جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای
سال:1391 | دوره:2 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

در پژوهش حاضر کاربری های مختلف جهانی شدن اعم از : 1- مکان های اقتصادی (الف- بازار بورس، ب- بانک های خارجی ج- شعبات مرکزی بانک ها که تبادلات ارزی انجام می دهند د- شرکت های تضامنی) 2- زیرساخت های ارتباط راه دور (الف- شرکت های جهانگردی و سفرهای هوایی خارجی ب- شرکت های اینترنتی ج- مراکز مخابراتی ارائه کننده خدمات راه دور د- ادارات پست مرکزی) 3- مکان عرضه صنایع دیجیتال (موبایل، GPS و ماهواره) از نظر چگونگی پراکنش نسبت به یکدیگر و همچنین در ارتباط با هسته تجاری (CBD) و جمعیت شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج تحقیق نشان می دهد که رابطه معکوس بین تراکم جمعیتی و مکان یابی کاربری های جهانی شدن وجود دارد، همچنین این نمودها بیشتر گرایش به مکان یابی در خارج از هسته تجاری شهر دارند. در ارتباط با تمرکز کاربری ها یا پیوستگی مکانی آنها نیز می توان گفت که بیشتر این کاربری ها نسبت به خود و سایر شاخص های جهانی شدن گرایش به همگرایی (تمرکز) دارند. این عامل نشان می دهد که هنوز ارتباطات مستقیم و چهره به چهره در روند جهانی شدن تهران و فعالیت های مرتبط با آن وجود دارد، بنابراین پژوهش حاضر با حذف انحراف در پراکنش مکانی این کاربری ها، یک الگوی فاصله استاندارد و بهینه را برای دسترسی فعالان و مشتریان این بخش ارائه کرده است.

تقاضا برای گردشگری در طبیعت، برنامه ریزی همه جانبه و توجه به محیط زیست و جلوگیری از تخریب آن را ضروری ساخته است. به منظور برنامه ریزی گردشگری متکی به طبیعت در مناطق خشک و بیابانی کشور، پس از بررسی و جمع بندی مراجع داخلی و خارجی، 12 معیار اصلی و 41 زیرمعیار حاصل شد. معیارهای حاصل برای تعیین معیارهای مکان یابی عرصه های طبیعت گردی در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی و اولویت بندی آنها، در قالب پرسشنامه دلفی در اختیار متخصصان گردشگری و محیط زیست قرار گرفت. نتایج بر اساس درصد اهمیت و درجه اهمیت معیارهای مورد بررسی نشان داد که 11 معیار اصلی شامل اهمیت تفرجگاهی، عوامل مدیریتی، خصوصیات فیزیکی سیمای سرزمین، حیات وحش منطقه، منابع آب، حساسیت محیط، سیمای فرهنگی و تاریخی، اقلیم، ویژگی های اجتماعی، پوشش گیاهی و جنبه های اقتصادی مشتمل بر 28 زیرمعیار برای برنامه ریزی طبیعت گردی در اکوسیستم های بیابانی و نیمه بیابانی دارای اهمیت و در تصمیم گیری به ترتیب دارای اولویت است. واضح است که کاربرد معیارهای طبیعت گردی در سایر اکوسیستم های طبیعی نیازمند بررسی های مستقلی است.

امروزه به دلیل کاهش بار ندگی، حفر تعداد زیاد چاه های عمیق در سال های اخیر و برداشت بیش از حد مجاز از منابع آب زیرزمینی در دشت ها و عدم توجه به مقوله آبخوانداری و انجام تغذیه مصنوعی، توجه بیشتر به آب های زیرزمینی امری اجتناب ناپذیر و مهم محسوب می گردد، و بررسی وضعیت کمی و کیفی سفره های آب زیرزمینی از جمله این امور است. در این مقاله تغییرات کمی و کیفی سفره به منظور تغذیه و تخلیه در تعدادی از پیزومترهای دشت حاصلخیز جوین در استان خراسان رضوی بررسی گردید. ابتدا آمار داده های سطح ایستابی در 50 پیزومتر به صورت کمی و در60  پیزومتر به صورت کیفی به عنوان پیزومترهای منتخب تهیه شد و آزمون های کفایت و همگنی داده ها انجام گردید. سپس بازسازی داده های ناقص انجام شد و در نهایت داده ها در پایه مشترک آماری 12 ساله 1386-1374 استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. هدف این مقاله، تعیین نقشه های کمی و کیفی آب های زیرزمینی از روی متغیر داده های سطح ایستابی به روش میان یابی نزدیک ترین همسایه (ID) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است، به طوری که بر اساس نتایج ترسیم هیدروگراف واحد سالانه دشت جوین به طور میانگین سطح آب زیرزمینی از سال های  1375-1374تا سال آبی 1386-1385 افتی معادل 10 متر را نشان می دهد. همچنین هیدروگراف واحد سالانه دشت جوین و سه دوره افت شدید سطح ایستابی، از سال آماری 74 تا 77 از 53.07 به 54.09 متر، وضعیت تقریبا نرمالی از افت را در جوین نشان می دهد، اما از سال آماری 1377 به بعد تا سال 1382 رقم افت از 54.09 به 58.5 متر رسیده، یعنی نزدیک به 4.5 متر افت طی 4 سال آبی نمایان را می سازد. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های کمی و کیفی به روش میان یابی نزدیک ترین همسایه و ترسیم نقشه های کیفی و هم افت، پارامترهای کیفی میان یابی شده نیز در برخی مناطق بحرانی و کاهش شدید کیفیت این آبخوان را نشان می دهند.

مجموعه شهری گستره ای است جغرافیایی که از همبستگی و تعامل کارکردی فعالیت و سکونت بین چند شهر و کانون جمعیتی به گونه ای که یک نظام یکپارچه فضایی را تشکیل دهند، به وجود می آید. مجموعه شهری تهران یکی از مهم ترین و بزرگ ترین مجموعه های شهری کشور است که جمعیتی بالغ بر 13422367 نفر را در خود جای داده است. هدف ما در این نوشتار، مطالعه تغییرات الگوی اسکان جمعیت در مجموعه شهری تهران و برخی عوامل موثر در آن طی 3 دهه اخیر (1385-1355) از دیدگاه نویسندگان است. در این مقاله از روش تحلیلی - توصیفی استفاده شده است. نتیجه مطالعه نشان می دهد اسکان جمعیت در مجموعه شهری تهران طی سه دهه مورد مطالعه بیشتر در سایر نقاط شهری و روستایی این مجموعه بوده است تا در خود کلانشهر تهران.

منطقه گرین در زون زاگرس رورانده و در مرز استان های همدان و لرستان قرار دارد. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی وضعیت گسترش کارست و پتانسیل آن از منظر ژئومورفولوژی و هیدروژئولوژی می باشد. تکتونیزه شدن شدید در این منطقه و گسترش سنگ های کربناته انحلال پذیر، باعث شده تا کارستی شدن گسترش قابل ملاحظه ای داشته و پدیده های ژئومورفولوژی کارست نظیر دولین، کارن، غار و چشمه های کارستی مانند چشمه گاماسیاب در این منطقه شکل بگیرد. به منظور ارزیابی وضعیت هیدروشیمی آبخوان منطقه، از نتایج آنالیز 26 چشمه استفاده شده است. آنالیز نمونه های آب نشان می دهد که تیپ آب موجود در اکثر چشمه های منطقه به صورت بیکربنات کلسیم-منیزیم بوده که با تیپ آب آبخوان های کارستی مطابقت دارد. ارزیابی نمایه های اشباع کلسیت و دولومیت نشان می دهد که منطقه نسبت به این دو کانی تحت اشباع بوده و آب زیرزمینی مسیر زیادی را طی نکرده و به تکامل ژئوشیمیایی نرسیده است. همچنین بر اساس نتایج آزمایش ردیابی، سرعت متوسط جریان آب زیرزمینی در مناطقی که ماده رنگی ردیابی شده است، در محدوده سرعت حرکت آب در نواحی توسعه یافته کارستی قرار دارد و نشان دهنده حاکم بودن رژیم جریان مجرایی می باشد.

در نوشتار حاضر میزان اثربخشی اهداف و سیاست های مرتبط با روستاها که در برنامه چهارم توسعه تدوین یافته، مورد ارزیابی گرفته است. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه و تحلیل محتوا بعد از آزمون روایی و پایایی آنها انجام یافته است. بر اساس یافته های تحقیق، سطح رضایت مندی ساکنان روستاهای هدف به ویژه از منظر شاخص های اقتصادی در حد پایینی قرار دارد. اگر چه بر اساس آزمون فریدمن نمی توان میان 27 شاخص تفاوت معناداری را از نظر میزان رضایت مندی ملاحظه کرد، ولی طبقه بندی آنها در ابعاد مختلف و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که ابعاد کالبدی و اقتصادی حدود 67 درصد تغییرات رضایت را تبیین می کنند. اگر چه بعد اقتصادی به تنهایی 40 درصد تغییرات رضایت مندی را تبیین می کند ولی 90 درصد در شاخص های اقتصادی از نظر رضایت مندی در سطح پایین تر از متوسط قرار دارند. نتایج تحلیلی حاکی از آن است که مردم از اقدامات دولت در ترغیب والقای دیدگاه مثبت جوانان به مشارکت با میانگین4.5  بالاترین، و اصلاح سیستم آبیاری با میانگین1.12  کمترین میزان رضایت مندی را داشتند.

در این تحقیق یک ابزار تصمیم گیری گروهی مبتنی بر سامانه اطلاعات مکانی جهت حل مساله تخصیص کاربری آموزشی در مناطق شهری توسعه داده شده است. اگرچه در اغلب تحقیقات صورت گرفته در زمینه تخصیص کاربری، تکنیک های تصمیم گیری چندمعیاره با دیدگاه تصمیم گیری فردی مورد استفاده قرار گرفته اند، در این مقاله تخصیص کاربری به عنوان یک مساله تصمیم گیری گروهی که نیازمند مشارکت تخصص ها و دیدگاه های مختلف در فرایند تصمیم سازی می باشد، مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا، معیارهای سرانه، حداقل مساحت، فاصله از مراکز شهری و همچنین فاصله از برخی کاربری های وابسته از قبیل پارک و کتابخانه به عنوان معیارهای ارزیابی قطعات زمین و مدل تحلیل سلسله مراتبی جهت تعیین وزن معیارها و تکنیک تلفیق عقاید تصمیم سازان به منظور تلفیق نظرات کارشناسان در فرایند تصمیم گیری گروهی، مورد استفاده قرار گرفت. مدل پیشنهادی در منطقه شش شهرداری اصفهان به عنوان مطالعه موردی، جهت تخصیص کاربری آموزشی، اجرا و نتایج آن به نتایج تصمیم گیری انفرادی مقایسه و تحلیل شده است. بر این اساس، سه قطعه زمین با اولویت های یک الی سه جهت تخصیص کاربری آموزشی تعیین گردیدند. نتایج حاکی از آن است که اتخاذ فرایند تصمیم گیری گروهی، علاوه بر فراهم نمودن امکان تحلیل نتایج حاصل از دیدگاه های مختلف برای تصمیم ساز، به او کمک می کند تا گزینه هایی را انتخاب کند که توافق بیشتری بر روی آنها وجود دارد. در این تحقیق به نظرات کلیه کارشناسان ارزش یکسان داده شده و عدم قطعیت در نظرات کارشناسی مد نظر قرار نگرفته است. بدیهی است به منظور لحاظ نمودن این شرایط، حل مساله تصمیم گیری گروهی با استفاده از منطق فازی، می تواند به عنوان کار آینده نویسندگان مطرح گردد.

امروزه، تحلیل های اقتصادی-اجتماعی و بررسی کامل خواسته های مردم برای فراهم آوردن امکانات و تسهیلات لازم در تفرجگاه ها، امری ضروری است. هدف این تحقیق ارزش گذاری تفرجی چهار مرکز تفرجی طبیعی شامل پارک جنگلی پروز، تالاب چغاخور، آبشار آتشگاه و چشمه دیمه، و نیز مقایسه ارزش های به دست آمده و بررسی خصوصیات اقتصادی - اجتماعی بازدیدکنندگان از این نواحی با استفاده از روش هزینه سفر منطقه ای (Z.T.C.M) است. این روش بر مبنای استفاده از نقشه، دیدگاه و خصوصیات اقتصادی-اجتماعی بازدیدکنندگان از تفرجگاه و نیز افزایش هزینه و مسافت دسترسی به تفرجگاه می باشد. نتایج نشان داد که متغیرهایی مانند سن، سطح سواد و مقدار درآمد ماهانه بازدیدکنندگان تاثیر چشمگیری بر استفاده از تفرجگاه ها داشتند. بررسی سطح درآمد ماهانه بازدیدکنندگان نشان داد که میان این متغیر و تعداد روزهای بازدید از تفرجگاه و نیز تمایل به پرداخت ورودیه، همبستگی بالایی وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که سطح تحصیلات نیز نقش مهمی در جذب گردشگران به تفرجگاه ها دارد چنان که بیشترین تعداد بازدیدکنندگان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، ارزش تفرجگاهی پارک جنگلی پروز، تالاب چغاخور، آبشار آتشگاه و چشمه دیمه به ترتیب برابر با 40715000، 44234600، 137239800 و 72385200 تومان است که این نتایج نشان دهنده اهمیت منابع آبی در جذب گردشگر است. ارزش های پولی به دست آمده برای تفرجگاه های مورد بررسی، به موقعیت برتر طبیعی و چشم اندازهای زیبای پیرامون آنها، نسبت داده شد. ارزش تفرجی بالای تفرجگاه های مورد بررسی نشان دهنده لزوم توجه بیشتر و تدوین طرح توسعه گردشگری آنهاست.