تولید گیاهان زراعی در شرایط تنش های محیطی (علوم زراعی)
سال:1391 | دوره:4 | شماره:4 (پیاپی 11) |تعداد مقالات:6

این آزمایش در سال زراعی 1390-1389 در سمنان با استفاده از طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی به صورت کرتهای دوبار خرد شده در سه تکرار اجرا شد. رژیم های آبیاری به عنوان عامل اصلی جهت اعمال محدودیت آب عبارت بودند از: آبیاری کامل، آبیاری تا مرحله خارج شدن سرگل آذین از غلاف و آبیاری تا مرحله شروع گلدهی و ظاهر شدن اولین پرچمها. تیمار محلولپاشی بعنوان عامل فرعی شامل: شاهد، استفاده از جلبک به میزان 2 لیتردر هکتار، استفاده از اسید هیومیک به میزان 2.5 لیتر در هکتار و استفاده توام جلبک و اسید هیومیک بودند. ارقام سورگوم اسپیدفید و پگاه نیز عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد مقادیر کاتالاز، پراکسیداز و پرولین تحت تاثیر تنش قرار گرفتند و تغییرات معنی داری را نشان دادند و این تغییرات مبین افزایش میزان کاتالاز، پراکسیداز و پرولین موجود در برگ در شرایط تنش نسبت به شرایط شاهد بود. مقادیرکاتالاز، پراکسیداز و پرولین در شرایط بدون محلولپاشی بیشترین میزان را از خود نشان دادند. همچنین رقم اسپیدفید از لحاظ میزان کاتالاز و پراکسیداز نسبت به رقم پگاه فزونی داشت. بطورکلی بیشترین میزان آنزیمهای آنتی اکسیدان و پرولین درشرایط تنش و بدون محلولپاشی بدست آمد.

تنش خشکی از عمده ترین خطرات برای تولید موفق محصولات زراعی است و از این نظر اصلاح ارقام پیشرفته و مقاوم برای مناطق خشک و نیمه خشک امری ضروری به نظر می رسد. به منظور بررسی تبادلات گازی و روابط آبی و تاثیر آن بر عملکرد ارقام لوبیا قرمز در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. دو سطح تنش و عدم تنش خشکی به عنوان عامل اصلی که تنش خشکی از مرحله گلدهی بر اساس منحنی رطوبتی خاک اعمال شد و ارقام ناز، اختر، درخشان و صیاد به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام از نظر صفات سرعت فتوسنتز، غلظت CO2 زیر روزنه ای، هدایت مزوفیلی و محتوای نسبی آب تفاوت معنی داری با هم داشتند. همچنین ارقامی که از سرعت فتوسنتز، شدت تعرق، هدایت مزوفیلی و محتوای نسبی آب بالاتر و غلظت CO2 زیر روزنه ای پایین تری در شرایط تنش خشکی برخوردار بودند عملکرد دانه بالاتری از خود نشان دادند. رقم صیاد از لحاظ سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت مزوفیلی و محتوای نسبی آب نسبت به ارقام دیگر علائم بهتری در شرایط تنش نشان داد. ارقام ناز و درخشان آسیب پذیری بیشتری را در شرایط تنش از لحاظ صفات فوق از خود نشان دادند. همچنین رقم ناز دارای کمترین افزایش غلظت CO2 زیر روزنه ای در شرایط تنش در بین ارقام بود. عملکرد دانه با صفات سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت مزوفیلی و محتوای نسبی آب همبستگی مثبت و معنی دار و با غلظت CO2 زیر روزنه همبستگی منفی و غیرمعنی دار از خود نشان داد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سطوح تنش، ارقام و اثر متقابل آنها در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه معنی دار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه اختلاف معنی داری را بین ارقام در شرایط نرمال نشان داد.

به منظور بررسی اثر تنش عناصر غذایی نیتروژن و فسفر بر عملکرد علوفه و خصوصیات کیفی گیاه تریتیکاله رقم جوانیرو آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در اراضی شالیزاری موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت در سال زراعی 90-1389 اجرا گردید. عامل اول مقادیر کود نیتروژن خالص در پنج سطح صفر، 50، 100، 150 و 200 کیلوگرم در هکتار از اوره و عامل دوم مقادیر کود فسفر خالص در چهار سطح صفر، 50، 100، 150 کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات به عنوان تیمارهای مورد بررسی منظور شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین مقادیر کود نیتروژن از نظر علوفه علوفه تر و خشک تفاوت معنی داری وجود داشت. مصرف مقدار 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک را به ترتیب با میانگین 22166.7 و 5604.3 کیلوگرم در هکتار تولید کرد. مصرف مقدار 200 کیلوگرم درهکتار نیتروژن و 150 کیلوگرم در هکتار فسفر به ترتیب با میانگین های 17.39 و 14.78 درصد بیشترین میزان پروتئین خام را داشتند. بیشترین ماده خشک قابل هضم متعلق به تیمار مصرف 200 کیلوگرم نیتروژن و 100 کیلوگرم در هکتار فسفر به ترتیب با میانگین های 62.70% و 54.73% بود. مصرف 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن کمترین الیاف محلول در اسید و کمترین الیاف محلول در مواد خنثی را به ترتیب با میانگین 25.61 و 43.45 درصد داشتند. همچنین مصرف مقدار 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و 100 کیلوگرم در هکتار فسفر بیشترین درصد خاکستر به ترتیب با میانگین های 9.83 و 8.62 به خود اختصاص دادند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد مصرف مقادیر 200 کیلوگرم نیتروژن و 100 کیلوگرم فسفر در هکتار به دلیل افزایش عملکرد علوفه تر و خشک، ماده خشک قابل هضم، کاهش الیاف محلول در اسید، الیاف محلول در مواد در مواد خنثی و خاکستر برای کشت تریتیکاله رقم جوانیرو در منطقه گیلان قابل توصیه می باشند.

خشکی از عمده ترین خطرات برای تولید موفق محصولات زراعی در ایران و جهان است. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه لاینها و ارقام گندم و نیز تعیین ژنوتیپ های متحمل، 50 ژنوتیپ دریافتی از مرکز تحقیقات بین المللی ذرت و گندم (سیمیت) در آزمایشی در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار در ایستگاههای تحقیقاتی کرج و کرمانشاه مورد ارزیابی قرار گرفتند. با استفاده از داده های به دست آمده از ایستگاه ها و محاسبه شاخص های تحمل و حساسیت به خشکی و تجزیه به مولفه های اصلی و ترسیم بای پلات ژنوتیپ های 22، 27، 41، 11، 35، 45 و 30 به عنوان ژنوتیپ های متحمل با عملکرد بالا برگزیده شدند و شاخصهای MP،GMP و STI به عنوان بهترین شاخص های انتخاب در این بررسی معرفی گردیدند. که در این بین شاخص های GMP و STI نسبت به شاخص MP با شرایط استرس همبستگی بالاتری نشان دادند اما MP همبستگی بالاتری به شرایط نرمال نسبت به STI و GMP نشان داد.

این مطالعه به منظور بررسی اثر پتاسیم و زئولیت بر صفات کمی و کیفی شلغم روغنی رقم Goldrush در تنش خشکی آخر فصل در سال زراعی 1390-1389 در اسماعیل آباد استان قزوین انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح آبیاری (آبیاری معمول ، قطع آبیاری از مرحله گل دهی به بعد و قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد)، سه سطح پتاسیم (k2o) شامل عدم استفاده، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار و دو سطح زئولیت (عدم استفاده و 10 تن در هکتار) بودند. در انتهای دوره رشد صفات کمی و کیفی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد آبیاری، پتاسیم و زئولیت بر ارتفاع بوته، تعداد خورجین در ساقه اصلی، طول خورجین اصلی، وزن هزار دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد تاثیر معنی داری گذاشتند. مقایسه میانگین اثرات اصلی نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته، تعداد خورجین در ساقه اصلی، طول خورجین اصلی، وزن هزار دانه و شاخص برداشت به ترتیب مربوط به آبیاری معمول، مصرف 100 کیلوگرم پتاسیم در هکتار و مصرف 10 تن زئولیت در هکتار بود. اثر آبیاری × پتاسیم بر ارتفاع بوته، طول خورجین اصلی، وزن هزار دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی داری نشان داد بطوریکه بیشترین ارتفاع بوته و طول خورجین به ترتیب مربوط به آبیاری معمول با کاربرد 100 و 50 کیلوگرم پتاسیم در هکتار (175.1، 173.4، 8 و 7.8 سانتی متر) بود و نیز بیشترین وزن هزار دانه (4.4 و 4.2 گرم) و بیشترین شاخص برداشت (25.6 و 25.5 درصد) به ترتیب مربوط به آبیاری معمول با مصرف 50 و 100 کیلوگرم پتاسیم در هکتار بود. اثر آبیاری × زئولیت تنها بر شاخص برداشت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود بطوریکه بیشترین شاخص برداشت (25.61 درصد) با آبیاری معمول به همراه مصرف 10 تن زئولیت در هکتار بدست آمد.

به منظور بررسی اثر اعمال تنش خشکی و آبیاری معمول بر گیاه مادری روی ظهور و استقرارگیاهچه برخی ارقام بهاره کلزا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان اجرا گردید. تیمارهای آزمایش بذرهای تولید شده در شرایط آبیاری معمول(S1) و اعمال تنش خشکی بر گیاه مادری در مرحله گل دهی با قطع آبیاری تا مرحله رسیدگی(S2) و 10 رقم بهاره کلزا شامل RGS003، ساریگل، Option500، RGS006، 19-H، ORS 3150-3006، ORS 3150-3008، RG 4403 و RGAS 0324 بودند. اثر تیمارهای مورد بررسی بر برخی صفات جوانه زنی بذر و بنیه گیاهچه نظیر درصد نهایی ظهور گیاهچه، متوسط زمان ظهور گیاهچه ها (MET)، سرعت ظهور گیاهچه ها در مزرعه (FER)، سرعت ظهور تجمعی(CER) و شاخص ظهور گیاهچه در مزرعه(FEI) و همچنین شاخص های طولی و وزنی بنیه گیاهچه (SVI1 و SVI2) بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر تیمار تنش خشکی بر درصد ظهور نهایی گیاهچه، متوسط زمان ظهور گیاهچه ها، سرعت ظهور گیاهچه ها در مزرعه، سرعت ظهور تجمعیو شاخص ظهور گیاهچه در مزرعه و همچنین شاخص های بنیه گیاهچه معنی دار بود. مقایسه میانگین های اثر متقابل تنش خشکی و ارقام بر شاخص بنیه طولی وزنی گیاهچه نشان داد که بذرهای رقم RGAS 0324 تولید شده در شرایط تنش خشکی و رقم RG 4403 تولید شده در شرایط آبیاری معمول بیشترین و بذرهای رقم Option500 تولید شده در شرایط آبیاری معمول بیشترین میزان شاخص وزنی بنیه را به خود اختصاص دادند. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که اعمال تنش خشکی بر گیاه مادری ارقام بررسی شده سبب کاهش کیفیت بذر گردید.