اقتصاد کشاورزی و توسعه
سال:1386 | دوره:15 | شماره:59 |تعداد مقالات:10

از آنجا که مساله فقر و برنامه های فقرزدایی مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان قرار گرفته است، شناسایی دقیق این پدیده در موفقیت برنامه های مذکور و حل این مساله مهم ضرورتی انکارناپذیر خواهد بود.نمونه مورد مطالعه در این تحقیق شامل اطلاعات هزینه درآمد 12175 خانوار روستایی و 10951 خانوار شهری کشور بوده که در سال 1382 توسط مرکز آمار ایران جمع آوری گردیده است. در این مطالعه با هدف بررسی تعیین کننده های فقر در ایران، خط فقر در بخش روستایی، شهری و کل کشور محاسبه و با استفاده از آن، خانوارهای فقیر و غیرفقیر در نمونه های مورد مطالعه مشخص شده و سپس با استفاده از تخمین پروبیت، نقش هر یک از عوامل تعیین کننده فقر بر احتمال فقیر شدن خانوارها مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین در برآورد خط فقر غذایی، از روش تامین انرژی غذایی (FEI) بهره گرفته شده و با استفاده از رگرسیونهای غیرپارامتریک، خطوط فقر غذایی و غیرغذایی به دست آمده است.نتایج این مطالعه نشان می دهد که فقر در بخش روستایی ابعاد بزرگتری داشته است و از مهمترین تعیین کننده های فقر می توان به اندازه خانوار و بار تکفل اشاره کرد.

هدف از این تحقیق بررسی نقش بیمه در تولید محصولات دامی در استان کرمان است. به همین منظور تعداد 120 دامدار بیمه شده و بیمه نشده به طور تصادفی از منطقه کرمان در سال 1382 انتخاب شدند. مقایسه میانگین متغیرهای مربوط به دو گروه بیمه شده و بیمه نشده نشان می دهد که این دو گروه از نظر میانگین سن و تحصیلات تفاوت معنیداری ندارند و میانگین تعداد دام و تلفات در گروه دامداران بیمه شده زیادتر و میانگین نیروی کار کمتر است.معنیدار بودن ضرایب تابع تولید برآورد شده بدون متغیر بیمه با استفاده از آماره t در سطح معنیداری 1 درصد و با ضریب تعیین 84 درصد نشان می دهد که هر یک درصد تغییر در نیروی کار و سرمایه به ترتیب سبب 0.022% و 0.987% تغییر در میزان تولید خواهد شد. همچنین یک درصد تغییر در میزان خوراک دام موجب 0.241% تغییر در میزان تولید می شود. نتایج حاصل از مقایسه دو تابع در حالتهای با و بدون متغیر بیمه هیچ تفاوتی ندارد و سرانجام نتیجه گرفته شد که بیمه دارای اثر مثبتی در انتقال تابع تولید نیست.

بهره وری نقش مهم و موثری در رشد تولید و افزایش رقابت پذیری دارد. از طریق محاسبه و تحلیل شاخصهای بهره وری عوامل تولید می توان میزان کارایی عملکرد بخشهای مختلف اقتصادی را در استفاده از منابع تولید بررسی کرد. در این مطالعه رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی طی دوره زمانی 1355-82 محاسبه و روند آن بررسی شده است. بدین منظور از شیوه مطلق روش محاسبه رشد با استفاده از آمار سریهای زمانی استفاده شد. به کارگیری این روش نیازمند تخمین تابع تولید بخش کشاورزی است، لذا ابتدا تابع تولید بخش کشاورزی با روش ARDL تخمین زده شد و سپس رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی محاسبه گردید.نتایج این مطالعه نشان می دهد که رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی در دوره مورد بررسی نوسانهای زیادی داشته و میانگین آن برابر 2.5 درصد بوده است. این مطلب نشاندهنده رشد مناسب بهره وری و عملکرد مناسب بخش کشاورزی در استفاده بهینه از منابع تولید است. در برنامه چهارم توسعه، رشد بهره وری کل عوامل تولید بخش کشاورزی 2.2 درصد در نظر گرفته شده است که با توجه به نتایج به دست آمده، هدف تعیین شده تحقق یافتنی به نظر می رسد.

هدف از این مطالعه، اندازه گیری بهره وری کل عوامل تولید و بررسی عوامل موثر بر آن در مزارع پرورش ماهی استان گیلان است. این تحقیق از نوع پیمایشی بوده که داده های آن به وسیله پرسشنامه گردآوری شده است. حجم نمونه نیز با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای، 236 نمونه برآورد شده است. نتایج تحقیق نشان داد که بین بهره وری کل عوامل در مزارع گرمابی و سردابی تفاوت معنیداری وجود دارد. همچنین شکاف فناوری دارای تاثیر مثبت و عواملی همچون ارزش تولید به هزینه غذا، مساحت مفید مزرعه، درصد بقا، شاخص فروش، تعداد بچه ماهی در مترمربع، بیوماس اولیه و بیوماس نهایی در مترمربع دارای تاثیر مثبت بر بهره وری هر دو گروه از مزارع می باشند. تحصیلات بالاتر نیز تاثیر معنیداری در بهره وری مزارع گرمایی ندارد، در حالی که دارای تاثیر مثبت و معنیدار در بهره وری مزارع سردابی است.

این مقاله به بررسی شبکه توزیع شیر در ایران می پردازد. به این منظور ابتدا شناخت شاخصهای اقتصادی بازار شیر شامل تولید، مصرف، مصرف سرانه، صادرات و واردات صورت گرفت. سپس نظرات تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان در خصوص مهمترین موضوعات شبکه توزیع شیر در کشور از جمله سیاستهای یارانه ای، نهادهای سیاستگذار و قانونگذار، نوع بازار کالا، اندازه بنگاه ها، هزینه توزیع، زمان توزیع، رعایت استانداردها و نوسانهای قیمتی بررسی شد. در نهایت با بررسی نرم ها و مطالعات نظری و مطالعات میدانی، نقاط قوت و ضعف شبکه توزیع از تولید تا مصرف شناسایی گردید.این مطالعه نشان می دهد که شرکتهای بزرگ و نظام یافته و فروشگاههای زنجیره ای در شبکه توزیع شیر ایران نقش اندکی دارند، فاصله تولید تا توزیع شیر کوتاه است و مهمترین دلیل فاصله قیمتی بین تولید و مصرف، هزینه بالای حمل و نقل و فسادپذیری محصول است. سیاست کنونی خرید تضمینی شیر توسط دولت از نقاط مثبت حضور دولت در بازار شیر می باشد و تولید کنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان موافق حضور دولت در این بازارند. نتایج نظر سنجی ها نشان می دهد که دیدگاه مصرف کنندگان درباره حضور دولت، تامین هدفمند شیر ارزان قیمت به ویژه برای دانش آموزان و اقشار محروم است و دیدگاه تولیدکنندگان و توزیع کنندگان، تغییر سیاستهای حمایتی به سمت حمایت از تولید می باشد.

در این مطالعه پیوستگی بازارهای گندم در ایران و جهان با استفاده از روش همجمعی انگل - گرنجر و محاسبه شاخص پیوستگی بازار حاصل از بسط مدل راوالیون بررسی شده است. یافته های این مطالعه نشان می دهد اغلب بازارهای داخلی گندم پیوستگی دراز مدت دارند، اما بر اساس شاخص پیوستگی بازار، این بازارها با بازار مرکزی جهان پیوستگی پایین دارند، ولی با بازار سایر کشورهای مورد بررسی به جز اروپا، پیوستگی دراز مدت دارند. در راستای افزایش پیوستگی با بازار جهانی و ایجاد و توسعه بازارهای محلی به منظور افزایش رقابت و افزایش تمرکز بازارها و در نتیجه افزایش پیوستگی بازارهای داخلی، آزادسازی بازار گندم پیشنهاد می شود.

در مقاله حاضر اشتغال زایی بخش کشاورزی و زیر بخش های آن در دوره 1340-1382 مطالعه شده است. رویکرد این مطالعه، ارزیابی پتانسیل اشتغال زایی بخش بر مبنای عوامل پایه ای تولید، سطح اشتغال موجود، سرمایه و زمینه های اشتغال زایی زیر بخش های کشاورزی است. با توجه به گسترش فناوری تولید در قالب بهبود مکانیزاسیون، ارتقای بهره وری نیروی کار، گسترش مهارت و سطوح تخصص در فعالیتهای بخش کشاورزی، افزایش قابل توجه بازده تولید، گذار کشاورزی از تولید سنتی به پیشرفته و استفاده از فناوریهای نوین، اشتغال زایی بخش کشاورزی متناسب با سهم فعالیتهای بخش در اقتصاد ملی است و نمی توان انتظار نامعقول و دستوری از اشتغال زایی بخش کشاورزی داشت. این مقاله با استفاده از الگوهای مبتنی بر مدل تصحیح خطا، پتانسیل اشتغال در چهار زیربخش کشاورزی (زراعت و باغبانی، دام و طیور، جنگلداری، شیلات) را در برنامه چهارم توسعه پیش بینی و تحلیل کرده است.یافته ها نشان می دهد ظرفیت ایجاد اشتغال پایدار و مولد بر اساس الگوهای برآوردی در زیربخش های کشاورزی در مقایسه با سایر بخش های اقتصادی بر مبنای کشش اشتغال نسبت به سطح زیر کشت، رشد ارزش افزوده بخش، روند فناوری تولید و انباشت سرمایه پایین است. رفع این نقص نیازمند تغییر ترکیب شاغلان، تخصص گرایی، رونق فناوری اطلاعات و ارتباطات همراه با افزایش تعداد دانش آموختگان دانشگاهی در مناطق روستایی و به طور کلی جذب تازه واردان به بازار کار از طریق انجام سرمایه گذاری های مکمل دولت در بخش کشاورزی است. توانمندسازی زنان و جوانان از طریق آموزشهای فنی و حرفه ای در مناطق روستایی نیز می تواند در بهبود جذب نیروی کار در بخش روستایی و حفظ سطح اشتغال پایدار موثر باشد.