مطالعات کتابداری و علم اطلاعات
سال:1388 | دوره:1-15 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، در حکم سازمان های خدماتی، به منظور ارتقا بیشتر کیفیت خدمات خود و پاسخ گویی هر چه بیشتر مراجعانشان و به منظور بهبود عملکرد سازمان مادر، نیازمند روش های استانداردی برای سنجش و ارزیابی خدماتشان می باشند. در این مقاله تجربه استفاده از الگوی اروپایی تعالی سازمان (EFQM) برای بررسی مدیریت کیفیت فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاه های شهید چمران اهواز و علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تشریح می شود. بررسی به عمل آمده روشن ساخت که اولا، از الگوی EFQM با اندک تغییراتی می توان برای بررسی کیفیت عملکرد در کتابخانه های دانشگاهی استفاده کرد، ثانیا، نتایج تحقیق نشان داد کتابخانه های مورد بررسی، با کسب 499.681 امتیاز از 1000 امتیاز، که 275.178 امتیاز آن از 500 نمره شاخص های توانمندسازها، و 224.503 امتیاز آن از 500 نمره شاخص های نتایج کسب شده بود، از جهت مدیریت کیفیت فناوری اطلاعات، از سطحی نسبتا متوسط برخوردار هستند. جزئیات مربوط به نقاط قوت و ضعف مدیریت فناوری اطلاعات نیز در کتابخانه های مورد بررسی مشخص شده اند.

پژوهش حاضر با تکیه بر الگوی تحقیقاتی فیشر، و با هدف شناسایی و تحلیل محیط های اطلاعاتی کارکنان دانشگاه شهید چمران بررسی رابطه بین عوامل آنها با وضعیت اجتماعی – اقتصادی آنان صورت گرفت. این پژوهش از نوع توصیفی (همبستگی) بوده، و حجم نمونه آن 486 نفر (شامل 243 نفر زن و 243 مرد) بود که به روش تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای محقق ساخته می باشد. یافته های پژوهش نشان دادند که محیط های اطلاعاتی این کارکنان عبارتند از: محل کار، منزل اقوام و دوستان و جشنها. در تحلیل عوامل وجود چهار عامل برای این محیط ها مشخص شد که عبارتند از: تقویت پایه های دانش و تجربه، تنوع اطلاعات، غیر رسمی بودن محیط/سهولت دسترسی به اطلاعات، و طرح مباحث روز. محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره نشان داد که بین عامل سوم و وضعیت اجتماعی – اقتصادی همبستگی منفی معنی داری وجود دارد، و این عامل قدرت پیش بینی وضعیت اجتماعی - اقتصادی را دارد. بنابراین شناخت محیط های اطلاعاتی و عوامل آنها، در درک بهتر این محیط ها یاری می رساند.

هدف از این نوشتار، جستارگری فلسفی در چرایی و ضرورت خدمات کتابخانه ها و سازمان های مشابه است. روش پژوهش، دیالکتیکی (جدلی) است، و نظیر هر بحث جدلی، با دو پرسش آغاز می گردد: آیا اطلاعات، همچون ماده و انرژی در ردیف منابع اولیه جهان ماست و اثری مشابه این دو، در ساخت تمدن بشری داشته است؟ و دوم اینکه آیا توزیع نابرابر اطلاعات، می تواند به قشربندی اجتماعی و ایجاد اختلاف طبقاتی بینجامد، همچنانی که بنا به برخی نظریه های حوزه جامعه شناسی، توزیع نابرابر ماده، انرژی و ابزار تولید می تواند به نابرابری های اجتماعی منجر گردد؟ از پرتو پاسخ به این دو پرسش و با استفاده از ارتباط مفهومی دوسویه میان «اطلاعات» و «جامعه»، فلسفه خدمات کتابخانه ها و سازمان های مشابه در قالب نظریه پیشنهادی نگارنده (نظریه کارکرد تعادلی) تشریح شده است. از این منظر، رسالت اصلی و فلسفه وجودی خدمات کتابخانه ها و سازمان های مشابه، ایجاد تعدیل در قشربندی های اجتماعی حاصل از توزیع نابرابر اطلاعات در جامعه تشریح شده است که می تواند بنیانی اساسی برای منشور اخلاق حرفه ای کتابداران باشد.

در این پژوهش نحوه بیان 120 نفر از دانش آموزان دبیرستان استعدادهای درخشان علامه حلی در سه پایه تحصیلی اول، دوم و سوم دبیرستان و دو رشته علوم تجربی و ریاضی و فیزیک از سه جنبه (نوع بیان، استفاده از روابط بین کلمات، رفتار غیرکلامی) مورد بررسی قرار گرفت. سه نوع پرسش (پرسش بسته و واقعیت جویی، پرسش باز و درباره امور بی انتها، پرسش منبع یابی یا موضوعی) در کلاس مطرح شد و سه جنبه بیانی در بیان این سه پرسش مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از آزمون مجذور کای برای بررسی معنی داری تفاوت نوع بیان بین پایه های تحصیلی مختلف و رشته های تحصیلی مختلف استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که بین رشته تحصیلی دانش آموز و نوع بیان او رابطه معناداری وجود دارد، همچنین بین پایه تحصیلی دانش آموز و نوع بیان او رابطه معناداری وجود ندارد. دانش آموزان بیشتر از بیان نوشتاری برای بیان نیاز اطلاعاتی خود استفاده کرده اند. بیشترین نوع رابطه بین کلمات استفاده شده، خود کلمات بوده است. همچنین میانگین نمره رفتار غیر کلامی در پرسش اول 2.35، در پرسش دوم 2.53 و در پرسش سوم 2.65 محاسبه گردید.

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی زیرساخت اطلاعاتی کتابخانه های بانکهای دولتی مستقر در شهرستان تهران به منظور پیشنهاد ایجاد شبکه اطلاعاتی بین این کتابخانه ها بوده که با بررسی وضعیت این کتابخانه ها از نظر عواملی مانند تجهیزات، منابع، نیروی انسانی، نحوه سازماندهی منابع و بازیابی آنها صورت پذیرفت. این پژوهش از نوع توصیفی-کاربردی بوده و در آن از دو روش پیمایشی و طراحی شبکه استفاده شده و ابزار گردآوری داده ها نیز سیاهه وارسی بوده است. جامعه پژوهش 12 کتابخانه تخصصی وابسته به بانکهای دولتی مستقر در شهرستان تهران بود که در زمینه های موضوعی اقتصاد، پول و بانک فعالیت می کنند. یافته های پژوهش نشان داد که کتابخانه های مورد بررسی از لحاظ نقاط قوت و ضعف در رابطه با عوامل مورد بررسی در سطوح مختلفی قرار دارند. مشکل عمده این کتابخانه ها کمبود فضا و نیروی انسانی متخصص و نیز نداشتن جایگاه سازمانی یکسان است. برای رفع مشکلات، استفاده بهینه از مجموعه موجود و ارائه خدمات اطلاعاتی کاراتر، با توجه به شرایط موجود، ایجاد شبکه اطلاعاتی با ریخت ترکیبی برای این کتابخانه ها پیشنهاد شده است به گونه ای که برخی از وظایف و خدمات شبکه مانند مهار کتابشناختی، خدمات ارجاعی و خدمات آموزشی به صورتی متمرکز توسط هسته پیشنهادی شبکه، و برخی دیگر چون خدمات آگاهی رسانی جاری و امانت بین کتابخانه ای به صورت غیرمتمرکز توسط کتابخانه های بانک ها انجام گیرد.

مطالعه حاضر بر آن است تا به روش کتابخانه ای پس از بررسی بازیهای رایانه ای کودکان و دیدگاه های مختلفی که در این زمینه وجود دارد، جایگاه این نوع بازیها را در کتابخانه های آموزشگاهی مشخص کرده و نشان دهد که می توان از علائق و هیجانات کودکان در هر زمینه ای در راستای آموزش و ارتقا سطوح مختلف فکری آنها بهره برداری کرد. در این مطالعه، بازیهای رایانه ای به 2 دسته تقسیم می شوند: بازیهای یارانه ای علمی - آموزشی و بازیهای رایانه ای - سرگرمی. در این راستا ضمن تعریف هر نوع بازی رایانه ای، اثرات مثبت و منفی اینگونه بازیها بر کودکان و جایگاه هر یک در توانمندسازی سطح علمی، فرهنگی و ادبی کودکان مشخص گشته و معیارهای انتخاب و کاربرد صحیح آنها در کتابخانه های آموزشگاهی ارائه می گردد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت صفحات وب کتابخانه های مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی در مراکز استان ها با استفاده از روش پیمایشی و از نوع توصیفی صورت گرفته است. در این پژوهش، ابتدا گزینه هایی در سه دسته معیارهای کلی محتوای صفحه اصلی، جستجو و تحقیق، و امانات کاربران و شامل 33 گزینه تدوین گردید. سپس صفحات وب کتابخانه ها بازیابی شد و بر اساس این گزینه ها مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع، یافته های پژوهش نشان داد که از مجموع 33 دانشگاه 11 دانشگاه دارای صفحات وب کتابخانه هستند و 33.60 درصد از عوامل اطلاعاتی مورد بررسی توسط جامعه پژوهش رعایت شده است. کتابخانه های دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه حایز رتبه اول، دانشگاه آزاد اسلامی رشت حایز رتبه دوم و دانشگاه های آزاد اسلامی تبریز و زنجان حایز رتبه سوم هستند.