مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات)
سال:1395 | دوره:27 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

هدف: مرور نظریه ها و مطالعات نظری در حوزه رده بندی منابع کتابخانه ای و سیر تاریخی آن ها به منظور شناسایی رهیافت ها و تحولات حوزه رده بندی.روش/ رویکرد پژوهش: به صورت کتابخانه ای و با استفاده از تحلیل متون و نظریه های رده بندی انجام شده است.یافته ها: نظریه های عمده ای که در طراحی نظام های رده بندی منابع کتابخانه ای مطرح شده اند عبارت اند از نظریه پشتوانه انتشاراتی، نظریه اجماع و توافق آموزشی و علمی، نظریه رده بندی پدیده محور دانش، نظریه سطوح یکپارچه، نظریه نظم تکاملی، رده بندی مقوله ای اطلاعات، و رده بندی دودویی. یافته ها نشان داد که رویکردهای جاری در سازماندهی، از رده بندی های ایستای جهان ثابت دانش به رده بندی جهان پویای مفاهیم و از رویکرد قیاسی به رویکردی استقرایی تغییر یافته است.نتیجه گیری: نظریه ها با توجه به مقتضیات زمان و در پاسخ به معضلات نظام های رده بندی دانش بشری شکل گرفته اند، سیر تحول این نظریه ها نه کاملا انباشتی و نه کاملا خطی است. هر یک از رده بندی ها نیز در سیر تکاملی خود متاثر از دیگر طرح ها بوده اند.

هدف: شناسایی و رتبه بندی موانع یکپارچه سازی نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش، داده های لازم برای شناسایی موانع و ارائه راهکارها با نظرسنجی از 14 نفر از کارشناسان و افراد خبره در زمینه نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی جمع آوری شده و اولویت بندی موانع به کمک فن تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی فازی صورت گرفته است.یافته ها: در اولویت بندی گزینه ها به ترتیب، موانع سازمانی با وزن 0.383 در جایگاه اول قرار دارد؛ موانع انسانی (0.256)، موانع طراحی (0.152)، موانع فنی (0.105)، و موانع راهبرد (0.105) در سایر رتبه ها قرار دارند.نتیجه گیری: عدم بسط و گسترش مبحث یکپارچه سازی نظام های مدیریت اسناد الکترونیکی توسط کارشناسان علم اطلاعات و دانش شناسی، عدم پرورش و تربیت تحلیلگران نظام های اطلاعاتی، آموزش نامناسب مدیران سازمان ها، و عدم فعالیت فرهنگی در خصوص نظام های اطلاعاتی یکپارچه در کشور از جمله مهم ترین موانع عدم یکپارچگی به شمار می روند.

هدف: بررسی نقش القای هیجانی کاربران در بازیابی اطلاعات.روش/ رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده، آزمایشی و از نظر هدف کاربردی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع) تشکیل می دادند که نمونه ای شامل 42 نفر در دو گروه انتخاب شد. اطلاعات لازم از طریق ابزارهای متعددی همانند پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و سابقه کار با اینترنت، پرسشنامه موفقیت و شکست در بازیابی اطلاعات، مقیاس پاناس، جورچین کلمات متقاطع، نمودار وضعیت هیجانی، پایگاه بین المللی تصاویر ژنو، و فایل های ثبت رخداد دو نرم افزار کیبورد تریسر و ریور پست اسکرین رکوردر گردآوری گردید.یافته ها: از نظر عملکرد، تفاوت معناداری بین دو گروه القایی در جستجوی ساده، وجود ندارد اما در جستجوی دشوار این تفاوت دیده می شود. همچنین، بین میانگین رضایت آزمودنی های گروه القای مثبت و منفی تفاوت معناداری مشاهده نشد. از سوی دیگر، در هر دو گروه، رابطه معناداری بین نوع هیجان های بروز داده شده کاربران در جستجوهای ساده و دشوار وجود نداشت.نتیجه گیری: نظام های بازیابی اطلاعات در صورتی می توانند بهترین کارکرد را داشته باشند که تعاملات کاربر و نظام را مدیریت نموده و سبب تاثیرات متقابل مثبت شوند.

هدف: نقش مشارکتی کتابداران در توسعه نرم افزارهای کتابخانه ای از دیدگاه شرکت های تولیدکننده این نرم افزار.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش با استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته، داده های 6 شرکت تولیدکننده نرم افزارهای کتابخانه ای گردآوری و تحلیل شد.یافته ها: کتابداران دارای مهارت وب و اینترنت با میانگین 32.33 بیشترین و کتابداران آشنا به امور سخت افزاری با میانگین 6.83 کمترین مشارکت را در توسعه نرم افزار داشته اند. کتابداران بخش ثبت آثار نسبت به کتابداران فراهم آوری- اهدای منابع، نقش بیشتری در توسعه نرم افزار کتابخانه ای از خود نشان داده اند و کتابداران در مرحله توسعه نرم افزار با میانگین 4.83 بیشترین و در مرحله طراحی با میانگین 1.5 کمترین مشارکت را داشته اند. همچنین، از نظر بخش های مختلف نرم افزاری در بخش سازماندهی- آماده سازی با میانگین 4.33 بیشترین و در قسمت امنیت نرم افزار با میانگین 2.5 کمترین نقش را داشته اند.نتیجه گیری: کتابداران می توانند در توسعه نرم افزارهای کتابخانه ای نقش موثری ایفا کنند، اما این امر در گرو تعامل بیشتر آنان با متخصصان نرم افزاری است.

هدف: تبیین سیر تبدیل ایده به پدیده در علوم انسانی ایران و ارائه الگوی تجربی در آن.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش از تمامی اعضای هیات علمی علوم انسانی در دانشگاه های سراسر کشور نظرسنجی شد. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه پژوهشگرساخته ای بود که بر اساس مدل ترجمان دانش انستیتو ناتوانی و بازتوانی امریکا تنظیم شد. برای مدل سازی معادلات ساختاری، تعیین رابطه علی بین متغیرها و ارائه الگوی مناسب از نرم افزار Lisrel 8.8 و SPSS18 استفاده شد.یافته ها: در مجموع، 73.4% از اعضای هیات علمی در رشته های علوم انسانی وضعیت فرایند تبدیل ایده به پدیده را ضعیف و فقط 3.4% ترجمان دانش در این حوزه را خوب ارزیابی کرده اند. رویکرد معادلات ساختاری نشان داد که مولفه های مذکور بر حوزه ترجمان دانش در علوم انسانی ایران تاثیر گذاشته است؛ بنابراین، ترجمان دانش در این حوزه نیز قابلبیت اجرا شدن دارد.نتیجه گیری: تبدیل ایده به پدیده، تسریع کننده چرخه دانش و سبب تسریع کاربردی کردن یافته های پژوهشی خواهد شد. توجه به علوم انسانی و پژوهش های انجام شده در این حوزه، تکامل کرسی های نظریه پردازی و تکمیل فرایند تبدیل ایده به پدیده را در پی خواهد داشت.

هدف: ارائه مدل مفهومی برای بازیابی اطلاعات جغرافیایی.روش/ رویکرد پژوهش: از طریق مطالعه منابع مرتبط با حوزه بازیابی اطلاعات جغرافیایی، الگوی رایج شناسایی و سپس طراحی مدل مفهومی معماری نظام بازیابی اطلاعات مکانی انجام شد.یافته ها: تاکنون سه رویکرد اصلی برای بازیابی اطلاعات جغرافیایی شامل مدل های الگو- محور، مبتنی بر هستی شناسی، و ماشین آموز پیشنهاد شده است. استفاده از یک پایگاه جاینامه ای یا یک پایگاه دانش اطلاعات جغرافیایی یکی از ملزوماتی است که بسیاری از روش های بازیابی اطلاعات جغرافیایی نیازمند آن هستند. رابط کاربری و رتبه بندی نیز از مسائل مهمی است که در طراحی نظام بازیابی اطلاعات جغرافیایی باید مورد توجه قرار گیرند.نتیجه گیری: نوع شناسی روش های بازیابی اطلاعات جغرافیایی می تواند به مطالعه نظام مند این حوزه کمک کند. همچنین، مدل مفهومی ارائه شده می تواند برای طراحی موتور جستجوی بازیابی اطلاعات جغرافیایی استفاده شود.

هدف: ارزیابی کیفیت دوره آموزش الکترونیکی کتابخانه ملی ایران در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش با استفاده از پرسشنامه ساختاریافته بر اساس مولفه های استاندارد اسکورم داده های مورد نیاز گردآوری و تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: میانگین 8 مولفه (دسترس پذیری، تعامل، طراحی آموزشی، سازماندهی محتوا، سیستم مدیریت یادگیری، بازخورد، چندرسانه ای، و فراداده) 2.52 به دست آمد که با استفاده از سه دامنه مطرح (مطلوب، نسبتا مطلوب، و نامطلوب) و نقطه برش 1.66، نسبتا مطلوب ارزیابی شد.نتیجه گیری: آموزش الکترونیکی کتابداری در کتابخانه ملی بر اساس استاندارد اسکورم در شرایط نسبتا مطلوب قرار دارد و برای رسیدن به وضعیت کاملا مطلوب لازم است تلاش بیشتری در هر یک از مولفه های فوق صورت گیرد. همچنین، برای روزآمدسازی آموخته های کارکنان در سازمان های بزرگ و با توجه به کمبود زمان و ساعات کاری متفاوت میان کارکنان، استاندارد اسکورم می تواند به عنوان غنی ساز و تسهیل گر محیط های یادگیری به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.

هدف: بررسی وضعیت رعایت استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی ایران در کتابخانه های مراکز آموزشی وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور.روش / رویکرد پژوهش: با استفاده از روش پیمایشی و سیاهه وارسی 42 مجتمع و مرکز آموزشی تابعه وزارت جهاد کشاورزی در سراسر کشور از نظر رعایت استانداردهای کتابخانه ای بررسی شدند.یافته ها: میانگین رعایت مولفه های هشت گانه استاندارد در کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی 45.5% است. این کتابخانه ها، از نظر تعداد نیروی انسانی 95%؛ خدمات کتابخانه ای 61.8%؛ سازماندهی 55.45%؛ و در سایر مقوله ها زیر 50% ارزیابی شد.نتیجه گیری: کتابخانه های آموزشی وزارت جهاد کشاورزی برای ارتقای استانداردهای کتابخانه ای، به ویژه در حوزه های اهداف و وظایف، بودجه، خدمات کتابخانه ای، و تجهیزات کتابخانه ای به تلاش بیشتری نیاز دارند.

هدف: ضمن برشمردن اهمیت رعایت استانداردهای بین المللی در تدوین گزارش های فنی، میزان رعایت مولفه های استاندارد ایزو 5966 را در گزارش های فنی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب بررسی کرده است.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش تعداد 325 گزارش (149 گزارش حوزه نفت و 179 گزارش حوزه زمین شناسی) بررسی شد. داده ها با استفاده از سیاهه وارسی مبتنی بر رهنمودهای ایزو 5966 گردآوری و با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: در کمتر از 50% گزارش های فنی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب اصول استاندارد ایزو در تدوین صفحات آغازین رعایت شده است. همچنین، میزان رعایت استاندارد در تدوین متن، پیوست ها، و سایر موضوعات پایانی به جز فهرست منابع و بخش سپاسگزاری بیش از 50% بوده است. در مجموع، کمترین میزان رعایت استاندارد مربوط به عطف گزارش (10%) و فهرست منابع (13.5%) و بیشترین آن به اندازه کاغذ و انتشار در قالب الکترونیکی (100%) اختصاص داشته است.نتیجه گیری: کمتر از نیمی از گزارش های فنی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب با استاندارد ایزو 5966 مطابقت دارد و این امر می تواند مدیریت این اسناد مهم را با چالش مواجه کند.

هدف: تعیین وضعیت استفاده و ارزیابی کاربران از تالار رقومی کتابخانه ملی و میزان رضایت آن ها از خدمات ارائه شده با این فرض که قوانین و سیاست گذاری های جاری بر رضایتمندی کاربران تاثیرگذار خواهد بود.روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش از طریق پرسشنامه پژوهشگرساخته ای که بر مبنای مدل لایب کوال تدوین شده بود، نظرات 300 نفر از کاربران اینترنت در تالار رقومی کتابخانه ملی ایران گردآوری شد.یافته ها: بیش از 70% کاربران، پایین بودن سرعت جستجو را از معضلات اصلی دانسته اند و پس از آن، تعداد تجهیزات، سرعت اتصال به شبکه، و مشکل مربوط به انتقال اطلاعات را مطرح کرده اند. 64% کاربران مهارت کتابداران را در راهنمایی کاربران، متوسط به پایین ارزیابی کرده اند.نتیجه گیری: در مجموع، خدمات تالار رقومی به کاربران در حد متوسط ارزیابی شده است. قوانین جاری و سیاست گذاری های کتابخانه رابطه معناداری با رضایتمندی کاربران ایجاد می کند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.