اقتصاد و توسعه منطقه ای (دانش و توسعه)
سال:1397 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:21

ارزیابی چرخه حیات (LCA) یکی از توسعه یافته ترین و قابل قبول ترین ابزارهای جهانی برای مقایسه اثرات زیست محیطی فرآورده ها و خدمات است که اثرات زیست محیطی و پتانسیل تأثیر یک فرآورده را از تولید تا مصرف مطالعه و ارزیابی می کند. برنج (Oryza sativa L. ) یکی از مهمترین محصولات زراعی است. هدف این مطالعه تعیین اثرات زیست محیطی تولید برنج در روش کشت اول و دوم در شهرستان ساری با استفاده از ارزیابی چرخه حیات بود. بدین منظور، میانگین نهاده های مصرفی طی سال 1393 به ازای یک هکتار تعیین شد. اطلاعات از 105 کشاورز برنج کار از طریق مصاحبه با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد. LCA بر اساس روش ارائه شده در ایزو 14044 در چهار گام تعریف اهداف و حوزه عمل مطالعه، ممیزی چرخه حیات، ارزیابی تأثیر چرخه حیات و تلفیق و تفسیر نتایج محاسبه گردید. پتانسیل گرمایش جهانی، اسیدی شدن و اوتریفیکاسیون در محیط های خشکی و آبی به عنوان سه گروه تأثیر مهم مدنظر قرار گرفتند. واحد کارکردی نظام های تولید برنج معادل یک تن شلتوک در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که بیشترین پتانسیل گرمایش جهانی برنج در مقایسه الگوهای کشت مربوط به کشت دوم با 36/840 واحد معادل کیلوگرم CO2 به ازای یک تن شلتوک بود. در الگوی کشت دوم، میزان انتشار انواع گازهای گلخانه ای شامل CO2، CH4 و N2O به ترتیب برابر با 82/402، 85/0 و 70/436 معادل کیلوگرم CO2 به ازای یک تن شلتوک تعیین شد. در الگوی کشت دوم میزان انتشار انواع آلاینده ها در گروه تأثیر اسیدی شدن شامل NH3، NOx و SO2 به ترتیب برابر با 721/0، 225/0 و 541/0 واحد معادل کیلوگرم SO2 به ازای یک تن شلتوک بود. بالاترین پتانسیل گروه تأثیر اوتریفیکاسیون در بوم نظام های آبی و خشکی در الگوی کشت دوم برابر با 07/2 واحد معادل کیلوگرم PO4 به ازای یک تن شلتوک و 48/2 واحد معادل کیلوگرم NOx به ازای یک تن شلتوک محاسبه شد. مجموع شاخص زیست محیطی برنج در الگوی کشت دوم برابر با 39/0 EcoX به ازای یک تن شلتوک بدست آمد. بنابراین، می توان بهره گیری از اصول اکولوژیک نظیر کاهش خاکورزی و مصرف کودهای آلی را به عنوان راهکارهایی پایدار در مدیریت مزارع برنج به ویژه در الگوی کشت دوم به منظور کاهش اثرات زیست محیطی مدنظر قرار داد.

این آزمایش با هدف بررسی عملکرد و اجزای عملکرد کدو پوست کاغذی (Cucurbita pepo L. ) در شرایط کشت مخلوط ردیفی با تعدادی از گیاهان دارویی و زراعی، در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و 11 تیمار در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای کشت مخلوط ردیفی شامل کدو پوست کاغذی با ذرت (Zea mays L. )، ذرت شیرین (Zea mays convar. saccharata)، آفتابگردان (Helianthus annuus L. )، کنجد (Sesamum indicum L. )، کرچک (Ricinus communis L. ) و تک کشتی آنها بود. صفات مورد مطالعه شامل اجزای عملکرد کدو پوست کاغذی (شامل تعداد میوه، وزن میوه، عملکرد میوه، تعداد دانه در میوه، وزن دانه در میوه و وزن 1000 دانه)، عملکرد بیولوژیکی و دانه کدو پوست کاغذی، ذرت، ذرت شیرین، کنجد و کرچک و نسبت برابری زمین (LER) بود. نتایج نشان داد که اثر کشت مخلوط ردیفی با گیاهان زراعی و دارویی بر تعداد میوه، وزن تک میوه، عملکرد میوه در هکتار، تعداد و وزن دانه در میوه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک کدو پوست کاغذی معنی دار بود. بیشترین تعداد میوه کدو پوست کاغذی از کشت خالص با 31650 میوه در هکتار و کمترین تعداد از کشت مخلوط با آفتابگردان با 14386 میوه در هکتار بدست آمد. بیشترین تعداد دانه از کشت مخلوط با آفتابگردان با 75/333 دانه در میوه حاصل شد. بالاترین عملکرد دانه ذرت، ذرت شیرین، آفتابگردان، کنجد و کرچک در کشت خالص به ترتیب برابر با 17/772، 59/437، 69/563، 75/177 و 177 گرم بر متر مربع بدست آمد. بالاترین نسبت برابری زمین برای کشت مخلوط ردیفی کدو پوست کاغذی با ذرت شیرین با 57/1 محاسبه شد.

زیره سبز (Cuminum cyminum L. ) یکی از مهم ترین و اقتصادی ترین گیاهان دارویی است که کشت و کار آن می تواند به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک در شرایط کم آبی حائز اهمیت باشد. به منظور بررسی و تعیین بهترین زمان آبیاری و انتخاب توده های مناسب زیره سبز در منطقه هرات-افغانستان، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه هرات انجام شد. چهار رژیم آبیاری شامل دیم (1W)، بعد از ساقه رفتن (2W)، اوایل گلدهی (3W) و اوایل دانه بندی (4W) به عنوان عامل اصلی و توده های بذر راجستان هند (1V)، بادغیس افغانستان (2V) و کاشمر ایران (3V) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد چتر در گیاه، تعداد دانه در چتر، تعداد ساقه فرعی، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و صفات کیفی شامل مواد مؤثره موجود در اسانس زیره سبز بودند. نتایج نشان داد که اثر ساده و متقابل زمان آبیاری و توده بر عملکرد و حجم اسانس، عملکرد بذر، وزن هزار دانه، تعداد دانه در چتر، تعداد ساقه فرعی، شاخص برداشت، درصد کومین آلدئید و پارا-سیمن معنی دار بود. بالاترین مقدار برای آبیاری در اوایل گلدهی و توده هندی مشاهده شد، اما بیشترین تعداد ساقه فرعی از توده افغانستان بدست آمد. بالاترین درصد شاخص برداشت و تعداد ساقه های فرعی به ترتیب برای آبیاری در اوایل دانه بندی و دیم بدست آمد. بیشترین میزان کومین آلدئید از توده های ایرانی و افغانستانی به ترتیب با 35/27 % و 73/25% و بیشترین مقدار پارا-اسیمن (81/25%) از اثر متقابل توده هندی با تیمار آبیاری اوایل دانه بندی بدست آمد. طبق نتایج توده هندی +آبیاری در اوایل گلدهی برای شرایط آب و هوایی هرات-افغانستان توصیه می گردد.

اندازه گیری ارزش خدمات اقتصادی و اکولوزیکی پارک های ملی برای برنامه ریزی و سیاستگزاری کاربرد دارد. ارزش پارک برای سیاست گزاران و تصمیم گیران بخش گردشگری، توجیه و ابزاری را فراهم می آورد تا از کیفیت پارک های ملی و سرمایه گذاری در آن حمایت و از تخریب آن جلوگیری کنند. این مطالعه با استفاده از داده های مقطع زمانی مربوط به 144 مشاهده تمایل به پرداخت برای خدمات اکولوژیک و اقتصادی پارک ملی تندوره و روش ارزشگذاری مشروط را تعیین کرده است. برای بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت ها از روش رگرسیون استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان داد که میزان تمایل به پرداخت خانوارها برای خدمات تفریحی پارک برابر 2/7098 ریال، آب های معدنی آن 5/24819 ریال، شکار 5/74062 ریال، علوفه 9/15013 ریال و برای هر کیلوگرم گیاهان دارویی 1/14402 ریال در ماه می باشد.

طی دو دهه گذشنه تعیین ردپای اکولوژیکی و استفاده از آن در ارزیابی پایداری بوم نظام ها مورد توجه محققین قرار گرفته است. از آنجا که، اطلاعات محدودی در مورد ردپای اکولوژیکی ایران و اجزای آن در اختیار می باشد، در این پژوهش وضعیت تولید و مصرف گروه های مختلف مواد غذایی و ردپای اکولوژیکی غذای کشور بررسی و با سایرکشورها مقایسه شده است. نتایج نشان داد که میزان کل تولید و مصرف مواد غذایی کشور در سال 92-1391 به ترتیب 5/89 و 6/94 میلیون تن و نسبت این دو مقدار یا ضریب خودکفایی غذایی معادل 87/0 بوده است. ضریب خودکفایی برای غلات، دانه های روغنی و گیاهان قندی به ترتیب 69/0، 12/0 و 48/0 بدست آمد که حاکی از وابستگی این محصولات به واردات است و در مقابل تولید سبزی و میوه جات بیشتر از مصرف بود و در مورد سایر گروه های غذایی نوعی تعادل بین تولید مصرف وجود داشت. ردپای اکولوژیکی غذای کشور براساس هکتار جهانی هکتار جهانی بر نفر 88/0 و بر اساس هکتار محلی، هکتار محلی بر نفر04/1 برآورد شد و این تفاوت به دلیل کارآیی کمتر نظام تولید غلات و گوشت و لبنیات کشور نسبت به میانگین جهانی این محصولات می باشد. حدود 48 درصد از ردپای غذای کشور مربوط به گوشت و لبنیات و 33 درصد آن نیز مربوط به غلات بود. بر اساس یافته های این تحقیق ردپای غذا در ایران بزرگتر از ردپای غذا در قاره آسیا (هکتار جهانی بر نفر 7/0) و تقریباً معادل میانگین جهانی آن (هکتار جهانی بر نفر 9/0) می باشد. بعلاوه مقدار ردپای غذای کشور در فاصله سال های 1379 تا 1392 با 76 درصد افزایش از 5/0 به هکتار جهانی بر نفر 88/0رسیده و تداوم این روند در آینده پیآمدهای زیست محیطی جدی به همراه خواهد داشت.

در این پژوهش روند تغییرات ردپای اکولوژیکی غذا و کل، ظرفیت زیستی و کمبود اکولوژیکی ایران در فاصله سال های 1392-1370 شمسی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و بر اساس روند های بدست آمده مقدار این شاخص-ها برای سال 1404 شمسی پیش بینی شد. نتایج نشان داد که ردپای کل و ردپای غذای کشور در طی دوره مطالعه به ترتیب به میزان 3/3 و 9/2 درصد در سال افزایش یافته و با تداوم این روند تا سال 1404 شمسی به ترتیب به 34/3 و 05/1 هکتار جهانی به ازاء هر نفر خواهند رسید. ظرفیت زیستی کشور در سال 1392 معادل 82/0 هکتار جهانی به ازاء هر نفر بدست آمد که کمتر از ظرفیت زیستی جهان (8/1 هکتار جهانی بر نفر) و میانگین خاورمیانه و آسیای مرکزی (92/0 هکتار جهانی بر نفر) می باشد. از کل ظرفیت زیستی کشور 47% مربوط به اراضی زراعی و 30 درصد مربوط به جنگل ها و مراتع می باشد. تغییرات زمانی ظرفیت زیستی کشور روندی افزایشی با شیبی اندک دارد و پیش بینی می شود که تا سال 1404 شمسی به 85/0 هکتار جهانی به ازاء هر نفر برسد. کمبود اکولوژیکی کشور (تفاضل ردپای اکولوژیکی از ظرفیت زیستی) که در سال 1370 معادل 7/0 هکتار جهانی به ازاء هر نفر بوده با رشد سالانه 9/5 درصدی در سال 1392 شمسی به 9/1 هکتار جهانی رسید و پیش بینی می شود که تا سال 1404 شمسی به 5/2 هکتار جهانی به ازاء هر نفر افزایش یابد. تعادل بین میزان مصرف و تولید مواد غذایی و ردپای غذای کشور در سال 1404 شمسی بر اساس چهار سناریو مبتنی بر مقادیر مختلف مصرف فرآورده های دامی (گوشت و لبنیات) مورد ارزیابی قرار گرفت. در تمامی سناریوها با افزایش مصرف فرآورده های دامی عدم تعادل بین تولید و مصرف شدیدتر شد و در نتیجه شاخص خودکفایی غذایی کشور کاهش و ردپای غذا افزایش یافت. نتایج نشان داد که افزایش کارآیی مصرف منابع (آب و نیتروژن) به میزان 20% نسبت به مقدار فعلی باعث بهبود شاخص خود کفایی شده و ردپای اکولوژیکی غذا را در کلیه سناریوهای آینده به میزان قابل توجهی کاهش خواهد داد.

حفظ و افزایش تنوع زیستی حشرات در بوم نظام های ارگانیک به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های اصلی در کنترل آفات بدون کاربرد سموم شیمیایی مطرح بوده و نقش بسزایی در کاهش آلودگی های زیست محیطی و رسیدن به پایداری در کشاورزی دارد. هدف از انجام این مطالعه بررسی تنوع زیستی حشرات در دو بوم نظام رایج و ارگانیک گندم (Triticum aestivum L. ) و سیب زمینی (Solanum tuberosum L. ) در مزارع شهرستان فریمان بود. برای این منظور تحقیقی در سال زراعی91-1390 در مزارع گندم و سیب زمینی رایج و ارگانیک این شهرستان انجام گرفت. نمونه برداری از سطح مزارع رایج و ارگانیک در طول فصل رشد و در سه زمان مختلف (در سیب زمینی 45، 75 و 105 روز پس از کاشت و در گندم 200، 225 و 255 روز پس از کاشت) انجام گرفت. تعداد حشره در هر خانواده حشرات شناسایی شد. شاخص های مورد بررسی در دو بوم نظام رایج و ارگانیک شامل شاخص های تنوع شانون-ویور، سیمپسون و مارگالف، ضرایب یکنواختی پیلو و سیمپسون، غنای گونه ای و همچنین تنوع آلفا و بتا بودند. نتایج آزمایش نشان داد که مزرعه ارگانیک گندم نسبت به مزرعه رایج از غنای گونه ای بیشتری برخوردار بود که در مجموع، 41 خانواده برای کشت ارگانیک و 34 خانواده در کشت رایج گندم جمع آوری شد. تنوع آلفا در کشت رایج گندم بیشتر از کشت ارگانیک بود، در صورتی که از لحاظ تنوع بتا کشت ارگانیک نسبت به رایج برتری داشت. در گیاه سیب زمینی غنای گونه ای در کشت رایج بیشتر از ارگانیک بود که برای دو بوم نظام رایج و ارگانیک به ترتیب 22 و 18 خانواده مختلف از حشرات به دام افتادند. میزان تنوع آلفا و بتا نیز در کشت رایج سیب زمینی در مقایسه با کشت ارگانیک آن بالاتر بود. کمتر بودن تنوع گیاهی کمتر اطراف مزارع به عنوان زیستگاه حشرات را می توان دلیل اصلی کاهش تنوع زیستی حشرات در بوم نظام ارگانیک سیب زمینی عنوان کرد. اختلاف معنی داری نیز بین دو بوم نظام رایج و ارگانیک گندم و سیب زمینی از لحاظ شاخص های تنوع و ضرایب یکنواختی مورد بررسی مشاهده نشد.

به منظور مطالعه ویژگی های مورفولوژیکی و عملکرد اندام هوایی گیاه دارویی وسمه (Indigofera tinctoria L. ) در واکنش به تاریخ های مختلف کاشت و تراکم بوته، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه بم در سال زراعی 92-1391 اجرا شد. چهار تاریخ کاشت (15 فروردین، 30 فروردین، 14 اردیبهشت و 29 اردیبهشت ماه) به عنوان فاکتور اصلی و چهار تراکم کاشت (15، 25، 35 و 45 بوته در متر مربع) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر کانوپی، تعداد شاخه جانبی، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و وزن خشک کل اندام هوایی وسمه در دو چین بودند. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و تراکم بوته تأثیر معنی داری (01/0p≤ ) بر روی صفات مورد اندازه گیری در هر دو چین داشتند. بیشترین تولید برای تاریخ کاشت اوایل فروردین مشاهده شد، بطوری که بالاترین وزن خشک برگ و ساقه در چین اول و دوم به ترتیب برای تاریخ کاشت 15 فروردین با 79/464، 54/463 و 75/399، 04/404 گرم در متر مربع بدست آمد. با تأخیر در کاشت از اوایل فروردین به اواخر اردیبهشت، وزن خشک کل اندام هوایی در چین اول 76/32 درصد و در چین دوم 58/78 درصد کاهش یافت. به طور کلی، تاریخ کاشت زود هنگام برای وسمه به دلیل طولانی تر بودن دوره رشد، بالا بودن رطوبت نسبی محیط و خنکی هوا بر کشت دیرهنگام ارجحیت دارد. همچنین تراکم 45 بوته در متر مربع به عنوان تراکم مطلوب انتخاب گردید.

به منظور ارزیابی ویژگی های کمّی و کیفی علوفه کنگر فرنگی (Cynara scolymus L. ) در مراحل مختلف رشدی، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان طی سال های زراعی 1394-1393 و 1395-1394 به اجرا در آمد. تیمارها شامل برداشت علوفه در مراحل مختلف رشدی (مرحله رشد رویشی، گلدهی و ابتدای بذردهی) بودند. اندام هوایی گیاه در سال دوم رشد برداشت شد و پس از خشک شدن کامل نمونه ها، عملکرد ماده خشک و برخی صفات کیفی مهم شامل قابلیت هضم ماده آلی، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده های اسیدی، الیاف نامحلول در شوینده های خنثی، خاکستر و عناصر معدنی شامل سدیم و پتاسیم اندازه گیری شدند. بر اساس نتایج بدست آمده اثر برداشت در مراحل مختلف فنولوژیکی بر کلیه صفات مورد مطالعه معنی دار بود. در سه مرحله زمانی مورد مطالعه بیشترین عملکرد ماده خشک مربوط به مرحله ابتدای بذردهی و کمترین آن متعلق به رشد رویشی بود. کیفیت علوفه در مرحله رویشی بیشتر از کیفیت علوفه در مراحل گلدهی و ابتدای بذردهی بود به طوری که پروتئین خام و قابلیت هضم ماده آلی بیشتر و الیاف نامحلول در شوینده های اسیدی و الیاف نامحلول در شوینده های خنثی در مرحله رویشی کمتر از سایر مراحل بود. درصد خاکستر و محتوای عناصر معدنی شامل سدیم و پتاسیم نیز در مرحله رشد رویشی بیشتر از مراحل گلدهی و ابتدای بذردهی بود. به طور کلی می توان مرحله گلدهی را مناسبترین زمان برداشت علوفه کنگر فرنگی از لحاظ کمی و کیفی پیشنهاد نمود.

چای ترش با نام علمی (Hibiscus sabdariffa L. ) از خانواده پنیرکیان، گیاهی یکساله، دارویی و شاخه دار می-باشد. به منظور بررسی اثر تنش باد بر ویژگی های کمی چای ترش تحت تأثیر سطوح مختلف کودهای شیمیایی و زیستی آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال94-1393 اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل تنش باد در سه سطح تنش شدید، تنش ملایم و بدون تنش به عنوان عامل اصلی، عامل فرعی شامل کود شیمیایی با سه سطح فسفر، نیتروژن و NPK و عامل فرعی فرعی شامل کود زیستی با شش سطح نیتروکسین، سوپرنیتروپلاس، سوپربیوفسفات، فسفات بارور2، اسیدهیومیک، بیوسولفور بودند. در این تحقیق صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، وزن تر و وزن خشک اندام های هوایی دربوته، تعداد غوزه در بوته، وزن تر غوزه دربوته، عملکرد ترکاسبرگ و عملکرد خشک کاسبرگ، وزن هزار دانه، مورد اندازه گیری قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمارهای تنش باد، کود شیمیایی و زیستی بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار شد. بیشترین میزان ارتفاع بوته، وزن تر و خشک اندام-های هوایی، تعداد غوزه در بوته، وزن تر غوزه در بوته در تیمار بدون تنش باد و عملکرد تر کاسبرگ و عملکرد خشک کاسبرگ در تنش ملایم باد بدست آمد. بیشترین میزان ارتفاع بوته، وزن تر خشک اندام های هوایی، تعداد غوزه در بوته، وزن تر غوزه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد تر کاسبرگ و عملکرد خشک کاسبرگ در تیمار کود شیمیایی نیتروژن حاصل شد. بیشترین تعداد شاخه های فرعی در تیمار کود شیمیایی NPK به دست آمد. بیشترین میزان ارتفاع، تعداد شاخه های فرعی در بوته و وزن تر اندام هوایی به ترتیب در تیمار کود زیستی فسفات بارور 2 و بیوسولفور حاصل شد. بیشترین مقدار وزن تر غوزه در بوته، عملکرد تر کاسبرگ و عملکرد خشک کاسبرگ و وزن هزار دانه در تیمار کود زیستی اسیدهیومیک حاصل شد. با توجه به ضرورت کشت گیاهان دارویی در نظام های زراعی به نظر می رسد که تلفیق کودهای شیمیایی و زیستی باعث افزایش عملکرد وکاهش اثرات تنش باد می شود.

مطالعات مختلف در نواحی خشک و نیمه خشک نشان داده که کاربرد کودهای فسفری تحت شرایط تنش آب تولید گیاهان زراعی را افزایش می دهد. به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی و اثر کودهای شیمیائی فسفری و زیستی بر عملکرد دانه و صفات فیزیولوژیک عدس (Lens culinaris L. ) (رقم زیبا)، آزمایشی به صورت کرت خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج) در سال زراعی 1394-1393 انجام شد. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری پس از 70 (آبیاری معمول)، 100 (تنش خفیف خشکی) و 130 (تنش شدید خشکی) میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و عامل فرعی شامل نوع کود {شاهد بدون کود؛ 100 درصد کود شیمیایی فسفری (از منبع سوپر فسفات تریپل به میزان 50 کیلوگرم در هکتار)؛ کود زیستی؛ و تلفیقی از 50 درصد کود شیمیایی فسفری (25 کیلوگرم در هکتار)+کود زیستی (حاوی دو سویه 93 و 187 سودوموناس پوتیدا همراه با ازتوباکتر)}بود. کود زیستی مورد استفاده در تیمارهای مربوطه به صورت تلقیح پیش کاشت استفاده شد. در این بررسی صفات تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، درصد پروتئین دانه، میزان پرولین، محتوی رطوبت نسبی برگ و کلروفیل کل مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برهمکنش آبیاری در نوع کود روی عملکرد دانه معنی دار بود (5%p< ) و بیشترین میزان عملکرد دانه عدس (1404 کیلوگرم در هکتار) از تیمار برهمکنش آبیاری معمول و کود تلفیقی تولید شد. همچنین استفاده از کود تلفیقی (50 درصد کود شیمیایی فسفری+ کود زیستی) در تنش خشکی شدید عملکرد دانه بیشتری را نسبت به سایر تیمارهای کودی تولید نمود. اثر متقابل آبیاری در نوع کود روی صفات محتوای رطوبت نسبی، میزان کلروفیل کل و پرولین معنی دار بود (1%p<). از نظر صفت محتوی رطوبت نسبی برهمکنش آبیاری معمول و کود زیستی (63/85 درصد)، از نظر میزان کلروفیل کل برگ برهمکنش آبیاری معمول و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (517/1 میلی گرم در گرم برگ تر برگ) و از نظر میزان پرولین برهمکنش تنش خشکی شدید و 100 درصد کود شیمیایی فسفری (372/3 میلی گرم در گرم برگ تر برگ) بیشترین مقدار را داشتند. نتایج ضرایب همبستگی مشخص نمود عملکرد محصول همبستگی مثبت و معنی داری با تعداد غلاف در بوته (825/0) و محتوای رطوبت نسبی (630/0) و همبستگی منفی و معنی داری با درصد پروتئین دانه (609/0-) و میزان پرولین (638/0-) داشت. در کل می توان از دیدگاه کاهش مصرف کود شیمیایی به منظور حفظ محیط زیست و پایین آوردن هزینه های اقتصادی، سطح 50 درصد کود شیمیایی فسفری به همراه کود زیستی برای گیاه عدس توصیه کرد.

به منظور بررسی تأثیر کشت مخلوط غلات-لگوم بر علف های هرز، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در دانشکده کشاورزی داراب، دانشگاه شیراز اجرا شد. در این آزمایش 16 تیمار (کشت خالص گندم (Triticum aestivum L. )، جو (Hordeum vulgare L. )، تریتیکاله (X Triticosecale witmack)، نخود (Cicer arietinum L. ) و باقلا (Vicia faba L. ) با و بدون علف هرز، و شش تیمار کشت مخلوط جایگزینی گندم-نخود، گندم-باقلا، جو-نخود، جو-باقلا، تریتیکاله-نخود و تریتیکاله-باقلا بدون کنترل علف هرز) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار بررسی شد. تیمارهای وجین به صورت دستی اعمال گردید. عملیات کاشت غلات و لگوم ها به صورت همزمان انجام شد. نتایج نشان داد که کمترین تراکم و زیست توده علف های هرز در تیمارهایی بود که جو حضور داشت. برای مثال، کمترین زیست توده نهایی علف های هرز در تیمارهای کشت خالص جو با علف هرز (1 گرم در متر مربع)، کشت مخلوط جو + باقلا (67/12 گرم در متر مربع و کشت مخلوط جو + نخود (56 گرم در متر مربع) مشاهده شد. کمترین تنوع گونه ای در تیمارهای جو + نخود (صفر) و جو با علف هرز (007/0) به دست آمد. به طور کلی، تنوع گونه ای در بسیاری از تیمارهای مخلوط مشابه یا کمتر از تیمارهای کشت خالص بدون کنترل علف هرز بود. در این آزمایش غلات رشد خوبی در مقایسه با علف های هرز و لگوم ها داشتند و توانستند رشد علف های هرز را در تیمارهای کشت مخلوط نسبت به تیمارهای کشت خالص لگوم به-طور قابل توجهی کاهش دهند. بنابراین توصیه می شود که برای کاهش رشد علف های هرز در لگوم ها، از کشت مخلوط با غلات استفاده شود.

مصرف سموم خسارت ناشی از آفات و بیماری را کاهش می دهد، ولی در عوض آلودگی محیط زیست٬ انسان٬ دام٬ آبزیان، حشرات و غیره را سبب می شود. این مقاله اثرات منفی سموم مورد استفاده در مزارع پنبه (Gossypium herbaceum L. ) را با استفاده از مدل EIQ مورد بحث و بررسی قرارداد است نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف سموم بیشترین تأثیر را در بین سه مؤلفه اصلی کارگران مزرعه، مصرف کنندگان و جزء اکولوژیک بر بخش اکولوژیک که شامل اجزاء آبزیان، زنبورها، موجودات مفید و پرندگان بود داشت. در بین حشره کش های مورد استفاده، پروفنفوس (کواکرون) و تیودیکارپ (لاروین) دارای بیشترین ضریب اثر محیطی مزرعه ای بودند. بیشترین ضریب اثر محیطی مزرعه ای در بین علف کش ها مربوط به تریفورالین (ترفلان) بود. بین میزان شاخص تأثیر زیست محیطی مزرعه ای آفت کش ها و عملکرد پنبه رابطه ای مثبت معنی دار و مستقیمی وجود داشت. این عبارت بدان معنی نیست که افزایش عملکرد مستلزم استفاده بیشتر از سموم می باشد بلکه از طریق راه های مختلف میزان عملکرد اقتصادی را حفظ و اثرات مخرب زیست محیطی سموم را کاهش داد اجرا سیستم های مدیریتی مختلف مبارزه تلفیقی آفات و علف های هرز جهت کاهش مصرف سموم توصیه می شود.

به منظور مطالعه ی تغییر کارآیی مصرف نیتروژن و صفات مرتبط با آن، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این آزمایش از 8 رقم جو (Hordeum Vulgare L. ) که در طی سال های 1371 تا 1390 آزاد شده بودند استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که در طی سال های فعالیت اصلاحی در جهت بهبود عملکرد جو، کارآیی مصرف نیتروژن و کارآیی بهره وری افزایش یافته است در حالی که در کارآیی جذب نیتروژن تغییر چندانی مشاهده نشده است. از آنجا که کارآیی مصرف نیتروژن متشکل از دو جزء کارآیی جذب نیتروژن و کارآیی بهره وری نیتروژن است بنابراین، بهبود در کارآیی مصرف نیتروژن بیش تر به دلیل بهبود در کارآیی بهره وری نیتروژن بود. همچنین به نظر می رسد در طی سال های آزادسازی ارقام جو مورد مطالعه تغییر در جهت بهبود درصد پروتئین دانه صورت نگرفته است به-عبارت دیگر، تلاش در جهت افزایش عملکرد دانه نسبت به شاخص برداشت نیتروژن در فرآیندهای اصلاحی بیش تر مدنظر قرار گرفته است و این مساله می تواند تا حدودی عدم تغییر در درصد پروتئین دانه و حتی کاهش این صفت را توجیه نماید.

هدف از انجام این پژوهش بررسی تغییرات نیاز آبی و شاخص های پایداری مصرف آب در بخش کشاورزی دشت یزد-اردکان با در نظر گرفتن تغییر اقلیم می باشد. به منظور انجام این تحقیق، دو دوره زمانی در نظر گرفته شد. دوره اول شامل سال های 2005-1971 و دوره دوم شامل سال های 2070-2021 می باشد. برای پیش بینی تغییرات اقلیمی منطقه از داده های ایستگاه سینوپتیک یزد در دوره 2005-1971 استفاده شد. داده های انتخابی شامل مقادیر روزانه بارش، درجه حرارت حداکثر، درجه حرارت حداقل و ساعات آفتابی بودند که برای بررسی تغییر اقلیم، تحت سناریوی RPC 4. 5در مدل گردش عمومی جو CanESM2 و نرم افزار SDSM 4. 2. 9 مورد بررسی قرار گرفتند. تبخیر و تعرق و نیاز آبی گیاهان برای دو دوره زمانی منتخب، از طریق گزارش 56 فائو و نرم افزار CROPWAT برآورده شد. به منظور بررسی میزان آب مصرفی محصولات شاخص کشاورزی منطقه، پرسش نامه هایی در سطح منطقه تکمیل گردید. نتایج بررسی ها نشان داد، وضعیت مصرف آب در اراضی کشاورزی مطابق با نیاز آبی محصولات نمی باشد و به دلیل کمبود آب، کاهش عملکرد محصولات را داریم. از طرفی تا سال 2100 تغییرات دما و توزیع بارش در منطقه مورد مطالعه معنادار خواهد بود و روند افزایشی دما، منجر به افزایش تبخیر و تعرق و بالا رفتن نیاز آبی گیاهان تا 4 درصد می شود. شاخص های پایداری مصرف آب کشاورزی نیز، شامل شاخص نسبت تبخیر و تعرق به بارندگی (EPR) و شاخص کمبود حداکثر آب (MD) در دوره های اقلیمی فعلی و آتی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد حداکثر افزایش شاخص های EPR و MD به ترتیب برابر با 24% و 13% می باشد. لذا اثرات کمبود آب و ناپایداری آب در بخش کشاورزی منطقه مطالعاتی تحت تاثیر تغییرات اقلیمی مشهود خواهد بود. بنابراین لزوم تجدید نظر در کشاورزی منطقه، جلوگیری از افزایش بی رویه سطح زیر کشت و بالا بردن راندمان آبی ضروری به نظر می رسد.

مستند سازی از قدم های اولیه و اساسی در بهبود هر فرآیند تولیدی است که متأسفانه جایگاه درخوری در بخش کشاورزی کشور ندارد. مستندسازی فرآیند تولید یک محصول در کشاورزی شامل تهیه کلیه اطلاعات و فعالیت هایی است که سیر تولید آن محصول از مرحله آماده سازی بستر بذر تا برداشت را نشان می دهد. در این مطالعه به منظور بهره گیری از این ابزار در جهت بهبود فرآیندهای تولید گندم (Triticum aestivum L. ) در دو سیستم آبی و دیم استان گلستان، کلیه فعالیت ها و مصرف نهاده ها که هر مدیر مزرعه در طی سه سال گذشته به طور معمول انجام داده یا مصرف کرده است، در 540 مزرعه با مدیریت های مختلف ثبت گردید. نتایج مستندسازی نشان داد که میانگین مساحت مزارع آبی بیشتر از دیم بود. اکثر مزارع آبی قبل از گندم زیر کشت دو محصول تابستانه ی سویا Glycine max L. )) و برنچ (Oryza sativa L. ) بودند، بیشتر مزارع دیم محصول تابستانه نداشته و اکثر مزارع در سال قبل نیز زیر کشت گندم و جو (Hordeum vulgare L. ) بودند. اکثر تولیدکنندگان گندم آبی و دیم از گاوآهن و دیسک به عنوان خاک ورزی اولیه استفاده کرده اند. همچنین بیشترین نوع ادوات کشت در تولید گندم در هر دو سیستم، خطی کار بود. رقم مروارید بیشترین رقم مورد استفاده در هر دو سیستم کشت گندم دیم و آبی بود. مقدار بذر مصرفی در سیستم دیم بیشتر و تاریخ کشت نیز از گستردگی زمانی بیشتری نسبت به کشت آبی برخوردار بود. 50 درصد از مزارع مورد بررسی در بخش آبی و دیم به ترتیب حداقل از 95 و 70 کیلوگرم نیتروژن خالص استفاده کردند. در هر دو سیستم بیشترین استفاده از علف کش مربوط به گرانستار و تاپیک، بیشترین استفاده از قارچ کش مربوط به تیلت و بیشترین استفاده از آفت کش دیازینون بود. ترجیح کشاورزان به استفاده از روش های سنتی آبیاری برای مزارع بود. دامنه زمانی برداشت گندم از اواسط اردیبهشت تا اواخر خرداد بود. میانگین عملکرد گندم آبی 3845 کیلوگرم در هکتار بود که از دیم با عملکرد 3145 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود. نتایج این مطالعه با ارایه تصویری کلی از زیر فرآیندهای تولید گندم در سیستم های آبی و دیم و مشخص سازی دقیق مقدار و زمان ورود نهاده ها به فرآیند تولید امکان ارزیابی های جامع نگر تولید گندم در گلستان از دیدگاه های زیست محیطی، اقتصادی و جامعه شناختی را میسر می سازد.

به منظور بررسی اثر برخی عوامل تأثیرگذار بر عملکرد نخود (Cicer arietinumL. ) دیم، آزمایشی به صورت پیمایشی با نمونه برداری از 85 مزرعه نخود در سال زراعی 94-1393 در سه روستا واقع در دهستان سنجابی شهرستان روانسر استان کرمانشاه انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها از دو روش الف) تکمیل پرسش نامه توسط کشاورزان صاحب هر مزرعه و ب) نمونه برداری مستقیم از مزرعه، استفاده شد. اطلاعات مستخرج از پرسشنامه شامل روش خاکورزی، تاریخ کاشت، روش کاشت، تراکم کاشت، نوع رقم، تناوب زراعی، مدیریت علف های هرز، تاریخ برداشت همچنین عوامل اجتماعی شامل سن، سطح سواد، مساحت اراضی کشاورز و نوع روستا بودند. نمونه برداری از مزراع نیز قبل از برداشت به صورت تصادفی در شش نقطه از هر مزرعه با استفاده از کوادرات به ابعاد 1×1 متر انجام شد. نتایج نشان داد که عملکرد نخود بسته به نوع مدیریتی زراعی و عوامل اجتماعی تفاوت معنی داری را نشان داد. بر این اساس، انجام دو بار خاکورزی قبل از کشت، استفاده روش های مکانیزه کاشت، مدیریت علف های هرز و همچنین انتخاب تاریخ کاشت و برداشت مناسب، به ترتیب 7/21، 3/17، 1/20، 7/16 و 0/15 درصد باعث افزایش معنی دار عملکرد نخود در منطقه مورد مطالعه شد. علاوه بر این، دو عامل سطح سواد و سابقه کشاورز نیز به عنوان عوامل مهم در افزایش عملکرد محصول و کاهش علف های هرز مطرح بودند. به طوری که با افزایش تجربه کشاورزان عملکرد نخود نیز 2/25 درصد افزایش پیدا کرد. همچنین کشاورزان با سطح سواد بالا و پائین در مقایسه با کشاورزان با سطح سواد متوسط، 9 درصد عملکرد بیشتری را برداشت کردند که به نظر می رسد علت این امر عدم تمرکز کشاورزان با سطح سواد متوسط بر فعالیت های کشاورزی باشد. همچنین سکونت در مقایسه با عدم سکونت در روستا نیز با افزایش احتمال توجه کشاورز به عملیات داشت، افزایش 21 درصدی عملکرد نخود را به دنبال داشت. بطور کلی می توان بیان داشت که بررسی عوامل مؤثر بر تولید محصولات زراعی در شرایط واقعی، می تواند با افزایش آگاهی در مورد اثر هر یک از این عوامل، مدیریت بهتر بخش کشاورزی را به همراه داشته باشد.

به منظور ارزیابی تحمل به یخ زدگی گونه های مختلف آویشن (Thymus spp. ) دو آزمایش جداگانه در شرایط هوای آزاد و اتاقک انجماد در دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. این آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط اتاقک انجماد و فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در شرایط هوای آزاد اجرا شد. فاکتور اول شامل دما (10-، 20-و 30-درجه سانتی گراد) در شرایط اتاقک انجماد و زمان نمونه برداری (آخر خرداد، آخر آذر و آخر بهمن ماه) و فاکتور دوم گونه های آویشن (Thymus kotschyanus Boiss. and Hohen، T. pubescence Boiss & Kotschy ex Celak، Ronniger T. fedtschenkoi، T. daenensis Jalas، T. vulgaris L. و L. T. sepyllum) بود. درصد زنده مانی در شرایط اتاقک انجماد یک ماه بعد از قرار گرفتن در گلخانه و در هوای آزاد در 15 فروردین هر سال اندازه گیری شد. در دمای 20-درجه سانتی گراد بیشترین درصد زنده مانی به ترتیب در گونه هایT. vulgaris و T. sepyllum و کمترین آن در گونه T. pubescence مشاهده شد، ولی در 10-و 30-درجه سانتی گراد و شرایط هوای آزاد اختلاف معنی داری بین گونه ها مشاهده نشد. همچنین گونه های T. kotschyanus، T. vulgaris و T. sepyllum میزان نشت الکترولیت کمتر و گونه های T. vulgaris و T. kotschyanus میزان کلروفیل و پرولین برگ بیشتری را در بین گونه ها داشتند. از لحاظ فعالیت آنزیم های سوپر اکسید دسموتاز و آسکوربات پراکسیداز تفاوت معنی داری بین گونه ها مشاهده نشد، درحالی که بیشترین فعالیت آنزیم پراکسیداز در گونه های T. kotschyanus و T. sepyllumمشاهده شد. با توجه به نتایج به دست آمده می توان استنباط کرد که گونه هایT. vulgaris، T. sepyllum و T. kotschyanus تحمل بیشتری نسبت به تنش یخ زدگی دارند.

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر تنش خشکی، پرایمینگ بذر و همزیستی با گونه های قارچ میکوریزا آربوسکولار بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد (Sesamum indicum L. ) به صورت اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال های 1393 و 1394 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی حاجی آباد هرمزگان اجرا گردید. فاکتور اصلی تنش خشکی شامل: آبیاری بر اساس تأمین 100درصد نیاز آبی گیاه (آبیاری نرمال)، تأمین70 درصد نیاز آبی گیاه (تنش ملایم) و تأمین50 درصد نیاز آبی گیاه (تنش شدید)، فاکتور فرعی پرایمینگ در سه سطح: بدون پرایمینگ (شاهد)، هیدروپرایمینگ و اسموپرایمینگ و فاکتور فرعی دیگر شامل سطوح قارچ میکوریزا: بدون استفاده از قارچ میکوریزا (شاهد)، استفاده از گونه هایGlomus mosseae و Glomus intraradices بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که اثر ساده تنش خشکی تأثیری معنی-دار (P≤ 0. 01) بر کلیه صفات مورد بررسی داشت. اثر تلقیح میکوریزا بر تمامی پاسخ های گیاهی اندازه گیری شده (P≤ 0. 01) و تیمار پرایمینگ بر صفت تعداد دانه در هر کپسول (P≤ 0. 01) و همچنین بر صفات وزن هزاردانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک دارای تأثیری معنی دار (P≤ 0. 05) بود. اثرات برهمکنش آبیاری × میکوریزا فقط بر صفت عملکرد دانه (P≤ 0. 05)، اثرات برهمکنش میکوریزا × پرایمینگ بر صفت تعداد دانه در هر کپسول (P≤ 0. 01) و بر صفت وزن هزاردانه (P≤ 0. 05) معنی دار بود. نتایج همچنین نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و تمامی صفات اندازه گیری شده، مربوط به آبیاری با تأمین 100 درصد نیاز آبی گیاه (آبیاری نرمال) به دست آمد. افزایش مقدار آبیاری از 50 درصد نیاز آبی گیاه به 100 درصد نیاز آبی، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به میزان های 4/39 و 7/26 درصد بهبود بخشید. تلقیح با قارچ میکوریزا گونه های G. mosseaeو G. Intraradices نسبت به عدم مصرف قارچ میکوریزا، عملکرد دانه را به میزان های 4/10 و 7/4 درصد بهبود داد. پرایمینگ بذر نسبت به عدم پرایم بذر عملکرد دانه را به میزان 2 درصد افزایش داد. هر چند تنش خشکی باعث کاهش عملکرد کنجد شد، ولی استفاده از قارچ میکوریزا شدت اثر آن را کاهش داد. همچنین، تأثیر دو گونه میکوریزا بر عملکرد کنجد و اثر آنها بر کاهش خسارت تنش متفاوت بود، به طوری که قارچ میکوریزا G. mosseae دارای قدرت همزیستی بیشتری در مقایسه با G. intraradices بود و از افت شدید عملکرد کنجد در شرایط تنش خشکی جلوگیری نمود.

به منظور بررسی اثرات مدیریت تغذیه گیاهان بر عملکرد دانه، کارایی نیتروژن و خصوصیات خاک، آزمایشی به-صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در طی سال های 1393-1389 انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل تناوب در دو سطح (کلزا (Brassica napus L. )-سویا (Glycine max L. )-گندم (Triticum aestivum L. ) و کلزا-گندم) و تیمارهای کوددهی در نه سطح (1F: اوره؛ 2F: اوره + زئولیت؛ 3F: کمپوست دامی؛ 4F: کمپوست دامی + زئولیت؛ 5F: اوره + کمپوست دامی؛ 6F: اوره + کمپوست دامی + زئولیت؛ 7F: اوره + آزوکمپوست؛ 8F: اوره + آزوکمپوست + زئولیت و 9F: شاهد) به ترتیب به عنوان کرت های اصلی و فرعی بودند. بیشترین عملکرد کلزا و گندم از تیمار تلفیقی 6F در سال دوم آزمایش به مقدار 3571 و 4001 کیلوگرم در هکتار به ترتیب حاصل شد. بیشترین میزان جذب نیتروژن از تیمار 6F (115 و 120 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار از تیمار 9F (30 و 28 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب برای کلزا و گندم حاصل شد. بیشترین میزان افزایش در کربن آلی خاک از تیمار 4F به میزان 9 درصد و بیشترین کاهش از تیمار 1F به میزان 14 و 17 درصد به ترتیب برای کلزا و گندم به دست آمد. نتایج نشان داد استفاده از کود دامی و زئولیت روشی مناسب برای کاهش کاربرد کودهای شیمیایی، افزایش عملکرد و بهبود پایداری در سیستم های کشاورزی می باشد.

به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف کود دامی و شیمیایی و تلفیق آن ها بر عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه ذرت دانه ای (Zea mays L. ) (سینگل کراس704)، آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه زابل در سال 1384 به اجرا درآمد. تیمارها شامل؛ : T0 شاهد (عدم مصرف کود دامی و شیمیایی)؛ : T190 تن کود دامی (کود گاوی) در هکتار، T2: 200 و 150 کیلوگرم در هکتار به ترتیب اوره و فسفات آمونیوم؛ : T3 مصرف 45 تن کود دامی در هکتار + 100 و 75 کیلوگرم در هکتار به ترتیب اوره و فسفات آمونیوم؛ T4: مصرف 30 تن کود دامی + 133 و 100 کیلوگرم در هکتار به ترتیب اوره و فسفات آمونیوم؛ : T5 مصرف60 تن کود دامی + 6/66 و 50 کیلوگرم در هکتار به ترتیب اوره و فسفات آمونیوم بودند. نتایج نشان داد که صفات عملکرد ماده خشک، ارتفاع بوته، تعداد دانه در بلال، درصد برگ، درصد ساقه، درصد بلال، درصد ماده خشک، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در ردیف، عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت به طور معنی داری تحت تأثیر مصرف کود قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه (4825 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد ییولوژیک (7850 کیلوگرم در هکتار)، طول بلال (9/23 سانتی متر)، تعداد دانه در ردیف (36 دانه)، وزن هزار دانه (1/176 گرم) و ارتفاع بوته (3/198 سانتی متر) در تیمار T5 به دست آمد، که اختلاف آن با تیمار های T0، T1، T2 و T4 معنی دار بود، و همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با طول بلال (**86/0)، وزن هزار دانه (**61/0)، عملکرد بیولوژیک (**67/0)، تعداد دانه در ردیف (**97/0) و ارتفاع بوته (**86/0) وجود داشت. بر اساس نتایج حاصله، اثر بخشی تلفیق کود شیمیایی با کود گاوی بر اجزای عملکرد ذرت در مقایسه با مصرف جداگانه هر کدام از آن ها بیشتر بود. بر اساس نتایج تحقیق، حاضر به نظر می رسد که اختلاط 60 تن کود دامی در هکتار + 6/66 کیلوگرم اوره با 50 کیلوگرم فسفات آمونیم در هکتار برای تولید ذرت در شرایطی مشابه با تحقیق حاضر مناسب باشد.