سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال:1400 | دوره:14 | شماره:7 (پیاپی 65) |تعداد مقالات:12

زمینه و هدف: مخزن الانشاء کتابی در تعلیم ترسل و نامه نگاری، اثر محمدرضا کلهر، یکی از کاتبان خوش قریحه اما گمنام قرن سیزدهم است. بررسی سبکی و محتوایی و ویژگیهای آن موضوع اصلی این پژوهش است. در این مقاله سعی شده است به بررسی سبکی و محتوایی «مخزن الانشا» از سه منظر زبانی، ادبی و فکری پرداخته و میزان توفیق و مهارت نویسنده در سنت ترسل و نامه نگاری عهد ناصری سنجیده شود. روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه کتاب چاپ سنگی مخزن الانشاء نوشته محمدرضا کلهر است که نسخه منحصربفرد این کاتب و نویسنده به شماره 3970 درکتابخانه آستان قدس رضوی و به شماره 25683 در کتابخانه ملی موجود است. این کتاب شامل مجموعه نامه های اخوانیات و سلطانیات و منشآت مربوط به بزرگان آن دوره است. یافته ها: ازجمله ویژگیهای سبکی شعرهای این کتاب مواردی مانند بکارگیری ماهرانه صنایع ادبی، تلاش در آفرینش واژه های خوش آوا، و واژه آفرینی گویا و تاثیرگذار است. نثر آن نیز آهنگین و استفاده از انواع سجع، حذف فعل به قرینه، حروف اضافه مضاعف، واژه های کهن و. . . در آن بسامد بالایی دارد. علاوه بر اینها، کاربرد آیات قرآنی و احادیث، شعرهای عربی و ضرب المثلها این کتاب را ازجمله کتابهایی قرار داده که از نظر ادبی و سبکی حایز اهمیت هستند. نتیجه گیری: نویسنده این اثر در نگارش کتاب خود به سبک نویسندگانی ازجمله قایم مقام و سعدی نظر داشته است. همچنین با بررسی مخزن الانشاء میتوان توانمندی کلهر را بعنوان یکی از نویسندگان موفق در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی دوره خود به اثبات رسانید.

زمینه و هدف: مضامین تربیتی و مفاهیم ارزشی، نقش انکارناپذیر و بسزایی در شکل دادن به شخصیت، ذهن و جهان بینی کودک دارد. لیکن یکی از گسترده ترین و زیباترین انواع ادبی کودک در ایران بویژه در دوره معاصر، جلوه ادبیات تعلیمی در آثار کودک است؛ بگونه ای که بسیاری از شاعران کودک و نوجوان از میان انواع ادبی، به این نوع ادبی توجه شایانی کرده اند. «اسدالله شعبانی»، «جعفر ابراهیمی» و «افسانه شعبان نژاد» از شاعران شاخص و مطرح حوزه ادبیات کودک و نوجوان هستند که به نقش و اهمیت این مفاهیم پی برده و از آن بعنوان ابزاری برای پرورش نسلی پویا، توانمند و ژرف اندیش بهره گرفته اند. هدف پژوهش حاضر، بررسی و بازنمایی عناصر و مولفه های اجتماعی و تربیتی در آثار و اشعار شاعران یادشده است. روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه پژوهش کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان میدهد اشعار شاعران موردبررسی، مبتنی بر مضامین و مولفه های اجتماعی و تربیتی همچون همدلی، نوع دوستی، صلح طلبی، روحیه تلاشگری و وطن دوستی است. و مفاهیم اجتماعی تربیتی ازجمله مفاهیم کاربردی این سه شاعر است. براساس بررسی انجام یافته، مولفه «همدلی» با 34. /. در اشعار جعفر ابراهیمی، «نوع دوستی» با 33. /. در آثار افسانه شعبان نژاد، «صلح طلبی» با 35. /. و «وطن دوستی» با 22. /. در اشعار اسدالله شعبانی، و «تلاشگری» با 19. /. بطور مشترک در آثار جعفر ابراهیمی و اسدالله شعبانی بسامد بیشتری دارند. نتیجه گیری: ادبیات تعلیمی نقش مهم و موثری در پرورش کودکان و نهادینه کردن ارزشهای تربیتی، اخلاقی و اجتماعی دارد. این نوع ادبی محور توجه شاعران کودک بوده و بیشتر شاعران معاصر حوزه ادبیات کودک و نوجوان درجهت پیشبرد اهداف آموزشی و تربیتی در قالب شعر تلاش کرده اند. لیکن شعر معاصر کودک علاوه بر ارزشهای هنری، ابزاری برای آموزش و تربیت است و آموزه های تعلیمی در اشعار این دوره، در جایگاه بالایی قرار دارد.

زمینه و هدف: صادق هجری تفرشی یکی از حکیمان و شاعران گمنام دوره فترت و از پیشگامان بازگشت ادبی است که در اواخر دوره صفویه و دوره افشاریه میزیسته است. دیوان هجری شامل مثنویات، غزلیات، قطعات، یک قصیده در منقبت علی (ع)، رباعیات و مفردات است. در این مقاله به بررسی سبکی و محتوایی اشعار شاعر از سه منظر فکری، زبانی و ادبی پرداخته شده است. روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه، نسخ خطی اشعار صادق هجری تفرشی است که به کوشش پژوهشگر از کتابخانه های مختلف گردآوری شده است. یافته ها: تصویرسازیهای زیبا، بکارگیری استادانه از صنایع ادبی، انتخاب اوزان مختلف، بکارگیری ردیفهای فعلی که غنای شعر و کمال مفهوم قافیه را در پی دارد و نیز استفاده بجا و شاعرانه از صنایع ادبی در حوزه بدیع لفظی و بدیع معنوی از ویژگیهای شعری هجری تفرشی است. نتیجه گیری: با تحلیل سبکی و محتوایی اشعار صادق هجری تفرشی میتوان وی را بعنوان یکی از سرایندگان خوش قریحه دوره بازگشت در پیروی از شاعران سبکهای پیش از خود دانست و موفقیت وی را در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی آنها در اشعار خود مورد تایید قرار داد.

زمینه و هدف: بجهت غنی بودن آثار فریبا وفی از مسایل گوناگون اجتماعی از قبیل فقر، اختلاف طبقاتی، مفاسد اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی و مشکلات زنان که بوفور در جامعه رمانهای او بتصویر کشیده شده است، پژوهش حاضر بر آن شد آثار داستانی او را از نظر تطابق با ریالیسم بررسی کند. روش مطالعه: پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای و توصیفی-تحلیلی ریالیسم را در پرنده من و رویای تبت از فریبا وفی بررسی و تحلیل میکند. یافته ها: وفی همچون دیگر نویسندگان مکتب واقع گرایی، تنها به بازگویی صرف واقعیت نمیپردازد، بلکه اندیشه تحلیل گرانه خود را نیز در آن دخیل میکند، در عین حال تفسیر جدیدی از ریالیسم نیز ارایه داده است. جهت حرکت قلم فریبا وفی را نگرش ایدیولوژیک، نمایش تصویر واقعی فقر، تضادهای طبقاتی، آنتاگونیسم اجتماعی، هویت خدشه دار زنان در جامعه مردسالار، طلاق عاطفی، خشونت جنسی علیه زنان (و دختران خردسال)، خیانت در برابر اعتماد، زبان محاوره، تشریح جزییات وقایع، تاویل و تفسیر وقایع تلخ جامعه، بیان سطح فرهنگ جامعه، پس زمینه مناسب و نمود صنایع ادبی و. . . شکل میدهد. آثار وفی، سرشار از زنانی است که قربانی جامعه مردمحور و مردسالار شده و هویت خود را ازدست داده اند؛ زنانی که تاریخ انقضای شادیهایشان به دست مردان رقم میخورد و رنگ میبازد. در واقع وفی هنر را استخدام میکند که تاریخ و واقعیت را طوری در قالب داستان بریزد که همه در باور مخاطبش واقعی جلوه کند. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن است که آثار وفی، بحری مواج از مباحث ریالیستی است. نتیجه گیری: وفی با شیوه ای هنری به بازنمایی وقایع میپردازد و در هر مرحله از بیان مباحث، نشانه هایی از واقع گرایی را بگونه ای نمودار میسازد که احتمال تخیلی یا غیرواقعی بودن اثر را از ذهن خواننده دور میکند. از طرفی راوی اول شخص بودن نویسنده، خواننده را به قبول ریال بودن اثر مجبور میکند. نیز صنایع ادبی و بلاغی، و مهمتر از همه تشبیه و اصطلاحات کنایی رنگ وبوی ادبی به اثر بخشیده است.

زمینه و هدف: روایت شناسی از دیدگاه ساختارگرایان به مطالعه طبیعت، شکل و نقش روایت میپردازد و میکوشد توانایی و فهم متن روایت را نشان دهد. در همه ادیان آسمانی متناسب با تلقی و درک انسانها از دین، شیوه هایی برای رازونیاز با معبود فراهم شده است. شاعران بعنوان دارندگان روحهای لطیف و حساس، در لابلای اشعار خود مناجاتهایی نغز و دلنشین گنجانده اند که از لطیفترین فرازهای آثارشان است. دیدگاه روایت شناختی نیایش باعث آشنا شدن با جلوه های هنری این نوع ادبی میشود و بر ارتباطات ممکن میان نیایشها و متن روایی، بویژه «نظم و ترتیب، تداوم و بسامد، وجه و آوا» میپردازد. جستار حاضر به بررسی جایگاه روایت شناسی نیایش در اشعار شاعران (سنایی، نظامی و عطار) پرداخته است. روش مطالعه: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی شماری از روایتهای نیایش این شاعران براساس مباحث «نظم، تداوم، بسامد، وجه و آوا» در چهارچوب نظریه روایت شناسی است. در آغاز این مباحث مبانی نظری تحقیق، تبیین میشوند، سپس نمونه های فراوانی از اشعار نیایشی بررسی و ارزیابی میگردند. یافته ها: شاعران قرن ششم یا همان سبک عراقی، دارندگان روح و احساسات لطیف و حساس شعر فارسی هستند، آنچه در اشعار این شاعران میدرخشد، استفاده از نیایش و مناجات بعنوان گریزگاه احساسی است. نیایش و مناجات، جدا از بیان کردن احساسات، میتواند ابزاری برای گریز از احساسات، بیان تعلیق، نظم و ترتیب، تداوم، بسامد، وجه یا آوا باشد. نتیجه گیری: استفاده از نیایش و مناجات در اشعار این شاعران گاهی در مفهومی غیر از معنای اصلی خود بکار رفته است؛ اشعار نیایشی این شاعران از طریق سفر به زمان گذشته و آوردن آن به زمان حال، علاوه بر زیبایی آفرینی و تاثیرگذاری، آدمی را به نامیرایی و تسلط بر زمان، امیدوار میکنند و با تطبیق بین زمان نیایش و حجم نیایش، با ضرب آهنگ و شتابی نسبتا بالا، موجب رسایی و تاثیر نیایش در ذهن روایت نیوشان میشوند. همچنین رابطه بین دفعات تکرار یک حادثه در داستان و دفعات روایت شده در اشعار این سه شاعر، بیشتر بصورت بسامد مفرد بیان میشوند. فاصله گیری سطوح داستان، گزارش و حضور اندک راوی در اشعار نیایشی این شاعران، گاهی سبب شده است که جزییات و اطلاعات نسبتا بیشتری ارایه شوند.

زمینه و هدف: روانشناسی و ادبیات ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. از آنجاکه شخصیتهای یک منظومه غنایی، به نوعی پهنه رویارویی عواطف بشری و آفرینشی است که از درون فرد و بستر اجتماع برخاسته است، در این پژوهش، با نگاهی بر گستره روانشناسی و ادبیات، به آن پرداخته شده است که این امر به فراهم آمدن زمینه مطالعه ادبیات به شیوه ای علمی و ژرف، یاری رسانده است. یکی از درونمایه های موجود در منظومه های غنایی، بویژه در فرهنگ ایرانی، احساس شرم است. انعکاس و برآیند این عنصر، منجر به واکنشهای گوناگونی از سوی شخصیتهای منظومه غنایی و تجلی انواع شرم میگردد. در پژوهش حاضر با پرداختن به منظومه ویس و رامین و با بهره مندی از نقد برونی ادبیات و نگرش روانشناسی، ابعاد شرم و رویکردهای آن بدقت مورد کاوش قرار گرفته است. روش مطالعه: با استفاده از تحلیل مفهومی بازتاب شرم و نیز انتخاب کلیدواژه هایی، به بررسی این ویژگی پرداخته و پس از گردآوری یافته ها، جهت روشنگری بیشتر با استفاده از شیوه های آمار توصیفی، بررسی تحلیلی انجام گرفته است. یافته ها: ویس و رامین دارای انواع شرم هستند و بازنمایی آن، با حالات و نشانه های گوناگونی همراه است و همچنین توسط انواع سازوکارهای دفاعی سعی در مقابله با آنها دارند که از این دیدگاه نیز مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه گیری: ویس و رامین، دو مفهوم شرم و بی شرمی را همزمان تجربه میکنند. ویس، شخصیتی همواره شرمگین دارد و حتی عملکردهای بی شرمانه او نیز واکنشی وارونه به شرمی است که در ژرفای جان او رخنه کرده است. او که در ابتدا با عوامل ایجادکننده حس شرم، بشکل سالم مقابله میکند، پس از ناکامی، به شیوه ای ناسالم جهت مقابله با شرم خود، اقدام به سرکشی و طغیان میکند. در کنار این شیوه به وسیله های دفاعی دیگری نیز دست مییازد.

زمینه و هدف: برای شناخت و تحلیل دقیق اشعار یک شاعر، مهمترین شیوه، تدقیق و ارزیابی سبک شناسانه آثار اوست. موضوع این مقاله بررسی سبکی دیوان نرگسی ابهری، از سه ساحت زبانی، فکری و ادبی است. در این مقاله کوشش شده ضمن مشخص کردن سبک سخنوری شاعر، اثرپذیری او از سعدی و بویژه از حافظ با ذکر شواهد متعدد شعری نمایان شود و نیز جایگاه و اهمیت شعر این شاعر در عرصه شعر پایان قرن نهم و میانه قرن دهم نشان داده شود. روش مطالعه: پژوهش حاضر، مطالعه ای است نظری که به شیوه مطالعه کتابخانه ای انجام شده است. محدوده و جامعه موردمطالعه، دیوان نرگسی ابهری به تصحیح حمیدرضا قلیچ خانی است که توسط نشر روزنه منتشر شده است. یافته ها: شعر نرگسی، ساده و روان و عاری از تعقیدات لفظی و معنوی است. سبک او وقوعی است و بیان عشق مجازی و ذکر جزییات دقیق این عشق در شعر او مشهود است. شعر او تصویری است تا بدیعی و تشبیه حسی اصلیترین ایماژ دیوان اوست. اندوه غربت و مفاهیم اخلاقی از موضوعات دیگر شعر اوست که در قیاس با موضوع اصلی (عشق مجازی) حضور کمرنگی دارند. نشانه های سبکی شعر قرون نهم و دهم در شعرش نمایان است. نتیجه گیری: گرایش به شیوه وقوع و اقتضای بیان دقیق جزییات عشق، دلیل روی آوردن شاعر به زبان و بیان ساده و روان است که در آن تشبیهات حسی از مهمترین ابزارهای بیانی است. اثرپذیری او از حافظ مثل اکثر شاعران قرن نهم و اوایل قرن دهم به پیروی از سنت شعری زمانه بوده است. اندوه غربت در شعرش ناشی از مهاجرت او از موطن اصلی و مفاهیم اخلاقی برخاسته از روحیات لطیف شاعرانه و انسانی اوست. در شعر او تازگی و ابتکار دیده نمیشود و خود شاعر هم مدعی آن نیست. غریب گوری و همعصر بودن با شاعران برجسته دلایل گمنامی اوست.

زمینه و هدف: زبان عامیانه یکی از جلوه های نظام زبان است. بخشی از مخاطبان عرفا، عامه مردم بودند. مولانا بعنوان بزرگترین شاعر عارف ایران، در مثنوی از عناصر زبان عامیانه برای انتقال مفاهیم والای اخلاقی و عرفانی بسیار بهره گرفته است. هدف این پژوهش، استخراج و بررسی عناصر زبان عامیانه مثنوی، در سه سطح فرایندهای آوایی، واژه ها و جملات است. روش مطالعه: این پژوهش نظری است و به شیوه مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. جامعه آماری دفتر اول تا سوم مثنوی بوده است. یافته ها: در بین فرایندهای آوایی، حذف و ابدال بیشترین فراوانی را داشتند. در بخش اسمهای عامیانه، اسمهای اتباع، اسم صوت و اسامی مربوط به لهجه های محلی، بخش عمده ای از اسمها بودند. در بخش فعلها، فعلهای پیشوندی، فعلهای مرکب و گروه های فعلی، بیشترین میزان را داشتند. بخش عمده ای از صفتهای عامیانه را دشنامها، صفتهای کنایی و صفتهای متعلق به لهجه های محلی تشکیل میدادند. قیدها فراوانی کمی داشتند و حروف و ضمیر نیز بسیار کم در سه دفتر مشاهده شد. ضرب المثلها بعنوان نماد جملات عامیانه، فراوانی بالایی داشتند. در قصه ها به تناسب شخصیتهایی که از طبقه عوام جامعه هستند، میزان استفاده از عناصر زبان عامیانه بیشتر بود. نتیجه گیری: مولانا در دفتر اول تا سوم مثنوی از زبان عامیانه در فرایندهای آوایی، واژه ها و جملات استفاده کرده است و زبان خویش را به زبان عوام جامعه نزدیک کرده تا اشتیاق مخاطب را برانگیزد و او را بسوی فهم بهتر لطایف و دقایق مثنوی رهنمون سازد.

زمینه و هدف: عوامل طبیعت از دیر باز مورد توجه بسیاری از شعرای زبان فارسی بوده است. در این میان، صبح و سحر بخاطر ظرفیتهای زیبایی شناسانه، هنری و معنایی بیش از دیگر عوامل در شعر شاعران بتصویر کشیده شده است. این پژوهش بر آن است به بررسی کاربرد این واژه ها از نظر ترکیبهای اضافی، استعاری و تصاویر شعری، در شعر شاعران بزرگ زبان فارسی تا قرن هشتم بپردازد. روش مطالعه: در این پژوهش با روش تحلیل نظری و مطالعه کتابخانه ای به بررسی کاربرد واژه صبح و سحر در ابعاد مختلف در شعر شاعران بزرگ زبان فارسی چون رودکی، فردوسی، منوچهری، ناصرخسرو، مسعودسعد سلمان، خیام، سنایی، انوری، خاقانی، نظامی، عطار، مولوی، و سعدی پرداخته است. یافته ها: تصویر صبح و سحر در شعر شاعران زبان فارسی، ابتدا بصورت واقع گرایانه و زیبایی شناسانه بوده ولی بعد از راهیابی عرفان به زبان شعر که سنایی آن را شروع کرد، صبح و سحر نیز بواسطه خلوت شبانه و زمان مکاشفات و تجلیات عارفانه و از طرفی، قرار دادن ظرفیت زمانی دعا و مناجات و استغفار در قرآن، بسامد بالایی در شعر عرفانی پیدا کرد. بعد از سنایی در میان شعرا خاقانی، مولوی، و حافظ بیشترین کاربرد معنایی و استعاری را با صبح و سحر بکار برده اند. نتیجه گیری: این واژه ها ابتدا بواسطه شعر عرفانی در زبان فارسی گسترش پیدا کرده و در نهایت هم در سطح معنایی و هم در سطح زبانی باعث گسترش واژگانی و غنای زبان فارسی شده اند تا جایی که کمتر شاعری را میتوان یافت که به تصویرسازی با این واژه نپرداخته باشد.

زمینه و هدف: مثنوی مولوی از مهمترین آتار ادبیات تعلیمی است. برترین تجلی انتقال آموزه های اخلاقی در این اثر سترگ در بهره مندی از آرایه امثال سایره جلوه گری مینماید. سلطان ولد فرزند مولوی نخستین ادیبی است که در مثنویهای خود به تبیین و توضیح مثنوی معنوی پرداخته و آثار وی تحت تاثیر زبان و محتوای این اثر سترگ قرار دارد. در این پژوهش ضرب المثلهای بکاررفته در ابتدانامه سلطان ولد که تاکنون گردآوری نشده، گزینش شده و جایگاه آنها با کاربری در مثنوی مولوی مقایسه گردیده است. روش مطالعه: روش تحقیق در این رساله توصیفی-تحلیلی و تحقیق به گونه متن پژوهی با ابزار کتابخانه ای و با مطالعه مثنوی ابتدانامهبه تصحیح استاد جلال الدین همایی (1376) و مثنوی مولوی به تصحیح نیکلسون (1366) انجام یافته است. یافته ها: با بررسی لایه بلاغی ساختار در مثنویها، انواع مثل که بهترین ابزار برای انتقال آموزه های اخلاقی است، دیده میشود. بسبب کارکرد فراوان امثال سایره برای تفهیم امور انتزاعی، واژه های ذهنی و حسی در کنار هم بکار برده شده است. در لایه ایدیولوژیک شاهد بازتاب اندیشه های تعلیمی عرفانی مولوی در مثنوی ولدنامه هستیم. در لایه نحوی کاربرد ترکیب ساختار نحوی فارسی و عربی در ضرب المثلها، قابل توجه است. گاهی در دیدگاه و کاربرد مثل در این دو مثنوی اختلافاتی دیده میشود. بسیاری از مصاریع ارزشمند مثنوی های سلطان ولد پتانسیل مثل سایر را دارند. نتیجه گیری: گرچه اندیشه و دیدگاه سلطان ولد استمرار تفکرات مولوی در مثنوی است و سلطان ولد، مانند پدر، برای تبیین دیدگاه های اخلاقی و عرفانی، پیوسته در بینابین تمثیلهای خویش، از امثال سایره بهره برده و در آثار سلطان ولد وجوه تشابه بسیاری با این اثر سترگ وجود دارد، جایگاه و کیفیت کاربرد بسیاری از امثال در ولدنامه با مثنوی معنوی متفاوت است.

زمینه و هدف: مطالعات سبک شناسانه امروزه بعنوان یکی از روش های دقیق و کاربردی بررسی متون ادبی در دوره های مختلف محسوب میشود. در این مقاله به معرفی و تحلیل سبک شناسانه اشعار یکی از شاعران قرن یازده هجری با نام زیب النساء بیگم، متخلص به «مخفی» پرداخته شده است. روش مطالعه: این پژوهش به شیوه تحلیل محتوا و روش مطالعه کتابخانه ای انجام شده است. یافته ها: زیب النساء بیگم متخلص به مخفی، (1048-1114 ه. ق) از شاعران دوره صفوی در سرزمین هند است. برخی او را بعلت زندگی در عصر صفوی و وجود برخی ویژگیهای سبک هندی در اشعارش، پیرو سبک هندی میدانند ولی ویژگیهای سبک هندی مانند حس آمیزی، و اسلوب معادله بسامد قابل توجهی در اشعار وی ندارد. نتیجه گیری: زیب النساء شاعری غزلسراست و مضامین شعری او بیشتر عاشقانه و عرفانی است، ولی مضامین اخلاقی و حکمی نیز در اشعارش وجود دارد. همچنین شکواییه در اشعار وی بسامد قابل توجهی دارد که یکی از موضوعات آن شکایت از هند و آرزوی سفر به ایران است که زیب النساء آن را بعنوان وطن خود معرفی میکند. اوزان رمل و هزج بسامد بیشتری نسبت به دیگر اوزان در اشعار وی دارند که با موضوعات اشعار وی تناسب و همخوانی دارند. همچنین لغات محلی و ترکیبات لفظی مربوط به سرزمین هند در اشعار وی دیده میشود. وی از آرایه های تلمیح و تشبیه بیشتر از دیگر آرایه ها استفاده کرده است.

زمینه و هدف: کتاب استوانامه، نسخه ای خطی و مهم از آثار حروفیان در قرن نهم است. هدف از این پژوهش، معرفی ویژگیهای چهار نسخه خطی موجود این اثر در ایران و ترکیه و بررسی سبکی آن از جنبه آوایی، واژگانی و نحوی است. روش مطالعه: پژوهش پیش رو، مطالعه ای نظری است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و اسنادی بر اساس منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته ها: بررسی زبان استوانامه نشان میدهد که این کتاب به نثر مرسل قرن نهم نوشته شده و حرکتی است از نثر متکلف بسوی ساده نویسی که بسیاری از ویژگیهای نثر دوران مغول و تیموری را دربردارد. علاوه بر آن در مواردی نیز سبک شخصی نویسنده بچشم میخورد. در مجموعه میتوان سبک نثر این اثر را بینابین دانست. نتیجه گیری: استوانامه، نوشته غیاث الدین محمد استرآبادی، اثری است براساس عقاید پیروان نخستین حروفیه که علاوه بر بیان باورهای مذهبی این فرقه، به تبیین گوشه هایی از حوادث اجتماعی عصر تیموری کمک میکند. آنچه استوانامه را از دیگر آثار حروفی متمایز میکند اطلاعات موثقی است که نگارنده این اثر درباره بزرگان این فرقه و چگونگی تحول اندیشه های آنان ارایه میکند. بخش پایانی استوانامه ما را با آداب عبادی خاص حروفیان آشنا میکند.