را تبیین کرده اند.

بررسی موضوع انسجام اجتماعی در جامعه و دلایل کاهش یا افزایش آن از حیث نظری و تجربی، روندی تاریخی دارد. در هر جامعه ای باید حداقلی از وحدت در زمینه ارزش ها و هنجارهای اجتماعی وجود داشته باشد تا همنوایی و مشارکت بین افراد جامعه به وجود آید. انسجام اجتماعی پدیده ای نیست که یک بار برای همیشه بررسی شود، بلکه نیازمند بازسازی و بازتولید مستمر است؛ به همین دلیل هدف تحقیق حاضر بررسی برخی عوامل مرتبط با انسجام اجتماعی در شهر کرمانشاه است. داده های این تحقیق با استفاده از روش پیمایش از یک نمونه 400 نفری در شهر کرمانشاه که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند، به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. بر اساس یافته های تحقیق رابطه مستقیم و معناداری بین متغیرهای اعتماد اجتماعی (r=0.512)، اعتماد نهادی (r=0.300) و مشارکت اجتماعی (r=0.214) با انسجام اجتماعی وجود دارد. نتایج نشان می دهد که در مجموع همه متغیرهای مستقل بجز رضایت از زندگی با متغیر وابسته رابطه معناداری دارند.

اهمیت و ضرورت روی آوردن به مشارکت و توسعه مشارکتی در اندیشه ها و نظریه ها، همچنین در تلاش های سازمان ها و نهادهای بین المللی و ملی، بویژه در جهان سوم بازتاب دارد به طوری که می توان آن را در حوزه مسائل شهری و مدیریت شهری مورد توجه قرار داد. این مطالعه با هدف شناسایی عوامل اجتماعی موثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری به شیوه پیمایشی و با ابزار پرسشنامه، با جامعه آماری 400 نفر از افراد 18 تا 65 ساله در شهر شهرکرد صورت گرفت. روایی ابزار سنجش از نوع صوری بود. برای سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و از آنجا که این ضریب بالاتر از 0.7 بود، بنابراین پرسشنامه از پایایی قابل قبولی برخوردار بود، نتایج حاکی از آن بود که مولفه های رضایت شهروندان (r=0.37)، سیاست های انگیزشی (r=0.26)، اعتماد اجتماعی (r=0.41) و نوع فعالیت شهرداری (r=0.47)، رابطه معناداری با مشارکت مردم داشته و از بین متغیرهای زمینه ای فقط بین سن و رضایت شهروندان همبستگی وجود داشت. مطابق یافته های پژوهش وضعیت کلی مشارکت شهروندان در حد متوسط رو به پایین بوده و این امر بیشتر ناشی از سطح پایین بعد عینی مشارکت شهروندان در زندگی شهری است.

تصمیم گیری برای انتخاب طرح مناسب در شهرها، به یکی از چالش های اساسی مدیریت شهری تبدیل شده است. کارایی ضعیف طرح های سابق، باعث بازگشت به استفاده از مشارکت اجتماعی شهروندان به عنوان روشی برای خروج از بن بست در حل مسائل شهری شدند. هدف این مقاله این است که با مطالعه مدل های شهری در نقاط مختلف جهان، ضرورت مشارکت شهروندان در شهرداری را تبیین نماید. با توجه به ماهیت این موضوع، در انجام پژوهش حاضر از روش مطالعه کتابخانه ای - اسنادی و تجزیه و تحلیل ثانویه بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که شهرداری ها در کشورهای پیشرفته، پتانسیل مدیریت مشارکتی، را به بهترین نحو برای ایفای بهتر وظایف خود به کار گرفته اند و بدین ترتیب خود را از یک سازمان صرفا خدماتی، به یک نهاد اجتماعی تبدیل نموده اند؛ اما شهرداری در جامعه ما بیشتر به عنوان یک سازمان خدماتی مطرح است و اگر شهرداری بخواهد خود را به عنوان یک نهاد اجتماعی فعال مطرح نماید، به دو پیش نیاز احتیاج دارد؛ نخست اینکه نهاد اجتماعی شهرداری در عین وابستگی متقابل با 5 نهاد اصلی جامعه، تا حدودی نیز باید دارای استقلال کارکردی باشد. دومین پیش نیاز اینکه مشارکت اجتماعی شهروندان در شهرداری است و بدین طریق است که این نهاد می تواند در همه شهروندان نهادینه شود. در نهایت پیشنهادهایی ارائه می گردد که بدین طریق شهرداری های کشور بتوانند با نهادینه کردن مشارکت اجتماعی در بین شهروندان، باعث شکل گیری ایده شهرداری به عنوان نهاد اجتماعی گردند.

هدف مقاله حاضر بررسی رابطه مصرف کالاهای فرهنگی با رفتارهای اجتماعی شهروندان در شهر اصفهان است. روش پژوهش از نوع پژوهش همبستگی است. جامعه آماری را شهروندان بین 15 تا 70 سال شهر اصفهان در مناطق چهارده گانه تشکیل دادند که از بین آنها، با کمک روش نمونه گیری طبقه بندی متناسب با حجم و مطابق با فرمول کوکران 400 انتخاب شد. پرسشنامه در دو بخش: بخش اول مولفه های میزان مصرف کالاهای فرهنگی با 6 سوال و بخش دوم شامل پرسشنامه محقق ساخته رفتارهای اجتماعی شهروندان با 38 سوال طراحی شد. پایایی پرسشنامه مصرف کالاهای فرهنگی بر اساس آلفا 0.85 و پایایی پرسشنامه رفتارهای اجتماعی شهروندان 0.82 برآورد گردید. فرضیه های تحقیق به کمک آزمون های آماری همبستگی پیرسون، آزمون تعقیبی و تحلیل واریانس با استفاده از نرم افزار spss تحلیل شد. یافته ها گویای ضریب همبستگی بین روابط انسانی و میزان استفاده از رادیو (r=0.120 و p=0.018) معنادار بود. همچنین ضریب همبستگی بین رفتارهای اجتماعی شهروندان (r=0.117 و p=0.036) و حفظ میراث فرهنگی (r=0.224 و p=0.001) با میزان مصرف اینترنت معنادار بود. رابطه بین رفتارهای اجتماعی شهروندان (r=0.250 و p=0.001)، روابط انسانی (r=0.153 و p=0.003)، رعایت قوانین (r=0.246 و p=0.001)، حفظ محیط زیست (r=0.150 و p=0.003) و حفظ میراث فرهنگی (r=0.192 و p=0.001) با میزان مطالعه نشریات و مطبوعات معنادار بود. ضریب همبستگی بین حفظ میراث فرهنگی با میزان استفاده از تلفن همراه (r=0.200 و p=0.001) معنادار بود. رابطه بین رفتارهای اجتماعی شهروندان (r=0.158 و p=0.005)، روابط انسانی (r=0.232 و p=0.001) و حفظ محیط زیست (r=0.113 و p=0.003) با میزان شرکت در فعالیت های مذهبی - اجتماعی معنادار بود.

یکی از زمینه های اصلی برنامه ریزی های توسعه، توجه به مشارکت فعال و همه جانبه افراد جامعه و فرایندهای تقویت کننده آن است. توجه به چگونگی احساس تعلق اجتماعی افراد، عاملی مهم در افزایش رفتارهای مشارکتی در امور متفاوت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است و این مهمترین ابزار برای یک مدیریت خوب بویژه در کشورهای جهان سوم است. در این راستا هدف مقاله حاضر، بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنهاست. این تحقیق یک مطالعه پیمایشی و ابزار پژوهش پرسشنامه است، پرسشنامه دارای اعتبار صوری بود و ضریب آلفای کرونباخ پایایی همه متغیرها بالای 0.7 است. جامعه آماری آن شهروندان 18 تا 55 سال شهر تهران هستند، نمونه تحقیق نیز 382 نفر هستند با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استخراج شده اند. نتایج تحقیق نشان داد احساس تعلق اجتماعی شهروندان با مشارکت اجتماعی (r=0.59)، مشارکت فرهنگی (r=0.44) و مشارکت سیاسی (r=0.46) رابطه معنادار و مثبت دارد. نتایج همچنین نشان داد که شهروندان در دو بعد فرهنگی و سیاسی، مشارکت فعالانه تری نسبت به بعد اجتماعی آن دارند و اینکه احساس تعلق اجتماعی زنان بیشتر از مردان بوده است. نوع شغل افراد هم بر مشارکت اجتماعی و سیاسی آنان تاثیرگذار بوده است.

گسترش شهر نشینی از یک طرف ، شکل گیری پدیده حاشیه نشینی و گسترش آسیب های اجتماعی و شهری و کمبود فضا از طرف دیگر، خشونت خانگی است. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین وضعیت محل مسکونی حاشیه نشینان با خشونت خانگی نسبت به فرزندان است. روش تحقیق پیمایشی و جامعه آماری، شامل کلیه دانش آموزان مقطع دبیرستان و والدین آنها در مناطق حاشیه نشین و غیر حاشیه نشین شهر اهواز بوده که از بین آنها 384 نفر با کمک تکنیک نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه های کودک آزاری و ضربه (CTQ) (برنستاین، 1995)، پرسشنامه محقق ساخته وضعیت محل مسکونی و پرسشنامه جمعیتی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری پیرسون، آزمونt  و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد که بین متغیرهای وضعیت محل مسکونی، (F=7.89) پایگاه اجتماعی اقتصادی، (F=18.80) و سابقه اعتیاد (t=8.6) حاشیه نشینان با خشونت خانگی نسبت به فرزندان رابطه معناداری وجود دارد، ولی بین متغیر قومیت حاشیه نشینان با خشونت خانگی نسبت به فرزندان رابطه معناداری مشاهده نگردید.