برنامه ریزی فضایی
سال:1394 | دوره:5 | شماره:2 (پیاپی 17) |تعداد مقالات:6

سنجش و ارزیابی میزان رضایتمندی از ساکنان هر محیطی به عوامل بسیاری وابسته است. با توجه به اینکه نظرات فردی در این امر دخالت دارد، بنابراین متغیرهای متعددی تعیین کننده سطح رضایتمندی است و در نتیجه نوع مطالعه پیچیده تر می گردد. این پژوهش به منظور ارزیابی رضایتمندی ساکنین از کیفیت محیطی مسکن روستایی در بین ساکنان روستای حاجت آقا صورت پذیرفته است. برای دستیابی به این هدف، رابطه رضایتمندی ساکنین از کیفیت محیطی مسکن به عنوان متغیر وابسته با متغیرهای منتخب در پژوهش مورد آزمون قرار داده شده است. روش تحقیق پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه باقابلیت اعتماد و اعتبار است. جامعه آماری پژوهش، ساکنان 18 سال به بالای بافت قدیم و بافت جدید از روستای حاجت آقا شهرستان لنجان بر اساس سرشماری 1390 است. حجم نمونه در بافت قدیم 50 و بافت جدید 80 است که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری سهمیه ای به صورت تصادفی از بین ساکنان جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS و AMOS و برای آزمون فرضیه ها از آزمون دو نمونه ای مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه، همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر عدم رابطه معنادار در بافت قدیم، بین متغیر رضایتمندی از کیفیت محیط مسکن با سن، میزان تحصیلات و مدت سکونت در روستاست، اما با متغیر مدت سکونت در محله دارای رابطه معنادار است. در بافت جدید، رابطه بین متغیر رضایتمندی از کیفیت محیط مسکن با سن رابطه معکوس و معنادار، اما با میزان تحصیلات و مدت سکونت در محله رابطه مستقیم و معنادار و در رابطه با مدت سکونت در روستا رابطه معنادار نیست. در بررسی و مقایسه میانگین نمره رضایتمندی از کیفیت محیط مسکن و جنس و وضعیت تاهل افراد، نمرات نشان دهنده یکسانی ارزش رضایتمندی در بین گروه های جنسی و وضعیت تاهل است. بر اساس مدل رگرسیونی بافت قدیم، از بین متغیرهای مستقل، متغیر مدت سکونت در محله بیشترین تاثیر را بر متغیر رضایتمندی از کیفیت محیط مسکن و پس ازآن مدت سکونت در روستا، وضعیت تاهل، جنس، میزان تحصیلات و سن در آن نقش داشته اند. در بافت جدید، متغیر میزان تحصیلات بیشترین تاثیر و پس ازآن سن، مدت سکونت در محله، مدت سکونت در روستا، وضعیت تاهل و جنس، به ترتیب در متغیر رضایتمندی کیفیت محیطی مسکن تاثیر داشته اند. در ادامه نتایج به دست آمده از مدل تجربی تحقیق (SEM) نشان دهنده برازش نسبتا مناسب مدل با توجه به داده های جمع آوری شده، نوع سوالات طرح شده، مفاهیم، مقوله بندی ها و چارچوب منتخب در پژوهش است.

کیفیت زندگی، انگاشتی کلیت باور، نسبی، پیچیده و چندبعدی است که به تمام ابعاد فضایی برنامه ریزی (چون اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، سازمانی و زیست محیطی) و زمینه های عینی و ذهنی زندگی در مقیاس های فردی و جمعی مربوط می گردد. سیستم برنامه ریزی شهری در ایران از این انگاشت در دستور کار برنامه ریزی شهری بهره نبرده و سازوکار قابل به کارگیری برای آن تعریف نشده است. در شهر اصفهان نیز باوجودی که ارتقاء کیفیت زندگی به عنوان یک هدف در دستور کار سیستم برنامه ریزی شهری قرارداد، ولی در جنبه های محتوایی و روند کاری برنامه ریزی شهری ردپای انگاشت کیفیت زندگی قابل ردیابی نیست. این کاستی، ارتقاء کیفیت زندگی را با محدودیت روبه رو کرده است و درنتیجه نشانگرهای کیفیت زندگی در دوره ده ساله 1382 تا 1392، به ویژه در زمینه های مرتبط باکیفیت اشتغال، مسکن، نیروی انسانی و امنیت اجتماعی، نشان از کاهش سطح کیفیت زندگی دارند. این مقاله دارای اهداف سه گانه نخست) ردیابی جنبه های محتوایی و روند کاری برنامه ریزی شهری در اصفهان، دوم) سنجش امکان پذیری چگونگی راه اندازی، مناسب سازی و به کارگیری سیستم گزارش دهی کیفیت زندگی در سیستم برنامه ریزی شهری در شهر اصفهان و سوم) بحث در مورد چگونگی اثرگذاری سیستم گزارش دهی کیفیت زندگی بر سیستم برنامه ریزی شهری در اصفهان در راستای ارتقاء کیفیت زندگی، است. به منظور دستیابی به اهداف مقاله یک فرایند توصیفی، اکتشافی و تجویزی متشکل از سه مرحله طراحی و پیموده شده است: مرحله نخست این فرایند به چیستی های مرتبط با زمینه های نظری و فنی انگاشت کیفیت زندگی، ارتقاء کیفیت زندگی و دستگاه های گزارش دهی کیفیت زندگی می پردازد. مرحله دوم به سنجش کیفیت زندگی در شهر اصفهان با به کارگیری روش ممیزی اجتماعی بر پایه مقیاس گذاری لیکرت، ونیز به سنجش بودونبود و ردیابی جایگاه سیستم گزارش دهی کیفیت زندگی در این شهر می پردازد. در مرحله سوم، سنجش امکان پذیری به کارگیری سیستم گزارش دهی کیفیت زندگی در سیستم و سازوکار برنامه ریزی شهری در اصفهان در دو جنبه محتوایی و روند کاری با استفاده از روش تحلیل محتوای متون سازمانی و اسناد برنامه های شهری اصفهان و نیز با استفاده از روش مصاحبه با کارشناسان انجام شده است. نتایج سنجش ها نشان از آن دارد که ارتقاء کیفیت زندگی در شهر اصفهان وابستگی مستقیم به تدبیر و شکل گیری سیستم گزارش دهی کیفیت زندگی در دستور کار سیستم برنامه ریزی شهری دارد. این کار نیازمند تمهیدات و دگرگونی های لازم در برقراری هماهنگی در ابعاد فضایی برنامه ریزی و نیز جنبه های محتوایی و روند کاری در سیستم برنامه ریزی شهری است.

صنعت توریسم در سال های آغازین قرن بیست و یکم، به یک فعالیت عظیم اقتصادی تبدیل گشته و یکی از پردرآمد و اشتغال زاترین صنایع جهانی قلمداد می گردد. از مهم ترین عناصر صنعت توریسم، واحدهای اقامتی و رفاهی اند و کمپ های گردشگری ازجمله مکان های اقامتی هستند که برای استفاده تمامی اقشار جامعه طراحی و ساخته می شوند. مکان یابی کمپینگ ها اغلب تابعی از تقاضای گردشگری، وجود اراضی مناسب و کافی، دسترسی های مناسب به نواحی خدماتی و وجود یک یا چند جاذبه گردشگری در آن منطقه است. روستای ابیانه که از آن به عنوان نگین قرمزرنگ استان اصفهان یاد می کنند در زمره استثنایی ترین روستاهای ایران قرارداد که هرساله هزاران گردشگر برای بازدید از این روستا به آن سفر می کنند. یکی از ابتدایی ترین و درعین حال ضروری ترین نیازهای این روستا توسعه زیرساخت های گردشگری ازجمله احداث اقامتگاه های کوتاه مدت همچون احداث کمپینگ است. لذا هدف از این پژوهش بهره گیری از پتانسیل های گردشگری روستای ابیانه به منظور مکان یابی مناسب ترین پهنه جهت احداث کمپینگ گردشگری در این روستا است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. در این پژوهش با بهره گیری از تکنیک سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS بهترین مکان جهت احداث کمپینگ گردشگری انتخاب گردید، ازاین رو نتایج حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی روستای ابیانه که شامل لایه های (کاربری اراضی، مالکیت زمین، فاصله از شبکه ارتباطی، فاصله از مراکز خدماتی، فاصله از رودخانه، فاصله از سکونتگاه، طبقات ارتفاعی، جهت شیب، درصد شیب و فاصله از گسل) به صورت سه محدوده مستعد جهت ایجاد کمپینگ گردشگری موردبررسی قرار گرفت و درنهایت مکان الف واقع در ضلع شرقی روستا با کسب 53% امتیاز به عنوان بهترین موقعیت، مکان ب با 36% امتیاز و مکان ج با کسب 12% امتیاز به ترتیب در اولویت دوم و سوم قرار گرفته اند.

این مقاله نابرابری های درون شهری را در سطح نواحی شهر تهران بر اساس شاخص های کیفیت مسکن مورد بررسی قرار می دهد. با استفاده از داده های حاصل از سرشماری سال 1390، رویکرد تحلیل اکتشافی داده های مکانی برای بررسی خودهمبستگی و ناهمگنی مکانی مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که خودهمبستگی مکانی و ناهمگنی مکانی و به دنبال آن نابرابری درون شهری در توزیع مکانی شاخص های کیفیت مسکن در سطح نواحی شهر تهران وجود دارد. روش شناسی ارائه شده در این مطالعه می تواند به منظور بررسی شاخص های مختلف شهری با هدف دستیابی به نتایج قابل اطمینان، بر اساس آزمون های آماری مکانی و آشکارسازی مکان های نیازمند به توجه بیشتر، مورد استفاده برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری قرار گیرد.

ارتقای امنیت شهر و کاهش ترس از جرم همواره موردتوجه حوزه های گوناگون دانشی بوده است. علیرغم وجود آمار جرم، حس ناامنی و ترس از جرم به عنوان مبحثی مجزا و متاثر از جرم، فاقد آمار رسمی است. با توجه به اهمیت ارتقا حس امنیت فضا، به نظر می رسد پاسخگویی به بخشی از این نیاز مهم در فضاهای همگانی شهر، نظریه فضای سوم به عنوان فضای شهری فراتر از مکان زیست و کار است که با ارائه معیارهایی جهت افزایش پویایی و کارایی فضا، بستر تعاملات اجتماعی و حضور فعال شهروندان را فراهم می آورد. تحقیق حاضر با بررسی موقعیت مناطق واجد حس امنیت بیشتر و سنجش موقعیت فضای سوم «در حوزه های پنج گانه شهر اصفهان» درصدد آزمون تطبیق پذیری این دو است. نقشه شناختی حس امنیت در قالب پرسشنامه شهروندی از 385 نفر در 5 حوزه شهر اصفهان در نیمه دوم سال 1392 تهیه و با استخراج گزینه فضاهای واجد امنیت در حجم آماری مشابه با استفاده از آزمون لیکرت مقیاس بندی شده است، سپس نتایج در ارتباط با نقشه فضایی فضای سوم حاصل از امتیازدهی و مقیاس بندی متخصصان شهرسازی به روش سلسله مراتبی در شهر موردبررسی قرار گرفته است. مطالعات بیانگر تاثیر ویژگی های فضای سوم در ارتقا حس امنیت محیطی (کاهش ترس از جرم) در شهروندان است. حس امنیت شهروندان در فضاهای شهری به ترتیب نزولی در حوزه های مرکز، شرق، جنوب، غرب و شمال اصفهان با رتبه دهی متخصصان شهرسازی به فضای سوم در حوزه های شهری هماهنگی دارد. ارتقا احساس امنیت شهر درگرو مطالعات زیربنایی، شناخت عوامل موثر و برنامه ریزی جهت ارتقا کیفیت کالبدی-اجتماعی محیط است.به نظر می رسد فضای سوم به عنوان راهکار موثر اجتماعی-محیطی می تواند زمینه ساز ارتقای حس امنیت شهروندان گردد.

امروزه توسعه روستایی، رابطه تنگاتنگی با فرآیندهای ساختاری نظیر فرآیندهای اجتماعی-اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی دارد. از طرفی، یکی از مهم ترین مشکلات درزمینه توسعه روستایی کشور، وجود مشکلات ساختاری-کارکردی در این سکونتگاه ها است که برخی از این مشکلات ناشی از فقر و توسعه نیافتگی محلی و منطقه ای و برخی نیز ناشی از مشکلات محیطی است. یکی از راه حل های برنامه ریزان در این زمینه، اجرای طرح های توسعه اقتصادی و کالبدی ازجمله طرح هادی روستایی است. این طرح به عنوان محلی ترین و موردی ترین طرح است که مستقیما با روستاها و اجتماع روستایی ارتباط دارد، و باهدف ارتقای سطح کالبدی روستا به اجرا درآمده است. تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و ارزیابی اثرات اجرای طرح هادی در بهبود ابعاد کالبدی-فضایی کیفیت زندگی سکونتگاه های روستایی استان زنجان پرداخته است. در این زمینه، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی گردآوری اطلاعات صورت گرفته است. برای تحلیل داده ها نیز از آزمون T و تحلیل مسیر با کمک نرم افزار Spss، Ecxel و ARC GIS استفاده شده است. شاخص های تحقیق نیز شامل شاخص های کالبدی-فضایی در قالب کاربری اراضی، زیست-محیطی، حمل ونقل و مسکن است. نتایج تحقیق نشان می دهد که اجرای طرح هادی با میانگین 4 موجب بهبود شاخص کالبدی-فضایی شده است. در این زمینه، اجرای طرح هادی رابطه معنادار و مثبتی با شاخص های کاربری با مقدار 15.486 t، زیست-محیطی، 11.573، مسکن 7.125 و حمل و نقل 5.234 داشته است. همچنین میزان تاثیر شاخص های فوق بر کیفیت زندگی روستایی با برآورد مقدار اثر کل به ترتیب برای شاخص حمل ونقل 0.893، زیست-محیطی 0.869، کاربری اراضی 0.781 و مسکن 0.729 بوده است. برای بهبود عملکرد طرح هادی روستایی، بازنگری در تدوین قوانین، بازنگری در مکان یابی بهینه کاربری های بهداشتی، اداری و فرهنگی، توجه هر چه بیشتر به وضعیت شبکه معابر روستایی، و توجه ویژه طرح هادی به اقشار فقیر روستا در بعد مسکن ضروری به نظر می رسد.