تحقیقات بذر (علوم و تکنولوژی بذر)
سال:1392 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

استان گلستان یکی از قطب های مهم تولید گندم نان در کشور می باشد. بخش عمده ای از اراضی زراعی نواحی شمال این استان شور است، لذا دست یابی به ژنوتیپ های گندم متحمل به تنش شوری حائز اهمیت می باشد. به همین منظورجهت تعیین اثرات سطوح مختلف شوری بر جوانه زنی ارقام گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار درسال 1391 در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان به اجرا در آمد. فاکتور اول آزمایش رقم شامل ارقام مروارید و N-87-20 و فاکتور دوم سطوح مختلف اسمزی شامل پتانسیل اسمزی صفر (شاهد) 4-، 8-، 12-، 16- بار بود.آزمایش در ظروف پتری دیش در دمای 2±25 درجه سانتی گراد انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش شوری سرعت جوانه زنی، درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه کاهش پیدا کرد. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش میزان شوری میزان پرولین در گیاهچه های گندم افزایش یافت به طوری که اختلاف معنی داری بین سطوح مختلف شوری مشاهده شد. به علاوه بین صفات اندازه گیری شده همبستگی مثبت و معنی دار مشاهده گردید.

به منظور بررسی اثرات اسموپرایمینگ و هیدروپرایمینگ بذر گندم در عصاره گیاهی و زمان خیساندن بذور بر جوانه زنی گندم در شرایط تنش شوری، آزمایشی در سال 1388 در آزمایشگاه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی به صورت فاکتوریل 3 عاملی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در 2 مرحله با 3 تکرار در شرایط کنترل شده (یکسان) انجام شد. نتایج نشان داد که اثر ساده پرایمینگ برای تمامی صفات مورد مطالعه به غیر از صفت نسبت وزن ریشه به ساقه و اثر ساده شوری برای صفات طول گیاهچه، تعداد برگ، نسبت ریشه به ساقه و وزن تر اندام هوایی در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. اثر متقابل شوری در پرایمینگ بذر، برای صفت نسبت وزن ریشه به ساقه در سطح احتمال 5 درصد و اثر متقابل شوری در مدت زمان خیساندن بذر، فقط برای صفت سرعت سبز کردن در سطح احتمال 1 درصد از لحاظ آماری تفاوت معنی داری نشان داد. به طوری که مقایسه میانگین ها نشان داد که با افزایش سطوح شوری طول گیاهچه، تعداد برگ، نسبت وزن ریشه به ساقه و همچنین وزن تر اندام هوایی کاهش معنی داری داشته است. همچنین پرایمینگ بذور در آب مقطر و عصاره گیاهی 25 درصد چغندر قند افزایش تمامی صفات مورد مطالعه از جمله سرعت سبز کردن، درصد سبز کردن ودرصد گیاهچه نرمال را در پی داشته است.

جوانه زنی یکنواخت و تسریع در مرحله جوانه زنی بذور تاج الملوک می تواند در تولید این گیاه داروئی بسیار حائز اهمیت باشد. این آزمایش با هدف شناسایی بهترین پاسخ شکل های مختلف بذور چند شکل این گیاه به اجرا در آمد. به این منظور در ابتدا بذرهای سیاه و قهوه ای رنگ به صورت چشمی از یکدیگر جدا شدند و پس از آن با استفاده از روش بینایی ماشین از نظر اندازه به دو گروه تقسیم شدند. سپس برای تحریک جوانه زنی، بذور به مدت 4 هفته در دمای 4 درجه سانتی گراد نگهداری شده و پس از آن تحت تیمارهای 4، 8، 12 و 24 هیدروپرایمینگ و تیمار شاهد قرار گرفتند. این آزمایش به صورت فاکتوریل سه فاکتوره و در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه علف های هرز دانشگاه فردوسی مشهد طی سال 1392 به اجرا درآمد. فاکتورهای آزمایشی شامل رنگ بذر، اندازه بذر و تیمارهای هیدروپرایمینگ بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بذور بزرگ در مقایسه با بذور کوچک به جز در مورد صفت طول ساقه چه که تفاوت معنی داری مشاهده نشد، در سایر صفات مورد مطالعه شامل جوانه زنی، بنیه بذر و طول ریشه چه عملکرد بهتری داشتند. علاوه بر این بذور سیاه رنگ نیز در مقایسه با بذور قهوه ای در ارتباط با صفات بیان شده تظاهرات بهتری را نشان دادند. همچنین بهترین خصوصیات مربوط به جوانه زنی در تیمارهای 12 و 24 ساعت هیدروپرایمینگ ثبت شد. در مجموع با توجه به الگوی غیر یکنواخت جوانه زنی این گیاه، استفاده از بذور سیاه رنگ درشت در شرایط هیدروپرایمینگ 12 ساعت می تواند جوانه زنی بهتری را به همراه داشته و برای تولید با عملکرد بهتر تاج الملوک توصیه می شود.

این پژوهش به منظور بررسی اثر اندازه بذر بر رشد و عملکرد سه رقم سویا Glycine max L. در تابستان سال 1390 در مزرعه دانشگاه آزاد اسلامی گرگان به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل دو فاکتور رقم و اندازه بذر بود که فاکتور اول در سه سطح، شامل ارقام ویلیامز، کتول و سحر و فاکتور دوم، اندازه بذر در سه سطح کوچک، متوسط و درشت در نظر گرفته شد. تجزیه واریانس داده های به دست آمده نشان داد که بین تیمارها (اندازه بذر و ارقام سویا) از نظر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، سرعت رشد گیاه، شاخص سطح برگ، سرعت جذب خالص و عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی، اختلاف معنی داری وجود دارد. به علاوه در ارقام سویا، رقم کتول دارای بیشترین ارتفاع گیاه، سرعت رشد گیاه، شاخص سطح برگ و رقم سحر دارای بیشترین تعداد شاخه فرعی و رقم ویلیامز دارای بیشترین عملکرد اقتصادی و بیولوژیکی و سرعت جذب خالص بوده اند. همچنین اثرات متقابل رقم ویلیامز در اندازه بذرهای درشت و رقم سحر در اندازه بذرهای درشت، بیشترین تاثیر را در عملکرد دانه و رقم کتول در اندازه بذرهای درشت بیشترین تاثیر را در سرعت رشد گیاه، شاخص سطح برگ و سرعت جذب خالص نشان دادند.

درصد جوانه زنی پایین و استقرار گیاهچه از مشکلات اساسی در مناطق شور می باشند. امروزه تکنیک پیش تیمار بذر به عنوان عامل بهبود دهنده جوانه زنی و استقرار تحت تنش های محیطی معرفی شده است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ بذر با سالیسیلیک اسید (25 پی پی ام) و کلرید سدیم (10- بار)و مصرف مواد ذخیره ای بذر ذرت تحت شرایط تنش شوری انجام شد. تیمارها شامل 4 سطح تنش شوری (صفر، 3-، 6- و 9- بار) و 3 سطح پیش تیمار (بذرهای تیمار شده و شاهد) با 3 تکرار بودند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش شوری مولفه های جوانه زنی شامل درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، متوسط مدت زمان جوانه زنی، درصد گیاهچه نرمال، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، وزن مواد مصرف شده بذر، بازده استفاده از مواد ذخیره ای بذر و درصد کاهش مواد ذخیره ای بذر کاهش یافت، اما میزان این کاهش برای بذر های تیمار شده کمتر بود. بیشترین شاخص های جوانه زنی و شاخص های مرتبط با مصرف مواد ذخیره ای بذر از پیش تیمار بذر با کلرید سدیم به دست آمد. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که پیش تیمار بذر باعث بهبود مولفه های جوانه زنی ذرت در شرایط تنش شوری می شود و مقاومت گیاه ذرت را در مقابل تنش شوری در مرحله جوانه زنی افزایش می دهد.

ارزیابی کیفیت بذر جایگاه ویژه ای در تولید، کنترل و گواهی بذر دارد. به منظور بررسی اثر زوال بر ویژگی های جوانه زنی و بنیه بذر آفتابگردان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 4 تکرار انجام شد. تیمار های آزمایشی شامل سه رقم آفتابگردان (هایسان 25، پروگرس، لاکومکا) و زوال بذر به صورت تسریع پیری در 4 سطح ( 0(شاهد)، 24، 48، 72 و 96 ساعت) در دمای 43 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100 درصد بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر زوال و رقم بر روی تمام صفات مورد مطالعه در سطح 1 درصد معنی دار بود. اما اثرات متقابل رقم ´ زوال بر تمامی صفات به جز سرعت جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی در سطح 1 درصد معنی دار شد. به طوری که با افزایش زوال بذر، شروع و پایان موثر جوانه زنی افزایش و درصد جوانه زنی نهایی کاهش یافت. نتایج تجزیه واریانس آزمون رشد گیاهچه نشان داد که اثر رقم بر میزان استفاده از ذخایر بذر در سطح 5 درصد و وزن خشک گیاهچه در سطح 1 درصد معنی دار بود. همچنین اثرات متقابل زوال ´ رقم بر روی هیچ کدام از صفات مورد مطالعه در آزمون رشد گیاهچه معنی دار نبود. مقایسه میانگین ارقام بیان کننده آن بود که رقم هایسان 25 و پروگرس به ترتیب کمترین و بیشترین میزان استفادهذخایر بذر و وزن خشک گیاهچه را دارا می باشد. بذرها در طی دوره انبارداری زوال پیدا می کنند، که این امر منجر به کاهش کیفیت بذر و به دنبال آن ظرفیت جوانه زنی و قوه-نامیه نیز کاهش می یابد.

به منظور بررسی اثر هیدروپرایمینگ بر شاخص های جوانه زنی و تغییرات آنزیم کاتالاز بذر ارزن تحت شرایط پیری تسریع شده، آزمایشی به صورت فاکتوریل، در قالب طرح کاملا تصادفی و با 3 تکرار انجام شد. عامل اول شامل تیمار هیدروپرایم و بذر بدون پرایم و عامل دوم شامل 4 سطح پیری (0، 2، 4 و 6 روز پیری در دمای 41 درجه سانتی گراد) بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل تیمار بذر و پیری بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، درصد گیاهچه طبیعی، بنیه بذر، درصد گیاهچه غیر طبیعی و متوسط مدت زمان جوانه زنی معنی دار بود، ولی بر روی طول گیاهچه و فعالیت آنزیم کاتالاز معنی دار نبود. نتایج نشان داد که بالاترین شاخص های جوانه زنی اندازه گیری شده از تیمار هیدروپرایمینگ بذر در شرایط بدون پیری به دست آمدند. همچنین تیمار بذر سبب افزایش در میزان فعالیت کاتالاز در مقایسه با بذر بدون پرایم در شرایط پیری و عدم پیری شد.

به منظور ارزیابی توان ریز غده زایی درون شیشه ایی ارقام تجاری سیب زمینی (Solanum toberosum L.) واریته های سانته، ساتینا و بامبا برای تولید ریز غده های عاری از ویروس، تکثیر گیاهچه های درون شیشه ایی از طریق ایزوله کردن قطعات جوانه دار و انتقال آن به محیط کشت MS حاوی 30 در صد ساکارز با واکشت های متوالی انجام شد. گیاهچه های حاصل جهت تولید ریز غده های درون شیشه ایی به محیط کشت MS حاوی 30 الی 60 گرم در لیتر ساکارز منتقل شد. ارقام مختلف تجاری و غلظت ساکارز به عنوان دو فاکتور موثر در تولید ریز غده های درون شیشه ایی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری بین ارقام تجاری در سطح 5 درصد برای توان ریز غده زایی درون شیشه ای (میکروتیو بر) وجود ندارد. رقم بامبا با متوسط حدود 2 عدد در هر گیاهچه بیشترین توان غده زایی را داشته است. در حالی که اختلاف معنی داری بین غلظت 60 گرم در لیتر ساکارز با 30 گرم در لیتر آن در تولید ریز غده درون شیشه ای (میکروتیوبر) در سطح 5 درصد مشاهده شد. تجزیه و تحلیل داده های حاصل از کشت ریز غده های درون شیشه ای در گلخانه و تولید غده های عاری از ویروس، نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد بین ارقام تجاری در تولید ریز غده های عاری از ویروس گلخانه ای (مینی تیوبر) وجود ندارد.