ادب عربی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران)
سال:1389 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

بدون شک یکی از راه های آشنایی با ملل و اقوام گوناگون و آگاهی از علم و اندیشه و فرهنگ آنها، ترجمه آثار ایشان می باشد. کتاب جامع الشواهد تالیف محمدباقر شریف از جمله کتب ادبی عصر قاجار است که در آن، مولف به ترجمه اشعار منتخب همت گماشته است. این مقاله به بررسی شیوه ترجمه این کتاب می پردازد. ابتدا ترجمه تحت اللفظی که شیوه کار مترجم است مورد بررسی قرار گرفته و سپس با ذکر نکاتی که مخل ترجمه به نظر می رسید، ترجمه پیشنهادی ارائه گردیده است.

مقاله حاضر با تکیه بر دو شرح مهم «کافیه» - شرح رضی و شرح جامی - به بحث پیرامون استثنا و رکن اصلی آن یعنی مستثنی می پردازد. آنچه در این مقاله، مورد نظر بوده است تدفیق نظر در منابع گذشته، بازخوانی آن ها و استفاده از کتب مرجع در جهت عمق بخشیدن به یادگیری زبان عربی و فهم فلسفه های گرامری این زبان زنده است. نگارندگان درصددند با ذکر نمونه هایی از این فلسفه ها و تعلیل های نحوی، توجه خواننده را به این موضوع جلب نمایند که می توان آموزش زبان را با فلسفه آن درآمیخت تا یادگیری زبان، آسان و عیمق شده، معیارهای ساختار کلام از این تعلیل ها استخراج گردد.

ان بین المدح و سائر الأغراض الشعریة علاقات و وشائج. فالمدح بین هذه الأغراض أصل و بقیة الفنون الأخری، فی الواقع، فرع له و داخلة فیه. فإن الفخر الفردی مبعثه إعجاب الشاعر بنفسه، و ادعاؤه تفوقه علی من حوله و هذا الفخر یکون، بطبیعته، قبلیا تسیطر علیه روح حماسیة جارفة. والرثاء نوعان، فردی خاص و قبلی عام. والأول أصدق نوعی الرثاء، و أعلقهما بالنفس، وأقربهما إلی الفطرة والطبع. و شاع فی الرثاء القبلی العام البکاء علی أبطال القبیلة، والقبول بالقدر المقدور. و کان الغزل فی العصر الجاهلی علی ثلاثه أنماط: الغزل الصریح الذی یهتم بالأوصاف الحسیة للمرأة، والغزل العفیف الذی یهتم بذکر الصفات الأخلاقیة للمرأة، والغزل الصناعی الذی کان بهدف التمهید للدخول فی موضوع القصیدة. فالفخر و الرثاء و الغزل کلها مدح أو قسم منه، إذ لیس الغزل إلا ذکر لمحاسن المرأة والحبیبتة أو مدحهما، و لیس الفخر ألا ذکر لمحاسن النفس أو القبیلة أو مدحهما، و لیس الرثاء إلا ذکر محاسن المیت أو مدحه. و ما یمیز بعضها من بعض هو الممدوح، فعندما یکون الممدوح هو شاعر نفسه أو قبیلته، یسمی هذا القسم من المدح فخرا، و عندما یکون الممدوح حبیبة الشاعر یسمی غزلا، و لو کان الممدوح میتا یممی رثاءا. و حتی الوصف، فإنه مدح لما یراه الشاعر بعینه أو بقلبه من ظواهر و مظاهر أعجبته. و یبقی الهجاء الذی هو ضد المدح و مناقض له، فهو تعداد لمثالب المهجو الموجودة فیه حقیقة أو ادعاءا. لکننا لو جاز لنا تقسیم المدح إلی قسمین رئسیین، مدح إیجابی و مدح سلبی لکان الهجاء مدحا سلبیا. فی الختام، یمکننا القول أن الشعر الجاهلی کله مدح فی حقیقتة.

شاعران و نویسندگان بزرگ ادبیات فارسی و عربی، به مدد موهبت سرشار و ذوق هنر خود، ترکیبات واژگانی را، هم از لحاظ ساختاری و هم از حیث معنوی، متحول کرده اند. در این میان، یکی از مصادیق این خلاقیت ها، کاربرد ترکیب «یارب + ادات استفتهامی تعجبی» است که برای ابراز تعجب همراه با اغراق یا غلو، نسبت به امری به کار می رود. زمانی که «یارب» همراه ادات استفهامی تعجبی باشد، اغراق در تعجب را نشان می دهد، چون در علم بدیع، گاهی خود ندا برای تعجب و ابراز شگفتی است و گاهی «سوال» مفید تعجب است و زمانی که این دو با هم ترکیب می شوند تعجبی شدید و غلوآمیز به همراه دارند. این در حالی است که ترکیب «یارب» در زبان اصلی خودساختاری ندایی دارد و مفهومی دعایی از آن مستفاد می شود. کامل ترین مفهوم معادل برای «یا رب + ادات استفهام مفید تعجب» در زبان فارسی، ترکیب (بنامیزد) است. این مقاله، حاصل تحقیق در دو حوزه بدیع و دستور زبان پارسی و نیز حوزه بلاغت زبان عربی در شعر و نیز قرآن کریم است.

نزار قبانی شاعر کبیر بین الشعراء المعاصرین الذی اشتهر بشعر المرأة و شعره السیاسی. أما شعره السیاسی فعلیه بعض السمات الخاصة القربیة من الأدب الواقعی و التی شجعت المؤلفین علی کتابة مقالة تبحث هذا الموضوع فتهدف هذه المقاله أن تظهر الواقعیه الأدبیة فی شعر نزار قبانی السیاسی و تثبته مستخدما سمات هذا المکتب الأدبی الفنیة فیذکرها المؤلفان واحدا واحدا و یؤتیان بنماذج من شعر نزار السیاسی تؤکد نظریة المقالة فی وجهة نظرها هذه.

نزار قبانی عاشقانه سرای بزرگ ادبیات عرب، بعد از ژوئن 67 به شاعری سیاسی و مبارز تبدیل شد و به غم های فلسطین و مسائل جهان عرب پرداخت. لحن بسیار تند و گزنده اشعار وی و انتقاد شدیدش از جامعه عرب و سران آن، مخالفت ها و موافقت های بسیاری را نسبت به وی برانگیخت، به صورتی که برخی وی را ستودند و شعرش را بازتاب واقعی دردهای جامعه دانستند و برخی دیگر حتی حاضر نشدند شاعر را در ردیف شعرای مقاومت قرار دهند و او را فردی ضد عرب نامیدند که از جریحه دار کردن عواطف ملت و جامعه عربی، لذت می برد. اما جدای از تمامی این آرا و نظرات، موضوع فلسطین و مسائل آن بخش قابل توجهی از آثار وی را شامل می شود.

موضوع هذا المقال هو «فن الالتفات فی القرآن الکریم» فی البدایة یناقش هذا البحث المعنی اللغوی و الاصطلاحی لفن الالتفات کما یبین الفوائد المترتبة علی هذا الفن و یعرض الشروط اللازمة لاستخدام فن الالتفات. فی اثناء البحث تقدم أنواع مختلفة و صیغها المتنوعة ممزوجة بتحلیل فی هذا الشآن و ذلک عن طریق الآیات القرآنیة. و فی الختام نذکر جانبا لهذه الصنعة من حیث الزمان و العدد، کما نبین شأنها و مقامها فی القرآن فصاحة و بلاغة.

منزلت هر فرد در کسب انبوه اطلاعات در زمینه های معارف بشری نیست، بلکه آنچه اهمیت دارد نحوه تفکر در مسائل، کیفیت تحلیل در نظرات و عقاید و نیز خلاقیت و نوآوری اوست. اگر دانشمندان، امروز بر این باورند، امام علی بن ابی طالب (ع) در عصر بی دانش بر این نکته ظریف تاکید نموده اند که لاعلم کالتفکر. از میان انواع تفکر دو نوع تفکر اهمیت ویژه دارد: یکی تفکر کاربردی که اندیشه ورزان برای حل مسائل و مشکلات روزمره و زودگذر از آن بهره می گیرند و دیگری تفکر خلاق و تولیدگر که از نگاه امام حضرت امیر در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است.