فرآیند و کارکرد گیاهی
سال:1395 | دوره:5 | شماره:15 |تعداد مقالات:16

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه مرزه (Satureja hortensis)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تیمار در چهار تکرار و در سال 1393 در گلخانه دانشگاه یزد اجرا شد. در این آزمایش، تیمارهای رطوبتی 100، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی اعمال شد. نتایج حاصل نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی دار (P<0.01) ارتفاع، سطح و حجم تاج پوشش، سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، ضخامت ریشه و قندهای محلول شد. میزان پرولین، محتوی کلروفیل و همچنین طول ریشه تحت تنش خشکی افزایش یافت. بیشترین مقدار پرولین، کلرفیل a،b و کل و طول ریشه در تیمار 25 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد. بیشترین ارتفاع، حجم تاج، سطح برگ مربوط به تیمار 75 درصد ظرفیت زراعی بود. بیشترین وزن خشک اندام هوایی و ریشه و سطح تاج در تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد. به طور کلی نتایج بیانگر آن است که گیاه مرزه با به کارگیری برخی مکانیسم های دفاعی از قبیل کاهش معنی دار ارتفاع گیاه، قطر و حجم تاج پوشش، وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ و از طرف دیگر کاهش ضخامت و افزایش طول ریشه ها، افزایش محتوی پرولین و کلروفیل در مقابل تنش خشکی تا حدی مقاومت می کند.

میوه هلو دارای ارزش غذایی بالایی است که به صورت تازه خوری و فراوری شده مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو، در این تحقیق سعی شده است، تاثیر سطوح مختلف متیل جاسمونات (100 و 200 میلی گرم در لیتر) و سالیسیلیک اسید (1 و 2 میلی مولار) و همچنین اثرات متقابل آن ها بر برخی شاخص کیفی و بیوشیمیایی میوه هلو رقم آلبرتا در زمان برداشت مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین ترتیب، محلول پاشی درختان، در دو مرحله نوک سبزی و نوک صورتی به صورت یک آزمایش اسپلیت- فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط باغ انجام گرفت. در زمان برداشت، خصوصیات کیفی و آنتی اکسیدانی میوه ها نظیر کل مواد جامد محلول، اسکوریبک اسید، اسیدهای آلی، کارتنویید، میزان آنتوسیانین و میزان فنل میوه هلو مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد، ویژگی های کیفی و آنتی اکسیدانی میوه درختان تیمار شده در هر دو مرحله (نوک سبزی و نوک صورتی جوانه) نسبت به تیمار شاهد، افزایش یافت و در بین تیمارها، تیمار متیل جاسمونات 200 میلی گرم در لیتر و ترکیب توام با سالیسیلیک اسید 1 میلی مولار بیشترین و در بین مراحل اعمال تیمار، محلول پاشی در مرحله نوک سبزی، بیشترین تاثیر را در بهبود ویژگی های کیفی و آنتی اکسیدانی میوه های هلوی البرتا داشت.

باران اسیدی ناشی از فعالیت های صنعتی یکی از تنش های جدی است که وقوع آن در اغلب مناطق ایران در سال های آینده محتمل است. به منظور درک بهتر اثر این تنش بر غشاء سلول، کلروفیل، تولید رادیکال های اکسیژن و تاثیری که بر گیاهان دارد بطور موردی، رفتار درخت زینتی- صنعتی افرای پلت در برابر این آلاینده هوا مورد مطالعه قرار گرفت. از این رو، نهال های این درخت در معرض باران اسیدی شبیه سازی شده در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار سطح :pH 3، 4، 5، و 6 به عنوان شاهد، و در سه تکرار به مدت ده روز، قرار گرفتند. در پایان آزمایش، برخی تغییرهای ظاهری از قبیل لکه های بافت مرده و خمیدگی حاشیه برگ تنها در گیاهان مواجه شده با باران اسیدی دارای pH=3 مشاهده شد. نتایج نشان داد که با افزایش اسیدیته باران اسیدی میزان نشت یونی (EL) و پراکسیداسیون لیپید (LPO) به طور معنی داری افزایش یافت. میزان کلروفیل کل در برگ ها در مواجهه با باران اسیدی دارای pH=3 به طور چشمگیری کاهش یافت. این تغییرات حاکی از آسیب غشاء سلول و کاهش سطح فتوسنتز بود. بنابر نتایج به-دست آمده، فعالیت آنزیم سوپراکسیددیسموتاز (SOD) تحت تاثیر باران اسیدی قرار نگرفت، در حالی که میزان فعالیت آنزیم های پراکسیداز (POD) و آسکوربات پراکسیداز (APX) در گیاهان مواجه شده با باران اسیدی دارای pH=3 به طور چشمگیری کاهش یافت. کاهش ظرفیت آنتی اکسیدانی مصادف با بروز آسیب بود. به عبارت دیگر افرای پلت در برابر باران اسیدی تا pH=4 بدلیل افزایش آنتی اکسیدان ها مقاوم بوده ولی در برابر باران اسیدی دارای pH=3 و بی تردید pH های پایین تر، به دلیل افزایش رادیکال ها، کاهش فتوسنتز و پراکسیده شدن غشاء آسیب مشهود شد.

عناصر روی و منگنز برای رشد جلبک های میکروسکوپی ضروری است اما افزایش بیش از حد آن ها سبب مشکلات زیستی در ساختار جمعیت های جلبکی محیط های آبی می شود. در این تحقیق اثرات جداگانه غلظت های مختلف روی (450، 900 و 1350 میلی گرم در لیتر) و منگنز (75، 150 و 225 میلی گرم در لیتر) و تاثیرات ترکیبی آن ها (450+75، 900+150 و 1350+225، از روی+منگنز بر حسب میلی گرم در لیتر) بر برخی خصوصیات فیزیولوژیکی پویایی جمعیت، رشد، محتوای کلروفیل a و کاروتنوئیدها در جلبک سبز میکروسکوپی Scenedesmus quadricauda در دمای 22±2 درجه سانتی گراد، دوره نوری 12 ساعت نور: 12 ساعت تاریکی و شدت نور 80 میکرو مول فوتون بر مترمربع بر ثانیه در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. آزمایش با سه تکرار در مدت 22 روز در قالب یک طرح کاملا تصادفی انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که اوج تراکم جمعیت در دوره رشد در غلظت 900 میلی گرم در لیتر از روی، 150 میلی گرم در لیتر از منگنز و ترکیب 900 + 150 میلی گرم در لیتر (روی + منگنز) به دست آمد. حداکثر مقدار رشد ویژه برای روی، منگنز و ترکیب آن ها به ترتیب 0.060، 0.058 و 0.056 در روزبه دست آمد. کمترین زمان دو برابر شدن جمعیت با مقدار 11.6 روز برای تیمار روی در غلظت 900 میلی گرم در لیتر به دست آمد. حداکثر مقدار کلروفیلa و کل کاراتنوئید به ترتیب 1.8 و 93.2 میلی گرم در لیتر در غلظت 900 میلی گرم در لیتر روی به دست آمد که اختلاف معنی داری با سایر تیمارها نشان داد (P<0.05). یافته های این تحقیق نشان داد که افزایش میزان روی تا 900 میلی گرم در لیتر و افزایش میزان منگنز تا 150 میلی گرم در لیتر سبب بهبود جمعیت، رشد، کلروفیل و کارتنوئید در جلبک سبز S. quadricauda می شود. به طور کلی، این مطالعه نشان داد که تغییرات غلظت روی و منگنز تاثیر معنی داری بر تراکم سلولی، کلروفیل a و کل کاراتنوئید می گذارد. تاثیر روی نسبت به منگنز بیشتر است و افزایش آن تا غلظت 900 میلی گرم در لیتر سبب بهبود خصوصیات در جلبک S. quadricauda می شود.

فعالیت های صنعتی می توانند منجر به ورود فلزات سنگین به محیط و در نهایت زنجیره های غذایی شوند. در این تحقیق با توجه به رویش پنیرک در اطراف صنایع فولادسازی اهواز و اهمیت خوراکی و دارویی آن در استان خوزستان، توانایی جذب و تجمع روی در این گیاه مطالعه شد. بدین منظور، بذر گیاه از ناحیه فوق جمع آوری و پس از کشت گلدانی و انتقال گیاهان 4 هفته ای به محیط هیدروپونیک، غلظت های مختلف روی شامل 0، 250، 500، 1000، 1500 و 2000 میکرومولار به گیاهان اعمال شدند. برداشت گیاهان در زمان های 0، 3، 6 و 9 روز بعد از اعمال تیمار، نشان داد که با افزایش غلظت روی در محیط و گذشت زمان میزان این فلز در بخش هوایی در اکثر موارد افزایش، اما در غلظت های بالاتر از 1000 میکرومولار در بافت ریشه ای کاهش معنی داری می یابد. همچنین، وزن خشک و میزان تجمع روی در ریشه ها در همه غلظت ها به ترتیب کاهش و افزایش معنی داری در مقایسه با بخش های هوایی از خود نشان داد. بر اساس مقادیر فاکتور انتقال کمتر از یک و فاکتور تغلیظ زیستی بالاتر از یک در ریشه ها به نظر می رسد که این گیاه در این شرایط از توانایی پایینی برای انتقال روی از ریشه به بخش هوایی برخوردار است، با این وجود، قابلیت بالایی در تجمع روی در ریشه ها و اجتناب از انتقال آن به بخش هوایی دارد.

با هدف بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر ویژگی ها، عملکرد ماده خشک، ترکیبات فنلی و ظرفیت آنتی اکسیدانی ریشه گیاه دارویی سرخارگل، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری طبرستان، در سال زراعی 92-1391، اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه تاریخ کاشت (20 فروردین، 19 اردیبهشت و 18 خرداد در بهار 1392) و سه تراکم بوته (هفت، 10 و 16 بوته در مترمربع) بودند. تراکم بوته با تغییر فاصله بوته ها روی ردیف اعمال شد. اندازه گیری ها در زمان گل دهی کامل سرخارگل انجام شد. نتایج آزمایش افزایش معنی دار عمق نفوذ ریشه سرخارگل را در تاریخ کاشت 19 اردیبهشت و تراکم 16 بوته در مترمربع نشان داد. بیش ترین حجم و ماده خشک ریشه مربوط به تاریخ کاشت 18 خرداد و تراکم پایین هفت بوته در مترمربع بود در حالی که بیش ترین ماده خشک کل بوته (130.5 گرم در بوته) مربوط به گیاهان کشت شده در تاریخ 20 فروردین و تراکم 10 بوته در مترمربع بود. بیش ترین نسبت ماده خشک ریشه به ماده خشک کل و نیز، ماده خشک ریشه به شاخساره در گیاهان تاریخ کاشت 18 خرداد با تراکم هفت بوته در مترمربع به دست آمد. بیش ترین مقدار اسید شیکوریک (19.5 میلی گرم در گرم ماده خشک) و فنل کل (30.8 میلی گرم گالیگ اسید در گرم ماده خشک) ریشه مربوط به سرخارگل های کشت شده در تاریخ 19 اردیبهشت و تراکم 16 بوته در مترمربع بود. بیش ترین مقدار فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی ریشه در سرخارگل هایی اندازه گیری شد که در بالاترین تراکم و در 18 خرداد ماه کشت شدند. در کل، می توان چنین استنباط کرد که احتمالا تاریخ کاشت دیر 18 خرداد برای تولید بیش تر ماده خشک، محتوای فلاونوئید کل و ظرفیت آنتی اکسیدانی ریشه و تاریخ کاشت میانه 19 اردیبهشت برای تولید بیش تر اسید شیکوریک و فنل کل در ریشه های سرخارگل در شرایط این آزمایش، مناسب است. هم چنین، تراکم پایین هفت بوته در مترمربع منجر به افزایش تولید ماده خشک ریشه و کاهش مقدار اسید شیکوریک، محتوای فنلی و ظرفیت آنتی اکسیدانی ریشه سرخارگل ها شد.

خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیرزنده است که رشد و نمو گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد. جو وحشی اسپانتانئوم (Hordeum vulgare ssp.spontaneum) والد جو زراعی است و دارای پتانسیل بالایی از لحاظ تحمل به تنش های محیطی می باشد. این بررسی بر روی 9 ژنوتیپ جو اسپانتانئوم برای تحمل به تنش خشکی در آزمایشی بصورت کرت های خردشده بر اساس طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه در سال 91-1390، تحت شلتر انجام شد. کرت اصلی شامل سه تیمار آبیاری عبارت از بدون تنش، قطع آبیاری از مرحله گلدهی و تنش خشکی بصورت عدم آبیاری و کرت فرعی بود نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه، بیوماس، محتوی نسبی آب برگ، تنظیم اسمزی، هدایت روزنه ای، میزان کلروفیل کل، آنزیم های آنتی اکسیدانی، پروتئین، مالون دی آلدهید، قند محلول کل و پرولین معنی دار (P<0.01) بود واکنش ژنوتیپ ها به خشکی از نظر صفات محتوای نسبی برگ، تنظیم اسمزی، آنزیم های آنتی اکسیدانی، پروتئین، مالون دی آلدهید، میزان کلروفیل کل و پرولین معنی دار (P<0.01) بود. نتایج بدست آمده از تجزیه به مولفه های اصلی بر اساس مجموع صفات مورد ارزیابی در شرایط تنش خشکی، ژنوتیپ های مورد بررسی را در چهار گروه قرار داد. گروه اول و دوم شامل ژنوتیپ های 4، 6 و 5 بود. ژنوتیپ های اخیر در شرایط خشکی به صورت معنی داری از عملکرد دانه، محتوای نسبی آب برگ، هدایت روزنه ای، میزان کلروفیل کل، فعالیت آنزیم های پراکسیداز و آسکوربات پراکسیداز بالاتر و میزان مالون دی آلدهید و پتانسیل اسمزی پایین تر (منفی تر) برخوردار بودند، لذا به عنوان ژنوتیپ های متحمل شناخته شدند.

تنش شوری یکی از عوامل مهم کاهش رشد گیاهان زراعی از جمله برنج می باشد. این پژوهش به منظور بررسی واکنش ارقام برنج به تنش شوری به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز مطالعات برنج دانشگاه دانکوک در کشور کره جنوبی در تابستان سال 1393 انجام شد. در این آزمایش واکنش 16 رقم برنج در قالب فاکتور اول در دو سطح شوری خاک (0.8 دسی زیمنس بر متر به عنوان شاهد و 6.2 دسی زیمنس بر متر) به عنوان فاکتور دوم بررسی شد. تنش شوری سبب تخریب غشا سلولی برگ برنج شد و تفاوت معنی داری میان غلظت مالون دی آلدهید برگ ارقام برنج مشاهده شد. بیشترین وزن خشک اندام هوایی در ارقام 153.8) IR67075-2B-5-2 گرم در مترمربع)، Kochihibic (152.2 گرم در مترمربع)، هراز (149.8 گرم در مترمربع)، شفق (152 گرم در مترمربع) و نعمت (156.9 گرم در مترمربع) در مقایسه با سایر ارقام مورد مطالعه مشاهده شد. همچنین، این ارقام تحت تاثیر تنش شوری از نسبت پتاسیم به سدیم برگ، فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان، محتوای نسبی رطوبت برگ، کربوهیدرات محلول و فتوسنتز بیشتر و غلظت کمتر سدیم برگ نیز برخوردار بودند. همچنین، ارقام IR67075-2B-5-2، Kochihibic، نعمت، هراز و شفق به عنوان ارقام متحمل تر به تنش شوری در مرحله رشد رویشی شناخته شدند.

تیوردوکسین ها در تنظیم ردوکس بسیاری از فرآیندهای سلولی دخالت دارند. در این مطا لعه نقش –NADP+ تیوردوکسین ردوکتاز (NTRC) C در کنترل پیری برگ از طریق مطالعه بیوشیمیائی گیاهان آرابیدوپسیس جهش یافته ntrc بررسی شد. گیاه وحشی و دو لاین جهش یافته ntrc چهل روزه تحت رژیم روشنائی- تاریکی نرمال یا تاریکی پیوسته به مدت 6 روز به ترتیب به عنوان تیمار کنترل و پیری قرار گرفتند. پارامترهای رشد، میزان کربوهیدرات ها، رنگدانه ها و فعالیت برخی آنزیم های آنتی اکسیدانت بین گیاه وحشی و دو لاین جهش یافته ntrc طی پیری القاءشده توسط تاریکی مقایسه شدند. تاریکی منجر به کاهش وزن تر و خشک، محتوی کلروفیل ها، کارتنوئیدها، نشاسته و پروتئین ها در هر دو گیاه وحشی و جهش یافته گردید و تفاوت معنی داری در برهمکنش ژنوتیپ و تیمار برای این پارامترها وجود نداشت. همچنین تاریکی تجمع آنتوسیانین، قندهای کل و غیراحیائی را القاء کرد اما تجمع کربوهیدرات ها در لاین های جهش یافته نسبت به وحشی شدیدتر بود؛ در هر صورت تفاوت معنی داری در پاسخ گیاهان وحشی و جهش یافته نسبت به تیمار تاریکی وجود نداشت. فعالیت کاتالاز، پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز لاین های جهش یافته نسبت به گیاهان وحشی به صورت معنی دار بالاتر بود. با وجود این که تاریکی فعالیت کاتالاز و آسکوربات پراکسیداز را کاهش داد، باعث افزایش فعالیت پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز به ویژه در لاین های جهش یافته شد. تفاوت معنی داری در مورد هر چهار آنزیم بین گیاهان وحشی و جهش یافته در پاسخ به تاریکی وجود داشت. به نظر می رسد که جهش ایجاد شده در پروتئین NTRC بطور کلی روند فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت را طی فرآیند پیری تحت تاثیر قرار می دهد. نتایج این مطالعه می تواند در برنامه های اصلاحی آینده برای کنترل فرآیند پیری در جهت بهبود عملکرد گیاهان زراعی مفید باشد.

مطالعه واکنش های فیزیولوژیک لاین های اینبرد نوترکیب گندم به تنش خشکی به شناسایی سازوکارهای موثر در تحمل به خشکی کمک می کند. در این راستا طی یک آزمایش مزرعه ای، اثر تنش خشکی بر غلظت کلروفیل، میزان پرولین برگ پرچم، طول برگ، عرض برگ، مساحت برگ، طول دم گل آذین و ارتفاع بوته با استفاده از 169 لاین نوترکیب، در قالب دو طرح جداگانه به صورت لاتیس ساده با چهار تکرار و با دو رژیم رطوبتی عادی و تنش کم آبی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان (لورک) در سال زراعی 1389- 1390 اجرا شد. اعمال رژیم های آبیاری بر اساس اطلاعات تشت تبخیر (شامل آبیاری بر اساس 70 و 130 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاسA ) و رطوبت وزنی خاک در عمق موثر نفوذ ریشه انجام شد. لاین های نوترکیب مورد استفاده از تلاقی دو رقم متحمل و حساس به خشکی حاصل شده اند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که لاین های نوترکیب مورد ارزیابی دارای تفاوت معنی داری از نظر همه صفات در شرایط تنش خشکی و بیشتر صفات در شرایط عادی بودند. تنش خشکی موجب کاهش محتوای کلروفیل (a، b، a+b)، عرض برگ، طول برگ، طول دم گل آذین، ارتفاع بوته، سطح برگ پرچم و افزایش محتوای پرولین گردید. اگرچه تنش خشکی موجب افزایش محتوای پرولین برگ و کاهش طول دم گل آذین و سطح برگ پرچم در هر دو گروه لاین های حساس و متحمل گردید، اما این تغییرات بطور معنی داری در لاین های متحمل کمتر از لاین های حساس بود. از اینرو شاید بتوان از صفات فیزیولوژیک محتوای اسیدآمینه پرولین، طول دم گل آذین و سطح برگ پرچم در شرایط تنش نسبت به شرایط مطلوب آبی، بعنوان ابزاری برای انتخاب لاین های متحمل به خشکی گندم نان استفاده کرد.

به منظور بررسی اثر قارچ اندوفیت Piriformospora indica و پاکلوبوترازول در القای تحمل به تنش سرما در گیاه لوبیاسبز (Phaseolus vulgaris L.)، آزمایشی گلخانه ای در سال 1392 و در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار، اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح تنش سرما (شاهد، سه روز و شش روز تنش سرمای 5 درجه سانتی گراد)، دو سطح تلقیح قارچی (بدون تلقیح و تلقیح قارچP.indica ) و سه سطح پاکلوبوترازول (صفر، 40 و 80 میلی گرم در لیتر) بود. تلقیح قارچ در مرحله کاشت، محلول پاشی پاکلوبوترازول در دو مرحله پنج و شش هفته پس از کاشت و تنش سرما هشت هفته پس از کاشت اعمال گردید و صفات مورفولوژیک، محتوای نسبی آب برگ (RWC) و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی کاتالاز (CAT) و پراکسیداز (POD) اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اعمال تنش سرما به ویژه تنش شش روز سبب کاهش صفات طول ساقه،RWC  و فعالیت POD گردید ولی افزایش حدود 2.3 برابری فعالیت CAT را در پی داشت. تلقیح قارچ P. indica در تنش سرمای شش روز افزایش 8 درصدی تعداد گره و همچنین در تنش سه و شش روز، افزایش میزان RWC (به ترتیب حدود 3 و 11 درصد) و فعالیت CAT(به ترتیب 2.16 برابر و 34 درصد) را در پی داشت. در تمام سطوح تنش سرما، محلول پاشی با غلظت 80 میلی گرم در لیتر پاکلوبوترازول باعث افزایش فعالیت CAT (به ترتیب 50، 159 و 87 درصد) گردید. در مجموع نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان دهنده نقش مثبت قارچ P. indica و پاکلوبوترازول بر بهبود رشد و افزایش مقاومت گیاه لوبیاسبز نسبت به تنش سرما می باشد.

یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. قارچ های میکوریزایی یکی از مهم ترین میکروارگانیسم های محیط ریشه محسوب می شوند. اثرات این قارچ ها از طریق ایجاد تغییرات روی برخی از خصوصیات ریشه و جذب عناصر غذایی در گیاهان میزبان در شرایط تنش خشکی اعمال می شود. به منظور بررسی تاثیر قارچ میکوریزای آربوسکولار در شرایط تنش خشکی بر روی بزرک آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392 انجام شد. تنش خشکی در چهار سطح آبیاری: 100 (بدون تنش)، 75 (تنش ملایم)، 50 (تنش متوسط) و 25 (تنش شدید) درصد نیاز آبی گیاه، به عنوان فاکتور اصلی و تلقیح بذر گیاه بزرک با دو گونه میکوریزا شامل Glomus intraradices و Glomus mosseae و یک تیمار بدون تلقیح میکوریزا به عنوان فاکتور فرعی، منظور گردید. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تلقیح میکوریزا و تنش خشکی بر تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار بود. اثر متقابل میکوریزا و تنش خشکی، به غیر از طول ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی و جذب فسفر، بر سایر صفات مورد بررسی معنی دار بود. تنش خشکی باعث کاهش صفات مورد بررسی شد، ولی نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی را افزایش داد. میکوریزا باعث افزایش صفات مورد بررسی گردید. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کلونیزاسیون ریشه گیاه بزرک (32.82 درصد) در تیمار بدون تنش خشکی و تلقیح با گونه G.intraradices و کم ترین میزان (8.68 درصد) در تیمار تنش شدید و شاهد بدون تلقیح مشاهده گردید. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش هم زیستی بزرک با قارچ های میکوریزا آربوسکولار توانست موجب افزایش صفات مورد بررسی در شرایط تنش خشکی گردد.

استفاده از کودهای ریزمغذی مانند روی در شرایط بروز عوامل محدودکننده طبیعی از جمله شوری می تواند کمک بسیار مهمی در توسعه کشت گیاهان دارویی در اکثر نقاط کشور نماید. به منظور بررسی عکس العمل گیاه دارویی اسفرزه (Plantago ovata L.) نسبت به مصرف روی در شرایط تنش شوری، در پاییز 1392 آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. شوری با کلرید سدیم در پنج سطح (0، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار) و روی از منبع سولفات روی با سه سطح (3.85 (شاهد)، 7.7 و 11.55 میکرومولار) انتخاب شدند. نتایج نشان داد اثر شوری و روی و برهم کنش آن ها بر بیشتر شاخص های فیزیولوژیک گیاه اسفرزه معنی دار بودند. با افزایش غلظت روی در سطوح شوری صفر، 100 و 150 میلی مولار، قند محلول برگ 50 درصد افزایش یافت. در سطح صفر و 200 میلی مولار شوری، با افزایش غلظت روی میزان پرولین بیش از دو برابر افزایش یافت. شوری موجب افزایش درصد نشت الکترولیت ها شد به طوری که با افزایش هر سطح شوری میزان نشت از 30 تا 50 درصد افزایش نشان داد. پروتئین محلول برگ با افزایش مصرف روی 36 درصد افزایش یافت. به طور کلی مصرف 7.7 میکرومولار روی در همه صفات نتیجه بهتری را به همراه داشته است و از طرفی در سطوح شوری بالا در صورت مصرف مقادیر زیاد روی، مقدار مواد محلول سازگار (قندهای محلول و پرولین برگ) افزایش یافت. بنابراین می توان برای کاهش اثر شوری غلظت روی را در محلول هوگلند تا 7.7 میکرومولار افزایش داد.

انواع روش های پرایمینگ بذر به طور گسترده جهت بهبود قابلیت جوانه زنی بذر و استقرار گیاهچه بسیاری از گیاهان اقتصادی به ویژه تحت تنش های محیطی مورد استفاده قرار گرفته است. در این راستا جهت ارزیابی سودمندی پرایمینگ بر شاخص های مختلف فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه سیاه دانه در شرایط تنش شوری، آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مجموعه آزمایشگاهی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. عوامل آزمایشی شامل پنج سطح پرایمینگ (شاهد بدون پرایمینگ، پرایمینگ با نانو اکسید روی، نیترات کلسیم، نانو اکسید روی+نیترات کلسیم و پیش تیمار آبی) و سه سطح شوری (0، 50 و 100 میلی مولار) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که با وجود اثر بازدارنده شوری بر شاخص های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه سیاهدانه، پیش تیمار بذر با افزایش میانگین این شاخص ها اثرات سوء ناشی از تنش شوری را تا حدود زیادی رفع نمود. با افزایش غلظت نمک در محیط جوانه زنی بذور، میزان پروتئین کل گیاهچه ها کاهش و فعالیت آنزیم کاتالاز افزایش یافت، ولی با اعمال پرایمینگ مقدار پروتئین و فعالیت آنزیم کاتالاز گیاهچه ها تحت تنش شوری روند افزایشی داشت. از بین تیمارهای به کار رفته، پیش تیمار نانو اکسید روی+کلسیم بیشترین کارایی و بهترین عملکرد را در کاهش اثرات سوء ناشی از تنش شوری بر صفات مورد اندازه گیری در گیاه دارویی سیاهدانه داشت.

نیتروژن و فسفر مهمترین عناصر غذایی در تغذیه گیاهی به شمار می روند ولی کاربرد نامناسب آنها جنبه های فیزیولوژیکی گیاه را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین، به منظور بررسی واکنش برخی پارامترهای فیزیولوژیکی گیاه خرفه به تغذیه گیاهی، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در زمان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، که در آن تغذیه گیاهی به عنوان عامل اصلی در نه سطح شاملT0 : شاهد (عدم مصرف کود)؛T1 : کود مرغی بر اساس نیاز نیتروژن گیاه؛T2 : کود مرغی بر اساس نیاز فسفر گیاه؛T3 : کود گاوی بر اساس نیاز نیتروژن گیاه؛T4 : کود گاوی بر اساس نیاز فسفر گیاه؛T5 : کود شیمیایی معادل T1؛ T6: کود شیمیایی معادل T2؛ T7: کود شیمیایی معادل T3 و T8: کود شیمیایی معادل T4 و تاریخ برداشت به عنوان عامل فرعی در دو سطح شامل دو تاریخ 5 و 25 مرداد ماه بود، انجام شد. نتایج نشان داد که تیمارهای کودی از منبع آلی و شیمیایی بر اساس نیاز نیتروژنی و فسفری گیاه خرفه محتوای کلروفیل a و کلروفیل b را نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش دادند. در برداشت اول تیمار T8 با میانگین 0.33 میلی گرم در گرم کمترین میزان کاروتنوئیدها را نشان داد، در برداشت دوم نیز، کمترین میزان کاروتنوئیدها مربوط به تیمار T2 و T7 به ترتیب با میانگین های 0.43 و 0.45 میلی گرم در گرم بود و اختلاف معنی داری با T1و T3 نداشت. در تیمارهای آلی نیز مشاهده شد. میزان تسهیم ماده خشک برگ: ساقه تیمارهای کود مرغی (60.3:39.7) متعادل تر از تیمارهای کود گاوی بود (63.6:36.4). میزان نیترات تیمارهای کود مرغی و کود گاوی به طور معنی داری کمتر از تیمارهای کود شیمیایی بود. به طور کلی می توان اظهار کرد که تغذیه گیاه با منبع کود مرغی برای فتوسنتز و تولید گیاه خرفه نسبت به تامین نیتروژن از کود معدنی و حتی کود گاوی برتری نشان داده و منجر به افزایش قابل ملاحظه تولید و سلامت محصول می شود.

به منظور بررسی تاثیر ذرات گرد و غبار موجود در هوا، بر خصوصیات فیزیولوژیک و عملکرد ارقام گندم، آزمایشی مزرعه ای در سال زراعی 92-91 در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه با سه تکرار در قالب طرح فاکتوریل بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی انجام گردید. فاکتورهای مورد بررسی در این آزمایش شامل شستشوی سطح برگ ارقام گندم در دو سطح شستشوی سطح برگ و عدم شستشوی سطح برگ و ارقام مختلف گندم شامل دو رقم گندم نان پیشگام و زرین و یک رقم گندم دوروم با نام بهرنگ بود. صفات مورد اندازه گیری شامل عملکرد دانه و اجزاء آن، محتوای نسبی آب برگ سطح برگ، سبزینگی برگ محتوای کلروفیل برگ، پروتئین های محلول برگ پرچم، هدایت روزنه ای و دمای برگ بودند. نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان دادند تحت تاثیر ریزگردها، عملکرد دانه و بیوماس به طور معنی دار (به ترتیب 380 و 560 کیلوگرم در هکتار) کاهش یافتند. ارقام پیشگام و زرین با 6.83 و 4.83 تن در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را دارا بودند و این ارقام تحت تاثیر ریزگردها به ترتیب با سه و 12 درصد کاهش، کمترین و بیشترین کاهش عملکرد دانه را نشان دادند. همچنین ریزگردها به طور معنی داری موجب کاهش تعداد دانه در سنبله و سطح، پروتئین های محلول، سبزینگی، هدایت روزنه ای و دمای برگ پرچم ارقام گندم مورد بررسی شدند. با توجه به احتمال بالای وقوع ریزگردها در منطقه کرمانشاه در سال های آتی و اثرات منفی آن روی عملکرد دانه و شاید کیفیت دانه، احتمالا کاشت رقم پیشگام با ریسک کمتری همراه است.