روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1391 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:10

ارزیابی تناسب اراضی از روش هایی است که برای تعیین سازگاری اراضی برای نوع خاصی از انواع استفاده ها به کار می رود و از اراضی با توجه به استعداد و پتانسیل تولیدی شان استفاده می شود. این تحقیق با هدف بررسی تناسب اراضی منطقه زرین شهر و مبارکه واقع در غرب استان اصفهان به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای کاربری های مورد مطالعه انجام گرفت. جهت انجام ارزیابی، ابتدا ساختار سلسله مراتبی متشکل از اهداف، معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها ایجاد شد. هدف، تعیین اولویت کاربری در هر واحد اراضی، معیارها شامل تناسب خاک، تناسب اقلیم، سودآوری ناخالص، فاصله تا بازار فروش، دسترسی به منابع آب، عواقب زیست محیطی فیزیکی و عواقب زیست محیطی شیمیایی و گزینه ها نیز عبارت از کشت برنج و احداث گلخانه بود. سپس با استفاده از پرسشنامه های تکمیل شده توسط کارشناسان و نرم افزار Expert Choice 2000، وزن های همه عوامل محاسبه شد. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین وزن به ترتیب متعلق به معیار تناسب اقلیم و فاصله تا بازار فروش با نرخ ناسازگاری 0.09 بود. در همه واحدهای اراضی، اولویت کاربری با احداث گلخانه بود. علت عمده تناسب بالاتر گلخانه را می توان معیارهای تناسب اقلیم و سودآوری ناخالص ذکر کرد. در مجموع، کشت برنج در منطقه به دلیل تخریب فیزیکی خاک، تاثیر آن در بالا آوردن سطح سفره آب زیرزمینی، کارآیی کم مصرف آب و افزایش شوری خاک، توصیه نمی گردد.

بیماری پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه توت فرنگی یکی از بیماری های مهم در کشت هیدروپونیک می باشد. ریشه های گیاهانی که دچار پوسیدگی ریشه و طوقه شده ابتدا به صورت زردی و زوال خود را نشان می دهند و به تدریج بوته دچار افتادگی شده و از بین می رود. به منظور شناسایی عامل بیماری پوسیدگی طوقه توت فرنگی، از بوته های بیمار نمونه برداری و بافت های آلوده به مدت 2-1 ساعت با آب به ملایمت شسته شده و روی محیط کشت نیمه انتخابی آرد ذرت- آگار انتقال داده شدند. از بافت آلوده، قارچ فیتوفتورا جدا گردید. بر اساس خصوصیات مورفولوژیک و نیازهای حرارتی، قارچ مذکور Phytophthora cactorum تشخیص داده شد. مقایسه درصد کلونیزاسیون طوقه و ریشه اصلی و درصد مرگ و میر نشان داد که ارقام سلوا، آلیسو و گاویتا به ترتیب بیشترین و کمترین حساسیت را دارند اما رقم کامروسه متحمل می باشد.

این آزمایش گلخانه ای با هدف بررسی اثرهای شوری و تلقیح باکتریایی بر برخی شاخص های رشد و پروتئین کل یونجه (Medicago sativa) به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تاثیر سه سطح شوری آب (صفر، 6 و 12 دسی زیمنس بر متر) ناشی از نمک های کلرید سدیم، کلرید منیزیم و کلرید کلسیم بر شاخص های رشد و پروتئین کل سه رقم یونجه (همدانی، قره یونجه و قارقالوق) در سه سطح تلقیح با باکتری ریزوبیوم (بدون باکتری، باکتری مقاوم به شوری و باکتری حساس به شوری) بررسی شد. پس از جداسازی و خالص سازی باکتری های همزیست یونجه از مزارع زیر کشت ارقام یونجه در استان تهران، دو جدایه مقاوم و حساس به شوری که جزو باکتری های بسیار موثر از لحاظ همزیستی بودند، انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده نشان داد که با افزایش شوری، وزن خشک ریشه و اندام هوایی، تعداد گره های فعال و غلظت نیتروژن به طور معنی داری در سطح %1 کاهش یافت. تلقیح باکتری سینوریزوبیوم ملیلوتی (Sinorhizobium meliloti) مقاوم به شوری باعث افزایش معنی دار وزن خشک ریشه و اندام هوایی، تعداد گره های فعال و غلظت نیتروژن گیاه شد. هم چنین در شرایط شور، سویه باکتری سینوریزوبیوم ملیلوتی مقاوم به شوری، اکثر شاخص های رشد و عملکرد یونجه را در مقایسه با تیمار شاهد (بدون تلقیح باکتری) و تیمار تلقیح با باکتری حساس به شوری، به طور معنی داری افزایش داد. بین ارقام مختلف یونجه از لحاظ عملکرد و سایر شاخص ها در شرایط شور تفاوت معنی داری وجود نداشت. در مجموع، به نظر می رسد که از بین جدایه های جمع آوری شده، جدایه R59 مناسب ترین جدایه برای تلقیح یونجه رشد یافته در گلخانه در شرایط شور باشد.

فلزات سنگین از طریق کاهش فعالیت های آنزیمی و تخریب ساختمان پروتئینی، باعث کاهش رشد گیاهان می گردند. از آنجایی که ذرت یک گیاه مهم برای تغذیه انسان و طیور می باشد، در این آزمایش گلخانه ای، اثر مونت موریلونیت و پلی اکریل آمید اصلاح شده بر پارامترهای رشد و کلروفیل فلورسانس گیاه ذرت (Zea Mays L.) در دو نوع خاک (شنی و لوم شنی) آلوده به کادمیم و سرب، مورد بررسی قرار گرفت. این آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی و با چهار تکرار انجام گردید. تیمارها شامل پلی اکریل آمید اصلاح شده در سه سطح (1، 2 و 3 گرم بر کیلوگرم خاک)، مونت موریلونیت اصلاح شده و طبیعی در دو سطح (10 و 50 گرم بر کیلوگرم خاک) و شاهد (خاک بدون افزودن تیمار) بودند. پلی اکریل آمید توسط هیدرازین مونوهیدرات و مونت موریلونیت توسط پلی اکریل آمید اصلاح گردیدند. گیاهان پس از 45 روز برداشت شدند. وزن خشک و تر ریشه و اندام هوایی، قطر ساقه، ارتفاع ساقه، سطح برگ و کلروفیل فلورسانس اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که مونت موریلونیت اصلاح شده به طور معنی داری وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی و سطح برگ را افزایش داد. در حالی که مونت موریلونیت طبیعی تاثیری بر پارامترهای رشد نداشت. پلی اکریل آمید اصلاح شده تاثیر منفی بر پارامترهای رشد داشت و باعث کاهش معنی دار ارتفاع ساقه و کلروفیل فلورسانس (Fv/Fm) ذرت گردید.

نیکل از جدیدترین عناصر غذایی ضروری شناخته شده برای گیاهان عالی می باشد. اما هنوز در مورد آثار این عنصر بر رشد گیاهان مختلف و متابولیسم نیتروژن در آنها اطلاعات زیادی وجود ندارد. در این پژوهش، اثر برهمکنش تغذیه نیکل و منبع نیتروژن بر عملکرد و تجمع نیترات در کاهو (Lactuca sativa L. cv. Baker) بررسی شد. به این منظور، آزمایشی گلخانه ای در محیط آبکشت با تیمارهای نیکل در دو سطح (صفر و 0.04 میکرومولار از منبع کلرید نیکل) و نیتروژن در سه سطح (5، 10 و 20 میلی مولار از دو منبع اوره و نیترات آمونیوم) اجرا شد. گیاهچه های کاهو شش هفته پس از انتقال به محلول های غذایی برداشت شدند و وزن تر ریشه و شاخساره، غلظت نیتروژن کل و غلظت نیترات و آهن شاخساره تعیین شد. نتایج نشان داد که بوته های رشد کرده در محلول غذایی حاوی نیترات آمونیوم از رشد بیشتری در مقایسه با محلول غذایی حاوی اوره برخوردار بودند. افزودن نیکل در محلول غذایی حاوی اوره، سبب افزایش معنی دار عملکرد گیاه شد. غلظت نیترات شاخساره کاهو در بوته های رشد کرده در محلول غذایی حاوی نیترات آمونیوم بیشتر از بوته های تغذیه شده با اوره بود. در مقابل، افزودن نیکل سبب کاهش معنی دار غلظت نیترات شاخساره کاهو شد. غلظت آهن شاخساره نیز در بوته های رشد کرده در محلول غذایی حاوی اوره با افزودن نیکل افزایش یافت. افزودن نیکل به محلول غذایی حاوی اوره سبب افزایش معنی دار غلظت نیتروژن کل شاخساره شد. در حالی که تغذیه نیکل تاثیری بر غلظت نیتروژن کل شاخساره در بوته های تغذیه شده با نیترات آمونیوم نداشت. تغذیه گیاهان با غلظت کم نیکل، به ویژه به هنگام کاربرد اوره، سبب افزایش عملکرد گیاه شد. هم چنین، مصرف این محصول توسط انسان با خطر کمتری همراه است، زیرا کاربرد نیکل سبب کاهش معنی دار غلظت نیترات شاخساره کاهو شد.

برای کوتاه کردن دوره رشد زنبق رقم بلو ماژیک در گلخانه و افزایش ماندگاری گل های شاخه بریده آن، آزمایشی به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه شیشه ای دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد. تیمارها شامل اسید جیبرلیک در سه سطح (صفر، 300 و 600 میلی گرم در لیتر) و نیترات کلسیم در سه سطح (صفر، 5 و 10 میلی مول) بودند. فاکتورهای اندازه گیری شده عبارت اند از زمان جوانه زنی، زمان ظهور گل، میزان کلسیم شاخساره، میزان آنتوسیانین گلبرگ ها و ماندگاری گل شاخه بریدنی زنبق. نتایج این پژوهش نشان داد که تیمار اسید جیبرلیک اثر معنی داری برکاهش زمان جوانه زنی پیازها داشت. هم چنین زمان ظاهر شدن گل ها تسریع شد و باعث افزایش کلسیم شاخساره گردید. میزان آنتوسیانین گلبرگ ها و میزان کلروفیل برگ ها نیز با تیمار اسید جیبرلیک افزایش یافت. تیمار کلسیم نیز اثر معنی داری بر افزایش میزان کلسیم شاخساره و آنتوسیانین گلبرگ ها داشت. در نهایت، اثر متقابل اسید جیبرلیک و کلسیم بر ماندگاری گل شاخه بریدنی زنبق معنی دار بود.

اسید فیتیک، شکل عمده فسفر آلی ذخیره ای در دانه غلات و حبوبات بوده و توانایی زیادی برای تشکیل کمپلکس با فلزات و برخی یون های معدنی نظیر آهن، روی و کلسیم دارد. در نتیجه، این عناصر را به صورت کمپلکس های غیر محلول در آورده و قابلیت جذب آنها را برای انسان کاهش می دهد. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات نسبت مولی اسید فیتیک به روی و غلظت عناصر غذایی در ارقام مختلف لوبیا قرمز در شرایط مصرف بهینه کود (بر اساس نتایج آزمون خاک) و در چند دوره زمانی بعد از گل دهی در گلخانه اجرا گردید. تیمارهای مورد آزمایش شامل پنج رقم لوبیا قرمز (اختر، ناز، درخشان، گلی و صیاد)، با دو سطح کودی (شاهد و مصرف بهینه عناصر) و سه مقطع زمانی (12، 22 و 32 روز بعد از گل دهی، به ترتیب T1،T2   (T3 ودر قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی بود. صفات مورد بررسی غلظت عناصر غذایی فسفر، پتاسیم، آهن و روی و نیز نسبت مولی اسید فیتیک به روی در دانه ارقام مختلف لوبیا بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر رقم، کود و زمان بر غلظت روی، آهن، پتاسیم، فسفر و نسبت مولی اسید فیتیک به روی دانه در سطح 1% معنی دار بود. هم چنین، بیشترین غلظت روی در رقم گلی در زمان T3 اندازه گیری شد. نسبت مولی اسید فیتیک به روی در تیمار مصرف بهینه کود در زمان های T1،T2   T3 ودر رقم گلی به ترتیب 11.1، 10.49 و 7.99 به دست آمد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که مصرف بهینه کود موجب کاهش نسبت مولی اسید فیتیک به روی گردید که این امر می تواند در ارتقای سطح سلامت افراد جامعه از طریق بهبود قابلیت جذب عناصر غذایی مورد نیاز انسان موثر باشد. بررسی های بیشتر در شرایط مزرعه توصیه می گردد.

شوری خاک می تواند سبب ایجاد عدم توازن بین عناصر غذایی در گیاهان شود. افزودن برخی عناصر غذایی به خاک های شور می تواند تا حدودی از اثرهای منفی شوری بر رشد و عملکرد گیاهان کم کند. به منظور بررسی اثر شوری و فسفر بر رشد و ترکیب شیمیایی دو رقم اسفناج (خاردار و ویروفلی اصلاح شده)، یک تحقیق گلخانه ای به صورت فاکتوریل 2×3×2 در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل سه سطح شوری (0.6، 3.8 و 8 دسی زیمنس بر متر از منبع کلرید سدیم) و دو سطح فسفر (40 و 80 میلی گرم در کیلوگرم خاک از منبع منوکلسیم فسفات) بود. نتایج نشان داد که غلظت و جذب کل سدیم، کلر و منیزیم در رقم خاردار بیشتر از رقم ویروفلی، اما غلظت و جذب کل نیتروژن، پتاسیم، آهن، منگنز، روی و مس کمتر از ویروفلی بود. غلظت و جذب کل فسفر و کلسیم در دو رقم اسفناج مشابه بود. کاربرد 80 میلی گرم فسفر، وزن خشک رقم خاردار را افزایش داد، اما بر وزن خشک رقم ویروفلی تاثیر معنی دار نداشت. در رقم خاردار، جذب کل نیتروژن، فسفر، کلسیم، منیزیم، روی، مس، سدیم و کلر و در رقم ویروفلی جذب کل فسفر و مس با کاربرد فسفر افزایش معنی دار یافت. تیمار فسفر، جذب کل نیتروژن، کلسیم، منیزیم، سدیم و کلر را در رقم ویروفلی کاهش معنی دار داد. کاربرد کلرید سدیم (شوری) سبب افزایش معنی دار وزن تر هر دو رقم و وزن خشک رقم ویروفلی گردید. جذب کل نیتروژن در رقم خاردار تحت تاثیر تیمار شوری کاهش اما در رقم ویروفلی افزایش معنی دار پیدا کرد. شوری در هر دو رقم، جذب کل کلسیم و منیزیم را کاهش اما جذب کل روی، سدیم و کلر را افزایش معنی دار داد. جذب کل مس در رقم ویروفلی، در حضور شوری، افزایش معنی دار یافت. بنابراین پاسخ های دو رقم اسفناج به شوری و کاربرد فسفر متفاوت بود. اما به طور کلی، ارقام خاردار و ویروفلی را به دلیل بهبود رشدشان با کاربرد کلرید سدیم می توان در گروه گیاهان نسبتا مقاوم به شوری قرار داد.

تنوع ژنتیکی اساس اصلاح نباتات می باشد. به همین منظور، نسل هفتم 33 (M7) لاین جهش یافته حاصل از جهش با پرتو گاما در سویا با دزهای جذبی 150، 200 و 250 گری به همراه رقم L17 مادری که لاین های جهش یافته از آن مشتق شده بودند و دو رقم تجاری ویلیامز و کلارک به منظور ارزیابی تنوع برخی صفات مورفولوژیک (تعداد برگ در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعدد دانه در غلاف، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، عملکرد تک بوته، شاخص برداشت، تعداد گره در ریشه و وزن خشک گره ها) در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه گروه پژوهشی کشاورزی هسته ای پژوهشکده تحقیقات کشاورزی، پزشکی و صنعتی کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. لاین های بررسی شده از لحاظ تمامی صفات، بجز صفت تعداد دانه در غلاف، اختلاف معنی داری را در سطوح احتمال 1 و 5 درصد نشان دادند. لاین جهش یافته شماره (M13)13 به عنوان برترین لاین از نظر صفات بررسی شده شناخته شد. عملکرد تک بوته بیشترین همبستگی را با شاخص برداشت (0.886) داشت که در سطح احتمال 1% معنی دار بود. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات ارزیابی شده و روش وارد منجر به تفکیک چهار گروه مستقل از همدیگر شد. نتایج نشان داد که پرتوتابی از لحاظ اکثر صفات، نظیر تعداد گره در ریشه و شاخص برداشت، باعث القای تنوع ژنتیک قابل توجهی می شود.

کادمیم از مهمترین فلزات سمی می باشد که به وسیله گیاهان جذب شده و آثار زیانباری بر رشد گیاه و جذب عناصر غذایی دارد. به منظور بررسی اثر سمیت کادمیم بر برخی از ویژگی های رویشی و جذب نیتروژن، فسفر و کادمیم در شاخساره ارقام برنج، آزمایشی گلخانه ای شامل سه سطح کادمیم (صفر، 45 و 90 میلی گرم در کیلوگرم خاک)، هفت رقم برنج (قصرالدشتی، خزر، عنبربو، دشت، حسنی، طارم و کادوس)، به صورت طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که افزودن کادمیم اثر منفی بر برخی از ویژگی های رویشی ارقام برنج داشت. به طوری که افزودن 90 میلی گرم کادمیم در کیلوگرم خاک به ترتیب سبب کاهش 64.7، 65.8، 65.6، 35.4، 13.3، 88 و 40 درصدی میانگین رشد نسبی، وزن تر و خشک، ارتفاع شاخساره، تعداد پنجه اصلی و فرعی و تعداد کل پنجه های هفت رقم برنج نسبت به تیمار شاهد شد. ارقام حسنی و قصرالدشتی دارای بیشترین وزن تر و خشک، ارتفاع و رشد نسبی (RGR) و ارقام خزر و طارم دارای کمترین مقدار این ویژگی ها نسبت به سایر ارقام بودند. با افزودن کادمیم به خاک، جذب نیتروژن و فسفر کاهش ولی جذب کادمیم در شاخساره ارقام برنج افزایش معنی داری نسبت به تیمار شاهد داشت. بیشترین مقدار جذب نیتروژن و فسفر در رقم حسنی و کمترین مقدار آنها در رقم خزر مشاهده شد. از آنجایی که در تحقیق حاضر رقم حسنی در بیشتر ویژگی های رویشی بررسی شده نسبت به سایر ارقام برتری داشت، می تواند به عنوان رقم مقاوم و رقم خزر به عنوان رقم حساس نسبت به سمیت کادمیم معرفی شوند.