پژوهش های تولید گیاهی
سال:1399 | دوره:27 | شماره:3 |تعداد مقالات:19

سابقه و هدف: وجود تنوع ژنتیکی موجب ایجاد سازگاری بیشتر گیاهان به محیط های مختلف شده و گزینش ژنوتیپ های برتر را فراهم می کند. ازآنجایی که تنوع در ژرم پلاسم گیاهی در برنامه های اصلاحی امری مهم بشمار می رود، مطالعه ی حاضر باهدف ارزیابی ارقام مختلف سیب براساس خصوصیات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی با استفاده از روش های آماری چندمتغیره صورت گرفت. مواد و روش ها: این پژوهش به منظور بررسی تنوع ژنتیکی دوازده ژنوتیپ سیب شامل چهار رقم بومی ایران و هشت رقم خارجی با استفاده از صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در سال 1395 در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. ارقام مورد مطالعه از ایستگاه باغبانی کمال شهر کرج وابسته به موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر تهیه شدند. درمجموع تعداد یازده صفت شامل وزن، حجم، چگالی، سفتی، اسیدیته، میزان مواد جامد محلول، درصد آب میوه به همراه میزان فنول و فلاونویید پوست و گوشت میوه مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در کلیه صفات موردبررسی در بین ارقام سیب اختلاف آماری معنی داری وجود دارد که امکان گزینش ژنوتیپ هایی با صفات مطلوب را فراهم می کند. بررسی میانگین صفات نشان داد که وزن میوه از 9/161 گرم در رقم فوجی تا 5/4 گرم برای رقم گل قرمز متغیر بود. میزان اسیدیته از 88/0درصد برای رقم گل سفید تا 16/0 درصد برای ژنوتیپ شاهرود10 متغیر بود. میزان درصد مواد جامد محلول در بین ارقام از 5/19درصد برای رقم رددلیشز تا 5/11 درصد برای ارقام گوشت قرمز2 و گلاب کهنز متغیر بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد اسانس با صفات وزن تر گیاه، تعداد شاخه های جانبی، ارتفاع بوته، وزن خشک و درصد اسانس همبستگی مثبت و بالایی دارد. صفات وزن میوه، حجم میوه، درصد آب میوه، مواد جامد محلول، اسیدیته، فنول گوشت، فلاونویید گوشت و فلاونویید پوست دارای توارارث پذیری بالای 9/0 بودند که نشان دهنده تاثیر پذیری کمتر این صفات از عوامل محیطی است. به منظور تشخیص مهم ترین صفات تاثیرگذار جهت تفکیک ارقام، از تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد و مطابق آن سه مولفه اصلی توانستند درمجموع 1/84 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. با استفاده از تجزیه خوشه ای به روش وارد، ژنوتیپ های مورد بررسی بر اساس صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی در سه گروه متمایز قرار گرفتند و با توجه به فواصل ماهالانوبیس بین گروه های حاصل از تجزیه خوشه ای بیشترین فاصله بین گروه دوم و سوم مشاهده شد. براساس نتایج حاصل از بای پلات، ارقام در سه گروه مجزا قرار گرفتند و همان طور که انتظار می رفت با نتایج تجزیه خوشه ای مشابه بود. نتیجه گیری: طبق نتایج این پژوهش ارقام و ژنوتیپ های سیب بومی ایران ازنظر تنوع ژنتیکی غنی بوده و می توانند نقش مهمی در برنامه های به نژادی سیب در آینده داشته باشند و همچنین نتایج نشان داد که برخی صفات، ضریب تغییرات فنوتیپی بالاتری داشته که اهمیت این صفات را در بررسی های مورفولوژیکی نشان می دهد.

سابقه و هدف: کمبود آب خاک و اتمسفر مهمترین فاکتور محدودکننده فتوسنتز و رشد گیاه به ویژه برنج بوده و بر فتوسنتز از طریق کاهش جذب کربن به واسطه محدودیت متابولیکی و روزنه ای اثرات منفی ایجاد می کند. . با توجه به محدود ظرفیت کربن گیری گیاه، خشکی منجر به خسارت یا تلفات مراکز واکنش فعال در فتوسیستم دو می گردد. بنابراین اندازه گیری غیر تخریبی فتوسنتز ازطریق فلیورومتری کلروفیلa، پتانسیل زنده ماندن گیاه و علایمی از پاسخ به خشکی را فراهم می نماید. برنج به افزایش خشکی وقتی که در دوره رویشی و گلدهی اتفاق می افتد حساس است. پاسخ گیاهان به تنش خشکی از طریق شناسایی خصوصیاتی که نقش مهمی در تحمل به تنش خشکی در سطوح مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، سلولی، بیوشیمیایی و مولکولی بازی می کنند ارزیابی می گردد. این آزمایش با هدف ارزیابی ژنوتیپ های برنج با اندازه گیری صفات مرتبط با رنگزه های فتوسنتزی و مولفه های فلیورسانس کلروفیل به منظور انتخاب معیار مناسب برای غربالگری و ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی انجام شده است. مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی دردو شرایط آبیاری کامل و تنش طی مرحله گیاهچه ای با 56 ژنوتیپ برنج ازاستان های مختلف ایران و موسسه تحقیقات بین المللی برنج (IRRI) در سال 1393 در موسسه تحقیقات برنج کشور (آمل) اجرا شد. بعد از بذرپاشی، آبیاری به صورت روزانه تا مرحله دو تا سه برگی گیاهچه انجام شد. بعد از15روز، درشرایط بدون تنش، آبیاری تا پایان دوره رشد ادامه و در محیط تحت تنش آبیاری به طور کامل قطع شد. پس ازاینکه رطوبت خاک به 20 درصد رسید (حدود 10 روز بعد از قطع آبیاری)، صفات مربوط به رنگیزه های کلروفیل مانند کلروفیل a، b و کارتنوییدها و همچنین مولفه های فلیورسانس کلروفیل مانند Fv/ Fm، Φ PSII، qN، ETR به همراه PAR بر اساس روش های علمی اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد که مقادیرکلروفیل a و b به ترتیب به مقدار 3/2 و 4/21 درصد در تنش خشکی افزایش و مقدارکارتنوییدها 8/3 درصد کاهش داشت. مولفه های فلیورسانس کلروفیل به جز Fv/ Fm اختلاف آماری معنی داری در دو محیط نشان دادند. مولفه های Φ PSII qN ETR و PAR به ترتیب به مقدار 7/3، 13، 5/35 و 8/28 درصد در شرایط تنش نسبت به نرمال کاهش داشتند. نتایج همبستگی صفات نشان داده که بین کلروفیل a با b و کارتنویید با کلروفیل a و b همبستگی مثبت و معنی دار وجود داشت. همبستگی بین Φ PSII با Fv/ F m و با q N به ترتیب با ضریب همبستگی 29/0 و 91/0-معنی دار بوده است. . .

مقدمه: خارمریم (Silybum marianum (L) Gaert. ) از خانواده آستراسه است و سیلیمارین به عنوان ماده موثره با ارزش این گیاه شناخته می شود؛ که در درمان تعدادی از بیماری ها، مانند بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. چالکون سنتاز یکی از آنزیم های کلیدی در تولید سیلیمارین می باشد. قارچ های اندوفیت بدون ایجاد بیماری، درون بافت گیاه زندگی کرده و تاثیر مفید بر مقدار تولید متابولیت های ثانویه گیاهان دارند. اخیرا چندین قارچ اندوفیت از گیاه خارمریم (Silybum marianum (L) Gaert. ) جدا شده و مطالعه شیمیایی و مولکولی آنها مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین این پژوهش با هدف جداسازی قارچ اندوفیت از بذر گیاه خارمریم، بررسی و مقایسه سیلیمارین تولیدی قارچ و گیاه، همچنین بررسی توالی های آمینواسیدی چالکون سنتاز مربوط به گیاه خارمریم (L Silybum marianum. ) و چند گونه قارچ دیگر از پایگاه اطلاعاتی NCBI (http: //www. ncbi. nlm. nih. gov) انجام شد. مواد و روش ها: بدین منظور بذرهای خارمریم از محوطه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری جمع آوری و پس از ضدعفونی در محیط MS کشت شدند. پس از ظهور قارچ در محیط، قارچ ها در شرایط استریل به محیط PDA و به منظور خالص سازی، به محیط WA منتقل شدند. جدایه های رشد کرده به محیط PDB منتقل شده و پس از 10 روز استخراج سیلیمارین انجام شد. شناسایی مولکولی جدایه قارچ اندوفیت با تکثیر نواحی ریبوزومی انجام شد، سپس همردیف سازی توالی بدست آمده با توالی های موجود در سایت NCBI با نرم افزار آنلاین BLAST مورد مقایسه قرار گرفتند و با رسم درخت فیلوژنی قارچ اندوفیت شناسایی شد. بررسی بیوانفورماتیکی چالکون سنتاز مربوط به گیاه خارمریم (L. Silybum marianum) و چند گونه قارچ دیگر یا استفاده از پایگاه اطلاعاتی NCBI دامنه ها و موقعیت های مشابه چالکون سنتاز بدست آمد و با برنامه clustalo پایگاه اطلاعاتی uniprot بررسی شد. سپس با نرم افزارCLC Genomics Workbench5. 5. 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و جدول مشخصات آنها رسم گردید. درخت فیلوژنی مربوط به این توالی ها با استفاده از نرم افزار Mega7 و با روش Neighbor-joining رسم شد. یافته ها: نتایج بدست آمده با دستگاه کروماتوگرافی با کارایی بالا، تولید سیلیمارین از قارچ را نشان داد. مقدار سیلیمارین برای نمونه برگ تهیه شده از گیاه خودرو در محوطه دانشگاه، ppm 079/33 و برای گیاه استریل درون شیشه ppm 183/17 و برای قارچ اندوفیت ppm 29/7 اندازه گیری شد. شناسایی مولکولی جدایه های به دست آمده، با استفاده از نواحی ITS انجام و گونه آن، Alternaria alternata شناسایی گردید. همچنین بررسی فیلوژنی چالکون سنتاز به عنوان آنزیم کلیدی برای تولید سیلیمارین بین این گیاه و چند قارچ صورت گرفت؛ که بیشترین نزدیکی را در گیاه S. marianum به قارچ Alternaria sp نشان داد. نتیجه گیری: بررسی تولید سیلیمارین در قارچ جداسازی شده از بذرهای گیاه خارمریم، گیاه درون شیشه ای و فضای باز همراه با مطالعه بیوانفورماتیکی مسیر تولید آنزیم چالکون سنتاز، نقش موثر قارچ های اندوفیتی را در تولید سیلیمارین مشخص کرد. همچنین این جدایه قارچی قادر به تولید سیلیمارین در شرایط آزمایشگاهی بود.

مقدمه و هدف: گسترش روز افزون استفاده از گیاهان دارویی تولید انبوه این گیاهان با استفاده از حداقل کاربرد نهاده های شیمیایی را ضروری ساخته است. در سال های اخیر، مطالعه و ارزیابی واکنش گیاهان دارویی به کاربرد کودهای آلی و بیولوژیک، جایگاه ویژه ای را در تحقیقات، به خود اختصاص داده است. کدوی پوست کاغذی (Cucurbita pepo Var. striaca) یکی از مهم ترین گیاهان دارویی بوده که به علت کیفیت بالای روغن، علاوه بر مصرف خوراکی جنبه درمانی نیز دارد، بنابراین این تحقیق با هدف ارزیابی عملکرد کمی و کیفی کدو پوست کاغذی تحت تیمارهای کود زیستی انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در 4 تکرار در سال 1396 انجام شد. تیمار ها شامل: اسید فولویک (در 2 سطح 2، 4 میلی لیتر)، چای کمپوست (در 2 سطح 20، 10 میلی لیتر)، لیگنین (در 2 سطح 0. 2، 0. 4 گرم) و تیمار شاهد (عدم مصرف کود زیستی) بود. در این آزمایش صفاتی نظیر فنل کل، فلاونویید کل، آنتی اکسیدان کل، درصد روغن، اسید چرب آزاد، لینولوییک اسید، اولییک اسید، پروتیین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در کدو تخم کاغذی اندازه گیری شد. تجزیه واریانس داده ها با استفاده از نرم افزار SAS صورت گرفت. مقایسه میانگین داده ها نیز توسط آزمون LSD انجام گرفت. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر تیمار های آزمایش بر صفات فنل کل، فلاونویید کل، آنتی اکسیدان کل، درصد روغن اسید، چرب آزاد، لینولییک اسید، اولییک اسید، پروتیین و صفات کمی کدو طبی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بر اساس نتایج این آزمایش تیمار های شاهد و کاربرد لیگنین نسبت به تیمار های چای کمپوست و اسید فولویک دارای آنتی اکسیدان، فنل و فلاونویید کل بیشتری می باشند. همچنین بر خلاف فنل و فلاونویید کل بیشترین مقدار برای درصد روغن، اسید اولییک و اسید لینولییک در تیمار های اسید فولویک و چای کمپوست بدست آمد. درصد روغن در تیمار های شاهد (1/35 درصد)، لیگنین 4/0 گرم (8/36 درصد)، لیگنین 2/0 گرم (9/37 درصد)، چای کمپوست 10 میلی لیتر (3/36 درصد)، تیمار های اسید فولویک 2 میلی لیتر (7/39 درصد)، اسید فولویک 4 میلی لیتر (6/44 درصد) و چای کمپوست 20 میلی لیتر (7/42 درصد) بود. بر اساس نتایج این آزمایش بیشترین مقدار برای عملکرد دانه در تیمار های اسید فولویک و چای کمپوست مشاهده شد، که به طور معنی داری از تیمار های لیگنین و شاهد بیشتر بود، عملکرد دانه در تیمار های اسید فولویک 2 میلی لیتر، اسید فولویک 4 میلی لیتر، چای کمپوست 10 میلی لیتر، چای کمپوست 20 میلی لیتر، لیگنین 2/0 گرم، لیگنین 4/0 گرم و شاهد به ترتیب برابر 1/1144، 4/1086، 3/909، 7/999، 0/820، 7/862 و 7/780 کیلوگرم در هکتار بود. . . . نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد برای بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاه کدو تخم کاغذی تا حد امکان از اسید فولویک به میزان 4 میلیلیتر و از چای کمپوست به میزان 20 میلی لیتر استفاده شود، تا علاوه بر افزایش عملکرد دانه و روغن کدو تخم کاغذی باعث افزایش خصوصیات مطلوب کیفی در این گیاه شود.

سابقه و هدف: گندم از لحاظ سطح زیر کشت و محصول تولیدی در جهان، رتبه اول را در بین غلات به خود اختصاص داده است و یکی از گیاهان عمده مورد کشت در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد (21). حساسیت گندم به کم آبی در همه مراحل یکسان نیست؛ مرحله رشد زایشی نسبت به کم آبی بسیار حساس است که کاربرد سیلیکون می تواند تا حدی مقاومت گیاه به کمبود آب در این مرحله را افزایش دهد (27). این تحقیق به منظور بررسی اثر محلول پاشی سیلیکون بر میزان انتقال مجدد مواد پرورده و عملکرد دانه گندم در شرایط تنش آبی آخر فصل رشد انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر سیلیکون بر انتقال مجدد و عملکرد دو رقم گندم نان و ماکارونی تحت شرایط تنش آبی پایان فصل، پژوهشی مزرعه ای به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال زراعی 97-1396 به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایش شامل تنش آبی در دو سطح آبیاری مطلوب و قطع آبیاری از اواخر گل دهی، محلول پاشی سیلیکون در سطوح صفر، 1، 2 و 3 میلی مولار و ارقام شامل گندم نان (چمران) و ماکارونی (شبرنگ) بودند. در این پژوهش انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده با استفاده از روش های پیشنهادی کاکس و همکاران (2006) و پاپاکوستا و گیاناس (1991) محاسبه شد (38، 15). یافته ها: نتایج نشان داد که اثرات اصلی تنش آبی پایان فصل، ارقام و سیلیکون بر محتوای انتقال مجدد مواد پرورده، کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی دار بود. کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده و مشارکت مواد پرورده و میزان انتقال مجدد مواد پرورده در شرایط تنش آبی و مصرف 3 میلی مولار سیلیکون به ترتیب 7/12، 3/25 و 16 درصد نسبت به شرایط عدم مصرف سیلیکون افزایش داشتند. همچنین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در شرایط تنش آبی و 3 میلی مولار سیلیکون به ترتیب 43 و 13 درصد افزایش نشان دادند. در شرایط آبیاری مطلوب، عملکرد دانه با وزن هزار دانه همبستگی مثبت و معنی داری داشت *545 /0=r. در شرایط تنش آبی عملکرد دانه با وزن هزار دانه *520/0=r، شاخص برداشت (*404/0 =r)، عملکرد بیولوژیک**810 /0 =rو مشارکت مواد پرورده (*459/0= r) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. نتیجه گیری: در رقم چمران کاربرد برگی سیلیکون به میزان 3 میلی مولار باعث افزایش انتقال مجدد مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده به ترتیب به میزان 2/67 و 7/38 درصد نسبت به شرایط عدم مصرف سیلیکون شد که درنهایت منجر به افزایش 7/19 درصدی عملکرد دانه در رقم چمران نسبت به رقم شبرنگ در شرایط تنش آبی گردید. بنابراین کاربرد برگی 3 میلی مولار سیلیکون می تواند راهکاری مناسب در بهبود و افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط تنش آبی آخر فصل در مناطق نیمه خشک باشد.

سابقه و هدف: گیاهان در مراحل مختلف رشد و نمو خود با تنش های زیستی و غیرزیستی مواجه می شوند. تنش خشکی به عنوان یک تهدید جدی برای تولید موفق محصولات در سراسر جهان از جمله ایران می باشد. یکی از راه های انتخاب ارقام متحمل به خشکی، ارزیابی و تعیین قدرت سازگاری آن ها در دو محیط تنش و بدون تنش است و با استفاده شاخص های گزینش می توان ژنوتیپ های متحمل را انتخاب کرد. هدف از این تحقیق ارزیابی لاین های S1 گرده افشان چغندرقند تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی به منظور گزینش لاین های امید بخش و متحمل به خشکی می باشد. مواد و روش ها: این آزمایش به منظور ارزیابی شاخص های تحمل به خشکی تعداد 30 ژنوتیپ چغندرقند (29 لاین S1 گرده افشان به همراه جمعیت اصلاحی اولیه) و روابط آنها با عملکرد شکر در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395 انجام شد. آبیاری ها تا مرحله تنک و وجین (استقرار بوته ها) به طور معمول انجام شد. آبیاری های بعدی در شرایط بدون تنش پس از 90 میلی متر و در شرایط تنش خشکی پس از 200 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A صورت گرفت. در ارزیابی تحمل و حساسیت لاین های مورد مطالعه به تنش خشکی از شاخص های YSI (شاخص پایداری عملکرد)، TOL (شاخص تحمل)، MP (میانگین حسابی محصول دهی)، GMP (میانگین هندسی محصول دهی)، SSI (شاخص حساسیت به تنش)، STI (شاخص تحمل به تنش)، DTI (شاخص تحمل به خشکی)، BTI (شاخص تحمل چغندرقند)، HARM (میانگین هارمونیک)، YI (شاخص عملکرد)، YR (کاهش عملکرد) و DI (شاخص مقاومت به خشکی) استفاده شد. برای مطالعه هم زمان متغیرها، ارتباط بین شاخص ها و شناسایی ژنوتیپ های متحمل تجزیه به مولفه های اصلی انجام و نمایش ترسیمی بای پلات بر اساس دو مولفه اول ترسیم شد. تجزیه واریانس و برآورد همبستگی ها با نرم افزار آماری SAS 9. 1 و تجزیه به مولفه های اصلی و رسم نمودار بای پلات به کمک نرم افزار Minitab18. 1 انجام شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که از نظر عملکرد شکر بین ژنوتیپ های مورد بررسی و رژیم های مختلف آبیاری تفاوت معنی داری در سطح یک درصد وجود دارد. بیشترین عملکرد شکر در شرایط بدون تنش و تنش خشکی به ترتیب در لاینS1-45 (98/8 تن در هکتار) و S1-3 (15/5 تن در هکتار) مشاهده گردید. لاین هایS1-80، S1-95، S1-45، S1-3، S1-13، S1-8 و جمعیت اصلاحی اولیه در در هر دو شرایط آبیاری، عملکرد شکر بالاتر از میانگین داشتند و بر پایه دستورالعمل فرناندز جزو گروه A (عملکرد بالا در شرایط بدون تنش و تنش) قرار گرفتند. مطالعه ضرایب همبستگی بین شاخص های تحمل و عملکرد شکر در شرایط بدون تنش و تنش خشکی حاکی از برتری شاخص های MP، GMP، STI، BTI و HARM بود. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که لاین هایS1-3، S1-45 و S1-80 را که هم از لحاظ شاخص های MP، GMP و STI و هم از لحاظ عملکرد شکر تحت شرایط تنش در سطح بالایی قرار داشتند به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها به تنش خشکی شناسایی شدند.

سابقه و هدف: کلزا یکی از مهم ترین منابع دانه های روغنی است که روغن استحصال شده از آن برای مصارف انسانی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. روغن آن به دلیل داشتن ترکیب مناسب اسیدهای چرب غیراشباع و درصد کم اسیدهای چرب اشباع همانند روغن زیتون، جزو باکیفیت ترین روغن های خوراکی است. در اکثر برنامه های اصلاحی بخصوص در مقایسه لاین ها در محیط های مختلف، به علت وجود اثر متقابل ژنوتیپ×محیط تظاهر رقم ها در محیط های مختلف، متفاوت است. ازاین رو به منظور گزینش و سنجش میزان سازگاری، ثبات و پایداری عملکرد ژنوتیپ ها، ارزیابی آنان در شرایط مختلف محیطی در سال های مختلف اجتناب-ناپذیر است. اصلاح برای افزایش عملکرد در واحد سطح با تولید ارقامی که قادرند از شرایط محیطی به نحو مناسبی استفاده نمایند، در ارتباط است و بنابراین لازم است که سازگاری ارقام مختلف به محیط های هدف موردبررسی و ارزیابی قرار گیرد. مواد و روش ها: در این آزمایش 20 لاین زمستانه کلزا به همراه دو لاین امیدبخش و سه رقم اکاپی، احمدی و مودنا به منظور بررسی سازگاری و مقایسه عملکرد در شرایط محیطی سرد و معتدل سرد کشور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج، همدان، کرمانشاه، تبریز و اراک طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 کشت و مورد مقایسه قرار گرفتند. به منظور بررسی اثرات ضرب پذیر (اثر متقابل ژنوتیپ×محیط) و تجزیه واکنش لاین های موردمطالعه روش AMMI به کار گرفته شد. یافته ها: پس از آزمون یکنواختی واریانس خطاها، تجزیه واریانس مرکب انجام شد. اثرات ساده مکان، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×مکان و ژنوتیپ×سال×مکان معنی دار بودند. تجزیه اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب پذیر (AMMI) نشان داد که بخش محیطی اثر متقابل ژنوتیپ×محیط بیش ترین تاثیر را در عملکرد دانه لاین های مورد آزمایش دارد. بر اساس نتایج این تجزیه چهار مولفه اصلی اول معنی دار بودند و هرکدام به ترتیب 8/26%، 23/21%، 58/13% و 99/10% از مجموع مربعات اثر متقابل را به خود اختصاص دادند. لاین های HW112 و L120 بعد از لاین SW101، ASV پایینی را نشان دادند اما لاین L120 با داشتن میانگین عملکرد پایین تر از میانگین کل به عنوان لاین های پایدار با عملکرد بالا شناخته شدند. نتیجه گیری: ارزیابی پایداری با استفاده از آماره ارزش پایداری (ASV) نشان داد که لاین SW101 دارای بیش ترین پایداری است. این لاین با داشتن کم ترین میزان ASV و عملکردی بالاتر از میانگین کل به عنوان ژنوتیپ با پایداری عمومی خوب موردتوجه قرار گرفت و درنهایت این ژنوتیپ به دلیل داشتن کمترین میزان اثر متقابل و میانگین عملکردی بالاتر از میانگین متوسط به عنوان ژنوتیپ با پایداری عمومی خوب معرفی گردید.

سابقه و هدف: شوری بعد از خشکی دومین عامل محیطی فراگیر و محدود کننده تولیدات کشاورزی است. گیاه Salosola imbricata L. از خانواده کنوپودیاسه به حالت بوته ای می روید. گلایسین بتایین معمول ترین محلول آلی سازگار می باشد و از بین بسیاری از ترکیبات آمونیومی چهارظرفیتی شناخته شده، بیشترین و فراوان ترین ترکیب در پاسخ به تنش هاست. این مطالعه به منظور بررسی و مقایسه برخی ویژگی های رشدی و آنزیمی گیاه شور با کاربرد گلایسین بتایین در پاسخ به سطوح مختلف تنش شوری انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 97-1396 در گلخانه تحقیقاتی مرکز ملی تحقیقات شوری انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری سه (شاهد) 10، 30 و 60 دسی زیمنس بر متر (منبع آب شور) و اثر گلایسین بتایین (عدم محلول پاشی و غلظت 50 میلی مولار محلول پاشی) بر گونه شور انجام شد. در این آزمایش صفاتی از جمله طول ساقه و ریشه، نسبت طول ریشه به ساقه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، حجم ریشه، محتوای کلروفیل، قند محلول، میزان پرولین و پروتیین مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که افزایش شوری سبب کاهش معنی دار طول ساقه در هر دو تیمار کاربرد و عدم کاربرد گلایسین بتایین شد. بیش ترین و کم ترین طول ساقه به ترتیب در گیاهان تحت تیمار شوری سه دسی زیمنس بر متر با کاربرد گلایسین بتایین و تیمار 60 دسی زیمنس و عدم مصرف گلایسین بتایین حاصل شد. در خصوص طول ریشه افزایش سطوح شوری از سه به 60 دسی زیمنس بر متر سبب کاهش معنی دار طول ریشه شد. کاربرد گلایسین بتایین نسبت به عدم کاربرد آن به جز در گیاهان تحت شوری 3 دسی زیمنس بر متر در سایر تیمارها سبب اختلاف معنی دار طول ریشه نشد. نتایج نشان داد که گیاهان تیمار شده با گلایسین بتایین دارای نسبت طول ریشه به ساقه کمتری بودند، به طوری که کاربرد گلایسین بتایین سبب کاهش 23/19 درصد نسبت طول ریشه به ساقه شد. افزایش سطوح شوری سبب کاهش معنی دار وزن خشک اندام هوایی گیاه شد، به طوری که با افزایش شوری از سه به 60 دسی زیمنس بر متر کاهش 8/40 درصدی در وزن خشک اندام هوایی مشاهده شد. نتایج حاکی از تاثیر معنی دار کاربرد گلایسین بتایین در افزایش وزن خشک اندام هوایی گیاه بود، به طوری که گلایسین بتایین سبب افزایش وزن خشک اندام هوایی گیاه به میزان 46/4 گرم در بوته شد. افزایش سطح شوری تا 30 دسی زیمنس بر متر تاثیری در میزان قند محلول نداشت، اما افزایش شوری تا سطح 60 دسی زیمنس بر متر سبب افزایش 97/31 درصد معنی دار قند محلول نسبت به شوری سه دسی زیمنس بر متر شد. نتایج حاکی از آن بود که محتوای پرولین با مصرف گلایسین بتایین در تمامی سطوح تنش شوری نسبت به عدم کاربرد گلایسین بتایین کاهش یافت، به طوری که این کاهش تنها در سطوح 30 و 60 دسی زیمنس بر متر معنی دار بود. نتیجه گیری: افزایش تنش شوری از سه به 60 دسی زیمنس بر متر سبب کاهش معنی دار طول ساقه و ریشه، نسبت طول ریشه به ساقه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه و حجم ریشه گیاه شد. کاربرد گلایسین بتایین نسبت به عدم کاربرد آن سبب افزایش طول ساقه و ریشه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه و حجم ریشه شد. افزایش شوری سبب افزایش قند محلول گیاه و مقدار پرولین گیاه شد. مقدار پرولین در تیمار عدم کاربرد گلایسین نسبت به کاربرد آن در هر یک از سطوح شوری دارای مقادیر بیشتری بود. به نظر می رسد در این مطالعه کاربرد گلایسین بتایین با بهبود ویژگی های رشدی گیاه سبب افزایش توان گیاه در مقابل تنش شوری شده است.

سابقه و هدف: خرفه (Portulaca oleracea L. ) یکی از گیاهان دارویی با ارزش از خانواده Portulacaceae است که از این گیاه به عنوان سبزی برگی و کاربردهای دارویی می توان استفاده کرد. کمبود آب یکی از تنش های غیرزیستی عمده است که اثرات نامطلوبی بر رشد و عملکرد گیاهان دارد. استفاده از تنظیم کننده های رشد مانند سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید سبب افزایش مقاومت گیاهان به تنش های زیستی و غیرزیستی می شود و به عنوان یک راهبرد برای جلوگیری از اثرات مخرب تنش های محیطی است. با توجه به مشکلات کم آبی در کشور و کاربرد گسترده خرفه در صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی، این تحقیق به منظور بررسی اثرات سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات کمی و کیفی علوفه خرفه تحت تنش کم آبی به اجرا درآمد. مواد و روش ها: برای انجام این آزمایش مزرعه ای به صورت اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه پیام نور اردبیل اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح آبیاری (آبیاری بعد از 70، 100، 130 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A) و سه سطح محلول پاشی شامل شاهد (محلول پاشی با آب)، محلول پاشی با سالیسیلیک اسید (یک میلی مولار) و محلول پاشی با آبسیزیک اسید (50 میکرومولار) در مراحل پنج برگی و گل دهی کامل بودند. تیمارهای آبیاری و محلول پاشی به ترتیب در کرت های اصلی و فرعی قرار گرفتند. در این پژوهش، عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد علوفه تر و خشک و نیز پروتیین خام علوفه خرفه ارزیابی شدند. یافته ها: نتایج تحقیقات نشان دادند تنش کمبود آب موجب افت تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیکی و دانه گردید. محلول پاشی با سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید موجب افزایش معنی دار تعداد کپسول در بوته (به ترتیب 2/13، 9/10 درصد)، عملکرد بیولوژیکی (به ترتیب 2/15 و 1/13 درصد) و عملکرد دانه (به ترتیب 1/16 و 3/13 درصد) شد. عملکرد علوفه تر و خشک و نیز درصد و عملکرد پروتیین خام علوفه تحت تنش کمبود آب به ترتیب 8/66، 7/65، 4/35 و 8/80 درصد کاهش یافتند. کاربرد سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید موجب افزایش معنی داری در عملکرد علوفه تر و خشک و عملکرد پروتیین علوفه خرفه شد. نتیجه گیری: در تمام صفات مورد بررسی تفاوت معنی داری از لحاظ آماری بین سطوح محلول پاشی با سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید وجود نداشت. بنابراین، محلول پاشی با سالیسیلیک اسید و آبسیزیک اسید برای بهبود عملکرد دانه و علوفه خرفه به ویژه تحت تنش کم آبی توصیه می گردد.

سابقه و هدف: اسطوخودوسLavandula angustifolia)) گیاهی دارویی از تیره نعناعیان می-باشد که سابقه ای طولانی در درمان کم اشتهایی، زردی، سر درد، آسم و اختلالات کبدی دارد. در این مطالعه تاثیر مقادیر مختلف کود کمپوست حاصل از پسماند جامد شهری و ورمی کمپوست حاصل از بقایای میدان میوه و تره بار بر روی خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی اسطوخودوس، تحت تنش خشکی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: : این پژوهش بصورت طرح تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شیراز در سال 1396 صورت گرفت. تیمارها شامل تنش خشکی در سه سطح صفر، 5 و 9 روز و کاربرد کودهای کمپوست و ورمی کمپوست، هر یک در سه سطح صفر، 10 و 30 درصد حجم گلدان ها بود. تاثیر کمپوست و ورمی کمپوست بر رشد، خصوصیت آنتی اکسیدانی، ترکیبات فنلی، پرولین و ترکیبات اسانس گیاه دارویی تحت تنش خشکی اندازه گیری شد. کمپوست از پسماندهای شهری، تحت شرایط هوازی به وسیله ارگانیسم های زنده و ورمی کمپوست نیز از بقایای محصولات کشاورزی و میدان میوه و تره بار به وسیله فرایندهایی که توسط کرم های خاصی انجام می شود، تهیه گردید. تجزیه آماری داده ها با استفاده از نرم افزار 16 SPSS انجام شد. مقایسه میانگین ها با آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال خطای 5 درصد انجام شد (P≤ 0. 05). یافته ها: نتایج نشان داد که تاثیر تنش خشکی بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار بود. سطح 10 درصد ورمی کمپوست موجب افزایش رشد ریشه شد. در تیمارهای کمپوست، ورمی کمپوست و تنش خشکی وزن تر اندام هوایی گیاه بیشترین میزان رشد را در گیاه شاهد نشان داد. بیشترین میزان پرولین (μ mol/g FW81/10) در تیمار تنش خشکی 9 روزه همراه با کمپوست و ورمی کمپوست 30 درصد و کمترین میزان آن (μ mol/g FW 9/2) در تیمار شاهد مشاهده شد. در تیمار تنش خشکی همراه کمپوست و ورمی-کمپوست 30 درصد بیشترین خاصیت آنتی اکسیدانی (μ mol/g DW 15/7) مشاهده شد. بیشترین میزان محتوای فنولی (μ mol/g DW 64/10) در گیاهان تیمار شده با ورمی کمپوست 10 درصد و تنش خشکی 9 روزه مشاهده شد و کمترین میزان آن (μ mol/g DW 96/5) در تیمار کمپوست 30 درصد و تیمار ورمی کمپوست 10 درصد بدون تنش خشکی مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج بدست آمده بیانگر آن است که استفاده از کود ورمی کمپوست در مقادیر کم می تواند موجب بهبود خصوصیات کمی و کیفی گیاه اسطوخودوس در شرایط تنش خشکی گردد در حالیکه استفاده از کمپوست حاصل از پسماند جامد شهری موجب کاهش مواد موثره گیاه دارویی اسطوخودوس گردید. لذا پیشنهاد می شود که در تهیه کمپوست از ضایعات کشاورزی استفاده شود و پسماند شهری تا حد امکان کمتر مصرف گردد.

سابقه و هدف: عملکرد در گیاهان زراعی همچون کنجد تحت تاثیر شرایط محیطی، خصوصیات ژنتیکی و مدیریت مزرعه قرار می گیرد، یکی از عوامل مدیریتی که عملکرد کنجد را تحت تاثیر قرار می دهد آرایش کاشت و تراکم بوته است. افزایش تراکم روشی برای بالا بردن عملکرد محصول در واحد سطح است و تعیین آرایش کاشت مناسب جهت استفاده بهینه از منابع، شرایط آب و هوایی و ظرفیت ژنتیکی ارقام دارای ضرورت هست. لذا این آزمایش با هدف بررسی آرایش کاشت بر عملکرد ارقام کنجد از طریق تغییر در فاصله بین ردیف و تراکم بوته انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در بهار دو سال زراعی 93-1392و 94-1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زهک، واقع در استان سیستان و بلوچستان اجرا گردید. فواصل ردیف در سه سطح شامل30، 40 و 50 سانتی متر، به عنوان فاکتور اصلی و تراکم بوته (20، 30 و 40 بوته در مترمربع) و ژنوتیپ (داراب 1، شوین و محلی سیستان) به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شدند. در این بررسی ویژگی های عملکرد و اجزای عملکرد دانه، ویژگی های فنولوژیکی، درصد و عملکرد روغن مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه آماری داده ها با نرم افزار MSTAT-C و مقایسه میانگین ها در سطح احتمال 5% با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن صورت گرفت. همچنین برای رسم نمودارها از نرم افزار اکسل استفاده شد. یافته ها: نتایج تجریه واریانس مرکب نشان داد که اثر سال بر عملکرد دانه، روز تا شروع گلدهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک معنی دار بود. اثر فاصله ردیف و رقم بر اجزای عملکرد و عملکرد دانه معنی دار بود. اثر تراکم بوته به غیر از تعداد دانه در کپسول بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه معنی دار بود. از طرف دیگر، اثر متقابل سه گانه عوامل مورد بررسی بر عملکرد دانه معنی دار بود. بالاترین عملکرد دانه در سال اول با میانگین 937 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در بین فواصل ردیف بالاترین عملکرد دانه به فاصله ردیف 40 سانتی متر با میانگین 898 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت که نسبت به فاصله ردیف 30 و 50 سانتی متر به ترتیب 27 و 14 درصد افزایش تولید داشت. در بین تراکم های بوته بالاترین عملکرد دانه به تراکم 30 بوته در متر مربع با میانگین 809 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت که نسبت به تراکم 10 و40 بوته در متر مربع به ترتیب 8/7 و 5 درصد افزایش نشان داد. در بین ارقام مورد بررسی عملکرد دانه رقم داراب 1 با میانگین 902 کیلوگرم در هکتار نسبت به رقم محلی و شوین به ترتیب 23 و 19 درصد برتری داشت. رقم محلی و داراب 1 بالاترین درصد روغن و عملکرد روغن را در بین ارقام داشتند. اثر متقابل سه گانه فاصله ردیف ×تراکم بوته ×رقم بیشترین عملکرد دانه را با میانگین 1149 کیلوگرم در هکتار در فاصله ردیف40 سانتی متر و تراکم 30 بوته برای رقم داراب 1 نشان داد. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که جهت دستیابی به حداکثر عملکرد دانه و روغن در کنجد در شرایط منطقه سیستان برای ارقام چند شاخه مانند داراب 1 و محلی سیستان رعایت فاصله ردیف40 سانتی متر و تراکم 30 بوته در مترمربع و در ارقام تک شاخه مانند شوین رعایت فاصله ردیف40 سانتی متر و تراکم 40 بوته در مترمربع قابل توصیه می باشد.

سابقه و هدف: کیفیت و کمیت روغن و کنسرو حاصل از میوه ی درخت زیتون تحت تاثیر عوامل زیادی قرار می گیرد. از جمله این عوامل می توان به تاثیر اقلیم، اثر آبیاری، مدت و شرایط انبارداری میوه، نحوه ی استخراج روغن، و فرآوری زیتون کنسروی، بسته بندی و شرایط نگهداری اشاره کرد. این عوامل با تاثیرگذاری بر صفاتی چون فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، هدایت مزوفیلی، تابش فعال فتوسنتزی، فنل کل، پرولین و عناصر برگ زیتون، محصول نهایی را تحت تاثیر قرار می دهند. یکی از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر این صفات، وجود اختلاف بین ارقام از نظر این متغیرها است بنابراین این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های فتوسنتزی، تبادلات گازی، عناصر و ترکیبات برگ چهار رقم ماستیوییدس، مانزانیلا، جلت و ماری زیتون برنامه ریزی و اجرا شد. مواد و روش ها: این پژوهش در قالب طرح کاملا تصادفی با تیمار رقم دارای چهار سطح (ماستیوییدس، مانزانیلا، جلت و ماری) و سه تکرار برنامه ریزی و در ایستگاه زیتون طارم در استان زنجان و در سال 1395 اجرا شد. صفات اندازه گیری شده عبارتند از: فتوسنتز، دمای برگ، تعرق، کارایی مصرف آب، تابش فعال فتوسنتزی، اختلاف غلظت دی اکسید کربن اتمسفر با اتاقک زیر روزنه، دی اکسید کربن زیر روزنه، اختلاف غلظت آب اتمسفر با اتاقک زیر روزنه، هدایت روزنه ای، هدایت مزوفیلی، شاخص کلروفیل، فنل کل، پرولین، نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ درختان زیتون. یافته ها: مشخص شد رقم ماری با اختلاف معنی داری نسبت به باقی ارقام میزان فتوسنتز بیشتری را داشت همچنین این رقم بیشترین مقدار تعرق را نشان داد و در نقطه ی مقابل آن رقم ماستیوییدس کمترین میزان تعرق را داشت. ارقام ماستیوییدس و جلت بطور معنی داری کارایی مصرف آب بیشتری از دو رقم دیگر نشان دادند. رقم ماری بیشترین مقدار هدایت روزنه ای را داشت و رقم جلت بیشترین هدایت مزوفیلی را نشان داد. رقم ماری بیشترین مقدار فنل کل را در برگ های خود داشته است و رقم ماستیوییدس نیز کمترین مقدار فنل کل برگ را نشان داد ارقام ماستیوییدس، مانزانیلا و ماری بیشترین مقدار پرولین را داشتند. ارقام ماستیوییدس، مانزانیلا و جلت مقدار بیشتری از فسفر را در برگ های خود داشتند. رقم جلت بیشترین مقدار پتاسیم را در برگ های خود داشت...

سابقه و هدف: تنش های محیطی از قبیل شدت نور بالا و پایین عامل محدودکننده مهم در رشد و نمو گیاهان می باشند. همه گیاهان در شرایط طبیعی رشد، در طول چرخه زندگی، توسط گیاهان مجاور و یا خودشان با شدت های مختلف سایه دهی می شوند. سالیسیلیک اسید، به عنوان یک تنظیم کننده رشد، می تواند مقاومت گیاهان به سایه دهی و شدت نور زیاد را افزایش دهد. گوجه فرنگی یکی از مهم ترین سبزی های مصرفی در دنیا و همچنین یکی از با ارزش ترین منابع تامین مواد معدنی و ویتامین ها در رژیم غذایی انسان می باشد که نقش مهمی در سلامتی انسان دارد. هدف از این پژوهش ارزیابی، کاربرد اسید سالیسیلیک بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد و تاثیر آن بر کاهش آسیب گوجه فرنگی در شرایط شدت نور پایین و بالا می باشد که رشد گیاه در شرایط سایه دهی و بیش بود نور را امکان پذیر می سازد. مواد و روش ها: در تحقیق حاضر، به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف سایه دهی (0، 25 و 50 درصد سایه دهی) و اسید سالیسیلیک (غلظت 0 و 2 میلی مولار) بر برخی خصوصیات رشدی و عملکرد گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت کرت خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در دو رقم سوپربتا و سوپر6108 با سه تکرار در شرایط مزرعه ای اجرا شد. در این آزمایش، صفاتی از قبیل طول ساقه، طول میان گره، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک ساقه و برگ، غلظت کلروفیل، هدایت روزنه ای برگ و عملکرد مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که طول کل گیاه، تعداد برگ، سطح برگ و وزن تر و خشک برگ و ساقه در هر دو رقم با افزایش شدت سایه دهی به ویژه در تیمار شاهد سالیسیلیک اسید به طور معنی داری کاهش یافت در حالی که طول میان گره و هدایت روزنه ای برگ با افزایش شدت سایه دهی افزایش یافت. غلظت کلروفیل برگ در گوجه فرنگی سوپر بتا در شرایط بدون سایه دهی و محلول پاشی شده با اسید سالیسیلیک 20 درصد بیشتر از گوجه فرنگی های با سایه دهی 50 درصد و تیمار شده با اسید سالیسیلیک بود. بیشترین عملکرد (2366 گرم در گیاه) در گیاهان در معرض نور کامل و تیمار شده با اسید سالیسیلیک به دست آمد ولی کمترین عملکرد (670 گرم در گیاه) در گیاهان رشد کرده در سایه دهی 50 درصد و تیمار بدون سالیسیلیک اسید حاصل شد. نتیجه گیری: به طور کلی نتیجه گیری می شود که گوجه فرنگی های رشد یافته در تیمار بدون سایه دهی رشد و عملکرد بهتری داشتند و کاربرد اسید سالیسیلیک توانست خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد گوجه فرنگی را در شرایط سایه دهی بهبود بخشد.

سابقه و هدف: آلودگی خاک ها به وسیله فلزات سنگین یک اتفاق شایع ناشی از نتایج فعالیت های انسانی، کشاورزی و صنعتی است که یک مشکل اساسی در سراسر جهان می باشد. در میان فلزات سنگین، سرب پتانسیل تجمع خیلی سریع در لایه های سطحی خاک را داشته و با افزایش عمق خاک میزان تجمع آن کاهش پیدا می کند. از جمله اثرات سمی که سرب روی گیاهان می گذارد، می توان به کلروزه شدن، کاهش رشد، سیاه شدن سیستم ریشه، ممانعت از فتوسنتز، به هم زدن تعادل آب و مواد معدنی و تغییر وضعیت هورمون ها و اثر روی ساختار و نفوذپذیری غشا اشاره کرد. این مطالعه به منظور بررسی تاثیر سمیت عنصر سرب بر ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک جو و هم-چنین شناسایی و انتخاب لاین های برتر جو تحت شرایط تنش فلز سنگین سرب انجام شد. مواد و روش ها: در این تحقیق اثرات مورفولوژیکی سه غلظت مختلف نیترات سرب (1000، 1500 و 2000 پی پی ام) به همراه شاهد روی دو ژنوتیپ جو (Recو Dom) در طرح کاملا تصادفی با 5 تکرار بررسی شد. طول ساقه، طول ریشه، تعداد برگ، وزن تر ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ساقه، وزن خشک ریشه و در نهایت عملکرد بیولوژیک تر و خشک اندازه گیری شد. بعد از مشاهده اختلاف بین دو والد در واکنش به مسمومیت به سرب، 94 لاین اینبرد نوترکیب حاصل از تلاقی Dom و Rec در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلدان هایی به قطر بیست سانتی متر کاشته شدند. سپس، گیاهچه ها در مرحله 2 تا 3 برگی تحت تیمار با نیترات سرب به غلظت صفر (شاهد) و 2000 پی پی ام قرار گرفتند و ویژگی های فیزیولوژی و مورفولوژی در هر دو شرایط تنش و نرمال اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج مرحله اول آزمایش نشان داد که بین دو رقمRec و Dom در غلظت 2000پی پی ام از نظر میزان مقاومت به سرب اختلاف معنی داری وجود داشت و رقم Dom مقاومت تر نسبت به والد دیگر بود. طول ساقه، تعداد برگ، وزن خشک ساقه، عملکرد بیولوژیک تر و خشک بیشتر از سایر ویژگی های تحت تاثیر سرب قرار گرفت. نتایج مرحله دوم آزمایش نشان داد که در تمام ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک اندازه گیری شده، بین لاین ها تفاوت معنی-داری در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. بر مبنای همبستگی ژنوتیپی، رابطه مثبت و معنی داری بین میزان فتوسنتز با میزان تعرق، هدایت روزنه ای، co2زیر روزنه ای و سبزینگی گیاه وجود داشت. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد بیولوژیک تر و خشک با ارتفاع ساقه، طول ریشه، وزن تر ساقه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و تعداد برگ سبز وجود داشت. با استفاده از تجزیه کلاستر، اینبرد لاین های جو بر اساس ویژگی های مورد مطالعه در محیط نرمال به 3 کلاستر و در شرایط تنش، به 4 گروه تقسیم شدند. ژنوتیپ های 40، 41، 80، 24، 78، 44 و 48 با بیشترین میانگین در ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک در کلاستر 3 تحت شرایط تنش قرار گرفتند که جزء ژنوتیپ های مقاوم به سرب می باشند و ژنوتیپ های 1، 8، 15، 25، 7، 21، 50با کمترین میانگین در ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک در کلاستر 2 تحت شرایط تنش قرار داشتند و جزء ژنوتیپ های حساس به سرب بودند. نتیجه گیری: از آن جایی که تنش با فلزات سنگین باعث اختلالات مهمی در گیاهان می شود، بنابراین شناخت ویژگی هایی که تحت تاثیر این گونه تنش ها قرار می گیرند و هم چنین روابط موجود بین این ویژگی های لازم و ضروری است. در این مطالعه فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه ای، طول ساقه، تعداد برگ زرد، وزن تر و خشک ساقه، عملکرد بیولوژیک تر و خشک بیشتر از سایر ویژگی های، تحت تاثیر تنش با سرب قرار گرفتند.

سابقه و هدف: برای تایید وجود اثرات متقابل به صورت کمی، بارزترین روش، شرکت دادن نتایج حاصل از هر سال، در آنالیزهای تجزیه مرکب است، در این میان، محصولات باغی تحت تاثیر اثر درونی (و نه سال) سال آوری، به طور متوالی عملکردشان از سالی به سال دیگر، کم و یا زیاد می شود. در این پژوهش به منظور حذف این اثر و هموار سازی میانگین سال ها از شاخص سال آوری هر ژنوتیپ به عنوان متغییر کمکی در مدل استفاده می شود تا بوسیله ی آن تغییرات هر جزء از تجزیه مرکب مشخص گردد و در نهایت با استفاده از پارامترهای پایداری، رقم و ژنوتیپ های سازگار با شرایط این اقلیم معرفی گردند. مواد و روش ها: جهت انجام این پژوهش از 100 ژنوتیپ و رقم جمع آوری شده از سراسر ایران استفاده شده است. این ژنوتیپ ها و ارقام، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی(RCBD) در سه تکرار، در ایستگاه تحقیقاتی زیتون طارم، کاشته شده و به مدت 6 سال زراعی، از سال 1391 تا 96، عملکرد هر درخت به صورت کیلوگرم در هر درخت برآورد گردید. اثر سال آوری، با محاسبه ی شاخص سال آوری(ABI) برای هر ژنوتیپ، طی دوره های دوساله ی متوالی و تصحیح میانگین ها با استفاده از آن، از داده ها حذف گردید و در نهایت داده ها در دوحالت اصلی و تصحیح شده مورد بررسی و تجزیه مرکب قرار گرفتند و در نهایت از ده پارامتر پایداری جهت شناسایی رقم پایدار در سال های کشت استفاده گردید. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب، برای دوحالت مختلف تجزیه، تفاوت عمده ای با یکدیگر داشتند. بطوری که مقدار جز ء ژنتیکی جدول تجزیه مرکب در داده های تصحیح شده نسبت به داده های اصلی 61 درصد افزایش نشان داد. همچنین اثر سال این جدول به طرز چشمگیری از توجیه 37 به 14 درصد، با کاهش 23 درصدی روبرو بود. مقدار اثر متقابل در هر دو حالت برای داده های تصحیح شده و نشده به ترتیب با 35 و 32 درصد توجیه معنی دار شد. مقایسات انجام شده برای جفت سال های متناظر با استفاده از آزمون t-استیودنت، نشان دهنده ی تفاوت میانگین عملکرد برای هر دو سال مشابه برای داده های اصلی و تصحیح شده بود. مقدار این پارامتر به طور متوالی به صورت مثبت و منفی برآورد گردید. که نشان دهنده تاثیر دخالت دادن متغیر کمکی شاخص سال آوری در محاسبات است. مقدار بیشتر قدر مطلق این پارامتر نماینده ی تحت تاثیر قرار گرفتن آن ژنوتیپ یا رقم از پدیده ی سال آوری است. پایدار ترین ارقام در این پژوهش با عملکردی مطلوب و با استفاده از روش تصحیح داده ها، ارقام ’ کرونیکی ‘ و ’ کنسروالیا ‘ ، با توجه به سه عامل ثبات در عملکرد، مقدار عملکرد و کیفیت روغن تعیین گردید. نتیجه گیری: وجود پدیده ی سال آوری در محصولات باغی، می تواند نتایج حاصل از مطالعات سازگاری در این محصولات را در حد قابل ملاحظه ای تغییر دهد. پدیده ای داخلی، که به سال و پارامترهای آن بستگی ندارد، شایستگی واقعی ژنوتیپ ها و ارقام شرکت کننده در آزمایش را تغییر می دهد. دخالت دادن شاخص سال آوری در تجزیه های وابسته به سازگاری به عنوان یک متغییر کمکی، عاملی مهم در کاهش اثرات سال آوری در محاسبات، تعدیل میانگین های هر سال× ژنوتیپ و در نهایت اتخاذ تصمیمی صحیح در رد یا قبول سازگاری یک ژنوتیپ است. این تفاوت در بررسی کلی و تعیین سازگاری ارقام، در دو مجموعه ی داده ی تصحیح شده و نشده بارز است. از طرفی در نظر گرفتن عامل مقدار عملکرد علاوه بر ثبات عملکرد در تعیین رقم مطلوب امری ضروری است.

سابقه و هدف: میکوریزا از رایج ترین و قدیمی ترین ارتباط های همزیستی در سلسله گیاهی است. این قارچ ها از عوامل ضروری در سیستم پایدار خاک و گیاه محسوب می شود که با ریشه بیش از 97 درصد گیاهان همزیستی دارند. امروزه مشخص شده که قارچ های میکوریز به روش های مستقیم، مانند بهبود تغذیه گیاه از طریق جذب عناصر غذایی و همچنین افزایش جذب آب توسط گیاه و غیر مستقیم، مانند کاهش تنش های زیستی و غیر زیستی سبب افزایش رشد گیاه میزبان می-گردند. درختان کاج از محبوب ترین درختان در فضای سبز و جنگل ها هستند که دارای همزیستی اجباری با اکتومیکوریزاها می باشند. مطالعات متعددی برای ایجاد اکتومیکوریز در شرایط استریل و همچنین بررسی اثر این سیستم همزیستی روی گیاهان انجام شده است، ولی تاکنون هیچ مطالعه ای که در آن به بررسی همزیستی سه نوع قارچ خوراکی اکتومیکوریز (Cantharellus cibarius, Amanita caesarea, Boletus edulis) و باکتری (Bacillus cereus) با کاج سیاه پرداخته باشند انجام نشده است. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها عبارت بودند از: شاهد، باکتری باسیلوس سریوس، قارچ های اکتومیکوریز چنترلا، بولتوس و آمانیتا و تیمارهای ترکیبی (قارچ+باکتری). دانهال های 60 روزه کاج سیاه توسط قارچ و باکتری تلقیح شدند و بعد از 15 ماه بررسی صفات مورد نظر انجام شد. صفات مورد بررسی عبارت بودند از: درصد میکوریزاسیون ریشه، ارتفاع بوته، قطر ساقه، وزن خشک ساقه و ریشه، میزان کلروفیل و درصد جذب عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم و کلسیم. یافته ها: نتایج نشان داد که درصد میکوریزاسیون بطور معنی داری در سطح احتمال 1 درصد تحت تاثیر تیمارها قرار گرفت. بیشترین (32/61 درصد) و کمترین (14 درصد) درصد میکوریزاسیون به ترتیب توسط بولتوس+باسیلوس و قارچ چنترلا بدست آمد. جذب عناصر پتاسیم، نیتروژن و فسفر، کلروفیل a و کل، ارتفاع بوته و وزن خشک ساقه و ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر تیمارها قرار گرفتند؛ درحالی که تفاوت چشمگیری از لحاظ قطر ساقه، جذب کلسیم و کلروفیل b در بین تیمارها مشاهده نشد. تمامی تیمارهای ترکیبی (باکتری+قارچ) به طور قابل ملاحظه ای ارتفاع بوته، وزن خشک ساقه، کلروفیل کل و جذب عناصر نیتروژن و پتاسیم را نسبت به شاهد افزایش دادند. همچنین تیمارهای ترکیبی بولتوس+باسیلوس و آمانیتا+باسیلوس تاثیر مثبتی در افزایش جذب فسفر، میزان کلروفیل a و وزن خشک ریشه داشتند. در خصوص تیمارهای جداگانه، نتایج نشان داد که فقط قارچ بولتوس در افزایش وزن خشک ساقه و جذب پتاسیم و فسفر موثر بود. در سایر موارد تفاوت معنی داری بین تیمارها و شاهد مشاهده نشد. بیشترین و کمترین مقدار صفات مورد ارزیابی نیز به ترتیب توسط تیمار بولتوس+باسیلوس و شاهد بدست آمد. نتیجه گیری: یافته های این تحقیق نشان داد که هر سه نوع قارچ اکتومیکوریز خصوصا قارچ بولتوس با گیاهچه های کاج سیاه، همزیستی داشتند. این همزیستی توسط باکتری کمک کننده همزیستی باسیلوس بهبود یافت و تلقیح کمکی باکتری باسیلوس با قارچ های مورد مطالعه بیشترین تاثیر را در افزایش میکوریزاسیون، جذب عناصر و رشد کاج سیاه داشتند.

سابقه و هدف: گیاه چای [Camellia sinensis (L. ) O. Kuntze)] گیاهی نوشیدنی غیر الکلی با ویژگی های دارویی بسیاری است که در قرن گذشته وارد ایران شده و در منطقه شمال کشور کشت شده است. شناخت تنوع ژنتیکی موجود در گیاهان جهت برنامه های اصلاحی و حفاظت از ژرم پلاسم بسیار مهم است بطوری که می توان بیان کرد جمع آوری وارزیابی ذخایر ژرم پلاسم داخلی و خارجی، اساسی ترین مرحله دربرنامه های به نژادی گیاهان می باشد. مطالعات زیادی بر روی ژنوم هسته این گیاه صورت گرفته است اما بررسی روابط ژنوم اندامکی در این گیاه بسیار محدود می باشد. در این پژوهش برای اولین بار با استفاده از ژنوم کلروپلاست، تنوع بخشی از ژرم پلاسم چای موجود در ایران مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ها: در این تحقیق تعداد 35 نمونه گیاه چای از شش جمعیت (منطقه شرق چایکاری (نشتارود)، منطقه مرکز چایکاری (لاهیجان)، منطقه غرب چایکاری (فشالم)، ژنوتیپ های وارداتی از گرجستان، کلون های وارداتی از ژاپن و کلون های وارداتی از سریلانکا) موجود در سه کلکسیون پژوهشکده چای مورد بررسی قرار گرفتند. در ابتدا نمونه برداری از برگ های جوان و کاملا توسعه یافته انجام و DNA کل آنها استخراج شد. با استفاده از پنج جفت پرایمر عمومی کلروپلاست معرفی شده (DT، LF، HK، SC و rbcL) و چهار آنزیم برشی (BglII، HinfI، AluI و PstI) با کار برد روش واکنش زنجیره ای پلی مراز-تفاوت طول قطعات حاصل از هضم (PCR-RFLP) تنوع موجود در ژنوم کلروپلاست این گیاهان مورد بررسی قرار گرفتند. برنامه های NTSYS و POPGENE برای آنالیز خوشه ای و جمعیتی داده ها، استفاده شدند. یافته ها: در این بررسی حدود bp6980 از ژنوم کلروپلاست گیاه چای در واکنش زنجیره ای پلی مراز تکثیر شده و با استفاده از آنزیم های برشی بررسی گشتند. از 20 ترکیب آغازگر /آنزیم ممکن، چهار ترکیب DT/ HinfI، DT/ AluI، LF/ PstI، HK/ HinfI حالت چند شکلی نشان داده و این چهار ترکیب نمونه ها را در هفت گروه هاپلوتایپی (H1، H2، H3، H4، H5، H6 و H7) قرار دادند. تمام این گروه بندی ها به دلیل رخ دادن جهش های حذف و اضافه در محدوده bp40-10 ایجاد شده بود. حداکثر تنوع ژنتیکی (Ht)، میانگین تنوع بین جمعیتی (Hs) و تفاوت ژنتیکی بین جمعیت ها (Gst) به ترتیب 46/0، 25/0 و 45/0 بدست آمد. نتیجه گیری: نتایج بررسی 35 نمونه چای نشان داد که هیچ گونه ساختار ژنتیکی مدونی مابین مناطق مختلف جمع آوری نمونه ها وجود ندارد؛ همچنین این نتایج تایید نمودند که امکان کاربرد روش واکنش زنجیره ای پلی مراز-تفاوت طول قطعات حاصل از هضم (PCR-RFLP) برای بررسی تنوع ژنتیکی و شناسایی ژنوتیپ های چای و ارقام آن وجود دارد.

سابقه و هدف: مریم گلی خلیجی (Salvia santolinifolia Boiss. ) گیاهی چندساله و معطر از خانواده نعناع می باشد که به صورت خودرو در جنوب ایران می روید. اهالی بومی از این گیاه در درمان بواسیر، چربی خون بالا، التهاب و اسهال استفاده می کنند. با توجه به اینکه مریم گلی خلیجی پراکنش محدودی در کشورمان دارد و از طرف دیگر، مردم به صورت گسترده ای از رویشگاه های طبیعی اقدام به برداشت بی رویه آن می نمایند و نیز با توجه به خشکسالی اخیر، توجه خاص و روزافزون به حفظ ذخایر توارثی این گیاه بیش از پیش احساس می شود. در پژوهش حاضر، تنوع مورفولوژیکی برخی از اکوتیپ های مریم گلی خلیجی در استان هرمزگان براساس صفات رویشی و زایشی با هدف تعیین برنامه های اصلاحی و بررسی پتانسیل های این گیاه در رویشگاه طبیعی جهت تدوین گام های اهلی سازی آن مورد ارزیابی گرفته است. مواد و روش ها: در این پژوهش، به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از اکوتیپ های گیاه دارویی مریم گلی خلیجی با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی، تعداد 120 ژنوتیپ متعلق به چهار اکوتیپ از این گیاه در استان هرمزگان در مرحله گلدهی در زمستان سال 1396 و بهار سال 1397 انتخاب و جمع آوری شد. جهت بررسی صفات ظاهری، 20 صفت رویشی و زایشی مهم از نظر اصلاحی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ، وزن خشک، تعداد انشعاب از قاعده، تعداد گل آذین، طول گل آذین و تعداد گل در گل آذین در قالب طرح آشیانه ای مورد بررسی قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزارهای آماری SAS، R و SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و به-منظور گروه بندی اکوتیپ ها، تجزیه خوشه ای به روش Ward و تجزیه به عامل ها با استفاده از روش چرخش وریماکس انجام شد. یافته ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که در بین چهار اکوتیپ مریم گلی خلیجی از نظر صفاتی مانند ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، تعداد انشعاب از قاعده، تعداد انشعاب فرعی، طول و عرض برگ و طول گل آذین در سطح احتمال 1 درصد و قطر ساقه اصلی در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری وجود داشت. شاخص های تنوع ژنتیکی جهت تخمین تنوع درون اکوتیپ شامل مارگالف، شانون-وینر و سیمپسون نشان داد هر چهار اکوتیپ از تنوع درون اکوتیپی بالایی برخوردار بودند. در بین 120 ژنوتیپ مورد بررسی، تعداد انشعاب از قاعده، قطر تاج پوشش (سانتی متر)، تعداد انشعابات گلدار، وزن خشک (گرم) و وزن تر (گرم) به ترتیب با مقادیر 25/58، 11/50، 64/49، 54/48 و 43/47 درصد دارای بیشترین تنوع بودند. بیشترین میزان ارتفاع بوته در اکوتیپ سیرمند، بیشترین قطر تاج پوشش گیاه و تعداد انشعاب از قاعده در اکوتیپ قطب آباد، بیشترین ابعاد برگ در دو اکوتیپ سیرمند و قطب آباد و بیشترین طول گل آذین در اکوتیپ دو راهی میمند بودند. نتایج ضرایب همبستگی ساده صفات نشان دهنده وجود همبستگی های مثبت و منفی معنی دار بین برخی از صفات مهم بود. در تجزیه به عامل، شش عامل اصلی شناسایی شد که این شش عامل 44/68 درصد از کل تغییرات بین داده ها را توجیه کردند. تجزیه کلاستر، چهار اکوتیپ را به دو گروه مستقل تقسیم کرد؛ به طوری که دو اکوتیپ سیرمند و دو راهی میمند در یک گروه و دو اکوتیپ آبماه و قطب آباد در گروه دیگر قرار گرفتند. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در بین اکوتیپ های مورد بررسی از نظر ویژگی های مورفولوژیکی تنوع قابل ملاحظه ای وجود داشت که نشان دهنده پتاسیل ژنتیکی بالا در بین آنها در استان هرمزگان به عنوان یکی از مراکز پراکنش آن در ایران می باشد. از این رو متخصصین اصلاح گیاهان دارویی با شناسایی ظرفیت ژنتیکی صفات مرتبط با اهداف اصلاحی مهم این گونه می توانند اقدام به جمع آوری ذخایر توارثی مورد نیاز نمایند تا از اکوتیپ های برتر شامل سیرمند و دو راهی میمند در پروژه های اهلی سازی و اصلاحی به منظور ایجاد ارقام مرغوب و مطلوب متناسب با نیاز صنایع مختلف استفاده کنند.