اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1392 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

استفاده از گیاهان پوششی و ریزوباکترهای محرک رشد گیاه از جمله عوامل موثر در ارتقا سلامت کشت بوم ها به شمار می روند. به منظور بررسی اثر گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.)، آزمایشی در سال زراعی 89 - 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. گیاهان پوششی (کشت و فقدان کشت خلر و شبدر ایرانی) و چهار نوع کود بیولوژیک مختلف (شامل: نیتروکسین (دارای باکتری های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، بیوفسفر (دارای باکتری های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بیوسولفور (Thiobacillus spp.) و شاهد (عدم استفاده از کود)) به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر گیاهان پوششی بر تعداد و وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی دار بود، به طوریکه باعث افزایش نه درصدی عملکرد دانه شد. به طور کلی، کودهای بیولوژیک در اکثر صفات مورد مطالعه در مقایسه با شاهد برتری داشتند. تیمارهای نیتروکسین، بیوفسفر و بیوسولفور به ترتیب باعث افزایش 44، 28 و 26 درصدی عملکرد بیولوژیک نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار بود. بیشترین و کمترین شاخص برداشت به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوه بیوسولفور (22.1 درصد) و کشت و فقدان کشت گیاهان پوششی به علاوه شاهد (15.3 درصد) بدست آمد. بیشترین درصد روغن و پروتئین دانه به ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به علاوه بیوسولفور (42.4 درصد) و گیاه پوششی به علاوه بیوفسفر (22.5 درصد) حاصل شد. به طور کلی، یافته های این پژوهش نشان داد که با استفاده از گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک به عنوان جایگزینی بوم سازگار برای کودهای شیمیایی در کنار دست یافتن به مزایای ناشی از گیاهان پوششی، می توان یک نظام زراعی متکی بر نهاده های طبیعی طراحی و اقدام به تولید سالم کنجد نمود.

این آزمایش با هدف بررسی اثرات کودهای آلی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاهان دارویی اسفرزه (Plantago ovata Forssk.)، قدومه شهری (Lepidium Perfoilatum L.)، قدومه شیرازی (Alyssum homolocarpum L.) و تخم شربتی (Lalementia iberica L.) در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 89 - 1388 بصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل انواع کودهای آلی کود گاوی، ورمی کمپوست، کمپوست قهوه و کمپوست قارچ و فاکتور فرعی شامل چهار گونه دارویی اسفرزه، قدومه شهری، قدومه شیرازی و بارهنگ بود. تاثیر کودهای آلی مختلف روی گیاهان مورد آزمایش از نظر کلیه صفات مورد مطالعه بجز وزن هزاردانه معنی دار بود. اثر متقابل نوع گیاه و نوع کود آلی فقط برای صفت وزن خشک اندام های هوایی معنی دار شد. در بین گیاهان دارویی مورد بررسی، تخم شربتی بطور متوسط از نظر میزان موسیلاژ (27.75 درصد) نسبت به قدومه شیرازی (16 درصد)، اسفرزه (15.92) و قدومه شهری (15.92 درصد) بیشترین میزان را داشت. در بین کودهای آلی، استفاده از نوع کود گاوی کاملا پوسیده با تولید 1816 کیلوگرم در هکتار ماده خشک، عملکرد بذر 467.5 کیلوگرم در هکتار، تعداد 550 بذر در گیاه، ارتفاع گیاه 32.17 سانتی متر و میزان موسیلاژ 20.75 درصد، بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد.

به منظور مطالعه اثرات تاریخ کاشت و تراکم بنه بر عملکرد و برخی خصوصیات رویشی زعفران (Crocus sativus L.) در شرایط اقلیمی ملایر، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 89 - 1388 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت (25 تیر، 25 مرداد و 25 شهریور ماه) و چهار تراکم (25، 50، 75 و 100 بنه در مترمربع) بودند. بر اساس نتایج بدست آمده مشخص شد که اثر تاریخ کاشت بر تعداد گل، تعداد برگ، طول کلاله و وزن خشک کلاله هر گل معنی دار بود، در حالی که تراکم کاشت تاثیر معنی داری بر عملکرد کلاله، تعداد گل، طول دوره گلدهی، تعداد و طول برگ ها، وزن و طول کلاله و تعداد بنه های دختری داشت. کاشت در تیر ماه باعث تولید بیشترین تعداد گل در واحد سطح و بیشترین میزان طول و وزن کلاله شد، ولی با این حال از لحاظ عملکرد کلاله اختلاف معنی داری بین تیمارهای تاریخ کاشت مشاهده نشد. افزایش تراکم کاشت نه تنها باعث شد گلدهی زودتر شروع شود بلکه باعث کاهش معنی دار دوره گلدهی نیز شد، به صورتی که با افزایش تراکم از 25 بنه در مترمربع به 100 بنه در مترمربع، طول دوره گلدهی 33 درصد کاهش یافت. با افزایش تراکم کاشت از 25 به 100 بنه در مترمربع تعداد بنه دختری تولید شده نیز 56 درصد کاهش یافت. به طور کلی، کاشت در تیر ماه اثرات مثبت بیشتری بر خصوصیات رشدی زعفران داشت. از سوی دیگر، تراکم کاشت 100 بنه در مترمربع به دلیل تاثیر مثبت بر عملکرد و کاهش طول دوره گلدهی قابل توصیه می باشد.

به منظور بررسی اثر کارایی باکتری های حل کننده فسفر و تثبیت کننده نیتروژن به همراه کودهای شیمیایی سوپرفسفات تریپل و اوره بر کارایی کود و عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) رقم N-80-19، آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال زراعی 88 - 1387 انجام شد. آزمایش بصورت اسپلیت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. کرت های اصلی شامل کود سوپرفسفات تریپل در سه سطح (صفر، 25 و 50 کیلوگرم در هکتار) و کرت های فرعی شامل کود نیتروژن از منبع اوره در سه سطح (صفر، 50 و 100 کیلوگرم اوره در هکتار) و کرت های فرعی فرعی شامل باکتری های تثبیت کننده نیتروژن و حل کننده فسفر در چهار سطح (عدم تلقیح بذر با باکتری، تلقیح بذر با باکتری تثبیت کننده نیتروژن، تلقیح بذر با باکتری حل کننده فسفر، تلقیح بذر با هر دو نوع باکتری) بود. نتایج تجزیه واریانس حاکی از آن بود که کودهای نیتروژنه، فسفره و بیولوژیک بر اکثر صفات از جمله کارایی کود فسفره و نیتروژنه، تعداد سنبله، ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، عملکرد و وزن دانه در سطح احتمال یک درصد تاثیری معنی دار داشتند. همچنین کودهای بیولوژیک برهمکنش معنی داری با کودهای شیمیایی نیتروژنه و فسفره از نظر برخی صفات مهم نظیر کارایی کود نیتروژنه، فسفره و بازده نسبی زراعی کود داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده، با مصرف کودهای بیولوژیک، عملکرد دانه به میزان 46.6 درصد نسبت به تیمار شاهد بدون تلقیح بیشتر شده و با مصرف توام کودهای بیولوژیک، کارایی کود فسفره و کود نیتروژنه به ترتیب به میزان 58.4 و 76.5 درصد نسبت به شاهد بدون تلقیح بهبود یافت. تیمارهای تلفیقی کودهای بیولوژیک بیشترین تاثیر را در افزایش صفات مورد مطالعه داشتند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در شرایط این آزمایش کودهای بیولوژیک می توانند جایگزین 50 درصد مصرف کود شیمیایی فسفر بدون کاهش قابل ملاحظه ای در عملکرد دانه گندم شوند.

کنه های شکارگر زیرراسته پیش استیگمایان از مهم ترین دشمنان طبیعی کنه های تارتن می باشند. در این تحقیق فراوانی و تنوع زیستی کنه های شکارگر بالاخانواده های Raphignathoidea،Bdelloidea  و Erythraeoidea از این زیرراسته در باغ های میوه دانه دار شهرستان های مشهد (باغ آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، لایین و مرکز تحقیقات کشاورزی طرق) و طرقبه - شاندیز مورد ارزیابی قرار گرفت. در هر ایستگاه طی 12 نوبت نمونه برداری و در هر نوبت دو نمونه شامل حدود یک کیلوگرم اندام های هوایی درختان سیب، به و گلابی و یک کیلوگرم نمونه خاک سطحی از باغ های منتخب در فصول مختلف سال 1388 تهیه شد. تنوع زیستی کنه های شکارگر در مناطق مورد مطالعه با استفاده از شاخص های تنوع زیستی محاسبه و با آزمون تجزیه واریانس مورد مقایسه قرار گرفتند. در این بررسی، 20 گونه از 15 جنس از شش خانواده کنه های شکارگر جمع آوری و شناسایی شد. شاخص تنوع شانون - وینر کنه های شکارگر در مناطق مختلف از تفاوت معنی داری برخوردار بود. بیشترین مقدار این شاخص در شهرستان مشهد مربوط به ایستگاه لایین (1.92±0.02) و کمترین مربوط به ایستگاه طرق با (1.26±0.06) بود. شاخص غنای گونه ای (مارگالف) برای لایین (2.49±0.02) به طور معنی داری بیشتر از شاخص های محاسبه شده برای سایر مناطق بود. بیشترین مقدار شاخص یکنواختی مربوط به طرقبه شاندیز (0.79±0.01) و کمترین مقدار این شاخص مربوط به طرق (0.65±0.03) بود که از تفاوت معنی داری برخوردار بودند. کنه های شکارگر غالب باغ های میوه دانه دار در مناطق مورد مطالعه گونه های  Eustigmaeus anauniensisبا فراوانی نسبی 33.5 درصد و  Stigmaeus elongatusبا فراوانی نسبی 17.6 درصد بودند.

به منظور ارزیابی واکنش ارقام پنبه (Gossypium hirsutum L.) به سیستم تک کشتی و سیستم کشت دوگانه پس از جو (Hordeum vulgare L.) آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان گناباد در سال زراعی 89 - 1388 به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه تاریخ کاشت: کشت به موقع (15 اردیبهشت)، کشت پس از انجام آخرین آبیاری جو (30 اردیبهشت) و کاشت پس از برداشت جو در همان زمین جو (15 خرداد) به عنوان عامل اصلی و سه رقم، ورامین، خرداد و سپید به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته (60.2 سانتی متر) در تاریخ کاشت دوم بود. تیمارها اثر معنی داری بر تعداد شاخه رویا و زایای پنبه نداشتند. درصد زودرسی در تاریخ کاشت اول بیشترین میزان را داشته و اختلاف معنی داری با دو تاریخ کاشت دیگر داشت. بیشترین عملکرد وش تک قوزه (6.5 گرم) مربوط به رقم ورامین در تاریخ کاشت سوم بود که اختلاف معنی داری با سایر ترکیبات تیماری نشان داد، ضمن اینکه همین رقم در تاریخ های کاشت دیگر میزان عملکرد نسبی بالاتری داشت. از نظر اثر متقابل دو تیمار بر میانگین عملکرد چین اول، با تاخیر در کاشت، از عملکردها کاسته شد، ولی رقم خرداد بالاترین عملکرد کل وش را در تاریخ کاشت اول به میزان 1600 کیلوگرم در هکتار به خود اختصاص داد. در چین دوم فقط اثر تاریخ کاشت معنی دار بود و تاریخ کاشت سوم بیشترین عملکرد را به خود اختصاص داد. در مورد اثر دو جانبه تیمارها بر عملکرد کل، دو رقم ورامین و خرداد در تاریخ کاشت اول عملکرد نسبتا برابری داشتند، ولی رقم خرداد در هر سه تاریخ کاشت، عملکرد نسبتا بیشتری نشان داد. در مجموع، کشت رقم خرداد در تاریخ کاشت سوم (15 خرداد) بصورت کشت دو گانه پس از جو در شرایط آب و هوایی گناباد مناسب به نظر می رسد.

به منظور بررسی اثر تیمارهای آبیاری و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه شوید (Anethum graveolens L.)، پژوهشی در سال زراعی 89 - 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آبیاری (آبیاری پس از 70، 100 و 130 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و سطوح کود نیتروژن (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کود نیتروژنی اثر معنی داری بر قطر چتر فرعی، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت داشت (p£0.05)، ولی اثر تیمارهای آبیاری و اثر متقابل تیمارهای آبیاری و کود نیتروژن روی هیچ یک از صفات مورد بررسی معنی دار نبود. بیشترین قطر چتر فرعی در تیمار نیتروژن شاهد تولید شد، در حالی که بیشترین وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد بذر متعلق به تیمار 40 کیلوگرم در هکتار نیتروژن به ترتیب با 1.4 گرم، 49.3 درصد و 27.9 گرم در مترمربع بود. بین سطوح 40 و 80 کیلوگرم در هکتار نیتروژن اختلاف معنی داری وجود نداشت. بنابراین، به نظر می رسد که استفاده از 40 کیلوگرم نیتروژن در هکتار برای تولید عملکرد شوید مناسب تر می باشد. با توجه به اینکه اثر کم آبی بر هیچ یک از صفات مورد بررسی معنی دار نیست، می توان نتیجه گرفت که شوید گیاهی متحمل به خشکی می باشد.

سیر (Allium sativum L.) یکی از ارزشمندترین گیاهان صنعتی - دارویی می باشد که به دلیل اهمیت بالای آن از ابعاد مختلفی مورد مطالعه قرار گرفته است، اما اطلاعات بسیار اندک و ناقصی راجع به پراکندگی، تنوع و طبقه بندی آن در سراسر جهان وجود دارد بطوریکه تنها گروه بندی های موجود، بر اساس عناوین تجاری، محلی، منطقه جغرافیایی رویش و برخی ویژگی های فنوتیپی می باشند. عمده ترین دلیل آن نیز عقیم بودن و عدم تولید گل در سیر است که طبقه بندی مورفولوژیکی آن را مشکل ساخته است. به همین دلیل پژوهش حاضر به عنوان اولین مطالعه کاربرد نشانگر Inter Simple Sequence Repeat) ISSR - نواحی بین توالی های ساده تکراری) روی توده های بومی ایران و با اهداف مطالعات تاکسونومی در سطوح زیرگونه ای، تشخیص تفاوت های ژنتیکی بین اکوتیپ های بومی ایران با فنوتیپ های متفاوت و همچنین بررسی وجود اختلاط فیزیکی بین اکوتیپ های سیر ایرانی و برخی از سیرهای وارداتی و شناسایی توده های تکراری در مجموعه های ژرم پلاسم ایران صورت پذیرفت. بر اساس نتایج این پژوهش 26 توده جغرافیایی (اکوتیپ) مورد مطالعه، در 24 شاخه متفاوت قرار گرفتند و با گروه بندی آنها در سطح شباهت 0.69 نمونه ها در چهار گروه مختلف قرار گرفتند که با محدوده پراکندگی جغرافیایی نمونه ها انطباق داشت. گروه اول شامل توده های جمع آوری شده از شمال و شمال غرب استان همدان؛ گروه دوم شامل اکوتیپ های پراکنده در غرب و جنوب غرب استان همدان، مناطق مرکزی، شرق و جنوب شرق ایران؛ گروه سوم توده جمع آوری شده از اهواز و گروه چهارم شامل نمونه هایی از شمال و شمال شرقی کشور بود.