نامه علوم اجتماعی
سال:1379 | دوره:8 | شماره:پیاپی 15 |تعداد مقالات:8

در این مقاله چند پژوهش، در موضوع زنان، بررسی و تحلیل مجدد شده است. هدف از این بررسی استخراج نتایج و اطلاعات به دست آمده در تحقیقات قبلی و ارائه تحلیلی از نقش زن در توسعه با تأکید بر اشتغال، بوده است؛ تحلیلی که در هیچ یک از پژوهشهای مورد مطالعه انجام نشده است. عقیده بر این است که افزایش نقش زنان در توسعه را نمی توان تنها از طریق اندازه گیری میزان فعالیت زنان تبیین کرد؛ بلکه شناسایی عواملی که موجب می شوند زنان، چه شاغل و چه غیر شاغل، نقش تعیین کننده در امر توسعه داشته باشند، دارای اهمیت خاصی است. در این مقاله سعی شده است که با استفاده از یافته های تحقیقات دیگر، این عوامل شناسایی و تبیین شوند.

این مقاله پژوهشی است در مسکن اشکور بالا یا اشکور تنکابن که دهستانی است کوهستانی از بخش حومه شهرستان رامسر، استان مازندران.آنچه در این مقاله حائز اهمیت است، عبارت است از: 1) خانه فقیر و غنی تنها از جهت تعداد اتاقها از هم متمایز می شوند نه از جهت نمای ظاهر یا نوع مصالح؛ 2) خانه مکانی است برای تبادل نظر و آرا در شبهای فراغت، و محلی برای انتقال تجربه ها و رفع اختلافها؛ 3) خانه و معیشت چنان با هم درآمیخته اند که نشانه های معیشت را در هر گوشه خانه می توان یافت؛ 4) همیاری و تعاون که از ویژگیهای بسیاری از جوامع روستایی است، در کارِ خانه سازی نیز، هنگامی که نیاز به کار جمعی هست، رخ می نماید؛ 5) نظافت و رعایت بهداشت نه تنها در اتاقها و ایوانها بلکه در بخشی از کوچه نیز، که در حریم خانه قرار داشته باشد، از یاد نمی رود؛ 6) خانوار، با تغییر فصل، از اتاقی به اتاق دیگر نقل مکان می کند و 7) از تمام محدوده خانه حتی از بامها و دیوارها استفاده می شود و فضای زائد یا تزیینی در مسکن دیده نمی شود.

در این تحقیق،تاثیر ترکیب سنی جمعیت ایران در تغییرات آتی حجم جمعیت با برپایی سه سناریو اندازه گیری، تجزیه و مقایسه شده است. در هر سه سناریو فرض مشترک این است که باروری بلافاصله در سال پایه (1375) تا سطح لازم برای جانشینی تنزل پیدا می کند و در این سطح باقی می ماند. ولی، برخلاف سناریوی یک، که در آن تغییرات محتمل در سطح آتی مرگ و میر منظور می شود، در سناریوی دو، مرگ و میر در سطح پایه (1375) ثابت نگهداشته شده است. در سناریوی سه هم فرض این است که سطح مرگ و میر در سال پایه بلافاصله تا سطح مرگ و میر جمعیت ایستا (ė ≈ 80 ) صعود کند و درآن سطح ثابت بماند. با اجرای این سناریو ها، معلوم شد که در طول دورة ایستایی جمعیت، کاهش تعداد مردگان، بیش از دو سوم ترکیب سنی جمعیت ایران و افزایش تعداد موالید کمتر از یک سوم آن بوده است.

پژوهشهای مربوط به حوزه آسیبهای اجتماعی در کشور ما تقریباً همزاد با طرح مباحث مربوط به جامعه شناسی است. پژوهشگران متعددی تلاش کرده اند تا آنچه را به نظر آسیب اجتماعی آمده مورد مطالعه قرار داده و علل و عوامل وپیامدهای آن را ارزیابی کنند. اما این پژوهشها همانند کند و کاوهای سایر حوزه های علوم انسانی از روش معینی پیروی نکرده و بیشتر تابع سلیقه و علاقه پژوهشگر بوده است. فراتحلیل حاضر، کوششی است برای تحلیل مجدد (بیشتر روش شناختی) مجموعه ای از این پژوهشهای آسیب شناختی و نقدی بر آنچه انجام شده تا ضمن برشمردن نقاط قوت و ضعف این پژوهشها، شیوة فراتحلیل نیز معرفی شود و علاوه بر استوار کردن بنیانی برای جامعه شناسی جامعه شناسی ایران، نقد پژوهشهای انجام شده در کلاسها و برای محققان و کارشناسان مورد استفاده قرار گیرد.

این مقاله با استفاده از گزارشهای دانشجویی در زمینه همیاریهای انجام شده در زمینه ازدواج تدوین شده است. همیاری و یا کمک افراد به یکدیگر در این زمینه تحت تاثیر عواملی نظیر وضعیت اقتصادی و اجتماعی، سن، شغل و ... است. مشارکت افراد در این زمینه با تأثیر پذیری از دگرگونیهای اجتماعی، تغییراتی را تحمل کرده ولی هنوز تداوم دارد و به رغم تنوع و تفاوتی که با گذشته پیدا کرده، دارای کارکرد است. در هر گزارش پس از تشریح اجمالی مراحل ازدواج که با کمک مالی و یا خدماتی خویشان و آشنایان صورت گرفته است، رابطة بین میزان (مبلغ) و نوع (جنسی، نفری خدماتی) کمکها را به عنوان متغیرهای وابسته با متغیر هایی نظیر سن، نسبت خویشاوندی، وضعیت شغلی، سطح تحصیلات، تعداد فرزندان پسر ازدواج کرده و نکرده و مبالغ کمکهای دریافتی قبلی و ... به عنوان متغیرهای مستقل بررسی کرده است. بود یا نبود روابط همبستگی و پیوستگی بین متغیرهای مزبور با در نظر گرفتن بسترهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، تحلیل شده است.

پژوهش در خصوص عوامل وراثتی ساده و اختلافات ژنتیکی در جایگاه ژن از عمده ترین بحثهای امروز جهان زیستی است که از مهمترین آنها بیماری کوررنگی است که ژن آن روی کروموزومX انسان قرار دارد. طبق نظریه پست و پیکفورد، فراوانی این بیماری در جمعیتهای مختلف انسان با هم متفاوت بوده و به نوع زندگی آنها وابسته است. مطالعه حاضر به بررسی این پدیده در 1008 نمونه در شش جمعیت ایرانی: یموت، گوکلان، تکه، قزاق، تالش و زرتشتی پرداخته و نتایج آن را با نتایج حاصل از گروههای دیگر ایرانی مقایسه نموده و نظریه های "پست" و "پیکفورد" را مورد تحلیل قرار داده است. نتیجه آنکه گروههایی که در مراحل اولیه زندگی یعنی دامداری قرار دارند معمولاً فاقد خصوصیت کوررنگی می باشند و به تدریج و با توجه به مراحل زندگی کشاورزی، روستانشینی و شهرنشینی فراوانی این خصوصیت در آنها بیشتر می شود.

رفتار باروری، براساس محرکها، فرایند تصمیم گیری و نگرشهای مرتبط می تواند به عنوان رفتاری اجتماعی که در یک محیط اجتماعی حادث می شود، در نظر گرفته شود. سؤال اساسی این است که تغییر محل سکونت تا چه اندازه و با چه ساز و کارهایی به تغییر رفتار تجدید نسل و باروری انسانها منجر می شود؟ در پاسخ به سوال فوق محققان سعی کرده اند با استفاده از فرضیه های مختلف بین باروری و مهاجرت ارتباط برقرار کنند. در این مورد چهار فرضیه یا مدل مهم وجود دارد: وقفه مهاجرتی، انطباق، گزینشی بودن مهاجران و موقعیت گروه اقلیت. هر کدام از این مدل ها در تبیین رابطه بین مهاجرت و باروری نقشی را ایفا می کنند. نقاط قوت و ضعف آنها بستگی به موقعیتی دارد که در آن به کار گرفته می شوند. انتخاب چارچوب نظری مناسب به ماهیت مطالعه، هدفهای آن، جمعیت مورد مطالعه و داده های در دسترس بستگی دارد.

در این مقاله تعریف جدیدی از ربا ارایه می گردد که هم سازگار با فلسفه و هدفی است که به عنوان فلسفه حکم ربا از نصوص دینی قابل اسخراج است و هم متناسب با تغییر روابط اقتصادی عصر حاضر، و تغییر ماهیت و پشتوانه پول نسبت به گذشته. اگر ربا را هرگونه دریافت و پرداخت "زیادی" در مبادلات براساس قدرت خرید اقتصادی آنان بدانیم، جبران کاهش قدرت خرید پول موضوعا از تعریف ربا خارج می شود. در ادامه با توجه به تغییر ماهیت پول نسبت به پولهای گذشته، چهار دلیل زیر ارائه شده است: الف. جبران کاهش قدرت خرید پول در معاملات مدت دار، موضوعا از تعریف حقیقی ربا خارج است. ب. قیمتی شدن پول در طول زمان (به خاطر تغییر ماهیت آن)، مستلزم جبران کاهش قدرت خرید پول است. ج. عدم جبران کاهش قدرت خرید پول با اصل "عدم الظلم" مغایرت دارد. د. قاعده لاضرر ایجاب می کند که در معاملات مدت دار جبران کاهش قدرت خرید پول صورت گیرد.