اقتصاد کشاورزی و توسعه
سال:1385 | دوره:14 | شماره:55 |تعداد مقالات:11

طی چند سال اخیر دولت سعی کرده است با سرمایه گذاری در مراتع از روند رو به تخریب آنها جلوگیری کند. به همین دلیل مالکیت مراتع در قالب طرح های مرتعداری 30 ساله به بخش خصوصی واگذار شده است. در این تحقیق پس از جمع آوری آمار و اطلاعات لازم از طریق میدانی، با استفاده از روش های اقتصاد مهندسی و به کارگیری نرم افزار رایانه ای COMFAR III Expert، تعداد 5 طرح مرتعداری اجرا شده در شهرستان بیرجند با محاسبه نرخ بازده داخلی و نسبت منفعت به هزینه، ارزیابی مالی شدند. نتایج نشان می دهد که تمامی طرح های مرتعداری انجام شده با نرخ بهره 18% توجیه مالی دارند. نتایج محاسبه حداقل وسعت اقتصادی نیز نشان می دهد که فقط طرح مرتعداری علی آباد دارای مساحت کمتر از حداقل وسعت اقتصادی است، ولی بقیه طرح ها مساحتی بالاتر از حداقل وسعت اقتصادی دارند.

به منظور توجیه سیاستگذاران در تخصیص اعتبارات کافی به امر تحقیقات کشاورزی، لزوم تعیین بازده سرمایه گذاری درتحقیقات کشاورزی احساس می شود. هدف از انجام این تحقیق نیز اولا تعیین بازده سرمایه گذاری در تحقیقات ارقام جدید اصلاح شده جو دیم شامل دو رقم ایذه در استان کهگیلویه و بویراحمد و سرارود 1 در استان کرمانشاه با بهره گیری از نسبت منفعت به هزینه (B/C) و ثانیا تعیین میزان پذیرش این نوآوری از سوی جو کاران با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بوده است. در راستای این دو هدف، به بررسی و مقایسه میانگین عملکردها در گروه های مختلف جوکاران از نظر نمره پذیرش نوآوری پرداخته شده است.اطلاعات این تحقیق به صورت داده های مقطع در سال زراعی 81 -1380 توسط پرسشنامه و باروش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده (SRS) از 192 جوکار دیم در دو استان کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه جمع آوری گردیده است.نتایج این پژوهش نشان می دهد که متوسط هزینه اصلاح و معرفی یک رقم جو دیم، به قیمت سال 1381، برابر با 874 میلیون ریال و میانگین وزنی هزینه ترویج در یک هکتار جو دیم معادل 722 ریال است. در استان های مورد مطالعه به کارگیری ارقام اصلاح شده جو دیم باعث 8592 هزارتن افزایش در تولید جو دیم، یعنی 8.5 میلیارد ریال سود، شده است. با احتساب هزینه های تحقیق و ترویج، نسبت منفعت به هزینه اصلاح و معرفی ارقام جو ایذه و سرارود 1 به ترتیب برابر با 3.36 و 7.66 محاسبه گردیده است. این مقادیر به دلیل بیشتر بودن از عدد یک نشان دهنده توجیه اقتصادی بسیار خوب سرمایه گذاری در امر تحقیقات اصلاح و معرفی ارقام جدید جو دیم است. نتایج همچنین نشان داد جو کاران پذیرنده ارقام ایذه و سرارود 1 از میانگین عملکرد بالایی نسبت به جوکاران نپذیرنده این ارقام برخوردارند، به طوری که در نمونه مورد بررسی، شکاف میانگین عملکرد دو گروه پذیرنده و نپذیرنده ارقام ایذه و سرارود 1 به ترتیب 679 و 530 کیلوگرم در هکتار بوده است. همچنین در دو استان مذکور، جوکاران دارای نمره پذیرش نوآوری بالاتر، میانگین عملکرد بالاتری نیز داشتند.

ایران با برخورداری از تنوع مناسب آب و هوایی، داشتن نیروی کار ارزان و مناسب، میزان نور کافی، فراوانی ضایعات سلولزی و نزدیکی به بازارهای مصرف، برای تولید و عرضه انواع گل و گیاه زینتی مستعد است. با وجود چنین استعدادهای طبیعی، سهم ایران در تولید و تجارت جهانی انواع گل و گیاه زینتی بسیار اندک است.در این مطالعه بازارهای هدف صادراتی انواع گل و گیاهان زینتی ایران براساس کدهای سیستم هماهنگ شده بین المللی با استفاده از برنامه ریزی خطی و آرمانی مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز از سالنامه های بازرگانی گمرک و آمارهای سازمان ملل متحد استخراج شده است.نتایج نشان می دهد که کشورهای اردن و امارات متحده عربی در درخت و درختچه های میوه های خوراکی؛ کشورهای آذربایجان و امارات متحده عربی در بوته گل رز؛ کشور قطر در درختچه های چند ساله، جنگلی و سبزی های زینتی؛ کشور روسیه درگل های شاخه بریده تازه؛ کشورهای عربستان، پاکستان و کویت در گل های شاخه ای خشک و رنگ شده و سرانجام کشور کویت دردرخت نوئل و نراد در اولویت واردات از ایران قرار دارند. با توجه به پتانسیل و حجم بالای واردات انواع گل و گیاه زینتی توسط کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه، به منظور افزایش سهم ایران در بازارهای جهانی لازم است سیاست هایی در جهت رفع مشکلات تولید و صادرات گیاهان زینتی اتخاذ شود.

هدف کلی پژوهش حاضر ارزیابی تاثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی در موفقیت شرکت های تعاونی کشاورزی مرغداران استان تهران است. بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای و فرمول کوکران، از میان 18 شرکت با 1410 عضو، 7 شرکت و 121 نفر عضو و 30 مدیر برای مطالعه انتخاب شدند. پس از تکمیل پرسشنامه ها، برای مقیاس سازی از روش AHP استفاده گردید. آزمون های آماری (تحلیل عامل و ضریب آلفا) نشان داد که مفاهیم به کاررفته در پژوهش از روایی و پایایی لازم برخوردار بوده است.نتایج تحقیق مبین این واقعیت است که تعاونی ها در دستیابی به اهداف مورد نظر در اساسنامه سازمان تعاون روستایی و برآوردن انتظارات و توقعات اعضا، در مجموع ناموفق عمل کرده اند. نتایج آزمون تحلیل مسیر نشان داد که به ترتیب عملکرد اتحادیه تعاونی ها، مهارت های فنی مدیران، سابقه عضویت در شرکت تعاونی، میزان مشارکت در امور تعاونی، میزان انتفاع اعضا از تعاونی، کیفیت آموزش های ارایه شده، شناخت اعضا، تعداد دوره های آموزشی و مهارت های انسانی مدیران بیشترین تاثیر را در موفقیت تعاونی ها دارد. همچنین میزان موفقیت تعاونی ها تا حد زیادی با عوامل درون سازمانی در ارتباط است. میزان بهره مندی اعضا از آموزش و شناخت اعضا از اصول تعاون در سطح پایین و مشارکت اعضا در امور تعاونی و مهارت فنی و تخصصی هیات مدیره در حد متوسط برآورد شد. دستاوردهای تحقیق همچنین نشان داد که بین متغیرهای پیشگفته و موفقیت شرکت های تعاونی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.

در این مقاله آثار انعقاد یک موافقتنامه تجارت ترجیحی بین کشورهای عضو گروه D8 شامل ایران، ترکیه، پاکستان، اندونزی، مالزی، بنگلادش، مصر و نیجریه بر جریان های تجاری و درآمد تعرفه های ایران در بخش کشاورزی بررسی گردیده است. برای این منظور با به کارگیری یک مدل تعادل جزیی، آثار ایجاد تجارت و انحراف تجارت در بخش کشاورزی ایران و سایر کشورهای عضو D8 تحت دو سناریوی کاهش تعرفه ای برآورد شده است. سپس از مجموع آثار فوق، اثرهای وارد بر صادرات و واردات و همچنین درآمدهای تعرفه ای ایران در تجارت محصولات کشاورزی با کشورهای مذکور محاسبه گردیده است. نتایج نشان می دهد که انعقاد موافقتنامه مذکور باعث افزایش حجم تجارت و صادرات محصولات کشاورزی ایران و همچنین کاهش درآمدهای تعرفه ای حاصل از واردات این محصولات شده است.

موضوع مورد بررسی مقاله حاضر، بهینه سازی مصرف نهاده کود شیمیایی در بخش کشاورزی است. از این رو، اثر یارانه کود شیمیایی بر مصرف غیربهینه محصول شاخصی چون گندم مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق توابع تولید گندم آبی در استان های کشور از مطالعاتی که قبلا انجام شده، مورد استفاده قرار گرفته و رابطه حداکثر سود از آن استخراج شده است. در مرحله بعد، با قرار دادن مقادیر عددی قیمت نهاده کود شیمیایی و محصول گندم در آن، سطح بهینه مصرف نهاده کود شیمیایی در تولید گندم در هر استان تعیین گردیده است. تابع تولید به کار گرفته شده، از نوع تابع چند جمله ای با ریشه دوم می باشد.داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل مقادیر مصرفی انواع کود شیمیایی در هر هکتار گندم آبی و قیمت آن در استان های مختلف کشور در سه سال زراعی 1378-79، 1379-80 و 1380-81 می باشد که از آخرین اطلاعات منتشر شده وزارت جهاد کشاورزی تهیه شده است.قیمت محصول گندم نیز براساس قیمت خرید تضمینی دولت لحاظ گردیده است. بر اساس نتایج به دست آمده، مصرف غیربهینه کودهای شیمیایی در تولید گندم آبی کاملا مشهود است. مقایسه تولید و سود در حالت فعلی با حالت بهینه نشان می دهد که در صورت بازگشت به سطح بهینه، کشاورزان سود بیشتری کسب خواهند کرد و به طور متوسط، تولید نیز افزایش می یابد. لذا، چنین می توان نتیجه گیری نمود که پرداخت یارانه به کودهای شیمیایی باعث مصرف بی رویه آنها گردیده است. همچنین سیاست قیمت گذاری فعلی کود شیمیایی، که بر مبنای پرداخت یارانه مستقیم از طریق کود شیمیایی ارزان می باشد، ناکارا و لذا مستلزم بازنگری است.

مالکیت های کوچک، قطعات نامنظم و ناهموار و نبود جاده های مواصلاتی و کانال های آبیاری و زهکشی مناسب مشکلات عمده ای را بر سر راه تولید برنج در استان مازندران قرار داه است. به منظور افزایش بازده تولید برنج، مکانیزه کردن کشت، امکان کشت دوم، بهبود حفاظت خاک و مدیریت مزرعه، ارتقای وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه کشاورزی و نهایتا افزایش بهره وری، از سال 1370 طرح یکپارچه سازی و تجهیز و نوسازی اراضی در شالیزارهای سنتی مازندران به طور جدی آغاز شده است. این طرح تا پایان سال 1383 در مساحتی حدود 31000 هکتار ا ز اراضی سنتی شالیزارهای استان به اجرا در آمده است. البته باید گفت اجرای این قبیل طرح ها با موانعی همچون مشکلات فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی، نوع مالکیت، فرم استقرار اراضی پس از اجرای طرح، مشارکت کشاورزان، مشکلات فنی و اجرایی و مشکلات ساختار قانونی و غیره مواجه بوده است.در این تحقیق سعی شده است تاثیر گذاری این عوامل بر طرح یکپارچه سازی اراضی بررسی شود. بدین منظور روستای گلیرد واقع در شهرستان جویبار با دارا بودن حدود 500 هکتار اراضی زیر کشت برنج، که طرح یکپارچه سازی اراضی در 265 هکتار آن در سال 82 به اجرا در آمده است، به عنوان منطقه تحقیق انتخاب شد. روش کار به صورت پیمایشی (میدانی) بوده و برای جمع آوری اطلاعات، به طور تصادفی با 50 بهره بردار مصاحبه و اقدام به تکمیل پرسشنامه گردید.اطلاعات و داده های به دست آمده با استفاده از تکنیک AHP (روش تجزیه و تحلیل چند معیاره) بررسی شد و سپس اولویت بندی میان عوامل محدود کننده صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که مشکل فرهنگی- اجتماعی درجامعه کشاورزی، اصلی ترین عامل محدود کننده اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی است.

علی رغم اهمیت بسیار زیاد فناوری ماشینی درکشاورزی، سیاست های دولت درسال های گذشته باعث عرضه نامناسب ماشین آلات به بخش کشاورزی شده است. میزان تزریق ماشین آلات به بخش کشاورزی در سال های گذشته نه تنها باعث تحقق نیافتن برنامه های مکانیزاسیون بخش شده بلکه جوابگوی میزان استهلاک ماشین آلات نیز نبوده است. این وضعیت باعث کاهش ضریب مکانیزاسیون گردیده و کشاورزان را مجبور به استفاده از ماشین آلات مستهلک و فرسوده کرده است. در این مقاله با بهره گیری از اطلاعات کلان ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون کشاورزی در پانزده سال گذشته و مصاحبه با کارشناسان امر، وضعیت مکانیزاسیون کشاورزی در ایران بررسی شده است.نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان تامین ماشین آلات در برنامه های اول، دوم و سوم توسعه اقتصادی با برنامه های مصوب از نظر تعداد و ترکیب تفاوت بسیار دارد. همچنین رشد قیمت ماشین آلات کشاورزی بیشتر از رشد شاخص قیمت تضمینی محصولات کشاورزی بوده است. البته علی رغم موارد مذکور، طی سال های گذشته درجه مکانیزاسیون در عملیات زراعی افزایش یافته است که این نشان دهنده نقش کنونی ماشین های کشاورزی و مکانیزاسیون کشاورزی در تولید کشاورزی است. در این مقاله تنگناهای مکانیزاسیون کشاورزی ایران نیز ارایه شده است.