توسعه تکنولوژی صنعتی
سال:1393 | دوره:- | شماره:23 |تعداد مقالات:6

پس از گذار بشر از عصر کشاورزی به عصر صنعت و از عصر صنعت به عصر اطلاعات، اکنون الگوی نظری جدیدی در اقتصاد و جامعه کشورهای توسعه یافته در حال شکل گیری و رشد است که از آن با عنوان عصر مفهومی یاد می شود. ما از اقتصاد و جامعه ای که بر مبنای قابلیت های خطی، منطقی و شبه کامپیوتری عصر اطلاعات بنا شده به جامعه ای گذر می کنیم که بر مبنای قابلیت های همدلانه، خلاقانه و تصویرسازانه خواهد بود. تسلط تفکر تحلیلی و تقلیل گرایانه و عصر کارگر دانش در حال تغییر است و همانگونه که تغییر جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی تاثیراتی شگرف در نوع زیست و کنش بشر داشته است؛ تغییر جامعه اطلاعاتی به جامعه مفهومی نیز به صورت بنیادین روابط، مناسبات و سبک زندگی را متحول خواهد کرد. در این مقاله، پس از مروری بر مفاهیم و تعاریف عصر مفهومی، علل تغییر الگوی نظری بررسی شده و سپس به الزامات توسعه فناوری در این عصر، به عنوان یکی از حوزه های تحت تاثیر این تغییر پرداخته خواهد شد.

تجاری سازی و ایجاد کسب و کار از طریق فناوری نانو به عنوان یک هدف و آرمان مورد توجه کشورها و شرکت های مختلف دنیا قرار گرفته است. فناوری نانو به دلیل فراهم آوردن فرصت های کسب و کار ویژه برای تک تک شرکت ها از مزایای اجتماعی قابل توجهی در سطح جهان برخوردار است. برای آشکار سازی مزایای آن لازم است تا محصولات و فرایندهای ارائه شده به وسیله فناوری نانو، به بازار عرضه شوند که این امر مستلزم فرایند تجاری سازی است. تحقیقات و اختراعات بسیاری بعد از ظهور فناوری نانو در کشور در بخش ها و صنایع مختلف انجام گردیده که صنعت غذایی نیز یکی از این بخش ها است. تجاری سازی فناوری های جدید و نوپا از جمله فناوری نانو از حساسیت و ظرافت خاصی برخوردار است که بدون شناسایی عوامل موثر در تجاری سازی و موانع موجود در آن نمی توان راهبری مناسبی برای انتقال آن به بازار تدوین نمود که در حال حاضر نیز این موضوع یکی از نقاط ضعف کشورمان به شمار می رود. لذا شناسایی عوامل موثر در تجاری سازی و وجود سیاست های مناسب برای تجاری سازی فناوری نانو از ضروریات ملی محسوب می شود. به دلیل گستردگی موضوع در این پژوهش تنها به شناسایی عوامل محیطی از طریق مصاحبه با خبرگان تجاری سازی و مدیران شرکت های فعال در حوزه نانو فناوری در بخش غذایی و کشاورزی پرداخته شده و در ادامه، با استفاده از آزمون فریدمن به رتبه بندی عوامل مذکور و از طریق رگرسیون خطی چندگانه به پیش بینی و بررسی وجود ارتباط معنادار عوامل با تجاری سازی فناوری نانو پرداخته شده است.

از آنجا که میزان سودآوری در یک بنگاه صنعتی تعیین کننده عملکرد کسب و کار و کسب مزیت رقابتی مناسب برای آن بنگاه است؛ مطالعات متعددی در مورد عملکرد کسب و کار بنگاه ها و مزیت رقابتی آنها صورت گرفته است. هدف این مقاله، شناسایی عوامل اساسی تاثیرگذار بر عملکرد کسب و کار و کسب مزیت رقابتی پایدار برای بنگاه های صنعتی است. بررسی ارتباط این عوامل با یکدیگر براساس مستندات و پژوهش های صورت گرفته در دسترس در این حوزه به منظور کمک به صاحبان صنایع کشورمان در جهت بهبود عملکرد کسب و کار و کسب مزیت رقابتی مناسب برای آنان از دیگر اهداف این مقاله است. یکی از یافته های بسیار مهم این پژوهش که از بررسی نتایج مطالعات منابع مختلف در این حوزه احصا شده است، تبیین تاثیر قابل توجه رویکرد بازارگرایی بر نوآوری است؛ به طوری که در بسیاری از مطالعات که در قسمت ادبیات تحقیق ملاحظه می شود، مولفه بازارگرایی به عنوان عامل اساسی بر شکل گیری نوآوری و بهبود عملکرد کسب و کار تایید شده است. یکی از یافته های دیگر این مقاله، تاثیر قابل توجه نوآوری بر عملکرد کسب و کار یک بنگاه صنعتی به منظور کسب مزیت رقابتی پایدار است. از نکات مهم دیگری که در این مطالعه به آن پرداخته شده است، نقش متعادل کننده مولفه گرایش یادگیری در رابطه بین بازارگرایی و نوآوری است. همچنین در بخشی از مقاله به اهمیت تاثیر نوآوری بر عملکرد کسب و کار و کسب مزیت رقابتی در صنایع مختلف نیز پرداخته شده است. در پایان این نوشتار، بر مبنای مستندات و پژوهش های صورت گرفته، ارتباط بین مولفه های اصلی شامل: بازارگرایی، نوآوری، عملکرد کسب و کار و مزیت رقابتی پایدار به صورت یک مدل مفهومی ارائه شده و همچنین کاربرد و شرایط تحقق این مدل نیز بیان شده است.

پیدایش مفهوم «محصولات با سیستم های پیچیده» ابتدا از ادبیات سیستم های نظامی، پیچیدگی های سیستم، مکتب سیستم های فنی بزرگ، مدیریت پروژه و مطالعات سازمان صنعتی آغاز شد. محصولات پیچیده که از لحاظ فنی در شرکت های پیشرفته تولید می شود، کالاهای سرمایه ای با فناوری های پیشرفته است و سرمایه گذاری در بخش ایجاد ظرفیت برای تولید آنها یکی از نشانه های مهم قدرت اقتصاد ملی است. در حوزه محصولات پیچیده ساختار صنعت به طور عمده متشکل از تعداد بسیار کمی از بنگاه های بسیار بزرگ تامین کننده، سازنده و مشتری است. این تعداد کم بنگاه ها همگی در فرآیند طراحی، تحقیق و توسعه، یکپارچه سازی سیستم ها، بهبودهای آتی محصول و نگهداری محصول مشارکت دارند. پیشرفت های اقتصادی هم اکنون نیازمند تجاری سازی و توسعه فناوری های پیچیده است که نوآوری در آنها تنها از طریق شبکه های پیچیده و خودسازماندهی شده اتفاق می افتد. بنابراین یکی از وجوه تمایز این محصولات این است که مکانیزم و مدیریت نوآوری در اینگونه محصولات با محصولات ساده تولید انبوه متفاوت است.

پس از ابلاغ نقشه جامع در واپسین روزهای سال 1389، فضایی برای اهل نظر پدید آمده است تا فارغ از مباحث سیاسی و علیرغم نقاط قوت فراوان نقشه، فرصت هایی را برای بهبود نقشه در ویراست های بعدی پیشنهاد نمایند.در این مقاله، پس از مرور برخی تعاریف و بررسی تاریخچه نقشه های علمی در ایران و جهان، به طور اجمالی به نقاط قوت و به صورت مبسوط به فرصت های بهبود نقشه در آینده اشاره شده است. هنگام نقل نظرات سایر اندیشمندان پیرامون نقشه تلاش شده است که با این نظرات به صورت نقادانه مواجهه شود و حتی المقدور نظرات طرف های مختلف درگیر در موضوع منعکس شود.در نهایت، پس از بررسی نقادانه زمینه های متصور برای بهبود، فرصت هایی برای بهبود نقشه تشخیص داده شدند که دو نمونه از مهم ترین آنها عبارتند از؛ اول اینکه، سیاست علم و فناوری به عنوان دنباله ای از سیاست صنعتی لحاظ شود و سعی شود ابتدا یک سیاست صنعتی منسجم تصویب گردد و سپس اولویت های فناوری و علم از دل آن برون آید نه اینکه از طریق نظرسنجی و امثال آن استحصال گردد؛ حتی در صورتی که برای تشخیص چنین اولویت هایی بخواهیم به نظرسنجی خبرگان روی بیاوریم، دلفی های بزرگ و ملی یا تحقیقاتی در این حد و اندازه برای تشخیص چنین اولویت هایی ضروری اند؛ ثانیا اینکه با توجه به پیشرو بودن صنایع دفاعی، زمینه های لازم برای سرریز علم و فناوری از بخش دفاعی به بنگاه های اقتصادی فراهم شود.

یکی از ایده های اساسی علم سازمانی این است که سازمان باید بتواند از قابلیت های موجود خود استفاده کرده و همزمان علاوه بر اینکه وظایف گذشته خود را به طور دقیق انجام دهد، توانایی های جدید و اساسی را بیابد. در تحقیق های اولیه ای که به این مبحث پرداخته شده، رابطه میان دو فعالیت اکتشاف و بهره برداری غیرقابل قبول بود؛ اما در تحقیقات اخیر، به سازمان های دوسوتوان اشاره شده که می توانند توانایی های موجود خود را دریابند و درعین حال به جستجوی فرصت های جدید بپردازند. محققان به طور فزاینده ای از مفهوم دوسوتوانی سازمانی، به عنوان مفهومی جدید در توسعه سازمانی، در توصیف سازمان هایی که در بهره برداری و اکتشاف توانمند هستند، استفاده می کنند. دوسوتوانی برای کسب مزیت رقابتی پایدار، عملکرد و بقای سازمانی مورد بحث است و به وسیله تلاش سازمان های تکنولوژی محور در بهره برداری و اکتشاف از فرصت های موجود به دست می آید. همزمان با بیان دوسوتوانی سازمانی در ادبیات مدیریت، ابهامات بسیاری در این زمینه به وجود آمده است. در این مقاله تلاش شده است تا برخی از این ابهامات روشن شود. در این مقاله از روش کتابخانه ای و توصیفی برای تبیین موضوعات بهره برده شده است. همچنین، نوع شناسی از دوسوتوانی سازمانی بر اساس ابعاد ساختاری و زمانی سازمان های تکنولوژی محور بررسی شده است. این نوع شناسی و کاربرد آن در تحقیقات، به مفهوم سازی های مختلف از دوسوتوانی در درک بیشتر یک ساختار چند وجهی کمک می کند. در این مقاله پس از تعریف دوسوتوانی سازمانی و ارائه ابهامات موجود، نوع شناسی چندوجهی شامل دوستوانی متوازن، گردشی، تفکیکی و متقابل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. درنهایت، موضوعات تحقیقاتی در زمینه دوسوتوانی سازمانی برای محققان آینده ارائه شده است.