علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
سال:1400 | دوره:17 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

امروزه نظام کشاورزی کشور، بیش از هر زمان دیگری با چالش و تنگنا مواجه شده است. در زنجیره ارزش محصولات مختلف کشاورزی، هیچ محصولی از این چالش ها، مصون نمانده است. در صدر این تنگناها، موضوع تغییر اقلیم و چالشهای دسترسی تولیدکنندگان به آب کافی و از آن مهمتر، نحوه مدیریت و مصرف آب که امروزه بر خلاف دیروز، یک نهاده ارزشمند و کمیاب محسوب میگردد، خودنمایی میکند...

فقدان توجه به مؤلفه های سازمان می تواند موفقیت کسب و کارهای الکترونیکی را تحت الشعاع قرار دهد؛ زیرا سازمان به عنوان یکی از عناصر مهم مدل کسب و کار در جهت تعیین سطوح همکاری ها، استفاده از تکنولوژی ها و تعیین برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت حائز اهمیت است. این مطالعه با هدف شناسایی مؤلفه های سازمانی مدل کسب و کار الکترونیکی در دشت مغان به انجام رسید. در این راستا، تمامی کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی و مراکز جهاد کشاورزی در شهرستان های پارس آباد، گرمی و بیله سوار به روش تمام شماری (80 نفر) مورد مطالعه قرار گرفتند. داده ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد که روایی صوری آن با استفاده از دیدگاه متخصصان دانشگاهی و پایایی آن به صورت پیش آزمون از طریق محاسبه آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. داده هابا استفاده از تکنیک تحلیل عاملی مرتبه دوم تحلیل شدند. بعد سازمانی کسب و کار الکترونیکی در قالب سه سازه انعطاف پذیری ساختاری، انعطاف پذیری عملیاتی و انعطاف پذیری راهبردی مورد توجه قرار گرفت که بر مبنای نتایج، انعطاف پذیری راهبردی به عنوان سازه ای با بیشترین اهمیت مورد توجه کارشناسان بوده است. به طور کلی، بر مبنای نتایج تحقیق، کسب و کارها از یک سو نیازمند یک برنامه کوتاه مدت برای پیشبرد روندهای همکاری و حل مشکلات پیش روی خود هستند و از سوی دیگر به نوعی برنامه بلندمدت نیاز دارند که بتوانند در مواجهه با مشکلات با رویکردی اقتضایی عمل کنند و نسبت به مشکلات واکنش سریع و دقیقی داشته باشند.

این تحقیق با هدف ارزیابی سطح وابستگی معیشتی به کشت پنبه در بین کشاورزان استان گلستان انجام شد. اطلاعات لازم از 386 کشاورز پنبه کار گردآوری شد. یک پرسشنامه محقق ساخته شامل مؤلفه های سنجش وابستگی تدوین شد که اعتبار صوری و محتوایی آن بر مبنای دیدگاه تیم تحقیق و کارشناسان مرکز تحقیقات پنبه مورد تأیید قرار گرفت. پایایی از طریق محاسبه آلفای کرونباخ برای بخش های مختلف پرسشنامه بین 0/70 تا 0/81 محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که هر شش مؤلفه تدوین شده در قالب مدل مفهومی پژوهش، شامل وابستگی درآمدی/ مالی به کشت و کار پنبه"، "وابستگی شغلی (درک از اشتغال پذیری کشت و کار پنبه)"، "وابستگی اجتماعی/ مکانی به کشت و کار پنبه"، "شبکه رسمی و غیررسمی کسب و کار (سرمایه اجتماعی مرتبط با کشت و کار پنبه)"، "قابلیت کسب و کار (درک از سهولت/ امکان پذیری کشت و کار پنبه)" و "چشم انداز مثبت کسب و کار (جهت گیری سازنده بلندمدت به کشت و کار پنبه)"، دارای رابطه معنی داری با سازه اصلی یعنی وابستگی به تولید پنبه به عنوان منبع اصلی معیشت بودند. نتایج سطح بندی وابستگی نشان داد که 73/06 درصد کشاورزان وابستگی زیاد، 18/13 درصد، وابستگی متوسط و 8/81 درصد نیز وابستگی کمی به کشت و کار پنبه به عنوان منبع معیشتی خود دارند.

تأمین انرژی به منظور پمپاژ آب شبکه های آبیاری تحت فشار در بخش کشاورزی از یک سو، بحران های زیست محیطی و نگرانی های جهانی نسبت به عواقب و تأثیرات سوخت های فسیلی بر محیط زیست از سویی دیگر، منجر به ضرورت تغییر الگوهای ذهنی در مورد به کارگیری انرژی های پاک و تجدید پذیر شده است. در این بین انرژی خورشیدی پاسخی به چالش های مطرح شده می باشد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل نیت رفتاری کشاورزان نسبت به بکارگیری سلول های خورشیدی در سیستم های آبیاری بود. جامعه آماری این پژوهش شامل 7172 کشاورز آبی کار بود که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 365 کشاورز به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی شکلی و محتوایی آن نیز با بهره گیری از نظرات متخصصان دانشگاهی و همچنین به استناد شاخص روایی سازه، در سطح مطلوب برآورد گردید. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از شاخص های آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی در حد مطلوب بدست آمد. پردازش داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزارهای SPSSwin 22 و LISREL8. 80 و دستیابی به اهداف با روش مدل سازی معادلات ساختاری محقق شد. یافته های پژوهش حاکی از همبستگی معنی دار میان متغیرهای نیت رفتاری، نگرش، هنجار ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، سهولت درک شده و سودمندی درک شده بود. همچنین بر اساس نتایج مستخرج از مدل سازی، متغیرهای مستقل و میانجی پژوهش، تأثیر معنی داری بر نیت رفتاری کشاورزان داشته اند. این پنج متغیر در مجموع توانایی تبیین 64 درصد از تغییرات واریانس نیت رفتاری کشاورزان را نسبت به استفاده از سلول های خورشیدی داشته اند.

از آنجا که کاربرد نادرست کودهای معدنی عواقب قابل توجهی بر کیفیت محیط زیست و همچنین رفاه بشر به همراه داشته است؛ محدود کردن انتشار آن ممکن است از طریق بهبود مدیریت کود به دست آید. در این راستا، کشاورزان به عنوان کنشگران و تصمیم گیرندگان اصلی بخش کشاورزی، وظیفه ی کاهش کاربرد کود نیتروژن و در نتیجه کاهش اثرات ناشی از آن را بر عهده خواهند داشت. از این رو، درک اقدامات کشاورزان برای شناسایی نوع سیاست هایی که به طور مؤثری می تواند تغییرات اجتماعی و تکنولوژیکی را ارتقا دهند، ضروری است؛ زیرا بهبود رفتار و افزایش دانش طرفداران محیط زیست، مسأله مهمی برای سیاست گذاران، طرفداران کسب و کارهای سبز و سایر گروه های علاقه مند به پذیرش و افزایش رفتار حمایت از محیط زیست می باشد؛ بنابراین هدف این تحقیق درک رفتار زیست محیطی کشاورزان منطقه رامشیر نسبت به کاربرد کود نیتروژن و عوامل مؤثر بر آن می باشد. برای دستیابی به این هدف از دو نظریه ی فعال سازی هنجار و پیش بینی رفتارهای زیست محیطی استفاده گردید. در این مطالعه از فن پیمایش استفاده شد و ابزار اصلی جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه بر اساس نظر اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان و پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفا کرونباخ تأیید شد. روش نمونه گیری در این پژوهش بر اساس نمونه گیری سیستماتیک بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، نمونه ی 200 نفری از بین کشاورزانی که از مدیریت جهاد کشاورزی رامشیر که در سال زراعی 97-1396 کود دریافت کرده بودند، انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد، در نظریه فعال سازی هنجار، متغیرهای مستقل اثربخشی، مسئولیت پذیری، آگاهی از پیامدها و هنجار ذهنی، متغیر هنجار اخلاقی را تبیین می کنند. از طرفی، رفتار کشاورزان به طور معنی داری توسط متغیر هنجار اخلاقی تبیین می شود. همچنین در نظریه پیش بینی رفتارهای زیست محیطی، متغیر نیت توسط متغیرهای آگاهی از استراتژی های عمل و عوامل شخصیتی تبیین شد و علاوه بر آن متغیر رفتار توسط متغیر نیت و عوامل شخصیتی تبیین گردید. در نهایت، بر اساس نتایج تحقیق پیشنهادهایی جهت بهبود سیاست های اجرایی در راستای استفاده بهتر از کودهای نیتروژن ارائه شد.

توسعه کشاورزی پایدار مستلزم بهره گیری از منابع انسانی ماهر و متخصص در عرصه کشاورزی است. در این راستا، مزارع دانشجویی بستر مناسبی برای کسب تجربه دانشجویان در زمینه تولید و بازاریابی محصولات کشاورزی است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تحلیل چالش ها و راهکارهای توسعه مزارع دانشجویی در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی انجام شد. جامعه تحقیق، دانشجویان عضو مزرعه دانشجویی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی در سال تحصیلی 99-1398 بودند (N=140) که 103 نفر از آنان بر اساس جدول کرجسی مورگان با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه بود که برای سنجش پایایی و روایی آن به ترتیب از ضریب آلفای ترتیبی (0/85=α, ) و پانل متخصصان استفاده شد. البته، به منظور شناسایی راهکارهای اساسی توسعه مزرعه دانشجویی از مصاحبه نیمه ساختارمند و تحلیل محتوا استفاده شد. بر پایه یافته ها، میانگین چالش های مزارع دانشجویی بالاتر از حد متوسط بود. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی حاکی از آن بود که چالش های مزارع دانشجویی شامل چالش های اقتصادی، آموزشی، اداری مدیریتی و منابع انسانی است. یافته های آزمون من ویتنی نشان داد که بین دیدگاه دانشجویان دختر و پسر نسبت به چالش های مزارع دانشجویی تفاوت معناداری وجود ندارد. نتایج آزمون کروسکال والیس نیز بیانگر آن بود که دانشجویان مقاطع و رشته های مختلف کشاورزی در مورد چالش های مزارع دانشجویی اتفاق نظر دارند. در نهایت، راهکارهای اساسی برای توسعه مزارع دانشجویی ارائه شده است.

نوغانداری یکی از فعالیت های بخش کشاورزی است که موجب اشتغال و توانمندی روستاییان می شود. استان گیلان از قطب های مهم نوغانداری کشور است. این مطالعه، به واکاوی پایداری صنعت نوغانداری در استان گیلان می پردازد. در این رابطه شاخص های انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و پایداری شبکه ارتباطات اجتماعی کنشگران صنعت نوغانداری و راهکارهای کلیدی بهبود و ارتقای آنان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. رویکرد کلی تحقیق، ترکیبی از نوع طرح هم زمان مثلث سازی شده است. در بخش کمی تحقیق از 9793 نفر نوغاندار استان 365 نفر به صورت نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. داده های بخش کمی از طریق پرسشنامه ی محقق ساخته جمع آوری گردید. همچنین روایی صوری و محتوایی پرسشنامه از طریق گروه خبرگان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با مقدار 0/81 تأیید گردید. در بخش کیفی نیز 12 کنشگر نوغانداری با استفاده از نمونه گیری هدفمند (گلوله برفی) انتخاب شده و مورد مصاحبه قرار گرفتند. نتایج تحلیل شبکه کنشگران با استفاده از نرم افزار یوسینت (Ucinet) نشان داد که انسجام اجتماعی آنان ضعیف تا حد متوسط، مشارکت اجتماعی در حد متوسط و پایداری ارتباطات اجتماعی خوب است. همچنین تحلیل کیفی داده ها نیز نشان داد که حمایت های دولتی، ایجاد فرصت های شغلی درآمدزا، سازماندهی و هماهنگی بین کنشگران سه راهکار کلیدی در دستیابی به پایداری در صنعت نوغانداری در این استان است.

در سال های اخیر، پذیرش کند روش های جایگزین سموم شیمیایی و گسترش آفات، پتانسیل ریسک سلامتی در مصرف سموم شیمیایی را میان کشاورزان به شدت افزایش داده است. از این رو، این تحقیق توصیفی-پیمایشی به تعیین مهم ترین عوامل پیش بینی کننده ریسک سلامتی در مصرف سموم شیمیایی، میان کشاورزان سیب زمینی کار استان اردبیل پرداخت. روش نمونه گیری، چندمرحله ای بوده و حجم نمونه از میان جامعه آماری (N=4876)، بر اساس جدول بارتلت و همکاران، به تعداد 370 نفر تعیین شد. مطابق نتایج، کشاورزان در سموم شیمیایی مختلف، بیش مصرفی داشته و درصد قابل توجهی از کشاورزان (35/7 درصد) در گروه افراد با ریسک سلامتی بالا قرار داشتند. بیشترین میزان بیش مصرفی سموم، مربوط به کلرپریفوس و تری فلورالین بود؛ اما خطرناک ترین سموم برای ریسک سلامتی، مربوط به کلرپریفوس و متری بوزین بود. مطابق مدل درخت تصمیم گیری و محاسبه شاخص ترکیبی، به ترتیب اندازه مزرعه، هنجار اجتماعی، ادراک از مضرات سموم شیمیایی و سابقه شرکت در دوره های آموزشی، مهم ترین متغیرهای پیش بینی برای شاخص ریسک سلامتی بودند. حمایت های آموزشی، فنی و اعتباری بیشتر از کشاورزان خرده مالک برای جایگزینی سموم شیمیایی پرخطر؛ دریافت بازخوردهای مداوم آموزشی از ادراک کشاورزان نسبت به مضرات بیش مصرفی سموم و بهبود هنجار اجتماعی با کسب همراهی معتمدان محلی و کشاورزان ماهر می تواند ریسک سلامتی کشاورزان در مصرف سموم شیمیایی را کاهش دهد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر فقر اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی انجام شد. جامعه آماری این تحقیق را زنان روستایی سرپرست خانوار عضو کمیته امداد و بهزیستی شهرستان کرمانشاه تشکیل داد. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای دارا بودن مهارت در یک شغل، وضعیت مالی خانواده پدری، نداشتن سرمایه اولیه، میزان آشنایی با بازار کار و تعداد افراد تحصیل کرده بیکار در خانواده بیشترین تأثیر را بر میزان فقر اقتصادی زنان سرپرست خانوار روستایی دارند. به طور کلی می توان بیان کرد که تقریبا نیمی از زنان سرپرست خانوار مورد مطالعه خانه دار بوده اند و هیچ شغل و منبع درآمد مشخصی نداشته اند، بنابراین پیشنهاد می گردد مسئولین و متولیان امر، زمینه ایجاد مشاغل خانگی و مشاغلی که نیاز به مهارت چندانی ندارد را برای آنان فراهم نمایند و همچنین شرایطی فراهم شود که این زنان بتوانند هم زمان با کار به مسئولیت های خانه هم رسیدگی کنند.