معرفت سیاسی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:1 (پیاپی 5) |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی:روش شناسی از جمله مباحثی است که در زمینه های گوناگون دانش بشری مطرح است و طبعا در حوزه های پویا و چند بعدی مانند سیاست، به طور ویژه دارای اهمیت و کاربرد خواهد بود. یکی از مهم ترین حوزه ها در سیاست به دلیل اهمیت مسائل آن، فلسفه سیاسی است که از دیرباز به مثابه یکی از شاخه های اصلی معرفت سیاسی مطرح بوده است. از این رو، مقاله حاضر به بررسی روش شناسی فلسفه سیاسی می پردازد.در این تحقیق از روش توصیفی تحلیلی استفاده کرده ایم. در فلسفه سیاسی از دیرباز روش های متعددی به کار برده شده و یا دست کم چنین ادعا شده است؛ بنابراین، در این مقاله ضمن بیان آنها، به طرح و بررسی روش کارآمد در فلسفه سیاسی خواهیم پرداخت.   چکیده عربی:إن المنهجیة تعد من الأبحاث التی تطرح فی مختلف أنواع العلوم البشریة، وهی بالطبع تحظی بأهمیة بالغة فی المجالات الأکثر فعالیة وتنوعا، کالسیاسة. ومن أهم نواحی السیاسة التی تحتل المنهجیة فیها أهمیة بالغة هی الفلسفة السیاسیة التی کانت منذ العهود السالفة بمثابة فرع أساسی للمعرفة السیاسیة. ومن هذا المنطلق فإن الکاتب فی هذه المقالة یتطرق إلی دراسة المنهجیة للفلسفة السیاسیة. والأسلوب المتبع فیها نظری تحلیلی. وهناک عدة أسالیب اتبعت فی هذا المجال، أو علی أقل تقدیر ادعی ذلک من قبل البعض، لذا یقوم الکاتب ببیانها هنا وکذلک یتطرق إلی تحلیل الأسلوب الأمثل فی الفلسفة السیاسیة.

چکیده فارسی:نظریه تساهل از جمله دستاوردهای نظری مغرب زمین به شمار می رود که بیش از یک دهه است وارد گفتمان سیاسی و فلسفی جریان شبه روشنفکری کشورهای جهان سومی شده است. ریشه های این نظریه در جهان معاصر را باید در دوران موسوم به نوزایی و سده های پس از آن جست. جان لاک از اولین فیلسوفانی است که به نگارش رساله ای مستقل در این باره پرداخته است. وی در این رساله می کوشد ضمن تبیین دلایل و چرایی لزوم برخورد متساهلانه حاکم مدنی با فرقه های مختلف، دامنه تساهل و سازوکارهای بسط آن در حیات اجتماعی را تشریح کند.این مقاله درصدد است با تبیین زمینه های مطرح شدن این نظریه در جهان غرب، مبانی نظری این موضوع را نقد و بررسی کند. تفصیل در بیان این مبانی، نه به معنای پذیرش آن، بلکه برای فهم بهتر از پیش زمینه های فکری ای است که لاک و دیگر نظریه پردازان تساهل را بر ارائه و ترویج آن برانگیخته است.   چکیده عربی:نظریة التساهل تعتبر من الإنجازات النظریة فی العالم الغربی، و قبل عقد من الزمن تقریبا طرحت فی الفکر السیاسی والفلسفی للتیار شبه المنفتح فی العالم الثالث. و تعود جذور هذه النظریة فی عصرنا الحاضر إلی فترة المخاض والقرون التی تلتها، والفیلسوف جون لاک هو أول من قام بتدوین رسالة مستقلة فی هذا الصدد، حیث تضمنت بیان الأسباب الداعیة إلی ضرورة تساهل الحاکم المدنی مع الطوائف المختلفة، کما تم فیها بیان حدود التساهل وسبل ترویجه فی الحیاة الاجتماعیة.ویتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی بیان الأسباب والدواعی التی أدت إلی طرح هذه النظریة فی العالم الغربی، وکذلک قام بنقد أصولها النظریة. والتفصیل لبیان هذه المبادئ لا یعنی قبولها بالطبع، بل إن الغرض منه هو فهم الأصول الفکریة التی طرحها جون لاک وسائر المفکرین بالنسبة إلی نظریة التساهل بشکل أفضل.

چکیده فارسی:«الزام سیاسی» مفهومی است مرکب از واژه های «الزام» که با تکلیف، بایستی و وظیفه پیوند دارد و با اصطلاحاتی چون مشروعیت و اقتدار هم مرز است و «سیاسی»، که ناظر به قلمرو الزام یا بایستی است و با حوزه هایی چون اخلاق و دین مرز مشترک دارد. ماهیت این گونه الزامات در نگاه اولی متفاوت از انواع الزامات اخلاقی، اجتماعی، دینی، اقتصادی و... است، اما ضرورت توجیه اخلاقی الزام، در بحث الزام سیاسی ناگزیر آن را با مباحث اخلاق مرتبط می سازد. با این همه، در باب مفهوم، مفاد و ماهیت الزام سیاسی و نسبت آن با الزامات اخلاقی و نیز نسبت آن با هست ها، از جمله با هستی افعال ارادی بحث های فراوانی صورت گرفته است.این مقاله بر آن است تا با نشان دادن تمایز مفهومی واژه های همپیوند، به مفاد اصلی الزام سیاسی راه یابد و سپس، ماهیت توجیهی الزام سیاسی را از سه منظر اختیارگرایی، وظیفه گرایی و غایت گرایی پی گیرد.   چکیده عربی:(الإلزام السیاسی) هو مفهوم مرکب من مفردتین، إحداهما (إلزام) وهو یتعلق بالتکلیف والواجب والوظیفة، وینسجم مع بعض المصطلحات مثل الشرعیة والاقتدار. والأخری (سیاسی) وهو یحدد نطاق هذا التکلیف، وینسجم مع بعض المفاهیم مثل الأخلاق والدین. وطبیعة هکذا إلزامات فی أول نظرة تختلف عن سائر الإلزامات الأخلاقیة والاجتماعیة والدینیة والاقتصادیة، ولکن ضرورة التوجیه الأخلاقی للإلزام فی نطاق الإلزام السیاسی تحتم علیه أن یکون مرتبطا بالأبحاث الأخلاقیة. وعلی الرغم من ذلک فإن مفهوم الإلزام السیاسی ومضمونه وطبیعته ونسبته بالإلزامات الأخلاقیة، وکذلک نسبته بکل موجود مثل وجود الأفعال الإرادیة، قد کان مدار أبحاث واسعة.ویتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی بیان المضمون الأساسی للإلزام السیاسی، ثم یتناول دراسة الطبیعة التوجیهیة له من ثلاثة نواحی، هی الاختیار والحس الوظیفی وتحقیق الهدف، وذلک من خلال توضیح الاختلاف المفهومی للمفردات المرکبة.

چکیده فارسی:در ارتباط با نوع تعامل روحانیت با دولت اسلامی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد: دیدگاهی روحانیت را تابع دولت اسلامی و در خدمت آن می داند و معتقد است که چون دولت اسلامی است، به حکم وظیفه دینی همه از جمله روحانیت، باید از همه اجزا آن اطاعت کند. دیدگاه دیگر روحانیت را حاکم بر دولت اسلامی دانسته و معتقد است که دولت اسلامی مجرای اجرای حدود الهی است و عامل اجرای آن عالمان و کارشناسان دین هستند. دولت اسلامی آن گاه محقق می شود که روحانیت به عنوان رهبری دینی در رأس آن باشد. جریانی نیز اصولا ارتباط میان دین و سیاست را قبول ندارد و با همین توجیه، عرصه حضور و مأموریت روحانیت و دولت را متفاوت و از هم جدا می داند. تفکری مدعی پیوند دین و سیاست است، ولی این پیوند را به روحانیت و دولت سرایت نمی دهد و معتقد به دولت اسلامی، منهای روحانیت است. منشأ هریک از این دیدگاه ها، تلقی صاحبان آن از مفهوم روحانیت و دولت اسلامی، رابط بین دین و جامعه، اسلام و حکومت، اسلام و روحانیت، روحانیت و جامعه و... است.در این مقاله، پس از تبیین مفاهیم و مبانی موضوع و بررسی دیدگاه های مختلف در این خصوص، به بررسی و ارائه الگویی هماهنگ با فلسفه سیاسی اسلام و منطبق بر اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، به عنوان بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی پرداخته می شود.   چکیده عربی:توجد آراء مختلفة بالنسبة إلی طریقة التعامل بین رجال الدین والحکومة الإسلامیة، فهناک من یعتقد بأن رجال الدین جزء من الحکومة الإسلامیة وأنهم فی خدمتها، إذ یقولون إن الواجب الدینی یحتم علی الجمیع، بما فیهم رجال الدین، وجوب إطاعة هذه الحکومة فی جمیع النواحی. و هناک من یعتقد أن رجال الدین یجب أن یدیروا شؤون الحکومة الإسلامیة لأنها السبیل الوحید الذی یتم من خلاله إجراء حدود الله تعالی، وبالطبع فإن ذلک لا بد وأن یکون بواسطة العلماء والخبراء ذوی التوجهات الدینیة، إذ لا یمکن أن یکون نظام الحکم إسلامیا إلا إذا ترأسه زعیم دینی. وهناک تیار یرفض أیة صلة بین الدین والسیاسة، وبالتالی یعتقد أتباعه أن وظائف رجال الدین تختلف عن وظائف رجال السیاسة تماما. کما یوجد تیار یؤمن أتباعه بوجود صلة بین الدین والسیاسة، لکنهم یرفضون صلة رجال الدین بالحکومة، أی یعتقدون بوجود نظام حکم إسلامی، إلا أنهم یجردونه عن رجال الدین.وبالطبع فإن أساس هذه الآراء ناشئ من تفسیر أتباعها لمفهوم الحکومة الإسلامیة و رجال الدین، و واقع الصلة بین الدین والمجتمع، والصلة بین الإسلام والحکومة، والصلة بین الإسلام و رجال الدین، والصلة بین رجال الدین والمجتمع، وما إلی ذلک.ویتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی بیان هذه المفاهیم وأسس الموضوع ودراسة مختلف الآراء فی هذا المضمار، کما یقوم بدراسة وطرح نموذج ینسجم مع واقع الإسلام السیاسی الذی ینطبق مع آراء الإمام الخمینی (رحمه الله) السیاسیة کونه مؤسس الجمهوریة الإسلامیة.

چکیده فارسی:بصیرت، بینشی برآمده از شناخت صحیح و دقیق، همراه با ایمان و باور یقینی است؛ به شرط آنکه هیجان ها، غرایز حیوانی و وسوسه های نفسانی و شیطانی در آن اثری نداشته باشند و مصداق حق را درست تشخیص دهد.اهمیت و ضرورت بصیرت را در گذر از فتنه ها باید جست وجو کرد و هدف از بصیرت، عمق بخشیدن به شناخت ها، راسخ کردن ایمان ها، مهار کردن خواهش های نفسانی و تشخیص مصداق حق، برای تحقق بخشیدن به آرمان همه انسان ها؛ یعنی برپایی حکومت عدل گستر است. بر اساس تعریف ارائه شده مولفه های بصیرت عبارتند از: شناخت یقینی، ایمان و باور قلبی، مهار گرایش های منفی و تشخیص مصداق حق.   چکیده عربی:إن البصیرة هی رؤیة ناشئة من المعرفة الصحیحة والدقیقة التی ترافق الإیمان والعقیدة، وهذا الأمر مشروط بعدم تأثره بالأحاسیس والغرائز الحیوانیة والوساوس النفسانیة والشیطانیة، و کذلک مشروط بتشخیص واقع الحق. و یمکن استلهام أهمیة البصیرة عند وقوع الفتن، والهدف منها هو ترسیخ مدی المعارف والإیمان و کذلک السیطرة علی رغبات النفس و تشخیص مصداق الحق بغیة تحقیق أهداف جمیع الناس، أی إقامة حکومة عدل. وطبق التعریف المذکور، فإن أسس البصیرة هی المعرفة الیقینیة والإیمان والاعتقاد القلبی والسیطرة علی الرغبات السلبیة وتشخیص مصداق الحق.

چکیده فارسی:مقاله حاضر به بررسی اندیشه سیاسی محسن مهدی و اهمیت وی در بسط فلسفه سیاسی اسلامی در غرب می پردازد. تفسیر مهدی از فلسفه سیاسی اسلامی، مبتنی بر پیوند «عقل» و «وحی» و نقش متعالی این دو با «سیاست» است. همچنین، تلاش وی در بازشناسی فلسفه سیاسی فارابی، موجب تفسیر جدیدی از سنت فلسفه سیاسی غرب گردید. محسن مهدی نه تنها به احیای متون فلسفه سیاسی اسلامی و بسط محتوای آن اهتمام ورزید، بلکه نسلی از استادان و محققان را تربیت کرد که امروزه مکتب مهدی را در محافل علمی غرب شکل دادند و به بسط رهیافت وی در تفسیر فلسفه سیاسی، فلسفه سیاسی اسلامی و حتی فلسفه سیاسی غربی می پردازند.   چکیده عربی:یتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی دراسة الفکر السیاسی لمحسن مهدی ودوره فی ترویج الفلسفة السیاسیة الإسلامیة فی الغرب. فتفسیره للفلسفة السیاسیة الإسلامیة یستند إلی صلة العقل بالوحی ودورهما الکبیر بالسیاسة، کما أن جهوده فی إعادة بیان الفلسفة السیاسیة للفارابی أثمرت عن طرح تفسیر جدید للفلسفة السیاسیة الغربیة. فهو لم یبذل جهودا لإحیاء النصوص الفلسفیة السیاسیة الإسلامیة وترویج مفاهیمها وحسب، بل أعد جیلا من الأساتذة والباحثین الذین أسسوا مدرسة فکریة باسمه حیث یزاولون نشاطاتهم فی المحافل العلمیة الغربیة ویطرحون آراءه فی تفسیر الفلسفة السیاسیة العامة والفلسفة السیاسیة الإسلامیة وحتی الفلسفة السیاسیة الغربیة.

چکیده فارسی:بنیادگرایی جنبشی مذهبی است که بازگشت به اصول و بنیادها را مفروض گرفته و عمدتا خواستار عبور از مدرنیسم و بازگشت به سنت ها می باشد. تصلب، تاکید بر جامعیت دین، مخالفت با سکولاریسم و تاکید بر خشونت جهت پیشبرد اهداف، از ویژگی های اصلی جریان های بنیادگرا و از جمله بنیادگرایی مسیحی است. جنبش های بنیادگرا با چنین رویکردی درصدد تاثیرگذاری بر محیط پیرامون خود بوده اند.تحقیق حاضر به بررسی تاثیر آموزه های بنیادگرایی مسیحی بر سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در چهار حوزه حمایت از اسرائیل، فروپاشی کمونیسم، سیاست های خاورمیانه ای آمریکا و گسترش میلیتاریسم در این کشور خواهد پرداخت.   چکیده عربی:الأصولیة هی حرکة دینیة هدفها الرجوع إلی الأصول والمبادئ الأساسیة، أی تجاوز الحداثة عن طریق العودة إلی التقالید. ومن أهم خصائصها التشدد والإصرار علی شمولیة الدین ومعارضة العلمانیة والتأکید علی العنف لتحقیق الأهداف المنشودة، حیث نلحظ هذا جلیا فی الأصولیة المسیحیة. والحرکات الأصولیة قد انتهجت هذه القضایا بغیة التأثیر علی بیئتها.ویتطرق الکاتب فی هذه المقالة إلی بیان تأثیر التعالیم الأصولیة المسیحیة علی السیاسیة الخارجیة للولایات المتحدة الأمریکیة فی أربعة مجالات، هی: الدفاع عن إسرائیل، و هد أرکان الاشتراکیة، وتحقیق سیاسات أمریکا فی الشرق الأوسط، وتوسیع نطاق القدرة العسکریة فی هذا البلد.