نظام ها و خدمات اطلاعاتی
سال:1391 | دوره:2 | شماره:1 (پیاپی 5) |تعداد مقالات:9

پژوهش ترکیبی به معنای اخص آن (یعنی ترکیب روش های کمی و کیفی در یک مطالعه پژوهشی واحد) به دلیل امکان بهره گیری از سودمندی ها هر دو رویکرد پژوهشی، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. این توجه و علاقمندی در بین دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی هم مشاهده می شود. برخی از دانشجویان در هنگام انتخاب موضوع و روش پایان نامه ها خود نسبت به این رویکرد، علاقه یا به بیان بهتر کنجکاوی زیادی نشان می دهند. این کنجکاوی و علاقه، نویدبخش استفاده روزافزون از این رویکرد در پژوهش ها علم اطلاعات و دانش شناسی است. نکته مهم در این رابطه این است که اولین پژوهش ها یی که با استفاده از این رویکرد در رشته انجام می گیرند و منتشر می شوند در شکل گیری پژوهش ها بعدی نقش تعیین کننده ای خواهند داشت. چنان که اجرای این پژوهش ها و تهیه گزارش آن ها، مطابقت کامل با اصول انجام این رویکرد نداشته باشد، این الگوهای اولیه ناکامل، پژوهش ها بعدی را نیز خواه ناخواه دچار نقصان خواهد کرد. تمرکز صرف به تعریف ساده پژوهش ترکیبی و این تصور که رویکرد ترکیبی، صرفا در کنار هم قراردادن دو روش کمی و کیفی در یک پژوهش است بسیار ساده انگارانه خواهد بود. آگاهی از پیچیدگی ها موجود در این ترکیب و طرح ها متفاوت ترکیبی، نیازمند آموزش و مطالعه دقیق نحوه اجرا و چالش ها موجود در آن است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران انجام شده است و رابط کاربر این کتابخانه را از نظر معیارهای عمومی و تخصصی ارزیابی کتابخانه های دیجیتال کودکان و نوجوانان ارزیابی می کند. روش: این پژوهش از روش کتابخانه ای و روش ارزیابانه استفاده کرده است، متونی که به ارزیابی رابط کاربر کتابخانه دیجیتال کودکان دنیا پرداخته بودند بررسی شدند و معیارهای تخصصی ارزیابی کتابخانه های دیجیتال کودکان استخراج شد. در نهایت، رابط کاربر کتابخانه مذکور از نظر معیارهای فوق مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته ها: این پژوهش نشان می دهد که مطابقت رابط کاربر کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران با معیارهای عمومی به طور کلی 62.28 و میزان این مطابقت با معیارهای تخصصی ارزیابی کتابخانه های دیجیتال حوزه کودک، 90.91 درصد است.نتیجه گیری: با تلفیق نتایج به دست آمده در ارزیابی رابط کاربر از نظر معیارهای عمومی و تخصصی ارزیابی، رابط کاربر کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران مناسب عمل کرده است.

هدف: پژوهش حاضر با هد ف مشخص ساختن دیدگاه های کاربران نرم افزار رسا در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران انجام شده است.روش: روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. جامعه پژوهش را کاربران نرم افزار رسا یعنی مراجعان در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران تشکیل داده اند. داده ها به صورت آمار توصیفی در جداول توزیع فراوانی آورده شده است. جهت آزمون فرضیه پژوهش از آمار استنباطی و آزمون تی زوج مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد اکثریت کاربران نرم افزار در سطح مراجعان و کارکنان کتابخانه را زنان تشکیل می دهند.مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد در میان کاربران مراجعه کننده به کتابخانه بیشتر از سایر مقاطع تحصیلی است. در استفاده از این نرم افزار دیدگاه مراجعان در زمینه نمایش اطلاعات 55.5 درصد مثبت بوده است. پشتیبانی و تعامل، از منظر مراجعان به کتابخانه 57.6 درصد امتیاز گرفته است. نظر مراجعان در ارتباط با جستجوی اطلاعات نشان داد که 61.9 درصد مراجعان این بخش را مناسب ارزیابی کرده اند. امانت کتابخانه عمومی در بین گروه مراجعان 68.8 درصد امتیاز را گرفته است در کل این سیستم در میان مراجعان 61.14 درصد مناسب ارزیابی شده است. و این امر نیاز به تجدید نظر در قسمت هایی از نرم افزار را به روشنی مشخص می سازد. نتیجه گیری: نتایج آشکار کرد که دیدگاه مراجعان نسبت به امکانات و قابلیت های مختلف نرم افزار تفاوت دارد و در بخش جستجو و بازیابی و تعامل و پشتیبانی لازم است ضمن آموزش و آگاهی دادن کاربران از قابلیت های نرم افزار، طراحان نرم افزار نیز با توجه به نیازهای کاربران آن را مورد بازنگری قرار دهند.

هدف: تعیین میزان روزآمدی و همخوانی سرعنوان های موضوعی فارسی با عناوین کتاب های منتشرشده در پایگاه کتابخانه ملی ایران در سال های 1384-1388.روش: اطلاعات پژوهش انجام شده از بخش کتابشناسی پایگاه کتابخانه ملی ایران به شکل تصادفی انتخاب و پس از نمونه گیری نهایی، حجم نمونه بالغ بر 2493 عنوان کتاب به شکل انتخاب طبقه ای از هر رده دیویی تعیین گردید. جامعه آماری پژوهش تعداد 278237 عنوان کتاب فارسی بود که در سال های 1384-1388 منتشر شده بود. اصل کار پژوهش بر مبنای موضوعات ده گانه رده بندی دیویی می باشد، و چون اساس کار پژوهش برای تعیین سنجش میزان همخوانی عناوین و موضوعات کتب فارسی، استفاده از سرعنوان های موضوعی فارسی بوده است، ارجاعات «نیز نگاه کنید از»، «نگاه کنید به»، «نیز نگاه کنید به»، هم جزء همخوان ها محاسبه شدند.یافته ها: در99.9  درصد از کتاب های مورد بررسی، بین عناوین و موضوعات انتخاب شده از سرعنوان های موضوعی فارسی همخوانی وجود داشته، و در0.1  درصد از کل کتاب های مورد بررسی، موضوعات از طریق ارجاع «نیز نگاه کنید از»، و در0.5  درصد، از طریق ارجاع «نگاه کنید به»، و در 0.3 درصد، از طریق ارجاع «نیز نگاه کنید به»، با عناوین کتب همخوانی داشته اند.نتیجه گیری: با توجه به یافته های موجود، به رده های علوم اجتماعی، زبان، علوم خاص، علوم عملی، هنر و سرگرمی، ادبیات، تاریخ و جغرافیا و علوم وابسته، 100درصد، رده دین 99.8 درصد، رده کلیات 99.6 درصد، رده فلسفه و روانشناسی 99.2 درصد، به ترتیب بالاترین میزان همخوانی عناوین و موضوعات کتب را به خود اختصاص داده اند، که از این آمار تعیین شده، در مجموع 3 عنوان کتاب، 1عنوان کتاب مربوط به رده دین، 1 عنوان کتاب مربوط به رده کلیات، و 1 عنوان کتاب مربوط به رده فلسفه و روانشناسی، با موضوعات تعیین شده برای آن ها همخوانی نداشتند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل پرسش های مطرح شده در میز مرجع سنتی کتابخانه ملی ایران از منظر نوع و موضوع و نیز ارتباط آنها با مولفه های جمعیت شناختی مراجعان انجام شده است. روش: در این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده و جامعه پژوهش، پرسش های مطرح شده در میز مرجع سنتی کتابخانه ملی طی مدت یک ماه (354 پرسش) است.یافته ها: در این پژوهش انواع پرسش ها و ارتباط بین آن ها با مولفه های جمعیت شناختی مراجعه کنندگان، رویکرد موضوعی پرسش های و میزان استفاده از خدمات مرجع مجازی کتابخانه ملی توسط مراجعه کنندگان مرجع سنتی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نشان داد که بیشترین مراجعه کنندگان را زنان (65.53 درصد) تشکیل می دهند. اکثر مراجعه کنندگان دارای سطح تحصیلات کارشناسی ارشد (49.29 درصد) هستند. بیشترین و کمترین نوع سوالات به ترتیب مربوط به سوالات ارجاع آماده (42.66 درصد) و پژوهشی (6.78 درصد) است و بیشترین سوالات توسط مراجعه کنندگان در حوزه موضوعی کلیات و کمترین فلسفه و روان شناسی است.نتیجه گیری: با توجه به استقبال کم مراجعان نسبت به طرح سوالات پژوهشی با میز مرجع نیاز است کتابخانه ملی جهت ترغیب و تشویق ایشان به استفاده از خدمات مرجع (سنتی و مجازی) اطلاع رسانی بیشتری از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی، ارائه بروشورهای چاپی و الکترونیکی صورت دهد.

هدف: هدف پژوهش تعیین وضعیت کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی تهران و مقایسه آنها با استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران به منظور یافتن انطباق یا فاصله با استانداردهاست.روش: جامعه مورد مطالعه کتابخانه های دانشگاه علوم پزشکی تهران، شامل یک کتابخانه مرکزی و نه کتابخانه دانشکده ای است. این پژوهش از نوع کاربردی است و به شیوه پیمایشی ارزشیابی انجام شده است. اطلاعات گردآوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و با فرمول های پیشنهادی استاندارد کتابخانه های دانشگاهی ایران مقایسه گردیدند. در تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS و آزمون مجذور کی استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که کتابخانه های مرکزی، دندان پزشکی، داروسازی، پزشکی با بازه 79 تا 83 درصدی مطابقت با کل استانداردها در مجموع وضعیت بهتری نسبت به سایر کتابخانه ها داشتند. دانشکده های مدیریت و روان پزشکی در وضعیت متوسطی بودند. کتابخانه بهداشت تنها با 49 درصد استانداردها مطابقت داشت.نتیجه گیری: در مجموع هیچ کتابخانه ای با استانداردها مطابقت کامل نداشت و کتابخانه ها عمدتا در زمینه نیروی انسانی، بودجه و مواد کتابخانه ای دچار مشکل بودند.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی دیدگاه کتابداران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران نسبت به کتاب الکترونیکی است.روش: روش پژوهش حاضر پیمایشی تحلیلی است. جامعه پژوهش حاضر در بخش کاربران، دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران و در بخش کتابداران، همه کتابداران شاغل در این واحد دانشگاهی است. با توجه به بزرگ بودن حجم جامعه پژوهش از روش نمونه گیری و به منظور تعیین تعداد نمونه از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی استفاده شده است. از مجموع 15000 دانشجوی تحصیلات تکمیلی 357 نفر و از تعداد 40 کتابدار تمامی کتابداران شاغل در این واحد دانشگاهی در این پژوهش شرکت کرده اند. داده های گردآوری شده با استفاده از پرسشنامه و نرم افزار اکسل توصیف، سپس برآوردهای آماری نظیر درصد فراوانی با استفاده از نرم افزار مذکور انجام گرفت.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد، مهم ترین معیارهای ارزیابی کتاب الکترونیکی از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران شامل قابلیت های جستجوی محتوای کتاب با انتخاب 352 نفر (معادل 93.87 درصد)، جستجوی پیشرفته با انتخاب 351 نفر (معادل 93.61 درصد)، همچنین برخی از مهم ترین معیارهای ارزیابی کتاب الکترونیکی از دیدگاه کتابداران شاغل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، قابلیت های انطباق با تجهیزات کتابخانه با انتخاب 40 نفر (معادل 100 درصد)، علاقه کاربران نسبت به استفاده از کتاب های الکترونیکی با انتخاب 40 نفر (معادل 100 درصد)، و اطلاعات کتابشناختی واضح به منظور سازماندهی منابع با انتخاب 38 نفر (معادل 95 درصد)، است.نتیجه گیری: همه معیارهای کتاب های الکترونیکی در نظر گرفته شده، چه از نظر قابلیت جستجو و چه از نظر ساختاری از دیدگاه دانشجویان و کتابداران دارای اهمیت بالایی هستند و جامعه مورد پژوهش نسبت به این گونه کتاب ها آشنایی دارند. همچنین، قابل مشاهده است که تمامی معیارها با انتخاب اکثریت جامعه مورد مطالعه (بیش از 75 درصد) مورد تایید هستند.

هدف: هدف از این پژوهش تعیین و مقایسه میانگین مولفه های مهارت های ارتباطی و ارتباط آنها با ویژگی های جمعیت شناختی در کتابداران کتابخانه های دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان است.روش: روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه استاندارد مهارت های ارتباطی کویین دام بود. جامعه آماری آن، شامل 117 نفر کتابدار کتابخانه های دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و روش نمونه گیری سرشماری بوده است. روایی پرسشنامه از روش محتوایی و صوری و پایایی آن با استفاده از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برابر 0.86 محاسبه و تایید گردید. روش گردآوری داده ها، به شکل مراجعه حضوری و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS در دو سطح آمار توصیفی (درصد، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون t تک متغیره، آزمون Manova و LSD) صورت گرفت.یافته ها: یافته ها نشان داد که کتابداران دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از مهارت های ارتباطی به نسبت مطلوبی برخوردار هستند. و مولفه های قاطعیت و بینش در کتابداران دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در کتابداران با جنسیت مرد بیشتر از کتابداران با جنسیت زن بوده و تنطیم عواطف در کتابداران گروه سنی 38 تا 47 سال بیشتر از کتابداران با گروه سنی 18 تا 37 سال بوده است. همینطور اختلاف میانگین تنظیم عواطف بر حسب مدرک تحصیلی در کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سطح P£0.05 معنادار بوده است، به طوری که تنظیم عواطف در کتابداران با مدرک دیپلم کمتر از کتابداران با مدرک کارشناسی بوده است.نتیجه گیری: بررسی مولفه های مهارت های ارتباطی کتابداران مورد بررسی نشان داد که میانگین همه مولفه های از سطح متوسط بالاتر بوده و ارتباط معنی داری بین مولفه های قاطعیت و بینش با جنسیت و همین طور بین تنظیم عواطف با سن و مدرک تحصیلی وجود دارد.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی میزان سواد اطلاعاتی دانشجویان دکتری و اعضای هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم است.روش: پیمایشی تحلیلی با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته است. جامعه مورد پژوهش 77 نفر شامل کلیه دانشجویان دکتری و اعضای هیات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم می باشند. از مجموع 77 پرسشنامه ارسال شده تعداد 67 پرسشنامه تکمیل شده عودت داده شد، برای تعیین پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، ضریب پایایی 0.83 به دست آمد که نشان دهنده پایایی پرسشنامه بود.یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد 60.9 درصد از جامعه آماری به مقدار زیاد در تشخیص نیازهای و تعیین ماهیت و گستره آن تبحر دارند. همچنین 48.8 درصد از پژوهشگران به مقدار زیاد با شیوه های دسترسی و دست یابی به اطلاعات مورد نیاز آشنایی کامل دارند. بر اساس یافته های آماری میزان آشنایی با روش های ارزیابی اطلاعات در 57.85 درصد در حد بسیار مطلوب می باشد. همچنین 58.3 درصد جامعه آماری به مقدار زیاد در جهت رفع نیازهای اطلاعاتی از کتابخانه استفاده می کنند.