اکوسیستم های طبیعی ایران
سال:1395 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

در این تحقیق، میزان مواد موثره اسانس گیاه بومادران (Achillea Santolina) در مراتع کرسنک استان چهار محال و بختیاری جهت پی بردن به خصوصیات شیمیایی مورد بررسی قرار گرفته است.گیاه بومادران (Achillea Santolina)، گیاهی است از تیره کاسنی (Compositeae)، پایا، به ارتفاع 50-30 سانتیمتر، ساقه ایستاده، برگها پوشیده از کرک، پهن یا خطی است. از گیاه مذکور در اواسط اردیبهشت ماه سال 1387 در مرحله رویشی برداشت شد. تهیه اسانس و عصاره گیری نمونه توسط دستگاه کلونجر و با روش تقطیر با آب انجام شد. جهت شناسائی و تجزیه اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف نگارجرمی GC-MSS استفاده شد. شناسایی ترکیبات با بررسی طیف های حاصله و مراجعه به کتب مرجع صورت گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده، 57 ترکیب که نشان دهنده 88.32 درصد کل ترکیب های اسانس بودند، شناسایی شد که عمده ترین آنها شامل ترکیبات camphor (17.98 درصد)، isoborneol (13.14 درصد)، 18-Cineole (12.40 درصد) و oxcide caryophyllene (7.32 درصد) می باشند. با توجه به مواد شناسایی شده در این گیاه، می توان از این گیاه، در صنایع مختلف از جمله دارویی و بهداشتی بهره برد.

بین حوزه های آبخیز و مخروط افکنه ها به عنوان مهم ترین اشکال ناهمواری های مناطق خشک و نیمه خشک، روابطی وجود دارد که استفاده از آن ها هم ابعاد مخروط افکنه ها را مشخص می کند و هم تاثیر عوامل مختلف در شکل گیری مخروط افکنه ها را به صورت کمی نشان می دهد. در تحقیق حاضر جهت یافتن مناسب ترین مدل در دامنه جنوبی البرز در استان سمنان از ویژگی های مورفومتری حوزه ها استفاده شده است. برای این منظور، محدوده 44 حوزه آبخیز و مخروط افکنه های وابسته به آن ها با استفاده از نقشه های توپوگرافی رقومی منطقه تعیین شد، همچنین محیط نرم افزاری Googel Earth برای دقت بیشتر مورد استفاده قرار گرفت. در مرحله بعد، خصوصیات یازده گانه فیزیوگرافی حوزه های آبخیز، شامل : مساحت، محیط، میانگین ارتفاع، اختلاف ارتفاع، شیب حوزه، طول حوزه، طول کل آبراهه ها، طول آبراهه اصلی، ضریب شکل حوضه، شیب آبراهه اصلی و تراکم زهکشی به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) حاصل شد. سپس ارتباط بین ابعاد مخروط افکنه ها به عنوان متغیر وابسته، با کمیت های مورفولوژی حوزه ها به عنوان متغیرهای مستقل، به کمک نرم افزار SPSS و روش رگرسیون چند متغیره مورد بررسی آماری قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که از میان عوامل مستقل، به ترتیب متغیرهای مساحت، محیط، طول حوضه، طول کل آبراهه، طول آبراهه اصلی و تراکم زهکشی حوزه های آبخیز بیش ترین تاثیر را در گسترش ابعاد مخروط افکنه ها داشتند و توانستند به مدل رگرسیونی راه یابند.

با توجه به رشد روزافزون جمعیت در مناطق خشک و نیمه خشک، محدودیت منابع آب رو به افزایش است. از این رو استفاده از آب های غیرمتعارف به عنوان ابزار مهمی در مدیریت منابع آب در مناطق خشک به حساب می آید. در این بین بهره گیری از پساب فاضلاب شهری برای آبیاری به صورت توامان با طرح های بیابان زدایی از مواردی است که جای بررسی و مطالعه دارد. اثری که این گونه آب ها بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک برجا می گذارد، اهمیت زیادی دارد. در دهه اخیر روش های هوشمند مصنوعی به خاطر قابلیت شبیه سازی فرآیندها در زمینه های مختلف کاربرد زیادی پیدا کرده اند. برنامه ریزی بیان ژن (GEP) جزء الگوریتم های تکاملی محسوب شده و قادر به بهینه سازی ساختار مدل و مولفه های آن می باشد. در این تحقیق به ارزیابی توانایی و دقت مدل برنامه ریزی بیان ژن (GEP) در شبیه سازی تغییرات میزان سدیم، اسیدیته و هدایت الکتریکی خاک در زمین های تحت آبیاری با پساب و زمین های فاقد آبیاری در دشت قم پرداخته شد. برای مدل سازی تغییرات خصوصیات شیمایی خاک، به صورت تصادفی70 درصد داده های مشاهداتی مربوط به هدایت الکتریکی، اسیدیته و سدیم خاک به منظور تعیین مدل مناسب مورد استفاده قرار گرفته و مابقی داده ها در واسنجی مدل های مورد نظر بهره برده شد و پارامترهای شیمیایی خاک به عنوان متغیر مستقل و تیمار پساب به عنوان تابع انتخاب گردید. نتایج مقایسه ژنی نشان داد که برنامه ریزی بیان ژن، به خوبی روند تغییرات خصوصیات شیمیایی خاک را مدل سازی کرده است و در بهترین حالت اجرای مدل، بالاترین مقدار ضریب تعیین، برای هدایت الکتریکی (R2=0.97)، اسیدیته (R2=0.96) و سدیم محلول خاک (R2=0.97) محاسبه شد.

با توجه به اهمیت عناصر معدنی در تغذیه دام های چرا کننده از مرتع و تغییرات میزان عناصر در مراحل مختلف فنولوژیک در گیاهان، آگاهی دامداران و مرتعداران از این تغییرات برای برنامه ریزی صحیح ورود و خروج دام و تامین نیازهای تغذیه ای دام های چرا کننده از مرتع در زمان های مختلف فصل چرا، ضروری است. در این مطالعه میزان شش عنصر پرمصرف کلسیم، منیزیم، فسفر، کلر، سدیم و پتاسیم و پنج عنصر کم مصرف آهن، مس، روی، کبالت و منگنز در هشت گونه مرتعی پهن برگ علفی Prangus uloptera، Medicago sativa، Lotus goeblia، Trifolium montanum، Sanguisorba minor، Stachys inflate، Melilotus officinalis و Ferula ovina مورد استفاده گوسفند در مراحل رویشی، گلدهی و بذر دهی در مراتع طالقان اندازه گیری شد. برای تعیین اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک از تجزیه واریانس دو طرفه استفاده شد، و در صورت معنی دار شدن اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژیک، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد، با پیشرفت مراحل رشد گیاه، میزان عناصر پر مصرف و کم مصرف کاهش پیدا کردند، و بین مقدار روی، مس، منگنز، فسفر، کلر، پتاسیم و سدیم هشت گونه مورد مطالعه در مراحل مختلف فنولوژیک اختلاف معنی داری وجود نداشت، ولی بین مقدار منیزیم، کلسیم، آهن و کبالت هشت گونه در مراحل مختلف فنولوژیک تفاوت معنی دار در سطح 99% وجود داشت.

مدل های بارش- رواناب یکی از ابزارهای مهم در مدیریت حوزه آبخیز می باشند. فرآیندهای هیدرولوژیکی مختلفی از جمله : نفوذ، مقادیر ذخیره خاک، جریان زیر قشری و ذخیره آب زیرزمینی در مدل های بارش- رواناب برای شبیه سازی رواناب در نظر گرفته می شوند.به دلیل اینکه امکان اندازه گیری تمام کمیت های مورد نیاز جهت بررسی عکس العمل حوضه میسر نمی باشد، بررسی کارایی مدل هایی که بتوانند در عین سادگی ساختار و با استفاده از حداقل ورودی، پیش بینی قابل قبولی را از فرایندهای هیدرولوژیکی ارائه کنند امری ضروری به نظر می رسد. لذا در این مطالعه به بررسی مقایسه ای کارایی مدل های بارش رواناب AWBM، Sacramento، SimHyd، SMAR و Tank برای شبیه سازی رواناب خروجی از حوزه آبخیز نوده در استان گلستان پرداخته شده است. این مدل ها از نوع مدل های مفهومی یکپارچه می باشند که در بسته نرم افزاری RRL به همراه هشت بهینه ساز کالیبراسیون موجود است که ورودی های این مدل ها شامل مقادیر روزانه بارش، مقادیر تبخیر و تعرق پتانسیل روزانه و دبی خروجی از حوضه می باشد. نتایج نشان داد بهینه ساز جستجوی مستقیم در بین سایر بهینه سازها نتایج بهتری ارائه می کند. مدل AWBM با ضریب ناش 0.71 برای واسنجی و 0.63 برای دوره ارزیابی بهترین کارایی را در بین مدل های دارد و مدل SMAR با ضریب ناش 0.417 و 0.338 به ترتیب برای دوره های واسنجی و ارزیابی پایین ترین کارایی را داشت است. همچنین مدل های بررسی شده توانایی شبیه سازی مقادیر کمینه و بیشینه را نداشته اند اما مقادیر متوسط را بطور قابل قبولی شبیه سازی می کنند از آنجایی که این مدل ها نیاز به داده های ورودی زیادی ندارند و استفاده از آن ها نیاز به صرف وقت و هزینه زیادی ندارد می توان از این مدل ها با توجه به نیاز در مدیریت منابع آب استفاده کرد.

مراتع آلپی دامنه های سبلان به لحاظ برخورداری از جریان های اقلیمی مرطوب سرد سیبری، هیرکانی و مدیترانه ای، تیپ های گیاهی و عناصر رویشی متنوعی برخوردار است که در این تحقیق عمده ترین تیپ های گیاهی و شکل های زیستی گیاهان تشریح گردیده است. تفکیک تیپ های گیاهی بر اساس ریختار ظاهری گونه های شاخص، اسامی تیپ ها بر اساس گونه غالب مشخص شده است و سطح تیپ ها به تفکیک بر حسب هکتار برآورد گردیده است. در مجموع پنج تیپ عمده گیاهی شامل: Astragalus aureus- Alopecurus textilis - Festuca ovina، در حدود ارتفاعی 2500 تا 3350 متری دامنه های شمالی سبلان. Astragalus cardachrum- Alopecurus textilis -Festuca ovina در حدود ارتفاعی 2800 تا 3750 متری در دامنه های جنوبی سبلان، Astragalus sp - Festuca ovina- Trifolium repens در حدود ارتفاعی 2600 تا 3300 متری، Festuca sulcata - Alopecurus textiles - Carex sp. در حدود ارتفاعی 3200 تا 3700 متری از دامنه های مشرف به کوه هرم به خود اختصاص داده است و تیپ گیاهی .Festuca ovina -Carex sp در ارتفاع 3220 تا 3450 متر از سطح آب های آزاد در دامنه های شرقی سبلان واقع شده است. از نظر شکل زیستی گیاهان، همی کریپتوفیت ها و ژئوفیت ها، بترتیپ فراوانترین شکل زیستی گیاهان منطقه می باشد. پر واضح است که با بررسی و شناخت گروه های اکولوژیک گیاهی در مناطق آلپی سبلان، توان اکولوژیک این رویشگاهها بهتر توصیف شده و نتایج حاصله، به واقعیت موجود در رویشگاهها عینیت بیشتری خواهد بخشید و در حفظ و نگهداری آنها موثر خواهد بود.

در این تحقیق، برنامه ریزی کلان توسعه گردشگری روستایی در سطح استان خراسان رضوی، از طریق جمع آوری و تدوین معیارهای موثر و اولویت بندی آنها بر اساس روش دلفی صورت پذیرفت. پس از تعیین امتیاز و اولویت معیارها، نقشه کلان مناطق مستعد برنامه ریزی گردشگری روستایی بدست آمد. مطابق این بررسی از 8 گروه معیار گردشگری، محیطی، کالبدی-زیرساختی، اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی، طراحی، مدیریتی و معماری 24 معیار اصلی و 89 زیرمعیار شناسایی گردید. در این راستا بیشترین زیرمعیارها در گروه معیار فرهنگی-اجتماعی با 19 معیار و کمترین آنها در گروه معیار مدیریتی است که 5 معیار را در برگرفته است. نتایج دلفی برای گروه معیارها نشان داد گروه معیارهای گردشگری، محیطی، فرهنگی – اجتماعی، کالبدی – زیرساختی، معماری، اقتصادی، طراحی و مدیریتی به ترتیب دارای اولویت 1 تا 8 هستند. مطابق بررسی انجام گرفته برای سطح بندی میزان تاثیرگذاری زیرمعیارها، 8.3 درصد از زیرمعیارها در طبقه با تاثیرگذاری بسیار زیاد، 22.6 درصد در طبقه با تاثیرگذاری زیاد، 35.7 درصد تاثیرگذاری متوسط و 33.4 درصد در طبقه تاثیرگذاری کم واقع شده اند. همچنین نتایج نشان داد زیر معیارهای جاذبه ها و مقاصد گردشگری، تقاضا و بازار گردشگری، پوشش گیاهی، اقلیم، امنیت، مخاطرات محیطی و موقعیت نسبت به محورهای گردشگری به ترتیب بیشترین اولویت را داشته اند.

مطالعه ساختار جنگل، امروزه از مباحث مورد توجه و ضروری به ویژه در راستای اهداف جنگل شناسی نزدیک به طبیعت است. پژوهش حاضر به منظور بررسی ساختار توده های بنه (Pistacia atlantica) در منطقه حفاظت شده باغ شادی در استان یزد صورت گرفت. در این پژوهش از روش آماربرداری با قطعات نمونه دارای مساحت ثابت استفاده شد. در مجموع تعداد 76قطعه نمونه دایره ای در دو منطقه قرق و غیرقرق برداشت شد و در هر قطعه نمونه خصوصیات درختان از قبیل نوع گونه، تعداد، ارتفاع، زادآوری، قطر تاج، قطر برابر سینه و سطح مقطع اندازه گیری و ثبت شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای Spss و Excel و ساختار توده ها با استفاده از نرم افزار SVS ترسیم شد. نتایج این پژوهش نشان داد که گونه بنه در هر دو منطقه قرق و غیرقرق به عنوان گونه اصلی و غالب حضور دارد. درختان بنه در منطقه قرق شاداب تر از منطقه غیرقرق می باشند. به نحوی که در منطقه قرق میانگین قطر برابر سینه درختان بنه 4202 سانتیمتر، میانگین حجم 8.8 سیلو در هکتار و میانگین ارتفاع 6.54 متر برآورد شد. ساختار توده در منطقه قرق ناهمسال و در منطقه غیرقرق همسال می باشد، که در منطقه قرق این توده ها از پشتوانه خوبی برخوردار می باشند. همچنین زادآوری در منطقه قرق به خوبی صورت گرفته ولی در منطقه غیرقرق زادآوری به ندرت صورت می گیرد.